Wrocław, 2015-07-01 Prof dr hab. inż. arch. Elżbieta Przesmycka

Wrocław, 2015-07-01
Prof dr hab. inż. arch. Elżbieta Przesmycka
Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
[email protected]
RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
Mgr inż. arch. Marii Musialskiej pt. „Kształtowanie się architektury willi
częstochowskiej w okresie od 1900 do 1930 roku”
wykonanej na Wydziale Architektury
Politechniki Wrocławskiej
Podstawa opracowania:
1. Zlecenie Pani Dziekan Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej,
Prof. dr hab. inż. arch. Elżbiety Trockiej – Leszczyńskiej z dnia 10 marca 2015 r.
2. Praca doktorską mgr inż. arch. Marii Musialskiej pt. „Kształtowanie się architektury willi
częstochowskiej w okresie od 1900 do 1930 roku”, Wrocław 2015,wykonana pod
kierunkiem prof. dr hab. inż. arch. Grażyny Balińskiej
1. UWAGI OGÓLNE
Przedłożona do recenzji praca jest dwutomowym opracowaniem. Praca składa się z dwóch
tomów. W pierwszym omówiono kształtowanie się architektury willi częstochowskiej jej
różnorodność, nowoczesność, bogactwo detalu i form architektonicznych, typy zabudowy,
atmosferę w jakiej powstawały obiekty i ich otoczenie. Drugi tom pracy stanowi katalog
przedstawiający zebrane materiały dla poszczególnych willi. Tom I zawiera 135 stron tekstu
,tom II (Katalog) 285 stron. Zasadnicza część pracy składa się z dziewięciu rozdziałów, w
tym 294 przypisów, 103 pozycji bibliograficznych (11 jednostek archiwalnych, 42
czasopisma, 50 pozycji książkowych). Praca zawiera bardzo dużo ilustracji, schematów, tabel
umieszczanych przez Autorkę na zakończeniu poszczególnych rozdziałów na nie
numerowanych stronach. Stąd recenzentka nie podjęła się zliczenia wszystkich materiałów
ilustracyjnych, które także są bardzo rozbudowane w opisach i wewnętrznej numeracji.
Katalog zawiera informacje o 35 willach, w tym materiały archiwalne, fotografie
współczesne, inwentaryzacje oraz zwięzłe opisy poszczególnych obiektów, tym razem na
ponumerowanych stronach.
2. ROZDZIAŁ 1.
zawiera : wstęp ,cel pracy, zakres terytorialny i czasowy badan, stan badań, metody pracy,
definiuje przedmiot badań i kończy rozdział rycinami.
We wstępie przedstawia zjawisko stopniowego znikania willi lub ich gruntowną
przebudowę, likwidowanie otaczających wille ogrodów i zieleni, co jak słusznie zauważa
1
zmienia i historyczny charakter. Poszukuje odpowiedzi na pytania co spowodowało te
zmiany. stad wynika konieczność, jak twierdzi, „ analizy dokumentacji, sporządzanie
inwentaryzacji, kwerendy archiwów państwowych i prywatnych, aby ocalić od zapomnienia
obiekty i ich właścicieli, bowiem do dziś zabudowa ta ma wielki wpływ i oddziaływanie na
specyficzną zabudowę miasta”. Jako cel pracy Autorki jest analiza procesu powstawanie
willi w Częstochowie,” jaki w przeciągu niedługiego czasu zaowocował kilkudziesięcioma
realizacjami o niebanalnych niekiedy formach i bardzo dobrych rozwiązaniach
funkcjonalnych”. Autorka podjęła” próbę scharakteryzowania cech willi częstochowskich,
określenia cech wspólnych i różnic - próbę klasyfikacji obiektów w ramach badanego
zespołu”. Jako główny cel pracy jest według doktorantki jest „ocalenie od zapomnienia
określonej grupy dziedzictwa kulturowego oraz zwróceniu uwagi na wartości, często nie
dostrzegane, nie rozumiane i niedoceniane” oraz „od zniszczenia lub przekształcenia tej
zagrożonej grupy budowli”.
Zakres terytorialny i czasowy badań
obejmuje obszar, na którym powstało 35 obiektów willowych, na terenach położonych na
północ i południe od głównej osi miasta - Alei Najświętszej Marii Panny. Uwzględnia także
wille powstałe poza tym obszarem .
