Ugrupowania nitrofitów na powierzchni utylizacji siana w Stacji

£¹karstwo w Polsce (Grassland Science in Poland), 11, 157-166
© Copyright by Polish Grassland Society, Poznañ, 2008
PL ISSN 1506-5162
ISBN 978-83-89250-91-9
Ugrupowania nitrofitów na powierzchni utylizacji siana
w Stacji Hodowli Roœlin Skrzeszowice
A. RADKOWSKI1, B. BARABASZ-KRASNY2
1
2
Katedra £¹karstwa, Uniwersytet Rolniczy im. H. Ko³³¹taja w Krakowie,
Zak³ad Botaniki, Instytut Biologii, Akademia Pedagogiczna im. KEN w Krakowie
Groupings of the nitrophilic plants in the hay utilization areas at the Plant
Breeding Station in Skrzeszowice
Abstract. On the basis of registrations, which involved 32 experimental fields of the hay storage
area at the Plant Breeding Station in Skrzeszowice, five groups of nitrophilic plants were divided.
These groupings as regards phytosociological factors are linked to Galinsogo-Setarietum association (Stellarietea mediae class) or known from literature Urtica dioica and Chenopodium album
(Artemisietea class) communities. There are no significant differences between them in species
composition but there are significant differences as regards dominants.
K e y w o r d s: botanical composition, communities, nitrophilic plants
1. Wstêp
Spadek op³acalnoœci produkcji rolnej, obserwowany jeszcze do niedawna w naszym
kraju, spowodowa³ szereg niekorzystnych zmian w rolnictwie. Szczególnie dotyczy to
terenów by³ych Pañstwowych Gospodarstw Rolnych. Upadek PGR-ów oraz brak
op³acalnoœci hodowli pod koniec lat 90. ubieg³ego wieku, przyczyni³y siê do rezygnacji
z produkcji zwierzêcej, a to z kolei poci¹gnê³o za sob¹ zaprzestanie tradycyjnych metod
u¿ytkowania ³¹k, pastwisk i pól (KORNAŒ i DUBIEL, 1991; BARABASZ-KRASNY, 2002).
Niekorzystne zmiany dotknê³y tak¿e dzia³aj¹ce jeszcze do tej pory stacje doœwiadczalne. W wielu z nich uzyskan¹ ze zbiorów biomasê roœlinn¹ w zasadzie pozostawia siê
w pobli¿u poletek doœwiadczalnych, ze wzglêdu na ograniczenie hodowli zwierz¹t, a co
siê z tym wi¹¿e brak zbytu na siano. Sprzyja to wkraczaniu na te tereny ugrupowañ
roœlinnoœci nitrofilnej. Ugrupowania te z regu³y s¹ ubogie w gatunki, z wyraŸnie zaznaczon¹ dominacj¹ jednego lub kilku z nich.
Celem tego opracowania jest charakterystyka botaniczno-fitosocjologiczna ugrupowañ nitrofitów powsta³ych na powierzchniach sk³adowania siana w Stacji Hodowli
Roœlin w Skrzeszowicach.
158
A. Radkowski, B. Barabasz-Krasny
2. Materia³ i metody
Skrzeszowice to niedu¿a miejscowoœæ po³o¿ona 20 km od Krakowa. Jej ogólna
powierzchnia wynosi 554,79 ha. Jest to miejscowoœæ typowo rolnicza, po³o¿ona na
wysokoœci 220 m n.p.m. Miejscowoœæ ta posiada du¿e tradycje rolnicze, zw³aszcza
w hodowli roœlin. W 1922 r. pod przewodnictwem Bogus³awa Kleszczyñskiego, ówczesnego w³aœciciela ziemskiego, zaczê³a dzia³aæ „Hodowla Roœlin Braci Kleszczyñskich”,
która objê³a m. in. hodowlê zbó¿ w Polanowicach, hodowlê traw i roœlin motylkowych
w Skrzeszowicach. Hodowla by³a jedn¹ z pierwszych na terenie zaboru rosyjskiego. Po
II wojnie œwiatowej czêœæ maj¹tku zosta³a rozparcelowana w wyniku dzia³añ Komisji
Parcelacyjnej. Reszta zosta³a upañstwowiona, ale w dalszym ci¹gu kontynuowano tam
hodowlê zbó¿ i traw, pod patronatem Krakowskiej Hodowli Roœlin. Obecnie nadal prowadzona jest hodowla roœlin w Stacji Hodowli Roœlin Skrzeszowice, w ramach
Ma³opolskiej Hodowli Roœlin-HBP (WAWROWSKA, 2006; http://www.skrzeszowice.republika.pl/historia.html).
