Wykład - PMR - Diagnostyka laboratoryjna

Wykład - PMR - Diagnostyka laboratoryjna

Diagnostyka laboratoryjna
Wykład
Diagnostyka PMR Copyright by dziku
Przyczyny i skutki błędu przedlaboratoryjnego:
1. Szklane probówki - ↓ pleocytozy i ↓ stężenia białka (pobierad do propylenowych)
2. Domieszka krwi w czasie pobierania - ↑ pleocytozy i ↑ stężenia białka
3. Długi czas transportu – autoliza komórek
4. Płyn krzepnący - ↓ leukocytozy, posiew fałszywie ujemny
5. Oziębienie próbki – posiew fałszywie ujemny (bakterie są termolabilne)
„Krwotok rzekomy” - na każde 1000 erytrocytów zawyżone jest:
- białko całkowite: 10 mg/L (1 mg/dL)
- albumina: 9 mg/L (0,9 mg/dL)
- pleocytoza: 1 leukocyt/µL
- IgG: 1,25 mg/L (0,125 mg/dL)
Przyczyny błędu laboratoryjnego:
1. Niewłaściwa metoda do badao biochemicznych (białka, glukozy, podobnie jak w moczu)
2. Niewłaściwa technika wykonania preparatu (cytowirówka)
3. Niewłaściwe utrwalenie i barwienie preparatów
4. Różnicowanie komórek przez osobę niewykwalifikowaną
5. Brak interpretacji wyniku jako całości
Badanie PMR tzw. „złoty standard”:
1. Badanie cech fizycznych:
- cechy fizyczne:
- barwa: wodojasna, bezbarwna
- przejrzystośd: klarowny
- SG: 1,006 – 1,009 kg/L
- pH: 7,40 – 7,60
- tendencja do wykrzepiania
2. Badania biochemiczne:
- białko całkowite:
- dorośli: 15-45 mg/dL
- dzieci: 15-100 mg/dL
- starsi: 15-60 mg/dL
- albuminy: 10-30 mg/dL
- glukoza: ujemna
- odczyn białkowy Pandy’ego: ujemny
- odczyn globulinowy Nonne-Apelta: ujemny
- próba benzydynowa na Hb: ujemna
- chlorki: 118-130 mEq/L
- wapo całkowity: 2,1-2,7 mEq/L
- LDH: 0-25 IU/L
- mleczany < 2,5 mmol/L
3. Badanie cytologiczne:
- określenie liczby komórek w 1 µL płynu (pleocytoza):
- dorośli: 0-5 komórek/µL
- noworodki: 0-30 komórek/µL
- identyfikacja komórek (komórki jedno i wielojądrzaste) – cytogram/rozmaz:
- dorośli: limfocyty 75% / monocyty 25%
- noworodki: limfocyty 25% / monocyty 75%
Badanie PMR wg standardów europejskich:
1. Stopieo I – program „Cito”, tzw. dyżurowy:
- odczyny białkowe
- białko całkowite
- mleczany < 2,5 mmol/L
- pleocytoza
- ocena krwawienia podpajęczynówkowego
2. Stopieo II – program podstawowy:
- parametry stopnia I
- cytogram/rozmaz
- współczynnik Qalb
- współczynniki: QIgG, QIgA, QIgM
- prążki oligoklonalne
- indeksy p/ciał specyficznych przeciwko wirusom, bakteriom i pasożytom
3. Stopieo III – program rozszerzony
- parametry stopnia I i II
- posiew i antybiotykoopornośd
- białka neurospecyficzne (enolaza neurospecyficzna, białko tau, białko S100 i białko 14.33
- prostaglandyna D
- analiza materiału genetycznego czynników infekcyjnych metodą PCR
Cel badania PMR - diagnostyka:
- chorób zapalnych
- wylewów podpajęczynówkowych
- chorób demielinizacyjnych: stwardnienie rozsiane (SM)
Analiza białek PMR:
1. Badanie jakościowe:
- proteinogram (1)
- prążki oligoklonalne (2)
2. Badanie ilościowe:
- stężenie albumin
- stężenie Ig
- współczynnik Qalb (3)
- współczynniki: QIgG, QIgA, QIgM (4)
