Pobierz - Fundacja Otwarty Dialog

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Sprawa Nadiyi Savchenko. Raport o
przebiegu sześciu misji
obserwacyjnych do Rosji
1. Misja 16-18 lipca 2014
Pierwsza misja do Rosji, organizowana przez Fundację Otwarty Dialog we współpracy z
ukraińskim Ministerstwem Spraw Zagranicznych odbyła się w dniach 16-18 lipca 2014 r. Jej
celem było uzyskanie widzenia i informacji z pierwszej ręki o warunkach przetrzymywania
porucznik Nadii Savchenko, przetrzymywanej w zakładzie karnym w Woroneżu, spotkanie ze
śledczymi i zaangażowanymi w sprawę prawnikami. W Moskwie grupa miała nawiązać kontakt z
przedstawicielami rosyjskich instytucji rządowych i wymiaru sprawiedliwości, przybliżyć sprawę
Savchenko przedstawicielstwom dyplomatycznym.
Wzięli w niej udział deputowani ukraińscy Oksana Prodan (UDAR), Oleg Osukhovsky (Svoboda),
oraz polscy posłowie Tomasz Makowski (Twój Ruch), oraz Małgorzata Gosiewska (PiS).
Deputowanym towarzyszyli Yurii Byelousov z biura rzecznika praw obywatelskich Ukrainy, Iryna
Mukhina z Centrum Swobód Obywatelskich "EuroMajdan-SOS", Natalya Koshyn z Centrum
Informacji Praw Człowieka, oraz dziennikarka 5 Kanału Anna Miroshnychenko wraz z operatorem
kamery. Organizatora misji, Fundację Otwarty Dialog, reprezentował Petro Okhotin z jej
kijowskiego biura. W misji miał również wziąć udział poseł Oleksandr Brygynets (Batkivshchyna),
jednak został on zatrzymany przez służby białoruskie w drodze do Moskwy, podczas
międzylądowania w Mińsku, pomimo posiadania paszportu dyplomatycznego. Kapitan milicji, z
którym rozmawiał, powiedział mu, że jest to "ustne polecenie kogoś z kierownictwa".
17.07 rano grupa dotarła w okolice aresztu w Woroneżu, gdzie spotkała się z konsulem Ukrainy
Gennadiyem Breskalenko, któremu przekazała list od matki Nadii i prezydenta Poroshenki.
Konsul przekazał listy adwokatom, którzy udali się na widzenie z osadzoną. Również uczestnicy
misji, za pośrednictwem konsula, poprosili pisemnie o zezwolenie na widzenie. W oczekiwaniu na
odpowiedź wywiesili flagi Ukrainy i Rosji. Ostatecznie widzenie uzyskał wyłącznie konsul. Wg
naczelnika aresztu Nadii Savchenko przysługują dwa widzenia w miesiącu, rodziny i innych osób;
konsul został uznany za "inną osobę". Zastępca naczelnika sugerował, że w takiej sytuacji zgody
na widzenie nie uzyska już matka Nadia. Na pytanie, czy wie o tym, że Nadia przez osiem dni
prowadziła strajk głodowy (domagając się widzenia z konsulem), odpowiedział: "Ona piła
herbatę". Na miejscu przedstawiciele misji spotkali się z dziennikarzem ukraińskiego kanału TV
"1+1" Yevgeniyem Agarkovem i jego koleżanką Valentiną. W dniu 19.07.2014 Yevgeniy Agarkov
został zatrzymany z powodu prowadzenia działalności dziennikarskiej na terenie FR bez
wymaganej akredytacji. Powodem zatrzymania stał się krótki materiał filmowy, jaki ukazał się w
ukraińskiej stacji telewizyjnej "1+1", w którym Yevgeniy przekazywał informacje na temat sprawy
Savchenko.