Obiekt wybrany do badañ ugrupowañ nitrofitów po³o¿ony jest w s¹siedztwie zabudowañ SHR (ryc. 1). Na dwóch powierzchniach (w formie pasów) sk³adowana jest biomasa roœlinna, pochodz¹ca z poletek doœwiadczalnych. W jej sk³ad wchodz¹ trawy
i roœliny motylkowate. Pole zakropkowane – to pas krzewów, otaczaj¹cy ugrupowania
nitrofitów i poletka doœwiadczalne, w którym jako dominant roœnie Sambucus nigra.
Pojedynczo wystêpuj¹ tam: Rubus sp., Rosa canina, Padus avium, Pyrus communis,
Malus sp., Crataegus monogyna i Euonymus sp. SzerokoϾ pasa z nitrofitami wynosi
4–7 m (œrednio ok. 5 m). Gleba badanego obiektu to czarnoziem zdegradowany, wytworzony z lessu. W³aœciwoœci chemiczne tej gleby przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co: pHKCl –
6,08, przyswajalne P – 14,3 mg 100 g–1, K – 37,4 mg 100 g–1, Mg – 13,5 mg 100 g–1
gleby, N – organiczny 0,16%, substancja organiczna 2,69%. Jest to gleba ¿yzna, zasobna
we wszystkie niezbêdne sk³adniki od¿ywcze.
Badania prowadzono w miesi¹cach maj, lipiec, sierpieñ, w latach 2006–2007. Na
obszarach utylizacji siana, wykonano 32 spisy roœlin, wykorzystuj¹c do opisu iloœciowego
gatunków 6-cio stopniow¹ skalê wg Braun-Blanqueta. Spisy wykonano na poletkach
o powierzchni: 10, 20 i 25 m2. Zgromadzony materia³ badawczy poddano klasyfikacji
numerycznej opartej na skali iloœciowoœci gatunków, wystêpuj¹cych w poszczególnych
poletkach. Do klasyfikacji wykorzystano pakiet MULVA-5 (WILDI i ORLÓCI, 1996).
W klasyfikacji do grupowania poletek wykorzystano metodê „Minimum Variance Clustering”, a podobieñstwa miêdzy poletkami policzono na podstawie wzoru van der
Maarela:
r ( x, y ) =
åx y
åx + å y - åx y
2
2
W celu wykazania ró¿nic w poszczególnych grupach nitrofitów, charakterystykê
warunków siedliskowych oparto na liczbach wskaŸnikowych wg Ellenberga (ELLENBERG i wsp., 1992). Dla wszystkich poletek policzono œrednie wa¿one wartoœci wskaŸni© PT£, £¹karstwo w Polsce, 11, 2008
Ugrupowania nitrofitów na powierzchni utylizacji siana w Stacji Hodowli...
159
ków: œwiat³a – L, wilgotnoœci – F, odczynu – R, azotu – N, w stosunku do udzia³u iloœciowego, a nastêpnie œrednie arytmetyczne wskaŸników dla ca³ych grup. Pomiêdzy
wyró¿nionymi grupami nitrofitów dokonano równie¿ porównania:
– ogólnej ró¿norodnoœci gatunkowej H = –Σ (ni /N) log (n i /N) (S HANNON
i WEAVER, 1963), gdzie ni jest stopniem iloœciowoœci i-tych gatunków wed³ug
6-stopniowej skali Braun-Blanqueta (za + przyjêto 0,25), a N oznacza ca³kowita
sumê iloœciowoœci wszystkich gatunków,
– równomiernoœci J = H’/log S (PIELOU, 1975), gdzie H oznacza wartoœæ wskaŸnika Shannona, a S liczbê gatunków, dla których policzono H,
– dominacji C = Σ (ni/N) (SIMPSON, 1949; SHANNON i WEAVER, 1963).