Ad1. Różnice proteinogramu PMR, a surowicy - badanie jakościowe:
- w stanie fizjologicznym, 3 dodatkowe frakcje:
- prealbumina
- transferyna
- między γ a β jest białko tau
- transferyna desialowana
- cystatyna C
- w stanie patologicznym:
- w obrębie γ-globulin 1, 2 dodatkowe prążki
- ↑ albumin
- fibrynogen
Interpretacja proteinogramu:
- ↑ stężenia albumin: ostre zespoły chorobowe związane ze zwiększoną przepuszczalnością bariery
krew-płyn
- ↑ stężenia α-globulin:
- ostre zespoły chorobowe
- padaczka objawowa
- guzy mózgu
- procesy rozpadowe tkanki mózgowej
- ↑ stężenia β-globulin:
- przewlekłe choroby OUN
- padaczka wrodzona
- ↑ γ-globulin:
- stwardnienie rozsiane (SM)
- guzy mózgu
- przewlekłe zakażenia bakteryjne
- kiła OUN
- gammapatie monoklonalne
Ad2. Badanie jakościowe – prążki oligoklonalne:
1. Stan zdrowia:
- brak prążków w surowicy i PMR
2. Tylko w PMR - wewnątrzoponowa synteza IgG:
- choroby zapalne (tylko w PMR)
3. W PMR i surowicy - inne dodatkowe prążki:
- neuroinfekcje oraz infekcje ogólnoustrojowe z zajęciem OUN
- białka produkowane są w PMR i surowicy (np. neurosarkoidoza)
4. W PMR i surowicy - prążki w tych samych miejscach:
- choroba na obwodzie
- zaburzona bariera krew-płyn
- frakcje z surowicy przechodzą do PMR w wyniku uszkodzenia bariery (bierna dyfuzja IgG z
krwi do płynu)
5. W PMR i surowicy – obecne łaocuchy lekkie:
- bierna dyfuzja IgG do płynu
Ad3. Q-albuminowy
Albumina - syntetyzowana jest tylko w wątrobie. Do PMR przedostaje się na drodze dyfuzji prostej.
W OUN nie ulega degradacji i dlatego jej stężenie w PMR zależy od:
- jej stężenia we krwi
- przepuszczalności bariery krew-płyn
Wyliczenie Qalb:
Qalb =
stętężen .alb.wPMR(mg )
·1000
stętężen .alb.wSUROWICY ( g )
NORMA
WIEK
1 miesiąc
6 m-cy – 15 lat
40 lat
80 lat
Q
15 · 10-3
-3
5 · 10
6,5 · 10-3
-3
8 · 10
Interpretacja Qalb:
- prawidłowa funkcja bariery krew-płyn: ↓ 9 · 10-3
- lekkie upośledzenie: 9-14 · 10-3
- umiarkowane upośledzenie: 15-30 · 10-3
- poważne upośledzenie: 30-100 · 10-3
- całkowite załamanie selektywnej przepuszczalności bariery krew-płyn: ↑ 100 · 10-3
9-20 · 10-3 - ↓ wirusowe/bakteryjne
> 20 · 10-3 - ↑ bakteryjne
Ad4. QIgG – interpretacja:
- Norma: 0,36-0,58
- QIgG > 0,58 – wewnątrzoponowa synteza IgG (np. SM)
INTERPRETACJA Qalb i QIgG
INTERPRETACJA
Qalb
QIgG
1
N
N
prawidłowa funkcja bariery k-p i prawidłowe stęż. IgG
2
↑
N dla
danego Qalb
dysfunkcja bariery k-p bez wewnątrzoponowej syntezy
IgG
3
↑
↑
dysfunkcja bariery k-p, wewnątrzoponowa synteza IgG
4
N
↑
5
N/↑
↑
prawidłowa funkcja bariery k-p, wewnątrzoponowa
synteza IgG
w warunkach prawidłowo wykonywanych badao, wyniki
w tym obszarze nie występują
Zespoły otępienne
Otępienie – zespół spowodowany chorobami mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym
lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje kory jak: pamięd,
myślenie, orientacja, rozumienie, zdolnośd uczenia się, wysoka samokrytyka. Wszystkie
choroby uszkadzające pierwotnie lub wtórnie OUN mogą prowadzid do otępienia.