W międzyczasie w pobliże aresztu przybyła Ella Pamfilova, rzecznik praw człowieka FR. Adwokaci
po wyjściu z widzenia – przekazali list do prezydenta Ukrainy i matki Nadii, oraz rosyjskiego
ombudsmana. powiedzieli, że zatrzymana znajduje się w pojedynczej celi, gdzie pomimo upału nie
ma klimatyzacji. Adwokat Ilya Novikov pojechał kupić szorty, owsiane ciasteczka i mleko, o które
poprosiła Nadia. Ochrona odmówiła przyjęcia produktów, powodując się to, że czwartek jest
dniem sanitarnym.
Adwokaci poinformowali też o napisaniu przez Nadię oświadczenia. Napisała w nim, że została
porwana, z rękami w kajdankach i zakrytą twarzą przewieziona do motelu "Euro" pod
Woroneżem, gdzie była przesłuchiwana przez 10 dni bez udziału adwokatów. Adwokaci złożyli
apelację do sądu na postanowienie w sprawie tymczasowego aresztowania Nadii Savchenko.
W Woroneżu uczestnicy misji spotkali się z przedstawicielkami Domu Praw Człowieka Anną
Dobrovolską i Mariyą Gordeyevą, które powiedziały, że są gotowe udzielać pomocy działając na
rzecz obrony praw człowieka, jednak "nie interesują ich polityczne aspekty sprawy". Uprzedziły,
że spotkanie z uczestnikami misji według rosyjskich przepisów podpada pod artykuł 276 kodeksu
karnego FR, czyli "szpiegostwo – przekazywanie i zbieranie na zlecenie obcego wywiadu lub
osoby działającej w jego interesach, innych informacji służących do wykorzystania przeciwko
bezpieczeństwu Federacji Rosyjskiej". Mając to na względzie nie chcą udzielać politycznych
komentarzy w sprawie Savchenko. Są zainteresowane wyłącznie jej prawnym aspektem.
18 lipca w Moskwie grupa spotkała się z przedstawicielami delegacji UE w Rosji – Carlosem Brito
z sekcji politycznej, oraz Svenem-Ollovem Carlssonem, wiceprzewodniczącym delegacji, którym
zrelacjonowali sytuację Savchenko, a także Olega Sentsova, oraz zatrzymanych razem z nim
Kolchenko, Afanaseva i Chirniya. Brito był zorientowany w sprawie Savchenko (informował, że
kontaktuje się w tej sprawie z Markiem Feyginem). Sytuacja Sentsova i pozostałych była dla niego
w dużym stopniu nieznana. Brito zgodził się napisać list do Nadii Savchenko. Członkowie misji
złożyli kwiaty przy ambasadzie Holandii, której obywatele dzień wcześniej zginęli w katastrofie
malezyjskiego samolotu zestrzelonego nad wschodnią Ukrainą.
Następnie członkowie misji udali się na spotkanie z ambasadorem Rzeczypospolitej Polskiej w
Moskwie, Jarosławem Książkiem. Przed ambasadą w sposób niezgodny z prawem próbował
skontrolować ich paszporty policjant, który przedstawił się jako chorąży Apatov (legitymacja Nr
55190), co ostatecznie udaremnił ochroniarz z polskiej ambasady. Na spotkaniu omówiono
sprawy Savchenko oraz Sentsova (Kolchenko, Afanaseva, Chirniya), oraz uzgodniono, że
Ambasada będzie informowana o dalszym ich przebiegu.
2. Misja 24-27 lipca 2014
Wzięli w niej udział sekretarz klubu deputowanych Verkhovnej Rady Ukrainy "Suwerenna,
Europejska Ukraina" (Sovereign European Ukraine) Anastasiya Rozlutska, Petro Okhotin z
Fundacji Otwarty Dialog, oraz dziennikarka STB Iryna Storozhenko wraz z operatorem kamery.