W opracowaniu nazewnictwo gatunków podano za MIRKIEM i wsp., (2002), a przynale¿noœæ syntaksonomiczn¹ przyjêto wed³ug MATUSZKIEWICZA (2007).
o
dr
ga
5m
Obn i
¿e
5m
a doœ
wi a
S H R d cz a ln e
SHR
400
m
p o le tk
ni e te
ren u
10- 12 o
3 00 m
4-7 m
1
2
Ryc.1. Lokalizacja obiektu badañ. 1 – powierzchnie badawcze nitrofitów, 2 – pas zaroœli z Sambucus nigra
Fig.1. Localization of study subject. 1 – study areas of nitrophilic plants, 2 – shrubs strip with
Sambucus nigra
© PT£, Grassland Science in Poland, 11, 2008
160
A. Radkowski, B. Barabasz-Krasny
3. Wyniki i dyskusja
Rezultaty klasyfikacji numerycznej dowiod³y, ¿e zgromadzony materia³ nale¿y do
dwóch grup (ryc. 2). Pierwsza grupa cechuje siê stosunkowo du¿ym udzia³em gatunków
ruderalnych z klasy Artemisietea vulgaris Lohm., Prsg et R.Tx. in R.Tx. 1950, natomiast
druga wyraŸnie przewy¿sza pierwsz¹ udzia³em chwastów uprawowych z klasy Stellarietea mediae R.Tx., Lohm. et Prsg. 1950 (tab. 1).
Ugrupowania z du¿ym udzia³em gatunków ruderalnych z klasy Artemisietea.
W obrêbie tej grupy wyodrêbniaj¹ siê 2 mniejsze podgrupy (ryc. 2), które zdiagnozowano jako 2 nastêpuj¹ce zbiorowiska:
– Chenopodium album – tego rodzaju p³aty obserwowano m.in. na siedliskach ruderalnych Górnoœl¹skiego Okrêgu Przemys³owego (B£OÑSKA i wsp., 2007). W obydwu
przypadkach fizjonomiê zbiorowiska kszta³tuje Chenopodium album, z t¹ ró¿nic¹, ¿e
w p³atach ze Skrzeszowic wspó³dominantem (przynajmniej w niektórych miejscach)
jest Urtica dioica. We wszystkich p³atach odnotowano równie¿ Echinochloa crus-galli
oraz Datura stramonium (tab. 1). Jeœli chodzi o parametry siedliskowe to opisywane
zbiorowisko jest pó³œwiat³olubne, wystêpuje na glebie œwie¿ej, œrednio wilgotnej, bogatej w azot mineralny, o odczynie obojêtnym (tab. 2). Jego p³aty porasta od 12 do 22
gatunków.
РUrtica dioica Рznane z literatury ugrupowanie nitrofilne (KORNAΠi DUBIEL, 1991;
DUBIEL i wsp.,1999; BARABASZ-KRASNY, 2002). Wygl¹d p³atów tworz¹ ³any pokrzywy.
Jednak od zbiorowisk wczeœniej opisywanych odró¿nia go ca³kowity brak gatunków
z klasy Molinio-Arrhenatheretea oraz obecnoœæ gatunków z klasy Stellarietea, w tym
m.in. Chenopodium album (tab. 1). Bogactwo gatunkowe p³atów jest tu najmniejsze – od
8 do 17 gatunków. Spoœród wszystkich odnotowanych grup nitrofitów zbiorowisko to
charakteryzuje siê najwiêkszym wspó³czynnikiem dominacji, a jednoczeœnie najmniejszymi wspó³czynnikami ró¿norodnoœci i równomiernoœci, co jest efektem obecnoœci silnego dominanta – pokrzywy (tab. 1, 3). Zbiorowisko to jest pó³ œwiat³olubne. Porasta
glebê œwie¿¹, œrednio wilgotn¹, bêd¹c¹ wskaŸnikiem azotowym, o odczynie obojêtnym
(tab. 2).
