(OZC) w systemie indywidualnego rozliczania kosztów

INFORMACJA
ZRZESZENIA AUDYTORÓW ENERGETYCZNYCH
WARSZAWA, SIERPIEŃ 2014
SPIS TREŚCI
OD REDAKCJI…………………………………………………………………………………………………………………………………………….…......3
Wspomnienie o Aleksandrze Dariuszu Panku..............................................................................................................4
AKTUALNOŚCI
Fundusz Termomodernizacji i Remontów………………………………………………………………………………………………………….……6
Zmiana warunków programu dopłat do kredytów na budowę domów energooszczędnych…………………………….…….6
Szkolenia – nowe świadectwa…………………………………………………………………………………….……..……….............................6
IX Edycja Konferencji BIOGAZ - praktyczne aspekty inwestycji w zieloną energię……………………………………………….….7
Dofinansowanie: Baza projektów dofinansowujących…………………………………………………………………………….……………..7
Białe certyfikaty - dalej ciągle bez rozstrzygnięć…………………………………………………………………………………………..…….….7
ARTKUŁY I INFORMACJE TECHNICZNE
Charakterystyka po nowemu ………………………………………………………………………………………………………………………………..8
Rola obliczeń zapotrzebowania ciepła (ozc) w systemie indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania budynków
wielolokalowych…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..18
ARTYKUŁY I INFORMACJE TECHNICZNE
ROLA OBLICZEŃ ZAPOTRZEBOWANIA CIEPŁA (OZC)
W SYSTEMIE INDYWIDUALNEGO ROZLICZANIA
KOSZTÓW OGRZEWANIA
2
Krzysztof KUNA
Wprowadzenie systemu indywidualnego rozliczania
kosztów ogrzewania przy pomocy podzielników
kosztów ogrzewania jest najtańszą formą
minimalizacji kosztów ciepła w budynkach
wielolokalowych (oszczędności zużycia ciepła sięgają
25-30%). Należy jednak pamiętać, że jest to ostatni
etap termomodernizacji budynku i nie można
go wprowadzać za wszelką cenę, w sposób bezmyślny.
Należy pamiętać, że prawidłowo funkcjonujący
system
indywidualnego
rozliczania
kosztów
ogrzewania musi być oparty o aktualne obliczenia
zapotrzebowania ciepła (OZC) dla poszczególnych
pomieszczeń. Tylko aktualne OZC umożliwia
właściwe (zgodne z obowiązującymi przepisami
prawnymi) obliczenie współczynników korekcyjnych
stosowanych w systemie, a także obliczenie
rzeczywistych mocy grzejników w pomieszczeniach.
Niestety wyliczenie (aktualizacja) OZC to koszt,
którego nie chce podjąć ani inwestor (odpowiedzialność za prawidłowość funkcjonowania systemu
zgania na firmę rozliczeniową), ani firma
rozliczeniowa (dodatkowe koszty mają wpływ
na konkurencyjność
ich
oferty).
Dodatkowo
w większości przypadków ani inwestor, ani firma
rozliczeniowa nie docenia wagi (konieczności)
oparcia systemu rozliczeń o aktualne OZC. Firmy
rozliczeniowe są zainteresowane jedynie sprzedaniem produktu (podzielnik) wraz z usługą
(rozliczanie) i nie analizują innych spraw związanych
z funkcjonowaniem systemu. Stąd częste błędy: źle
dobrane proporcje kosztów stałych i zmiennych,
instalowanie podzielników w łazienkach, wprowadzanie systemu w budynkach nieocieplonych,
instalowanie podzielników (zamiast liczników ciepła)
w instalacjach
poziomych,
prześciganie
się
w zaawansowaniu
technicznym
podzielników
kosztów (tak jak by to urządzenie, a nie efekt
psychologiczny oddziałujący na mieszkańców, miało
decydujące znaczenie w oszczędzaniu ciepła), itp.
Obliczenia zapotrzebowania ciepła (OZC) mogą być
wykonane na trzech poziomach dokładności:
2
Audytor Energetyczny, mgr inż. Krzysztof KUNA
SIERPIEŃ 2014
1 – na poziomie całego budynku – wykorzystywane
do obliczeń zapotrzebowania na moc cieplną,
sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej całego budynku, analiz energetycznych
całego osiedla domów, itp.