Członkowie misji ubiegali się w Woroneżu o widzenie z porucznik Nadią Savchenko, jednak
podobnie jak wcześniej, władze penitencjarne nie zezwoliły na widzenie. Następnego dnia odbyła
się rozprawa w sprawie prewencyjnego aresztu jako środka zapobiegawczego dla Nadii
Savchenko. Przed rozprawą doszło do spotkania z konsulem Ukrainy w Federacji Rosyjskiej:
panem Genadiy Breskalenko. Pan Breskalenko wskazał uczestnikom misji czarny samochód,
według jego relacji śledził on konsula przez całą drogę. Konsul przypomniał również sprawę
Eugeniya Agarkova i poprosił o zachowanie czujności (Agarkov został aresztowany przez Rosjan
18 lipca w czasie trwania pierwszej misji i został deportowany po 12 dniach).
Rozprawa ws. Nadii Savchenko miała charakter otwarty, przed budynkiem czekali dziennikarze
Rosyjskiej telewizji. Ludzie mówiący o sobie "uchodźcy" zwrócili się do konsula Breskalenko gdy
ten pojawił się pod budynkiem sądu. Zarzucali mu zbytnie zainteresowanie sprawą Savchenko,
podczas gdy to oni potrzebują faktycznej pomocy. Cała scena wyglądała na wyreżyserowaną na
potrzeby rosyjskiej telewizji.
Posiedzenie odbyło się w budynku sądu regionalnego w Woroneżu. Porucznik Savchenko nie była
obecna na rozprawie. Przebywała w tym czasie w areszcie śledczym (SIZO) a jedyną drogą
komunikacji z nią była wideokonferencja. Jakość transmisji była słaba, porucznik nie mogła
chwilami zrozumieć słów własnych obrońców. Prawnicy i sąd posługiwali się językiem rosyjskim,
Nadia mówiła w języku ukraińskim. Tłumaczką oskarżonej był Anna Kumova, popełniła ona wiele
błędów podczas tłumaczenia. Obrońcy Savchenko poprosili o zmianę tłumacza, na co sąd nie
wyraził zgody. W wyniku rozprawy sąd nie zmienił decyzji o nałożeniu na porucznik Savchenko
środka prewencyjnego w postaci aresztu. Po zakończeniu posiedzenia ukraińska dziennikarka
Iryna Storozhenko wywiesiła ukraińską flagę na sali rozpraw, za co po chwili została wyrzucona z
budynku sądu przez tamtejszą ochronę. Nadia Savchenko skomentowała to słowami : "Slava
Ukraini"(Glory to Ukraine!). Ludzie pozostający na sali rozpraw odpowiedzieli "Geroyam slava"
(Glory to heroes).
Wszyscy członkowie ukraińskiej delegacji zostali wylegitymowani nieopodal budynku sądu przez
służbe imigracyjną Federacji Rosyjskiej.
3. Misja 11-14 sierpnia 2014
Wzięli w niej udział polski poseł Andrzej Lewandowski (Twój Ruch), przedstawicielka ukraińskiej
organizacji Center for Civil Liberties i obywatelskiej grupy nadzoru OZON Valeria Rybak, oraz
Petro Okhotin z kijowskiego biura Fundacji Otwarty Dialog. Misja zorganizowana została na
skutek informacji o nadużyciach i łamaniu fundamentalnych praw wobec obywateli Ukraińskich
przebywających w więzieniach na terytorium Federacji Rosyjskiej,
W celu uniknięcia wszelkiej problemów natury formalnej uczestnicy wysłali listy informujące o
celu misji następującym organom/instytucjom na terenie Federacji Rosyjskiej:
Administracji Prezydenckiej
Biuru Prokuratora Generalnego i Komitetu Śledczego Federacji Rosyjskiej
Numery listów to :
do Generała Broni Generała Oleshko – "12500977020841"
do śledczego A. Burdina (Wydział Dochodzeniowy Federalnej Służby Bezpieczeństwa
Federacji Rosyjskiej) – "12300977020858"
W dniu 11.08.2014 członkowie misji odwiedzili kolejno następujące instytucje w Moskwie:
Areszt Śledczy nr2 "Lefortovo" Wydział dochodzeniowy Federalnej Służby Bezpieczeństwa
Instytut Psychiatrii imienia V.P. Serbskiego
W powyższych instytucjach odmówiono im widzenia z obywatelami Ukrainy: Sentsovem,
Kolchenko, Cherniyem Kontakt z osadzonymi jest niezwykle utrudniony, nawet ich adwokaci mają
problemy z komunikacją z własnymi klientami. Kolejnym punktem misji było spotkanie z
przedstawicielami władz ukraińskich na terytorium Federacji Rosyjskiej – spotkali się z Charge
d'Affaires ambasady Ukrainy w Federacji Rosyjskiej Panem R.M Nimchinskim. Tymczasowy
reprezentant Ukrainy w FR: Ruslan Niemchynskyym i konsul Gennadiy Brekslaenko potwierdzili
pełne poparcie i wsparcie dla uczestników misji. Uznali oni działania fundacji wobec nielegalnie
przetrzymywanych obywateli Ukrainy za niezwykle ważne i przedstawili deklarację wszelkiej
niezbędnej pomocy i wsparcia.