Ugrupowania z du¿ym udzia³em chwastów uprawowych z klasy Stellarietea.
Druga grupa z dendrogramu (ryc. 2) kombinacj¹ gatunków przypomina zbiorowisko
upraw ogrodowych, szeroko rozpowszechnione w ca³ej Polsce, opisywane pod nazw¹
Galinsogo-Setarietum (R.Tx. et Beck. 1942) R.Tx. 1950 (MATUSZKIEWICZ, 2007).
Odznacza siê ona udzia³em 2 gatunków charakterystycznych dla zespo³u Galinsogo-Setarietum, 4 dla zwi¹zku Polygono-Chenopodion oraz 5 dla rzêdu Polygono-Chenopodietalia i 6 dla klasy Stellarietea (tab. 1). Jednak w porównaniu ze zbiorowiskami
tego typu znanymi z literatury posiada mniejsze bogactwo gatunkowe – tutaj notowano
w p³atach od 15 do 24 gatunków, podczas gdy np. w Czarnorzecko-Strzy¿owskim Parku
Krajobrazowym notowano ich od 17 do 43 (TOWPASZ i BARABASZ-KRASNY, 2006). Na
badanym obiekcie p³aty tego zespo³u wystêpuj¹ na glebie œwie¿ej lekko wilgotnej, bogatej w azot mineralny, o odczynie s³abo kwaœnym, zbli¿onym do obojêtnego (tab. 2). Ze
wzglêdu na dominanty lub te¿ udzia³ niektórych gatunków grupa ta zosta³a rozdzielona
na 3 podgrupy (warianty):
© PT£, £¹karstwo w Polsce, 11, 2008
Ugrupowania nitrofitów na powierzchni utylizacji siana w Stacji Hodowli...
161
– G.–S. – wariant z Amaranthus retroflexus – fizjonomiê p³atów tworz¹ Galinsoga
parviflora i Amaranthus retroflexus, którym towarzysz¹ w domieszce inne gatunki
z klasy Stellarietea. Bogactwo gatunkowe wynosi od 15 do 24 gatunków w p³acie, co
oznacza ¿e jest ono najwiêksze na ca³ym obiekcie badawczym (tab. 1). Odnotowano tu
równie¿ najwy¿sz¹ wartoœæ wspó³czynnika ró¿norodnoœci ogólnej i jedn¹ z najni¿szych
wspó³czynnika dominacji (tab. 3).
– G.–S. – wariant z Capsella bursa-pastoris – w tego rodzaju p³atach g³ównym
dominantem jest charakterystyczna dla zespo³u Galinsoga parviflora. W domieszce
towarzyszy jej Capsella bursa-pastoris oraz inne gatunki z klasy Stellarietea. We
wszystkich p³atach wystêpuj¹ pojedynczo: Chenopodium album, Echinochloa
crus-galli, Cardaria draba, Amaranthus retroflexus i Thlaspi arvense (tab. 1). Jest to
zbiorowisko drugie pod wzglêdem bogactwa gatunkowego badanego obiektu – od 15 do
21 gatunków w p³atach (tab. 1). Gleba w p³atach tego zespo³u posiada stosunkowo najmniejsz¹ zawartoœæ azotu, co jednak nie oznacza ¿e jest pod tym wzglêdem uboga
(tab. 2).
– G.–S. – wariant z Echinochloa crus-galli – w tym przypadku fizjonomiê
kszta³tuj¹ Galinsoga parviflora i Echinochloa crus-galli, ale ich udzia³ iloœciowy jest
stosunkowo niedu¿y (tab. 1). P³aty te odznaczaj¹ siê najwiêksz¹ równomiernoœci¹, co
jest efektem braku wyraŸnego dominanta (tab. 3). W sk³ad runi wszystkich p³atów
wchodz¹ Chenopodium album, Thlaspi arvense i Amaranthus retroflexus. Bogactwo
gatunkowe wynosi tu od 15 do 18 gatunków w p³atach (tab. 1).
3,17
2,63
2,09
1,56
1,02
0,48
17 14 11 24 8 21 12 1 28 19 31 2 25 27 5
1
3 30 6 15 32 16 26 20 29 23 18 22 13 10 9
4
7
2
17–8 poletka z (plots with) Chenopodium album, 21–25 poletka z dominacj¹ (plots with dominant) Urtica dioica, 27–16 Galinsogo-Setarietum – z (with) Amaranthus retroflexus, 26–22
Galinsogo-Setarietum – z (with) Capsella bursa-pastoris, 13–7 Galinsogo-Setarietum – z (with)
Echinochloa crus-galli.
Ryc. 2. Klasyfikacja numeryczna 32 poletek z roœlinnoœci¹ nitrofiln¹, zlokalizowanych na powierzchni badawczej w Skrzeszowicach
Fig. 2. Classification of 32 plots with nitrophilic plants localized on study area in Skrzeszowice
© PT£, Grassland Science in Poland, 11, 2008
13
14
15
9
10
11
12
7
8
1
2
3
4
5
6
Np.
No.
Nr poletka wg kolejnoœci
w dendrogramie
17 14 11 24 8 21 12 1 28 19
No. of plot according
to dendrogram
Liczba gatunków w ca³ej grupie
30 25 31 30
Number of species in all group
Liczba gatunków na poletku
22 22 16 16 12 12 11 8 13 13
Number of species in plot
Ch. Cl. Artemisietea
Urtica dioica
3 3 2 2 3 4 4 5 5 4
Artemisia vulgaris
+ + . . + + . + . +
Galium aparine
. + . + + + . . + +
Cirsium arvense
+ + + + . + + . + .
Glechoma hederacea
+ + . + . . . . . .
Arctium minus
+ + + . . . . . . .
Ch. Ass. Galinsogo-Setarietum
Euphorbia peplus
. + . + + + + + + +
Galinsoga parviflora
. . . . . . . . . .
Ch. All. Polygono-Chenopodion
Lamium purpureum
+ . + . . + + + . +
Sonchus oleraceus
+ + . . + . . . . +
Fumaria officinalis
. + + . + . . . . .
Euphorbia helioscopia
+ + + + . . . . . .
Ch. O. Polygono-Chenopodietalia
Chenopodium album
4 3 4 4 3 1 2 . 1 1
Geranium pusillum
+ + . . . . . . . .
Solanum nigrum
+ . . . . . . . + +
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+ . . + + . . . . . . . . + + .
+ + + + . + + . + . . + + . . .
. . . . . . + + . . . . + . . .
+ + + + . . . . + . . + . . . .
+ . + . . + + + + . . + . . + +
. . + . . . . . . + + . . . . +
. . + + + + + + + + . . + . . + + +
. + + + + + . . + . + . + . + + + .
+ + . + . + + + . . + + + + + . . .
. . + . + + + . . . + + . + + . . .
2 1 2 + + 1 . + 1 + . + + 1 + + + + + + + +
. + + . + . + . . + . . + . + . + + + . . .
. . . . . . . . . . + + . + . . + . . + + +
.
.
.
.
+ + + . . . . . + + + . . + . . + + +
3 2 2 3 4 3 2 3 5 5 3 5 4 4 1 2 2 2 2
5 3 . .
+ + . +
+ + . .
+ . . +
. . . +
. . + .
. . +
+ + .
. . +
+ . +
.
.
5
+
.
+
.
.
14 9 17 15 16 17 24 20 17 18 16 20 19 15 22 19 21 18 16 16 15 17
30
31 2 25 27 5 3 30 6 15 32 16 26 20 29 23 18 22 13 10 9 4 7
Tabela 1. Analiza botaniczno-fitosocjologiczna wyró¿nionych grup nitrofitów
Table 1. Botanico-fitosociological analysis of distinguished groups of nitrophilic plants
25
26
27
28
29
30
31
32
33
18
19
20
21
22
23
24
16
17
Echinochloa crus-galli
Cardaria draba
Ch. Cl. Stellarietea mediae
Fallopia convolvulus
Urtica urens
Thlaspi arvense
Consoloda regalis
Malva neglecta
Sinapis arvensis
Datura stramonium
Pozosta³e gatunki – Others species:
Amaranthus retroflexus
Polygonum lapatifolium
Sonchus arvensis
Senecio vulgaris
Polygonum persicaria
Erigeron annuus
Capsella bursa-pastoris
Taraxacum officinale
Plantago lanceolata
+
+
.
+
+
.
.
.
+
+
+
+
.
.
+
+
.
.
.
+
+
+
.
+
.
.
.
+
.
+
+
+
+
.
.
.
.
+
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.
.
+ +
. .
.
.
+ + + + + + +
1 + 1 . 1 . .
+ + . . + . .
. . . . . + .
. . . . + + +
. . . . . . .
. . + . + . .
.
.
. . + + + + . . . . 4 4
. . . . + + + + . . . .
+ . + + + + . + . + + +
. . + + + . + + . . . .
. . . . . + . + + + + +
. . . . . . . . . . + .
+ . . . . . . . . + + +
+ + . . . . . . . . + +
+ + . . . . . . . . + +
+ . + . . .
+ + . . + .
. . + . + +
+ + + . . .
. . . . . .
+ . . . . .
+ + + + . +
+ + + + +
. . . . +
4
+
+
+
.
+
+
+
.
+
+
+
+
+
.
.
.
.
2
+
+
+
+
.
+
+
+
.
+
+
+
+
+
.
.
.
+ + + + + + + 2 1 1 2 1
. + + + + + + + . . . +
3
.
.
+
+
+
.
.
+
3
+
.
.
.
.
+
.
+
4
+
.
.
+
.
.
+
.
3
+
+
.
.
+
.
+
+
+
+
+
.
+
+
1
+
+
+
+
+
.
+
+
2
1
.
+
+
+
.
+
.
2
.
.
+
.
.
+
+
+
1
+
+
+
+
.
+
.
+
2
+
+
+
+
+
+
.
+
1
+
.
+
+
+
.
.
.
.
+
+
+
+
+
.
+
.
.
.
.
+
.
+
+
.
+
+
.
.
+
.
.
.
.
+
+
+
+
+
.
+
.
+
.
+
+
+
+ . + . . . . + + + + + + . .
+ + . + . . . . . . . + . . +
+ . + + + 1 + + 1 + + + + + +
+ . . . + . . + + . + . + . .
+ . + + . . . + + + . . . . .
+ + + . . . . . + . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
+ + +
+ + +
164
A. Radkowski, B. Barabasz-Krasny
Tabela 2. Œrednie wartoœci wskaŸników Ellenberga policzone dla 5 grup nitrofitów wyró¿nionych
na powierzchniach sk³adowania siana w Skrzeszowicach
Table 2. Average Ellenberg’s indicator values calculate for 5 groups of nitrofilic plants distinguished on hay storage areas in Skrzeszowice
Lp.
No.
1
2
3
4
5
Nazwa grupy
Name of group
Zbiorowisko (community)
Chenopodium album
Zbiorowisko (community)
Urtica dioica
Galinsogo-Setarietum –
wariant (variant) Amaranthus retroflexus
Galinsogo-Setarietum –
wariant (variant) Capsella
bursa-pastoris
Galinsogo-Setarietum –
wariant (variant) Echinochloa crus-galli
Liczba
poletek
Number
of plots
Œrednie wartoœci wskaŸników Ellenberga
Average Ellenberg’s indicator values
wilgotnoϾ
azot
œwiat³o
pH gleby
soil
soil nitrolight
soil pH
moisture
gen
L
R
F
N
5
6,83
4,79
7,04
7,51
8
6,92
5,28
6,99
7,98
8
6,87
4,89
6,22
7,40
6
6,85
4,85
6,06
7,22
5
6,71
4,86
6,39
7,30
Tabela 3. Porównanie wskaŸników ogólnej ró¿norodnoœci gatunkowej SHANNONA i WEAVERA
(1963) – H, równomiernoœci (PIELOU, 1975) – J i dominacji (SIMPSON, 1949; SHANNON
i WEAVER 1963) – C, miêdzy grupami nitrofitów wyró¿nionymi na powierzchniach sk³adowania
siana w Skrzeszowicach
Table 3. Comparison of general species diversity indicator values according to SHANNON,
WEAVER (1963) – H, uniformity (PIELOU, 1975) – J and dominance (SIMPSON, 1949; SHANNON,
WEAVER, 1963) – C, between groups of nitrophilic plants distinguished on hay storage areas in
Skrzeszowice
Lp.
No.
1
2
3
4
5
Nazwa grupy
Name of group
Zbiorowisko (community) Chenopodium album
Zbiorowisko (community) Urtica dioica
Galinsogo-Setarietum – wariant (variant) Amaranthus retroflexus
Galinsogo-Setarietum – wariant (variant) Capsella bursa-pastoris
Galinsogo-Setarietum – wariant (variant) Echinochloa crus-galli
H
J
C
2,80
2,43
3,08
2,82
2,99
0,63
0,53
0,62
0,60
0,68
0,11
0,18
0,08
0,12
0,07
4. Wnioski
•
Na badanym obiekcie wyró¿niono 5 ugrupowañ nitrofitów: 2 w randze zbiorowiska (z Chenopodium album i z Urtica dioica) i 1 w randze zespo³u Galinsogo-Setarietum w 3 wariantach: z Amaranthus retroflexus, z Capsella
© PT£, £¹karstwo w Polsce, 11, 2008
Ugrupowania nitrofitów na powierzchni utylizacji siana w Stacji Hodowli...
•
•
165
bursa-pastoris oraz z Echinochloa crus-galli. Nie ma wœród nich du¿ych ró¿nic
w sk³adzie gatunkowym, ale ró¿ni¹ siê one istotnie dominantami. Odbiegaj¹ równie¿ znacznie od podobnych zbiorowisk znanych z literatury.
Analiza wskaŸników wg Ellenberga wykaza³a, ¿e wszystkie ugrupowania nale¿¹
do roœlinnoœci pó³œwiat³olubnej, wystêpuj¹cej na glebach œwie¿ych, œrednio wilgotnych, bogatych w azot mineralny lub nawet wskaŸnikowych dla azotu (zbiorowisko z Urtica dioica), o odczynie obojêtnym (zbiorowiska z Chenopodium
album i z Urtica dioica) lub s³abo kwaœnym, zbli¿onym do obojêtnego (Galinsogo-Setarietum w trzech wariantach).
Najwiêksz¹ ogóln¹ ró¿norodnoœæ gatunkow¹ odnotowano w Galinsogo-Setarietum wariant z Amaranthus retroflexus oraz wariant z Echinochloa crus-galli.
W wariancie z Echinochloa crus-galli stwierdzono równie¿ najwy¿sze zrównowa¿enie struktury dominacji. Natomiast najmniejsz¹ ró¿norodnoœæ stwierdzono
w zbiorowisku z Urtica dioica, gdzie wystêpuje silny dominant.
Literatura
BARABASZ-KRASNY B., 2002. Sukcesja roœlinnoœci na ³¹kach, pastwiskach i nieu¿ytków porolnych Pogórza Przemyskiego. Fragmenta Floristica et Geobotanica, Supplement 4, ss.82.
B£OÑSKA A., KOMPA£A-B¥BA A., B¥BA W., 2007. Zbiorowiska roœlinne gruntów porolnych na
obszarze Górnoœl¹skiego Okrêgu Przemys³owego i jego obrze¿ach. W: Spontaniczna
flora i roœlinnoœæ na obszarach wy³¹czonych z u¿ytkowania rolniczego. Acta Botanica
Warmiae et Masuriae, 4, 147–162.
DUBIEL E., STACHURSKA A., GAWROÑSKI S., 1999. Nieleœne zbiorowiska roœlinne Magurskiego Parku
Narodowego (Beskid Niski). Prace Botaniczne Uniwersytetu Jagielloñskiego, 33, 1–60.
ELLENBERG H., WEBER H., DULL R., WIRTH V., WERNER W., PAULISSEN D., 1992. Zeigerwerte
von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobotanica, 18, 1–258.
KORNAŒ J., DUBIEL E., 1991. Land use and vegetation changes in hay-meadow in the Ojców
National Park during last thirty years. Veröffentlichung Geobotanische Institut ETH,
Zürich, Stiftung Rübel, 106, 209–231.
MATUSZKIEWICZ W., 2007. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roœlinnych Polski. Vademecum Geobotanicum. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
MIREK Z., PIÊKOŒ-MIRKOWA H., ZAJ¥C A., ZAJ¥C M., 2002. Flowering plants and Pteridophytes
of Poland – a checklist. Biodiversity of Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, ss. 442.
PIELOU E.C., 1975. Ecological diversity, ss. VIII + 165. Wiley-Interscience, New York.
SHANNON C.E., WEAVER W., 1963. The mathematical theory of communication, ss. 144. Urbana,
University of Illinois Press.
SIMPSON E.H., 1949. Measurement of diversity. Nature, 163, 688.
TOWPASZ K., BARABASZ-KRASNY B., 2006. Zró¿nicowanie roœlinnoœci segetalnej na obszarze
Czarnorzecko-Strzy¿owskiego Parku Krajobrazowego. Pamiêtnik Pu³awski, 143, 183–193.
WAWROWSKA J., 2006. Bogus³aw Kleszczyñski (1885–1965) – spo³ecznik i w³aœciciel Skrzeszowic – twórca „Hodowli Roœlin Braci Kleszczyñskich” i „Towarzystwa Hodowli Zbo¿a”.
Hodowla i Nasiennictwo, 4, 26–36.
© PT£, Grassland Science in Poland, 11, 2008
166
A. Radkowski, B. Barabasz-Krasny
WILDI O., ORLÓCI L., 1996. Numerical exploration of community patterns. A guide to use of
MULVA-5. SPB Academic Publishing. 2 ed. 171, ss. The Hague.
http://www.skrzeszowice.republika.pl/historia.html
Groupings of the nitrophilic plants in the hay utilization areas
at the Plant Breeding Station in Skrzeszowice
A. RADKOWSKI1, B. BARABASZ-KRASNY2
1
2
Department of Grassland Sciences, Agricultural University of Krakow
Department of Botany, Institute of Biology, Pedagogical University of Krakow
Summary
Negative changes in agriculture which comprised, among others, decreased profitability of
animal breeding affected also active experimental stations. In many of them, obtained from the
crops plant biomass is more often left near experimental fields because of limited breeding. It
favours the growth of nitrophilic plants in these areas. Such groupings are usually poor in species
with significant prevalence of one or few of them. The aim of this work was to characterize the
nitrophilic communities formed in the hay storage area at the Plant Breeding Station in Skrzeszowice as regards their botanical and phytosociological features.
The field chosen as the object of the study on the nitrophilic groupings is located in the neighbourhood of the buildings of the PBS in Skrzeszowice. It is consisted of two belts: 300 and 400 m
× 4–7 m (av. 5 m). Plant biomass collected from the experimental fields and stored on that object
is composed mainly of grasses and leguminous plants. In May, July and August 2006–2007 in the
areas of hay storage, 32 plant lists were registered using 6-degree Braun-Blanquet scale for quantitative species description. The registrations were done on the fields of 10, 20 and 25 m2 areas.
Collected material was subjected to numerical classification based on the quantitative scale of
species occurring in the experimental fields. “Minimum Variance Clustering” method was
employed for classification of the fields and the similarities between them were calculated using
van der Maarel formula.
Numerical classification revealed that collected material belongs to two groups. The first
group is characterized with quite high share of ruderal species of Artemisietea vulgaris class, whereas the second one contained the significant number of weeds of Stellarietea mediae class. As the
result 5 groupings of nitrophilic plants were divided: 2 of the community rank (with Chenopodium
album-Urtica dioica and Urtica dioica), belonging to the first group and 1 in the rank of Galinsogo-Setarietum association in three variants: with Amaranthus retroflexus, with Capsella
bursa-pastoris and with Echinochloa crus-galli, belonging to the second group.
Recenzent – Reviewer: Bogus³aw Sawicki
Adres do korespondencji – Address for correspondence:
Dr in¿. Adam Radkowski
Katedra £¹karstwa, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Ko³³¹taja w Krakowie
Al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków
tel. 012 662 43 61
e-mail: [email protected]
© PT£, £¹karstwo w Polsce, 11, 2008