Tekst / Artykuł
Transkrypt
Tekst / Artykuł
Zbigniew SORBJAN Instytut Geofizyki PAN — Warszawa KATEDRA I ZAKŁAD METEOROLOGII POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ1 DEPARTMENT OF METEOROLOGY WARSAW UNIVERSITY OF TECHNOLOGY W roku 1966 utworzono na Politechnice Warszawskiej (PW) Katedrę Meteorologii, w ramach ówczesnego Wydziału Inżynierii Sanitarnej i Wodnej (ISiW). Zadaniem Katedry było kształcenie absolwentów w dziedzinie meteorologii, na poziomie matematyczno-fizycznym, umożliwiającym sprostanie wyzwaniom stawianym przez gospodarkę narodową. Jej pierwszym szefem został prof. dr Władysław P a r c z e w s k i. Profesor Parczewski (1907–1981) był absolwentem Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (1934 r.). Działalność zawodową zaczynał w Głównej Wojskowej Stacji Meteorologicznej w Warszawie w roku 1935. Od roku 1936 był wykładowcą meteorologii w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. Wykładał w Szkole Inżynierskiej im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie (1946–1950), a także na Politechnice Łódzkiej (1947–1950). W latach 1953–1966 pełnił funkcję kierownika Katedry Meteorologii i Klimatologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a także prodziekana (w latach 1956–1960) na Wydziale Melioracji Wodnych. Równocześnie piastował funkcję wicedyrektora, a następnie (w latach 1969–1970) dyrektora Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego (PIHM). Zapalony szybownik, autor popularnego do dziś podręcznika zatytułowanego Meteorologia szybowcowa (1953), był współautorem polskiego rekordu 1 Por. art. H. Piwkowskiego, Przegląd Geofizyczny, 1989, 1, ss. 77–82. Prz. Geof. LIV, 3–4 (2009) [217] 218 Z. Sorbjan (w roku 1950) przewyższenia (8162 m) i absolutnej wysokości lotu (9293 m). Za swe osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i popularyzacyjne został odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Rys. 1. Profesor W. Parczewski (szkic autorstwa Z. Sorbjana) Fig. 1. Professor W. Parczewski (skteches by Z. Sorbjan) Pierwszym asystentem w Katedrze został (jesienią 1966) mgr inż. Jerzy P r u c h n i c k i, hydrolog, absolwent Politechniki Warszawskiej, pracownik naukowy Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, czterokrotny uczestnik polskich wypraw naukowych na Spitsbergen. W Katedrze zatrudniono następnie dwoje fizyków, dra Edwarda S t r a u c h a (1966) oraz dr Annę Madany (1967). Dr Strauch (1920–1984) był wcześniej kierownikiem Zakładu Aerologii PIHM w Legionowie. Dr Madany (1936–2006) przeszła ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W sekretariacie Katedry pracowały absolwentki Technikum Meteorologicznego w Dębem — Małgorzata Ł a b ę c k a, a następnie Maria W a r d a k oraz Lucyna Z b r o c h. Rys. 2. E. Strauch, A. Madany i J. Pruchnicki (szkice Z.Sorbjana wykonane ok. roku 1980) Fig. 2. E. Strauch, A. Madany i J. Pruchnicki (skteches by Z. Sorbjan, from ca. 1980) Katedra i Zakład Meteorologii Politechniki Warszawskiej 219 Wraz z Katedrą na Wydziale Inżynierii Sanitarnej i Wodnej PW utworzono kierunek nauczania „Meteorologia Techniczna” (MT), w ramach specjalności „Meteorologia Techniczna i Hydrologia”. Pierwsze oficjalne zajęcia dydaktyczne z dziedziny meteorologii rozpoczęły się w roku 1968. Z Katedrą współpracowali pracownicy PIHM (w 1973 r. przemianowanego na IMGW, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej): dr Zenobia L i t y ń s k a, dr Karol B u d z i ń s k i, dr Feliks W i r k u s, mgr inż. Tadeusz O s t r o w i ń s k i, mgr inż. Andrzej D o l i ń s k i, mgr inż. Zygmunt K a c z o r o w s k i oraz mgr Henryk P i w k o w s k i. W 1969 r. Zakład wypromował pierwszych magistrów. Dwaj z nich, Maciej O s t r o w s k i oraz Zbigniew S o r b j a n, odbyli następnie roczny staż asystencki w Zakładzie. Po roku w Katedrze został zatrudniony w charakterze asystenta mgr inż. Z. Sorbjan. W roku 1970 Katedrę przemianowano tymczasowo na Zakład Gospodarki Wodnej i Hydrometeorologii, a następnie na Zakład