Dnia 12.08 członkowie misji udali się do Woroneża. Odwiedzili tam następujące instytucje/organy:
Biuro Prokuratury miasta Woroneż
Biuro Prokuratury obwodu Woroneż
Federalny Areszt Śledczy nr 3 Biuro Izby Prezydenckiej Federacji Rosyjskiej
Biuro sekretarza departamentu politycznego ambasady USA w FR: Julii Hroblaker
Na spotkaniach uczestnicy misji dowiedzieli się m.in. o tym że Cherniy został przeniesiony do PDF
Lefortovo.
W Woroneżu nastąpiła próba spotkania z śledczymi (nieudana) ws. porucznik Savchenko a także z
samą oskarżoną (2 krotnie). Niestety władze rosyjskie odmówiły widzenia z obywatelką Ukrainy.
Prokuratorom (Butyrin i Sidorov) została dostarczona notyfikacja na temat misji, a także listy od
posła Andrzeja Lewandowskiego.Z członkami misji spotkał się zastępca prokuratora: Andrei
Suslikov. Odmówił on przyjęcia listów od Andrzeja Lewandowskiego, stwierdził on że sprawą
zajmuję się biuro Prokuratury obwodowej.
13.08.2014 Poseł Andrzej Lewandowski, Petro Okhotin, Valeriya Rybak, a także Maksym
Anatoliyovych Mantiuk (asystent sekretarza w ambasadzie ukraińskiej w FR) spotkali się z
obrońcą Oleksandra Kolchenko: Svitlaną Ivanovną Sidorkną. Następnie uczestnicy misji spotkali
się z panią Pamfilovą której udało się złożyć wizytę w areszcie zarówno Kolchenko jak i
Sentsovowi. Zapoznali się informacjami ws. postępów w śledztwie a także poznali warunki w
jakich przetrzymywani są obaj aktywiści. Do uczestników misji dotarła także informacja iż
Kolchenko traktowany jest jak obywatel Federacji Rosyjskiej (jako mieszkaniec Krymu) pomimo iż
jego dokumenty jednoznacznie pokazują że jest obywatelem Ukrainy.
4. Misja 24-28 sierpnia 2014
25 sierpnia uczestnicy misji udali się na posiedzenie sądu ws. ukraińskiego reżysera Olega
Sentsova. Na rozprawie obecna była również Natalia Paul, pierwszy doradca Ukraińskiego
konsula w Federacji Rosyjskiej. Podczas rozprawy apelacyjnej został złożony wniosek adwokata
Dmitrii Dinze o przedstawienie materiału dowodowego przez śledczego A. Burdina. Wniosek
został odrzucony.
Po rozprawie uczestnicy misji udali się do aresztu śledczego nr 3 Lefortovo gdzie złożyli wniosek
o widzenie z przetrzymywanym Sentsovem. Kolejnym etapem działań była wizyta w areszcie
śledczym nr 2 Butyrka, gdzie próbowali spotkać się z Chirniyem, jednak ich prośba została
odrzucona przez śledczych.