Granice czasowe to okres od 1900 do 1930 roku, czas rozwoju przestrzennego miasta
wynikającego z rozkwitu gospodarczego, gdy powstały niemal wszystkie projekty willi na
wspomnianym terenie. Mieszkańcami tych willi były przeważnie osoby zajmujące
kierownicze stanowiska w zakładach przemysłowych, pracownicy administracji państwowej,
architekci, lekarze, prawnicy, właściciele sklepów i różnych firm
.Autorka przeprowadza bardzo wyczerpującą analizę stanu badań gdzie jak sama stwierdza
„niezwykle pomocne są istniejące w zasobach miasta wszelkie opracowania dotyczące
Częstochowy z czasów powstawania willi częstochowskich” Doktorantka sięga także do
artykułów zamieszczanych na łamach ówczesnych czasopism, głównie w świetle problemów
jakie im wówczas towarzyszyły, tj.” pozyskiwania terenów pod nową formę zabudowy, dobór
materiałów jak i poszukiwanie rozwiązań technicznych ułatwiających budowę”. Bada opisy
prototypów formy architektonicznej willi w materiałach źródłowych niemieckich,
angielskich, amerykańskich zamieszczonych na łamach warszawskiego Przeglądu
Technicznego Autorka wskazuje na wzajemne oddziaływania modnych w tym czasie
kierunków i ich wpływ na architekturę willi w części centralnej Polski pozostającej pod
zaborem rosyjskim , a w tym i Częstochowy. Przedstawia problematykę dotyczącą willi po
1990 roku, w tym wiele cennych informacji o stanie ich zachowania (bądź zniszczenia ) willi
częstochowskich zamieszczanych w prasie lokalnej.
Zauważa także, że w ostatnio ukazujących się publikacjach dotyczących willi Polski brak jest
obiektów z Częstochowy.( Najnowsza pozycja z 2013 r.- Słynne wille Polski, pod red.
Ryszarda Nakoniecznego).Podkreśla , że szczególnie Częstochowa odczuwa brak opracowań
i publikacji na temat architektury willowej a niniejsza praca powinna uzupełnić tę lukę.
Metoda pracy
przyjęta przez doktorantkę opiera się na klasycznych wzorach: badań terenowych,
przeprowadzania studiów literatury, badan źródeł , przeprowadzania wywiadów z
właścicielami. Analiza zebranego przez Autorkę materiału pozwoli na: „ wyodrębnienie
typów budowli oraz na sformułowanie syntetycznych wniosków, oraz wskazań
konserwatorskich”.
Autorka szeroko przedstawia Definicję przedmiotu badań, ściśle precyzuje definicje
pojęcia willa od starożytnego Rzymu, przez pojęcia encyklopedyczne, po pojęcie domu
jednorodzinnego- Landhausu . Stwierdza, że Częstochowa jako miasto intensywnego
rozwoju przemysłu w końcu XIX i na początku XX wieku, nie oparła się nowym tendencjom
2
w zabudowie jednorodzinnej i również w tym czasie wykształciła nowy typ zabudowy
miejskiej - do dziś funkcjonujący pod nazwą willi częstochowskiej.
3. Rozdział 2
to charakterystyka epoki na tle historycznym, społecznym, politycznym, kulturowym.
Przedstawiono w nim analizę źródeł, tj. zachowanych materiałów archiwalnych , analizę
ksiąg wieczystych, przeanalizowano historyczne i współczesne plany i mapy miasta.
Autorka podkreśla, że początek XX wieku był niezwykle znamiennym czasem kształtowania
się świadomości społecznej i patriotycznej.
Częstochowa w końcu XIX i na początku XX wieku znalazła się w szczególnej sytuacji
politycznej i gospodarczej. W XIX wieku po wojnach napoleońskich 1813 roku, kiedy to
twierdza jasnogórska została poddana oblegającym ją wojskom rosyjskim, nastąpił czas
względnego spokoju. Miasto znalazło się na zachodnich obrzeżach Królestwa Kongresowego
, a w pobliżu zbiegały się granice trzech zaborów . W końcu XIX wieku Częstochowa
należała do najszybciej rozwijających się miast Królestwa. Powstało tu wiele nowoczesnych
fabryk , często opartych na kapitale zagranicznym : francuskim, niemieckim i belgijskim.
Największy rozkwit przemysłu w Częstochowie przypadał na lata 1881 – 1900. W 1900
roku na terenie Częstochowy istniało 67 fabryk i zakładów pracy ..Wtedy też nastąpił
trzykrotny wzrost ludności miasta. Także wzrosła ilość domów z prawie 1000 do około 2000
domów . Wybudowanie i otwarcie w 1902 roku linii kolejowej Herby - Częstochowa , oraz
odcinka Częstochowa - Kielce i Kielce - Dęblin, a także otwarcie kontroli celnej w Herbach
spowodowało zwiększenie możliwości transportowych do Częstochowy. Autorka omawia
stan rozwijającego się przemysłu w Częstochowie oraz wpływ na ożywienie produkcji jaki
miało zorganizowanie w Częstochowie w 1909 roku Wystawy Przemysłowo – Rolniczej,
obrazującej poziom i stan rodzimego przemysłu.
Opisuje rolę wystawy oraz Domu Sztuki wzniesionego wg. projektu Jana WitkiewiczaKoszczyca . Omawia sytuację miasta w latach i wojny światowej, i okresu powojennego.
Zauważa, że dopiero w latach 1925-28 , utworzono Częstochowie sieć wodno - kanalizacyjną,
zelektryfikowano miasto, co spowodowało poprawę warunków bytowych mieszkańców.
Czynniki te czyniły miasto bardzo atrakcyjnym dla przybywających, aby osiedlić się na stałe,
a także przybywających do Częstochowy pątników.
Autorka podkreśla rolę inteligencji, będącej głównym nosicielem i reprezentantem kultury
narodowej.
Częstochowa z początku XX wieku, rozwój miasta, plany urbanistyczne, lokalizacja
zabudowy willowej.
Autorka szczegółowo bada przyczyny z powodu których wynikły opóźnienia w rozwoju
urbanistycznym i stanie infrastruktury miejskiej Częstochowy.
Oddaje w znakomity sposób szczególny, niepowtarzalny klimat Częstochowy z początku
wieku XX, aby jak pisze „oddać scenerię i warunki, w jakich powstawała ówczesna willa
częstochowska’. Podkreśla wpływ ruchu pątniczego na rozwój urbanistyczny Częstochowy.
W 1818 roku wytyczona została Aleja Najświętszej Maryi Panny jako „droga do Starej i
Nowej Częstochowy i Jasnej Góry prowadząca” Przedstawia plany połączenia Starej i Nowej
Częstochowy opracowany w 1823 roku przez inżyniera wojewódzkiego Jana Bernharda.
Według tego planu wytyczono trzy place zwane rynkami: Podjasnogórski, Św. Jakuba i Nowy
Rynek. W 1826 r. postanowieniem Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego osady
połączone zostały w jeden organizm miejski, co usytuowało Częstochowę na czwartym
miejscu pod względem wielkości w Królestwie po Warszawie, Lublinie i Kaliszu.
Podkreśla znaczenie porządkowania struktury miasta od 1928 r. zwraca uwagę na fakt
iż, Częstochowa należała przed wojną do większości miast, które nie posiadały
zatwierdzonych planów regulacyjnych . Prace pomiarowe i regulacyjne były daleko
zaawansowane, jednak wybuch wojny zatrzymał dalszy bieg prac. Zwraca uwagę na fakt, iż
3
w innych miastach pod zaborem rosyjskim, zaczęły powstawać dzielnice willowe z domami
wolnostojącymi w ogródkach.
Dopiero w 1930 roku udało się rozpocząć regulację wielkich terenów pod szczytem Jasnej
Góry i przylegających do parków miejskich, na podstawie już wiele lat wcześniej
opracowanych planów regulacyjnych całej okolicy podjasnogórskiej przez prof. SzyszkoBohusza. Podkreśla fakt, że zainicjowana na Zachodzie Europy „moda” na osady - ogrodowe
szybko znalazła naśladowców w wolnej Polsce, jako możliwość wznoszenia osobnych,
ładnych domów w otoczeniu ogrodów, a w Częstochowie znalazła oddźwięk, niestety, bez
tworzenia dzielnic willowych z powodu braku planów zabudowy miasta. Zabudowa willowa
była nie tylko akceptowaną formą zabudowy, ale wręcz zalecaną, przez władze budowlane
miasta.
Lokalizacja zabudowy willowej - kształtowanie działek pod zabudowę willową i willi na
działce.
Autorka omawia wielkość ,kształty działek na których wznoszono badane wille. ilustrując je
planami archiwalnymi, przy okazji opisuje stan zagospodarowania działek oraz zajęcia jej
mieszkańców. Wyniki swych badań przedstawia w trzech tabelach.
4. ROZDZIAŁ 3.
Program funkcjonalny willi częstochowskiej
W rozdziale tym Autorka szczegółowo bada i opisuje przeznaczenie willi, właścicieli,
użytkowników, rozwiązania planistyczne willi. Na podstawie przeprowadzonych analiz
planów willi określa cechy wspólne, podobieństwa i różnice, rozwiązania
nowatorskie..Stwierdza, że „większość częstochowskich willi mocno odbiegała od tak
rozumianej normy i zaledwie niewielka grupka wśród nich to wille wyłącznie przeznaczone
dla jednej rodziny.
Szczegółowo analizuje właścicieli willi pod względem statusu społecznego , miejsca
pochodzenia, narodowości. Stwierdza, ze przeważnie przybyli do Częstochowy z całej
Polski: „z województwa zamojskiego, z okolic Płocka, Wielunia, ze Śląska, rodziny
przesiedlonych z obecnej Ukrainy, a nawet spoza granic - z Austrii czy potomków
fabrykantów niemieckich, urodzonych już w Polsce. Sporą grupę stanowili bogaci Żydzi”.
Opisuje także sytuację właścicieli i willi po II wojnie światowej, kiedy obiekty te zmieniały
właścicieli, dokwaterowano lokatorów , bądź miały zwykle obciążoną hipotekę wcześniej
przeprowadzanymi koniecznymi remontami.
Następnie Autorka
przeprowadza
próbę sklasyfikowania willi pod kątem
różnorodności form rzutów zestawiając je tabelach. Dzieli je na 4 grupy. Wśród willi
przedstawionych w grupie I większość przeznaczonych było wyłącznie na funkcję mieszkalną
dla jednej, dwóch czy więcej rodzin czy pojedynczych osób. Jednym z kryteriów podziału jest
usytuowanie pomieszczeń dla służby, stróża.
Przedstawia, trochę nie zrozumiałe dla recenzentki fragmenty rzutów, na których znajdują się
np. pomieszczenia służbówek. Chyba lepiej było by pokazać cały rzut kondygnacji z
zaznaczeniem ww. pomieszczeń, co dałoby obraz usytuowania wszystkich funkcji na
kondygnacji omawianych willi. A tak Doktorantka opisuje coś, co każdy architekt bez
problemu zidentyfikuje na planie.
Wiele uwagi poświęca problematyce wyposażenia w infrastrukturę sanitarną willi.
Podkreślając, iż „Nieodłącznym elementem powstających willi, bardzo nowatorskim na owe
czasy, było zamontowanie w nich systemu wodno - kanalizacyjnego. Nie czerpano już wody
4
ze studni za pomocą wiadra lecz za pomocą pompy, do zbiornika umieszczonego na
poddaszu. Ze zbiornika woda była następnie rozprowadzana do punktów poboru: do
umywalek w łazienkach i toaletach, zlewów kuchennych i toalet.” Przedstawia schematy
łazienek, szczegółów opisując wyjęte z planów schematy. Opisuje dodatkowe budynki
gospodarcze, wznoszone jako pomocnicze dla funkcji mieszkalnej, jako jej uzupełnienie
najczęściej wolnostojące, obory i obórki, chlewy i chlewiki, a więc pomieszczenia, w których
hodowano zwierzęta domowe jak: krowy, kozy, owce oraz świnie. Jako Kolejne kryterium
klasyfikacji willi przyjmuje Autorka sposób rozwiązania komunikacji w willi i strefowanie
pomieszczeń z uwzględnieniem rodzaju i ilości wejść do willi.Dzieli wille na: z systemem
korytarzy i przedpokojów , z wyraźnym centrum komunikacyjnym, Wyodrębnia inną cechę
wspólną, charakterystyczną dla wielu willi tj. ”połączenie strefy prywatno – nocnej lub
rekreacyjno - reprezentacyjnej z zewnętrzną przestrzenią rekreacyjną, którą stanowił ogród,”
Kolejne kryterium klasyfikacji stanowi ilość kondygnacji w budynkach willowych. W
podsumowaniu stwierdza :”Wśród willi częstochowskich trudno znaleźć dwie jednakowe, nie
można zatem właścicieli posądzić o brak pomysłowości, co do wykorzystania swoich
obiektów. Te niezwykle obszerne i zarazem reprezentacyjne budowle, nierzadko zbyt duże
jak dla jednej rodziny, zapewniały właścicielom również możliwość czerpania z nich
dodatkowych dochodów. W każdym obiekcie pomieszczenia były wykorzystane niemal
perfekcyjnie. Żadne z nich nie „marnowało się”, a niemal każda willa była swoistym małym
przedsiębiorstwem, dającym i zatrudnienie, i schronienie nie tylko właścicielom i ich
rodzinom, ale także osobom spoza najbliższej rodziny”.
5. ROZDZIAŁ 4.
Materiały i rozwiązania konstrukcyjne stosowane przy wznoszeniu willi.
Doktorantka przedstawia w nim sytuację prawną w zakresie prawa budowlanego, gdy od
1820 roku kiedy z rozkazu cara wprowadzono zakaz wznoszenia obiektów drewnianych w
miastach całego królestwa, a w Częstochowie i okolicy zaczęto pozyskiwać kamień
wapienny, rodzimy materiał dla celów budowlanych. Dla nowo wznoszonych willi
częstochowskich kamień wapienny i cegła okazały się również podstawowym materiałem
budowlanym.Opisuje sposób wznoszenia budynków, układy konstrukcyjne, spoiwa , sposoby
fundamentowania, rodzaje stropów, kształty dachów itp.
6. ROZDZIAŁ 5.
Przedstawia Rozwiązanie architektoniczne willi częstochowskich, oraz typologię form. W
rozdziale tym Autorka stwierdza że „próba wypracowania uniwersalnego modelu dla willi w
Częstochowie u początków XX wieku nie od razu zakończyła się powodzeniem”, a lata 1912
- 1913 to drugi okres, który pozostawił kolejne, z których trzy wybudowane zostały jako
domy własne architektów .Dopiero lata dwudzieste XX wieku to okres powstania większości
badanej zabudowy willowej.
Autorka omawia bryły poszczególnych obiektów od 1900r., przez kolejne wille powstałe w
latach 1912 – 1913, potem z lat 20, aż po lata 1930 XX wieku. Są to bardzo szczegółowe
opisy poszczególnych willi, według recenzentki zbyt rozbudowane. Zdecydowanie lepiej
było zamieścić je na początku pracy, stosując zasadę”od ogółu do szczegółu” Tu także
opisuje Autorka detal architektoniczny willi , zaznaczając wyraźne skłanianie się do
rozwiązań architektonicznych w duchu eklektyzmu i stylu secesyjnego (w elewacjach willi
architekta Augusta Allerta, willi Buchenhajna).Wille, które powstały po roku 1920 określa
5
jako „oszczędniejsze w zdobieniach”. Analizuje elementy zdobnicze elewacji, ograniczające
się do „kolumn, kamiennych lub stalowych balustrad, do neobarokowych szczytów facjat,
skarp, konsoli betonowych lub drewnianych, na których wsparte były balkony i daszki.
Autorka omawia także Wystrój wnętrz, który chyba najbardziej uległ zmianom. Wiele
cennych informacji na temat wyposażenia willi dostarczyły Autorce protokoły z przejęcia
willi, zbiory rodzinne dawnych właścicieli i ich rodzin.
Szczegółowo omawia wpływ wzorców zewnętrznych na rozwiązania architektury
częstochowskich willi. Podkreśla Niewątpliwe inspiracje dzieła E. Howarda „Garden Cities
of Tomorrow”. Oprócz wzorów wniesionych przez architektów i samych inwestorów z
podróży po Europie, z literatury fachowej, prasy czy studiów to, to jak słusznie zauważa
„wiele wzorów zaczerpnięto z architektury zaprezentowanej na mającej miejsce w 1909 roku
w Częstochowie, Wystawie Przemysłowo – Rolniczej, gdzie architekci z innych zaborów
mieli możliwość zaprezentowania najlepszych projektów ze swojego dorobku zawodowego.
Wiele willi, zwłaszcza tych projektowanych przez architektów: Strokołowskiego,
Fijałkowskiego, Mońkowskiego, Protta, Tymińskiego i innych nawiązuje do stylistyki dworu
polskiego. W projektowanych przez nich willach Autorka odnajduje wiele analogii z innymi
rozwiązaniami podobnych obiektów, w tym zastosowanych w Domu Sztuki projektu Jana
Koszczyca - Witkiewicza, umiejętnie przetransponowane dla potrzeb willi .Zauważa tak że
próbę nawiązania willę do stylu zakopiańskiego, jaką podjął architekt Szymkowiak
projektując dom własny. Omawia projektowana dla Wacława Grosmana, która prezentuje
modernistyczną i bardzo nowoczesną, jak na owe czasy, kubiczną formę o płaskim
dachu.Podsumowując ,Autorka stwierdza, iż „zarówno kompozycja bryły willi
częstochowskich jak i ich wygląd zewnętrzny nie nawiązywały wyraźnie do jakiegoś jednego
konkretnego wzoru lub nie czerpały od początku do końca przez naśladownictwo.”
(…)Niemniej jednak każdy powstały obiekt, choć łączył w sobie dość swobodnie
zaczerpnięte wzory z różnych rozwiązań i motywów historycznych tworzył niepowtarzalną
całość. Typologię form Dzieli Autorka trzy podstawowe typy: wille nawiązujące do dworu
polskiego, wille nawiązujące do stylu zakopiańskiego, wille w stylu modernistycznym.
7. ROZDZIAŁ 6.
Otoczenie willi. Analizuje działki wszystkich badanych willi. Każda z nich powstawała na
własnej, wydzielonej działce, położonej na południe i północ od głównej ulicy miasta łączącej
Starą i Nowa Częstochowę - Alei Najświętszej Maryi Panny.
Ogrody przywillowe -zagospodarowanie działki, szata roślinna, ogrodzenia.
W rozdziale tym omowiono lokalizację zabudowy willowej na działkach, jej sposób
aranżacji, zagospodarowanie zielenią. Autorka zwraca uwagę na to iż niektórzy projektanci,
„obok architektury willi planowali również zagospodarowanie terenu wokół niej z alejkami,
placykami, klombami i grządkami. Oni też dobierali zieleń i wskazywali jej miejsce”.
Podkreśla bogactwo szaty roślinnej jak: sosna himalajska, żywotnik japoński, berberys i inne.
Analizuje także formy małej architektury, takich jak np. drewniane altany, fontanny,
obudowy studni, pomniki z figurami sakralnymi i świeckimi. Opisuje także formy i rodzaje
zabudowy pomocniczej.
6
8. ROZDZIAŁ 7.
Stan zachowania, użytkowanie obecne, przemiany, zagrożenia.
W rozdziale tym Autorka dokonuje podsumowania stwierdzając, że nie wszystkie
wille częstochowskie zachowały się do czasów obecnych, a te które przetrwały przedstawiają
bardzo różny stan techniczny, choć w większości wille prezentują się bardzo dobrze.
Podkreślże duże znaczenie maja nowe funkcje publiczne czy ,bankowe, handlowe i usługowe,
kancelarie adwokackie, ekskluzywne mieszkania i biura. które pozwoliły na dokonywanie
kompleksowych remontów. Równocześnie stwierdza, ze .aż siedem willi spośród badanych
nie istnieje.
Omawia szczegółowo przyczyny zniszczeń i dewastacji zabudowy willowej od
czasów i wojny światowej, po dzień dzisiejszy.
Zwraca uwagę na fakt, ze „dopiero w latach 80 - 90 tych XX w. większość willi została
całkowicie uwolniona od niechcianych lokatorów. Ogromnie zdewastowane lecz wolne od
lokatorów wille łatwiej znajdowały bogatych nabywców, których stać było na remont, a
niejednokrotnie na odbudowę od fundamentów całych obiektów.”
Nie uniknęło zniszczeń przede wszystkim otoczenie willi.
Nie pozostało nic z „dawnej otwartej zielonej przestrzeni, wspaniałych ogrodów i spójnej z
nimi architektury rezydencji. Wtłoczone w blokowiska wille praktycznie nie są odbierane w
krajobrazie. Tradycja miejsca została w karygodny sposób zaprzepaszczona.”
O odnawianie obiektów zgodnie z duchem epoki, w jakiej powstawały, nikt w Częstochowie
nie dba.
9. ROZDZIAŁ 8.
Zawiera Podsumowanie, wnioski.
Autorka stwierdza, że „przystąpienie do badań nad tą grupą cennej zabudowy Częstochowy
było ostatnim momentem, jako że żyją jeszcze osoby emocjonalnie związane z obiektami,
dysponujące wiedzą i pamiątkami udało się Autorce dotrzeć do ocalałej części dokumentacji z
lat 1900- 1939 w archiwum Urzędu Miasta, a zapoznanie się z dokumentacją pozwoliło na
określenie wartości architektury willowej badanego okresu i określenia zakresu zniszczeń w
obrębie tego co pozostało.
10. PODSUMOWANIE I UWAGI KRYTYCZNE
Recenzentka nie wnosi uwag merytorycznych, wręcz przeciwnie muszę podkreślić
wnikliwość badawczą i ogrom pracy włożony w przedstawioną do recenzji dysertację
doktorską. Doktorantka wykazała się znajomością tematu wiele wykraczająca poza
temat pracy. Szczególnie widoczne jest to w przeprowadzonych przez nią badaniach
podłoża historycznego, gospodarczego, społecznego mającego wpływ na kształtowanie
się obrazu urbanistyki i architektury Czestochowy.
Ale nie ustrzegła się także pewnych niedociągnięć od strony edytorskiej, choć to nie
umniejsza walorów poznawczych pracy.
Znacznie utrudnia czytanie pracy brak numeracji stron zawierających materiał ilustracyjny i
dokumenty archiwalne. Także numeracja odnosząca się do poszczególnych rozdziałów jest
wielce skomplikowana.
Na przykład Ryc. 2. posiada jeszcze cyfrowe uszczegółowienie 2a,b,c, a potem jeszcze
dodane cyfrowe rozdrobnienie np. Ryc 2b.12, - do 31.Także tabele nie posiadają numeracji
stron. Tabela nr 1 ma aż 15 stron i jest zamieszczona miedzy Ryc.2b.13, Ryc.2b.14—a
7
Ryc.2b.31.Myślę , że w przypadku przygotowania pracy do opublikowania te niewielkie
niedociągnięcia łatwo będzie poprawić, a praca niewątpliwie warta jest opublikowania.
11.OPINIA PODSUMOWUJĄCA
Uwzględniając przestawioną w punktach 1-10 analizę i ocenę rozprawy wyrażam
opinię, że Autorka wykonała samodzielnie i w pełnym zakresie badania nad podjętym
zadaniem naukowym. W opracowaniu tematu rozprawy wykazała się wysokim
poziomem wiedzy niezbędnym do samodzielnego prowadzenia wielokierunkowych
badań naukowych. W konkluzji stwierdzam, że wykonaną przez Panią mgr inż. arch.
Marię Musialską pracę doktorską cechuje bogactwo udokumentowania zebranych
informacji. Pracę wykonano w oparciu o celowo określony program, a zawarte w niej
wnioski końcowe mogą mieć praktyczne znaczenie pomocne w świadomym
uwzględnieniu roli zabudowy willowej w kształtowaniu tożsamości Częstochowy i
ochronie tego cennego dziedzictwa architektonicznego miasta np. przy opracowywaniu
planów ochrony , czy innych działaniach np. rewitalizacyjnych miast.
Przedkładając niniejszą pracę Pani mgr inż. arch. Marii Musialskiej przed Radę
Wydziału stawiam wniosek o przyjęcie pracy, jako rozprawy doktorskiej i dopuszczenie
Kandydatki do dalszych etapów postępowania kwalifikacyjnego przewidzianych
obecnymi wymogami Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i
tytule w zakresie sztuki z dnia 14 marca 2003 r.( Dz. U. Nr 65, poz.595 ze zm .Dz.U. z 2005r.
nr 164,poz.1365) w trybie bez zmian wchodzących w życie z dn.01.10.2011r.
8