Meteorologii w ramach Instytutu Inżynierii Środowiska wydziału ISiW. Z czasem do etatowego zespołu Zakładu dołączył mgr Henryk Piwkowski, a następnie mgr inż. Tomasz Ś n i e ż e k, Zdzisław P r z ą d k a, mgr inż. Witold C h m i e l a k, mgr inż. Marek U l i a s z, mgr inż. Lech Ł o b o c k i oraz mgr inż. Maciej R o z k r u t. Zakład specjalizował się w dziedzinie klimatologii, meteorologii ogólnej, metodyki pomiarów meteorologicznych oraz fizyki warstwy granicznej. Pracownicy Zakładu prowadzili rozległą działalność dydaktyczną i naukową, publikując artykuły, skrypty dydaktyczne, a także książki i monografie naukowe. Wykonywano wiele projektów na zlecenie przemysłu. Prowadzono szkolenia środowiskowe w ramach studiów podyplomowych. W Zakładzie zainstalowano tunel aerodynamiczny i zgromadzono dużą liczbę przyrządów pomiarowych dla potrzeb dydaktycznych. Rys. 3. Zdjęcie wykonane w roku 1975, siedzą (od lewej): J. Pruchnicki, A. Madany, W. Parczewski, E. Strauch, M. Wardak; stoją (od lewej): W. Chmielak, L. Zbroch, Z. Sorbjan, H. Piwkowski, Z. Prządka Fig. 3. Photo made in 1975, siting (from left): J. Pruchnicki, A. Madany, W. Parczewski, E. Strauch, M. Wardak; standing (from left): W. Chmielak, L. Zbroch, Z. Sorbjan, H. Piwkowski, Z. Prządka 220 Z. Sorbjan Istniało przewoźne laboratorium pomiarowe z rozstawianym masztem. Organizowano praktyki pomiarowe w Murzynowie koło Płocka (od roku 1977), z ambitnym programem meteorologicznym. Po przejściu prof. Parczewskiego na emeryturę, w roku 1978 kierownikiem Zakładu został doc. dr J. Pruchnicki, który połączył to stanowisko z funkcją wicedyrektora IMGW. Po jego odejściu w 1979 r., funkcję kierownika Zakładu objął doc. dr E. Strauch. W roku 1984 następnym kierownikiem Zakładu została doc. dr hab. A. Madany. W latach 1980. i 1990. z Zakładu odeszli kolejno Z. Sorbjan, T. Śnieżek, Z. Prządka, M. Uliasz oraz M. Rozkrut. Na emeryturę przeszedł H. Piwkowski. W wyniku wynikłych problemów kadrowych w roku 1994 Zakład Meteorologii przestał istnieć w swej pierwotnej postaci. Z jego połączenia z Zakładem Ochrony Atmosfery powstał nowy Zakład Meteorologii i Ochrony Atmosfery, w ramach Instytutu Systemów Inżynierii Środowiska (ISIŚ) Wydziału Inżynierii Środowiska PW (od 1 X 1993 r.). Kierownictwo nowego Zakładu powierzono A. Madany, która piastowała tę funkcję do roku 2001. W tym samym czasie likwidacji uległa specjalność „Meteorologia Techniczna”. Do spuścizny Zakładu Meteorologii należy zaliczyć publikacje naukowe i dydaktyczne jego pracowników, prace doktorskie i habilitacyjne, a także prace magisterskie jego dyplomantów. Ich lista zawiera ok. 80 tytułów oryginalnych artykułów naukowych, 13 prac doktorskich, 1 pracę habilitacyjną, 126 prac magisterskich, a także następujące tytuły pozycji książkowych (w porządku chronologicznym): 1. Parczewski W., 1969, Pogoda a zanieczyszczenia przemysłowe atmosfery. WKiŁ. 2. Strauch E., 1972, Metody i przyrządy pomiarowe w meteorologii i hydrologii. PWN. 3. Strauch E., 1976, Meteorologia a środowisko. PWN. 4. Sorbjan Z., 1976, Wstęp do numerycznych prognoz pogody. Wyd. PW. 5. Parczewski W., 1977, Materiały do wykładów z meteorologii i klimatologii. Wyd. PW. 6. Madany A., 1977, Promieniowanie i dynamika atmosfery. Wyd. PW. 7. Pruchnicki J., 1977 (oraz 1987), Metody opracowań klimatologicznych. Wyd. PW. 8. Sorbjan Z., 1983, Turbulencja i dyfuzja w dolnej atmosferze. PWN. 9. Madany A., 1996, Fizyka atmosfery – wybrane zagadnienia. Wyd. PW. Materiały wypłynęły do redakcji 4 VI 2009. Streszczenie W artykule autor opisuje historię i działalność Katedry i Zakładu Meteorologii Politechniki Warszawskiej S ł o w a k l u c z o w e: Katedra i Zakłada Meteorologii Politechniki Warszawskiej od roku 1966 Katedra i Zakład Meteorologii Politechniki Warszawskiej 221 Summary In the paper the author describes a history and an activity of Department of Meteorology Warsaw University of Technology since 1966. K e y w o r d s: Department of Meteorology Warsaw University of Technology