Ponadto, uczestnicy misji wzięli udział w spotkaniu z prokuratorem Genadii Ushakovem.
Otrzymał on raport dotyczący sprawy porucznik Savchenko, stworzony na polecenie Fundacji
Otwartego Dialogu. Po wizycie uczestnicy złożyli wniosek o spotkanie z przedstawicielem
prokuratury generalnej.
Następnie udali się do siedziby komitetu śledczego Federacji Rosyjskiej z zamiarem spotkania ze
śledczymi. Pismo zostało przyjęte przez urzędników, jednak pomimo to uczestników misji
poinformowano że konieczna jest rejestracja telefoniczna.
Ponadto członkowie misji złożyli wniosek o spotkanie z przedstawicielem administracji
prezydenckiej, któremu przekazali raport Fundacji Otwartego Dialogu dotyczący sprawy porwanej
porucznik Savchenko.
27 Sierpnia odbyło się rozprawa sądowa w sądzie Sovetskii (Moskwa) w sprawie porucznik
Savchenko. Rozprawa dotyczyła wniosku, przedłożonego przez prokuratora, dotyczącego
przedłużenia tymczasowego aresztu dla oskarżonej. Przebieg rozprawy był kontrowersyjny rosyjscy śledczy nie byli wstanie przedstawić ani jednego dowodu potwierdzającego winę
Savchenko, co wytknął im obrońca oskarżonej. Pomimo tego, wniosek śledczego Manshina o
przedłużenie aresztu tymczasowego został przyjęty przez Sąd. Nadia Savchenko wyrokiem sądu
ma pozostać w areszcie do 30.10.2014.
5. Misja 14-15 września 2014
W misji wzięli udział Anastassiia Chornohorska z Fundacji Otwarty Dialog, Lilia Naunchuck z
Obywatelskiej Grupy Nadzoru OZON, oraz Andrzej Lewandowski, poseł na Sejm RP.
14.09 misja dotarła do Moskwy. Poseł Lewandowski przyleciał jako pierwszy i spotkał się z
Markiem Feiginem. Grupa z Kijowa dotarła wieczorem, po czym spotkała się z Lewandowskim i
adwokatem Ilią Novikovem. Następnie wspólnie udali się do Woroneża.
15.09 Novikov spotkał się z Nadią w areszcie. Przedstawiciele misji spotkali się z ukraińskim
konsulem Hennadijem Breskalenko. Udali się do aresztu, gdzie przekazali wnioski o widzenie na
ręce zastępcy dyrektora aresztu, Romana Vasilievicha Gorshkova. Następnie udali się na
rozprawę. Po jej zakończeniu Novikov ponownie spotkał się z Savchenko w areszcie a członkowie
misji odbyli rozmowę z panem Breskalenko. Następnie, wspólnie z Novikovem odjechali do
Moskwy.
Rozprawa dotyczyła apelacji na przedłużanie zatrzymania Nadii. Savchenko nie była obecna na
sali sądowej osobiście, tylko przez telekonferencję. Reprezentował ją adwokat Ilia Novikov, a w
imieniu oskarżyciela występował prokurator Butyrin.
Novikov zaprezentował materiały sprawy i protokoły przesłuchań świadków. Argumentował, że
świadek Syniagivskiy był przesłuchiwany z użyciem tortur. Odczytał też dowody dwóch innych
świadków, których imiona zostały zmienione. Świadczyli oni, że Savchenko jest winna, ale nie
podali żadnych faktów na potwierdzenie tej tezy. Zeznania tych osób sprawiały wrażenie
fałszywych. Novikov podkreślił, że nie ma żadnych dowodów na winę Nadii, w związku z czym
domaga się uwolnienia jej za kaucją wysokości 1 miliona rubli. Prokurator sprzeciwił się temu
stwierdzając, że mogłaby łatwo opuścić Rosję. Savchenko podkreśliła, że jest niewinna, oraz że
została uprowadzona z Ukrainy i siłą przewieziona do Rosji. Pytała retorycznie dlaczego możliwe
wydaje się, że może opuścić Rosję, skoro nie powinno być możliwym, żeby została porwana i
przywieziona tu pod przymusem.