Białko tau:
- ↑ w chorobie Alzheimera
- ↓ neuroborelioza
- fosforylowane formy białka tau odgrywające istotną rolę w chorobach otępiennych
- Norma: PMR < 300 pg/mL
- > 500 pg/mL – w chorobach demielinizacyjnych
Enolaza neurospecyficzna:
- marker udarów mózgu
- źródło: komórki nerwowe i endokrynne
- Norma:
- PMR < 1,0 ng/mL
- surowica < 12,5 ng/mL
Metabolizm białka prekursorowego amyloid β:
- powstaje z białka prekursorowego APP
- APP posiada N-koniec i C-koniec, z C-kooca sekretazy odcinają amyloid β
- zbudowany z aminokwasów (do 40), ≥ 42 występuje w postaci zolu, wytrąca się w
postaci kłaków w osłonie
Białko S100:
- uszkodzenie komórek nerwowych
- zastosowanie – do monitorowania leczenia
- Norma:
- PMR < 1,4 ng/mL
- krew < 200 pg/mL
Priony i białko 14.33:
- gąbczaste zwyrodnienie mózgu – choroba Creutzfelda-Jakoba
- choroba o przewlekłej etiologii
- stwierdza się w badaniu jego obecnośd
Cytodiagnostyka - komórki w PMR:
- eozynofile, komórki wyściółki, makrofagi, lipofagi, erytrofagi, aktywowane limfocyty B,
komórki atypowe, blasty
Badanie PMR
Bakteryjne zapalenie opon m-r:
- płyn: opalizujący lub mętny
- pleocytoza > 1000 kom./µL (zwykle kilka lub kilkanaście – wielojądrzaste)
- glukoza < 2/3
- białko > 10 000 mg/dL
- mleczany > 2,5 mmol/L (metabolizm bakterii - zakwaszają)
- Qalb > 0,025
- antygeny paciorkowe: +
- cytogram – neutrofile
- preparat bezpośredni – bakterie
- posiew
Wirusowe zapalenie opon m-r (aktywacja odpowiednich Ig):
- płyn bezbarwny, przejrzysty, opalizujący
- mleczany < 2,5 mmol/L
- glukoza: bez zmian
- białko całkowite < 1000 mg/dL
- Qalb N < 0,02
- QIgG, QIg - ↑
- prążki oligoklonalne
- pleocytoza < 100 (limfocytoza)
- cytogram – neutrofile obecne w pierwszych dniach
- limfocyty B
Gruźlicze zapalenie opon m-r (tendencja do kwasicy):
- płyn wodojasny, opalizujący, ksantochromiczny
- włókna fibryny
- białko > 1000 mg/dL
- Ig: bez zmian
- glukoza < ½
- mleczany > 2,5 mmol/L
- Qalb > 0,02
- preparat bezpośredni: +/- posiew bezpośredni: +/- hodowla biologiczna: +
- PCR: genomy prątka
- test serologiczny: anty IgG, anty IgM na Ag Mycobacterium tuberculosis: +
- pleocytoza > 1000 kom/µL (jednojądrzastych)
- cytogram – limfocyty T (czasem odczyn eozynofilowy)
Wylew podpajęczynówkowy:
- erytrocyty wyługowane
- erytrofagi (makrofagi)
- płyn ksantochromiczny (lekko żółty)
- białko całkowite: ↑
- pleocytoza ↑ nieznacznie
- wylewy późne – komórki barwnikowe
- wolna Hb: + (różowy)
Po wylewie:
- makrofagi
- komórki pigmentacyjne
Białaczka:
- blasty
Odczyny i zespoły chorobowe:
- odczyn alergiczny:
- kiła układu nerwowego
- choroba pasożytnicza OUN
- guzy mózgu
- odczyn nieswoistego podrażnienia
- odczyn monocytowo-makrofagowy
- odczyn immunologiczny – infekcje wirusowe, bakteryjne późne
- zespół chorób otępiennych
Bakterie, grzyby, pierwotniaki wywołują częściej odczyny zapalne opon m-r i rzadziej
mózgu
Wirusy wywołują częściej odczyny zapalne mózgu, rzadziej opon m-r
Toksyny bakteryjne przenikają przez barierę krew-płyn i krew-mózg wywołują zespół
nieswoistego podrażnienia