2 – na poziomie mieszkania (grupy pomieszczeń) –
wykorzystywane do wyliczeń m.in. współczynników
korygujących położenie lokalu w bryle budynku,
sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej poszczególnych mieszkań,
3 – na poziomie pomieszczenia – wykorzystywane
do wszystkich zagadnień wymienionych powyżej,
a dodatkowo dostarcza dane do wyliczeń wielkości
grzejników (obliczeniowa (rzeczywista) moc grzejnika
wynika z OZC pomieszczenia, a nie z katalogu
grzejników), do wyliczeń przepływów (nastaw
zaworów regulacyjnych) i wielu innych danych
pomocnych do analizy funkcjonowania instalacji
grzewczej w budynku.
Powszechnie
w
systemach
indywidualnego
rozliczania kosztów ciepła stosowane są dwa
współczynniki
korekcyjne,
które
powodują
doprowadzenie wskazań podzielników kosztów
do poziomu porównywalności:
Isk = Irzecz • KL • Kq
gdzie:
Isk – ilość jednostek odczytowych skorygowana
Irzecz – ilość jednostek odczytowych rzeczywista
KL – Współczynnik wyrównawczy położenia lokalu
w bryle budynku wylicza się porównując jednostkowe
zapotrzebowanie na ciepło (strumień cieplny)
w mieszkaniu najcieplejszym, do mieszkania
wyliczanego (Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012, poz. 1059 j.t.).
Fi = Qi / Ai - strumień cieplny w danym mieszkaniu,
gdzie:
Qi – zapotrzebowanie na ciepło w i-tym mieszkaniu,
liczone wg PN-EN ISO 13790
Ai – powierzchnia użytkowa i-tego mieszkania
i = 1 ÷ n (n – ilość mieszkań)
KLi = Fmin / Fi - współczynnik korygujący położenie
lokalu w bryle budynku i-tego mieszkania
Kq – Współczynnik oceny grzejnika (norma PN-EN 834).
Współczynnik mocy grzewczej.
str. 18
Do spisu treści
ARTYKUŁY I INFORMACJE TECHNICZNE
SIERPIEŃ 2014
Niestety, w metodyce wyliczeń obu współczynników
firmy rozliczeniowe popełniają kardynalne błędy,
które w konsekwencji wypaczają całkowicie ideę
sprawiedliwego rozliczenia kosztów ogrzewania,
a tym samym deprecjonują wartość podzielników
kosztów i zniechęcają do ich zastosowania.
z zapotrzebowania ciepła dla poszczególnych lokali.
Dodatkowo jest to logiczne: występują przepływy
ciepła - a nie mocy, uwzględnia się średnie
temperatury zewnętrzne - a nie strefową
temperaturę obliczeniową.
Obowiązek stosowania współczynników wyrównawczych zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikających
z położenia lokalu w bryle budynku (KL) określa
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo
energetyczne (Dz. U. z 2012 r., poz. 1059 j.t.), Art. 45a:
„8. Koszty zakupu ciepła, rozlicza się w części
dotyczącej:
1) ogrzewania, stosując metody wykorzystujące:
a) dla lokali mieszkalnych i użytkowych:
· wskazania ciepłomierzy,
· wskazania
urządzeń
wskaźnikowych
niebędących przyrządami pomiarowymi
w rozumieniu przepisów metrologicznych,
wprowadzonych do obrotu na zasadach
i w trybie
określonych
w
przepisach
o systemie oceny zgodności,
· powierzchnią lub kubaturą tych lokali,(…)
Inne wyliczenia są niewłaściwe, a ponadto niezgodne
z prawem. Nagminnie jednak wylicza się (przyjmuje)
współczynniki biorąc za punkt wyjścia:
·
tabelę COBRTI Instal. Pomimo, że nieistniejące
już COBRTI Instal dawno się wycofało z zaleceń
stosowania tych współczynników, szybko się
jednak one rozpowszechniły i są przyjmowane
do dziś, ze względu na swoją prostotę i łatwość
stosowania,
·
sumę mocy zainstalowanych w mieszkaniu
grzejników, ale wziętych z katalogów (najczęściej
przy temp. 90/70/20). W rzeczywistości
po przeprowadzonej termomodernizacji większość istniejących grzejników jest „przewymiarowanych”, a ich rzeczywiste moce powinny
wynikać z aktualnych obliczeń OZC,
·
obciążenie cieplne lokalu (jeżeli jest aktualna
dokumentacja instalacyjna). Tutaj błąd polega
na bezkrytycznym
zastosowaniu
wyliczeń
projektowego obciążenia cieplnego w oparciu
o aktualną normę PN-EN 12831:2006. Norma
ta zawiera szereg restrykcyjnych założeń, jak
wyliczenie temperatury w sąsiednim mieszkaniu
(średnia arytmetyczna temperatur zewnętrznej
i wewnętrznej),
które
powodują
spore
zamieszanie w obliczonych współczynnikach:
najcieplejsze mieszkania wypadają na ostatniej
kondygnacji, co nie jest zgodne z prawdą.
Wynika z tego, że norma ta nie może być
wykorzystywana do wyliczania współczynników
korekcyjnych, może służyć np.: do wyliczeń mocy
grzejników w poszczególnych pomieszczeniach
przy ich wymianie.
9. Właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego
dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych
kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale
mieszkalne i użytkowe w tym budynku, tak aby
wybrana metoda, uwzględniając współczynniki
wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikające z położenia lokalu w bryle budynku przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych warunków
eksploatacji budynku określonych w odrębnych
przepisach, stymulowała energooszczędne zachowania oraz zapewniała ustalanie opłat, o których mowa
w ust. 4, w sposób odpowiadający zużyciu ciepła
na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody
użytkowej. (…)
12. W przypadku stosowania w budynku
wielolokalowym metody, o której mowa w ust. 9,
wykorzystującej wskazania urządzeń wymienionych
w ust. 8 pkt 1 lit. a tiret drugie, regulamin rozliczeń
powinien dopuszczać możliwość zamiennego
rozliczania opłat za ciepło dla lokali mieszkalnych lub
użytkowych na podstawie ich powierzchni lub
kubatury oraz określać warunki stosowania
zamiennego rozliczania”.
Z
Art. 45a,
ust. 9
wynika
jednoznacznie,
że współczynniki korygujące położenie lokalu w bryle
budynku powinny być wyliczane wyłącznie
Należy pamiętać, że prawidłowo funkcjonujący
system
indywidualnego
rozliczania
kosztów
ogrzewania musi być oparty o aktualne obliczenia
zapotrzebowania
ciepła
dla
poszczególnych
pomieszczeń. Tylko aktualne OZC (obliczone wg PN
EN ISO 13790 - miesięcznie) umożliwia właściwe
(zgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi)
obliczenie współczynników korekcyjnych stosowanych
w systemie, a także uwzględnienie obliczeniowych
(rzeczywistych) mocy grzejników w pomieszczeniach.
str. 19
Do spisu treści
ARTYKUŁY I INFORMACJE TECHNICZNE
SIERPIEŃ 2014
Do wyliczenia zapotrzebowania ciepła na poszczególne lokale niezbędna jest:
temp. 90/70/20). Tak samo musimy tolerować
niewielkie różnice temperatury grzejnika przy
przesunięciu
podzielnika,
spowodowanego
nieparzystą ilością elementów grzejnych, czy
ominięciem zamocowania grzejnika (szpilka).
·
·
dokumentacja budowlana (architektura – powierzchnie lokali, wymiary przegród budowlanych,
budowa przegród, rozmieszczenie pomieszczeń),
znajomość zakresu i metodyki wykonanych robót
termomodernizacyjnych od czasu wykonania
dokumentacji.
Większość firm rozliczeniowych popełnia błędy
polegające na złej interpretacji zarówno Prawa
energetycznego, jak i normy podzielnikowej. Stąd
biorą się nieprawidłowe wyliczenia:
·
współczynnika wyrównawczego położenia lokalu
w bryle budynku: KL (Ustawa z dnia 10 kwietnia
1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012,
poz. 1059 j.t.)),
·
współczynnika oceny grzejnika
grzewczej: Kq (norma PN-EN 834).
–
Nawiasem mówiąc, normy PN-EN 834/835
są wiernymi
tłumaczeniami
obowiązujących
od kilkunastu lat norm niemieckich, a później
europejskich, i nie są obowiązujące w Polsce, gdyż
nie są przywołane w żadnym polskim akcie prawnym.
Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne – oznacza
to, że normy „same z siebie” nie stanowią prawa
i sam fakt przyjęcia normy przez PKN nie powoduje
obowiązku ich stosowania.
Zadaniem termomodernizacji budynków jest m.in.
zmiana warunków komfortu cieplnego mieszkań,
co w konsekwencji powoduje zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło, a tym samym zminimalizowanie
opłat za ogrzewanie.
mocy
Norma PN-EN 834 może służyć do atestacji
(uzyskania akredytacji) podzielników kosztów
ogrzewania. Nie można jej stosować do obliczeń
podziału
kosztów
ogrzewania
budynków
po termomodernizacji, gdyż podstawowym założeniem normy jest warunek temperaturowy grzejnika
– tzasilania / tpowrotu / twewnętrzna = 90 / 70 / 20 oC.
Warunek ten, po dokonanej termomodernizacji,
może być spełniony wyłącznie przy wymianie
instalacji grzewczej, zgodnie z aktualnymi OZC.
Wyliczając współczynnik Kq na podst. normy PN-EN
834, czyli biorąc za podstawę moce katalogowe
grzejników, a nie rzeczywiste (OZC), powoduje się
całkowite zniekształcenie systemu indywidualnego
rozliczania kosztów ogrzewania. Grzejniki, które
w efekcie termomodernizacji stały się „przewymiarowane”, powinny mieć po regulacji moc obliczeniową, a nie katalogową. Zdecydowanie lepiej
w takim wypadku jest w ogóle nie stosować
współczynnika Kq, tzn.: Kq=1.
Co prawda temperatura grzejnika „przewymiarowanego” w miejscu przymocowania podzielnika jest
nieco niższa, niż grzejnika „optymalnego”, ale skala
tego błędu jest znacznie mniejsza niż zakładanie
mocy grzejnika z katalogu. Np. dwukrotnie
przewymiarowany grzejnik ma średnią temperaturę
41oC, a prawidłowo dobrany 55oC (grzejnik T-1,
Aby można było osiągnąć cel termomodernizacji
niezbędnym jest dostosowanie instalacji centralnego
ogrzewania do zmienionych warunków. Polega ono
na dopasowaniu przepływów czynnika grzewczego
przez poszczególne odbiorniki ciepła (grzejniki)
do zmienionego zapotrzebowania ciepła (mocy
grzejników).
Obowiązek prawidłowej regulacji instalacji c.o.
wynika także z cytowanego wyżej Art. 45a, ust. 9
ustawy Prawo energetyczne, gdyż jest to
„.... zachowanie prawidłowych warunków eksploatacji
budynku...”
Nie ma możliwości prawidłowej regulacji instalacji
budynku wielorodzinnego bez wykonania aktualnych
obliczeń termodynamicznych (obecnie wyłącznie
przy pomocy programów komputerowych). I tu także
niezbędne są OZC, które wykorzystywane są jako
podstawa od obliczeń właściwych przepływów
czynnika grzewczego w odbiornikach.
Paradoksalnie, funkcjonowanie systemu indywidualnego rozliczania kosztów ogrzewania pozwala
na prawidłową pracę instalacji, pomimo braku jej
wyregulowania, dzięki przyzwyczajeniu się mieszkańców do racjonalnego gospodarowania ciepłem,
co powoduje „samoregulację instalacji”, a w konsekwencji pozwala na, w miarę prawidłowy, rozdział
czynnika grzewczego do poszczególnych odbiorników.
str. 20
Do spisu treści
ARTYKUŁY I INFORMACJE TECHNICZNE
SIERPIEŃ 2014
Powrót do rozliczania ryczałtowego, jest niezgodny
z Art. 45a, ust. 8 ustawy Prawo energetyczne, oraz
powoduje utratę efektu racjonalnego gospodarowania
ciepłem, co w konsekwencji, może doprowadzić
do zwiększonego jego zużycia.
Po likwidacji indywidualnego rozliczania kosztów
ogrzewania należy bezwzględnie wyregulować
hydraulicznie instalację centralnego ogrzewania,
bądź zwiększyć przepływy dyspozycyjne, czyli
zwiększyć moc zamówioną.
str. 21
Do spisu treści