Sąd nie uznał apelacji, oraz postanowił, że Savchenko pozostanie w areszcie do 30 października.
6. Misja 13 października 2014
Członkowie misji Anastasiia Chornohorska (Fundacja Otwarty Dialog) oraz Liliia Naumchuck
(Obywatelska Grupa Nadzoru OZON) odwiedzili Rosję, aby uczestniczyć w rozprawie.
Towarzyszyła im pierwsza sekretarz konsulatu Ukrainy ds. konsularnych Natalia Paul.
W Moskwie członkowie misji udali się do Komitetu Śledczego Federacji Rosyjskiej, ale
odmówiono im spotkania z przedstawicielem tego organu. Przekazali jednak administracji apel w
sprawie swojej wizyty, oraz raport ODF w sprawie Savchenko.
W tym czasie prawnicy otrzymali informację, że Nadia od 10 października znajdowała się już w
Moskiewskim Instytucie Psychiatrii Społecznej i Sądowej im. Serbskiego, gdzie została
przeniesiona.
Przesłuchanie dotyczące odwołania na decyzję o zastosowaniu stacjonarnego badania
psychiatrycznego Savchenko zostało wyznaczone na godzinę 16 czasu moskiewskiego w sądzie
dzielnicy Basmanny w Moskwie. Na tym etapie, adwokaci zażądali przesunięcia przesłuchania,
żeby umożliwić Savchenko obecność w sądzie.
Na godzinę przed rozpoczęciem rozprawy, tłum dziennikarzy, który zebrał się przed wejściem do
budynku sądu. Byli wśród nich dziennikarze kilku kanałów rosyjskiej telewizji, oraz dwóch
ukraińskich (1+1 oraz Inter). Ukraińscy posłowie z partii Batkivshchyna Andriy Shevchenko,
Valery Dubil, Andreiy Pavlovski, Andriy Kozhemyakin, oraz Oleksandra Kuzhel przybyli aby
uczestniczyć w rozprawie, razem z matką Nadii, Marią Savchenko. Pozwolono im wejść do
budynku, w odróżnieniu od dziennikarzy, oraz przedstawicieli ambasad USA i Niemiec, którzy
pozostali na zewnątrz. Po pewnym czasie do oczekujących wyszła sekretarz prasowa sądu Anna
Fadeeva, która poinformowała, że przesłuchanie przesunięto ponieważ sędzia musi w tej chwili
zajęty jest innymi sprawami.
Ok. godziny 16.30 goście oraz dziennikarze (ale nie operatorzy kamer) zostali zaproszeni do
budynku. Rozpoczęła się rozprawa, jednak na sali obecni byli wyłącznie obrońcy. Pozostałe osoby
oczekiwały wewnątrz budynku. Nie było również Nadii Savchenko. Śledczy przedstawił odpowiedź
na prośbę skierowaną do Instytutu im. Serbskiego, w której poinformował, że nie było wskazane
przerywać badanie psychiatryczne i doprowadzać Nadii do sądu.
Wniosek obrońców o przesunięcie rozprawy został uwzględniony. Termin kolejnej rozprawy
został wyznaczony na 11 listopada 2014 r., po zakończeniu 30-dniowego badania. Wówczas Nadia
zostanie dopuszczona do uczestnictwa w przesłuchaniu. Adwokatom udało się uzyskać
zapewnienie, że wyniki badania psychiatrycznego nie zostaną włączone do akt sprawy. Termin
zatrzymania Nadii kończy się formalnie 30 października, tak więc można spodziewać się jeszcze
jednej rozprawy dotyczącej przedłużenia okresu zatrzymania.
facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu