docPolski, 2008, Przykładowa, ark 5
download 
Reklamacja Transkrypt
Polski, 2008, Przykładowa, ark 5
E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Miejsce na naklejkę z kodem szkoły Zestaw V dysleksja EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA POLSKIEGO POZIOM PODST A WOWY PODSTA Czas pracy 170 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera odpowiednią liczbę stron. Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Rozwiązania zadań zamieść w miejscu na to przeznaczonym. 3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy przekreśl. 5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie. 6. Możesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny i słownika ortograficznego. 7. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający. Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora. 8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL. Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. Błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz właściwe. Życzymy powodzenia! 2008 Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy PESEL ZDAJĄCEGO KOD ZDAJĄCEGO Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 70 punktów Część I – 20 punktów Część II – 50 punktów 195 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Zestaw V Część I – rozumienie czytanego tekstu Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami – chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszona/y. Tłumacz – postać XXI wieku 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 196 Kiedy otrzymałem propozycję przygotowania i wygłoszenia tego wykładu, ogarnęły mnie wątpliwości i obawy. Nie jestem bowiem zawodowym tłumaczem i nie mam w tej dziedzinie ani doświadczenia, ani dorobku. [...] Jeżeli jednak ośmielam się wystąpić tu przed Państwem, to aby powiedzieć, że jesteśmy w tej chwili, w tej właśnie chwili, świadkami narodzin nowej roli i nowego miejsca tłumaczki i tłumacza w świecie, w kulturze i w literaturze współczesnej. [...] Tradycyjnie miejsce tłumacza w hierarchii literackiej było odległe, a tłumacze często – nieznani, ich nazwiska pomijane lub ograniczone do inicjałów czy zastępowane pseudonimami. [...] Ten stan zaczął zmieniać się na lepsze w ostatnich dekadach minionego stulecia, a już w końcowych latach XX wieku zaczyna ulegać radykalnej i pomyślnej zmianie w rezultacie kilku występujących jednocześnie czynników: – po pierwsze – kończy się zimna wojna, która na pół wieku zamroziła sytuację na świecie, utrudniając albo nawet uniemożliwiając stosunki między krajami i kulturami, w tym – między językami. Otóż po jej zakończeniu świat stał się bardziej otwarty, bardziej demokratyczny. Zwiększyła się szansa wzajemnego zbliżenia i poznania, dialogu, rozmowy, wymiany zdań i opinii. Wszyscy jednak szybko zorientowali się, że ta szansa nie będzie wykorzystana bez obecności i pośrednictwa kogoś, kto przetłumaczy słowa i myśli jednego języka na drugi, inny – a więc bez tłumaczy. Obecność tłumacza [...] staje się warunkiem istnienia i współżycia wspólnoty ludzkiej – rodziny człowieczej; – drugi czynnik – otóż to wspomniane wyżej nowe otwarcie świata pozwoliło lepiej zobaczyć i odczuć jego różnorodność i złożoność, a zwłaszcza – jego wielokulturowość (a tym samym i wielojęzyczność). Oczywiście od dawna, od czasów biblijnych, od czasów wieży Babel, wiedziano o tym i borykano się z tym problemem. [...] Dane są oszałamiające – na początku XX wieku mieliśmy ponad sześć tysięcy języków na świecie, ponad dwa tysiące w samej tylko Afryce. [...] To zdumiewające pomieszanie języków nie jest jednak – według Biblii – symbolem bogactwa wyobraźni człowieka, lecz zesłaną na niego karą, rodzajem uwięzienia, które go izoluje i ogranicza. [...] Nieznajomość języka może stać się źródłem lęku, strachu, wrogości, a w następstwie – wręcz wojny. Ileż zresztą w historii było konfliktów i wojen językowych, ileż tragedii, ofiar i zniszczeń! Ale i odwrotnie – znać język Innego to szansa, aby się z nim porozumieć, nawiązać rozmowę, dialog i współpracę. [...] A teraz, współcześnie, dzisiaj, temu otwarciu świata, większemu udostępnieniu świata, oraz owej budzącej się powszechnie świadomości jego wielokulturowości, a tym samym i jego wielojęzyczności, towarzyszy wielka rewolucja komunikacyjna, przewrót elektroniczny stwarzający szansę szybkiego i bardziej powszechnego zbliżenia, kontaktu międzyludzkiego. [...] Szczególna w tym wszystkim jest rola tłumacza tekstów, tłumacza literatury, jako że nasza cywilizacja, mimo wielkiego znaczenia obrazu i dźwięku, jest cywilizacją tekstu, słowa pisanego i utrwalonego drukiem. Jest truizmem, że planeta, na której żyjemy, znajduje się w procesie przyspieszonej i głębokiej przemiany, a temu prawu przyspieszenia ulega także świat języka. Bardzo dużo języków, setki, nawet tysiące, nigdy i nigdzie niezapisanych, zniknęło i nadal znika, gdyż ten fenomen zagłady trwa w dalszym ciągu, jako że wymierają nosiciele tych języków – plemiona i klany. Dotyczy to głównie strefy klimatów gorących, tropikalnych. [...] Tak jak w wielu innych dziedzinach, również i przez świat języków przepływają dwa przeciwstawne nurty. Z jednej strony jest to nurt unifikacji, uniwersalizacji, zmierzający do tego, aby coraz więcej ludzi mówiło coraz mniejszą liczbą języków. W tym nurcie najbardziej dziś dynamicznymi są angielski, chiński i hiszpański. Widać tu – notabene – najlepiej, jak siła gospodarcza wpływa na pozycję i znaczenie języka. Nurt przeciwny zmierza do utrzymania, umocnienia i rozwoju języków poszczególnych narodowości, etni i regionów. Tendencja ta przejawia niekiedy imponującą żywotność. We Francji sześć języków regionalnych walczy o równouprawnienie, podobnie jak baskijski i kataloński w Hiszpanii, Quechua i Aymara w Peru i Boliwii, berberyjski w krajach Maghrebu, hausa w Nigerii – przykładów tej wielkiej inwazji ambitnych mniej znanych języków są dziesiątki, jeśli nie setki. Społeczności mówiące nimi przykładają wielką wagę do ich awansu i żywotności, gotowe ponosić z tego tytułu największe koszty materialne. E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Część I 8. 9. 10. 11. 12. POZIOM PODST AWOWY PODSTA [...] Ale zadania tłumaczy nie ograniczają się dziś do przełożenia tekstu na inny tekst, z jednego języka na drugi. Jako autor doznawałem zawsze i nadal odczuwam ich wielką życzliwość i pomoc na wielu polach i w różnych formach. Bo tłumacz to także ktoś jak agent literacki czy wręcz ambasador danego autora, a często i entuzjasta jego twórczości, ktoś, kto proponuje i poleca ją wydawcom, zwraca na nią uwagę miejscowych mediów, pisze recenzje i rekomendacje. To – szerzej – znawca i krytyk literatury, do której należą „jego” autorzy. Tak, posiadać stałego i znajomego tłumacza w danym kraju, to daje piszącemu wielkie poczucie bezpieczeństwa i spokoju. [...] Ta „ambasadorska” rola tłumaczy ma szczególne znaczenie wówczas, gdy chodzi o literatury tworzone w językach nienależących do grona najpotężniejszych, najlepiej znanych na świecie. Wytrwałość i siła perswazji tłumacza może czasem, w takich wypadkach, zdecydować, czy dany autor pojawia się na jakimś rynku, czy nie. [...] W języku polskim czasownik „tłumaczyć” ma dwa różne znaczenia, których jednak semantyczna zbieżność jest niezmiernie wymowna, a dziś w wielokulturowym świecie – szczególnie charakterystyczna i znacząca. Więc – tłumaczyć tekst, tłumaczyć literaturę, książkę – w tym znaczeniu tego, który tłumaczy, słownik Lindego nazywa „przekładaczem”. Tłumaczyć, czyli przekładać z jednego języka na inny – relacja jest tu ścisła, a granica dowolności ograniczona i od wieków sporna, dyskutowana: co ma przewagę, pierwszeństwo – litera czy duch, jakie ustalić proporcje i zależności, co uznać za złoty środek, za najlepsze rozwiązanie? Wszyscy Państwo borykacie się z tym problemem od lat, od pierwszego tłumaczonego zdania. Natomiast w tym drugim, szerszym znaczeniu, według Karłowicza – „tłumaczyć” znaczy „objaśniać”, „interpretować”, nawet – „zdawać sprawę”. I to jest właśnie szczególnie dziś odpowiedzialna rola tłumacza w naszym nowym wielokulturowym świecie – że przekładając uświadamia nam istnienie innych literatur i kultur, istnienie Innego, jego odrębności i niepowtarzalności, tego, że tworzymy wielką rodzinę człowieczą, której warunkiem przetrwania jest bliższe poznanie się i wzajemna akceptacja, współżycie. [...] Zresztą wiemy, w jakim stopniu tłumacz jest współautorem książki, w jakim stopniu na danym terytorium książka ta może tylko dzięki niemu zaistnieć. Stąd nieustanna dla nich wdzięczność wszystkich czytelników i autorów, stąd gorące dzięki wszystkim Państwu! Ryszard Kapuściński, Tłumacz – postać XXI wieku, tekst wygłoszony w Krakowie 12 maja 2005 r. podczas I Światowego Kongresu Tłumaczy Literatury Polskiej zorganizowanego przez Instytut Książki, www.gazeta.pl Zadanie 1. (1 pkt) Na podstawie akapitu 1. i pierwszego zdania akapitu 2. wskaż wypowiedzenie, które zawiera tezę tego tekstu. A. Dziś, inaczej niż w przeszłości, tłumacz to najczęściej anonimowy rzemieślnik. B. Funkcja tłumacza we współczesnej kulturze pozostaje czysto usługowa. C. Jesteśmy świadkami narodzin nowej roli tłumacza. D. Rola tłumaczy w ostatnich dekadach minionego stulecia ulegała radykalnej degradacji. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 2. (1 pkt) Z akapitu 2. zacytuj frazę, która łączy treść tego akapitu z akapitem 1. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. 197 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Zestaw V Zadanie 3. (1 pkt) Wyjaśnij, w jaki sposób w akapicie 2. autor sygnalizuje porządkowanie myśli. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 4. (2 pkt) Na podstawie akapitów 2. i 4. wymień dwa zjawiska współczesnego świata, które decydują o szczególnej pozycji, szczególnym znaczeniu tłumaczy. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 5. (1 pkt) Wyjaśnij, jaką cechę świata wskazuje Ryszard Kapuściński przez przywołanie biblijnej wieży Babel. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 6. (2 pkt) Jakie procesy zachodzące w „życiu” języków przedstawia autor w akapitach od 5. do 7.? Nazwij trzy z nich. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 7. (2 pkt) Na podstawie akapitów 6. i 7. wyjaśnij, co łączy ze sobą języki: a) angielski, chiński, hiszpański; b) baskijski, berberyjski, hausa? a) .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. 198 .............................................................................................................................................................................. E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Część I POZIOM PODST AWOWY PODSTA b) .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 8. (1 pkt) W następującym wypowiedzeniu z akapitu 6. zastąp podkreślone zapożyczenia polskimi odpowiednikami, tak aby zachować sens tego wypowiedzenia: „Z jednej strony jest to nurt unifikacji, uniwersalizacji, zmierzający do tego, aby coraz więcej ludzi mówiło coraz mniejszą liczbą języków”. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 9. (1 pkt) Przeczytaj uważnie zdanie rozpoczynające akapit 8. Z akapitów 8. i 12. wypisz cztery rzeczowniki, których – aby uzasadnić prawdziwość tego zdania – używa Kapuściński na określenie tłumaczy. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 10. (2 pkt) W akapicie 9. wyraz „ambasadorski” został użyty w cudzysłowie. Dlaczego? Wyjaśnij także powody jego użycia w odniesieniu do tłumaczy. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 11. (2 pkt) W akapitach 3. i 11. Kapuściński używa słowa „Inny”. Biorąc pod uwagę zarówno treść wykładu, jak i szczególną pisownię tego wyrazu, sformułuj dwa wnioski określające postawę autora wobec Innego. Kim jest Inny? .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. 199 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Zestaw V Zadanie 12. (2 pkt) Co świadczy o tym, że tekst pt. Tłumacz – postać XXI wieku jest wykładem? Przedstaw dwa argumenty. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. Zadanie 13. (1 pkt) W akapitach 10. i 11. Kapuściński mówi o dwóch znaczeniach wyrazu tłumacz. Na zamieszczonym rysunku wpisz wyrażenia „znaczenie z akapitu 10.” oraz „znaczenie z akapitu 11.” – tak, żeby ukazywał on zależność między obu znaczeniami tego wyrazu. Zadanie 14. (1 pkt) Z akapitu 3. zacytuj dwie opinie i jedną informację. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. 200 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Część II POZIOM PODST AWOWY PODSTA Część II – pisanie tekstu własnego w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze niż dwie strony (około 250 słów). Temat 1. Kim był dla Polaków Napoleon Bonaparte? Odpowiedz na podstawie załączonych fragmentów Pana Tadeusza Adama Mickiewicza i Lalki Bolesława Prusa. W pracy wykorzystaj także znajomość całych utworów. Adam Mickiewicz Pan Tadeusz (fragmenty) Księga I – Gospodarstwo Takie były zabawy, spory w one lata Śród cichej wsi litewskiej, kiedy reszta świata We łzach i krwi tonęła, gdy ów mąż, bóg wojny, Otoczon chmurą pułków, tysiącem dział zbrojny, Wprzągłszy w swój rydwan orły złote obok srebrnych, Od puszcz libijskich latał do Alpów podniebnych, Ciskając grom po gromie, w Piramidy, w Tabor, W Marengo, w Ulm, w Austerlitz. Zwycięstwo i Zabor Biegły przed nim i za nim. Sława czynów tylu, Brzemienna imionami rycerzy, od Nilu Szła hucząc ku północy, aż u Niemna brzegów Odbiła się, jak od skał, od Moskwy szeregów, Które broniły Litwę murami żelaza Przed wieścią dla Rossyi straszną jak zaraza. [...] Księga VI – Zaścianek Ważne rzeczy, mój bracie! Wojna tuż nad nami! Wojna o Polskę! bracie! będziem Polakami! Wojna niechybna! Kiedy z poselstwem tajemnem Tu biegłem, wojsk forpoczty już stały nad Niemnem; Napoleon już zbiera armiję ogromną, Jakiej człowiek nie widział i dzieje nie pomną; Obok Francuzów ciągnie polskie wojsko całe, Nasz Józef, nasz Dąbrowski, nasze orły białe! Już są w drodze, na pierwszy znak Napoleona Przejdą Niemen, i – bracie! Ojczyzna wskrzeszona! [...] Księga XI – Rok 1812 Konie, ludzie, armaty, orły dniem i nocą Płyną; na niebie gorą tu i ówdzie łuny, Ziemia drży, słychać, biją stronami pioruny. – [...] Bitwa! gdzie? w której stronie? pytają młodzieńce, Chwytają broń; kobiety wznoszą w niebo ręce; Wszyscy pewni zwycięstwa, wołają ze łzami: „Bóg jest z Napoleonem, Napoleon z nami!”. 201 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Zestaw V O wiosno! kto cię widział wtenczas w naszym kraju, Pamiętna wiosno wojny, wiosno urodzaju! O wiosno, kto cię widział, jak byłaś kwitnąca Zbożami i trawami, a ludźmi błyszcząca, Obfita we zdarzenia, nadzieją brzemienna! Ja ciebie dotąd widzę, piękna maro senna! Urodzony w niewoli, okuty w powiciu, Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Czytelnik, Warszawa 1998. Bolesław Prus Lalka (fragmenty) Ze smutkiem od kilku lat uważam, że na świecie jest coraz mniej dobrych subiektów i rozumnych polityków, bo wszyscy stosują się do mody. Skromny subiekt co kwartał ubiera się w spodnie nowego fasonu, w coraz dziwniejszy kapelusz i coraz inaczej wykładany kołnierzyk. Podobnież dzisiejsi politycy co kwartał zmieniają wiarę: onegdaj wierzyli w Bismarcka, wczoraj w Gambettę, a dziś w Beaconsfielda [...]. Już widać zapomniano, że w sklepie nie można stroić się w modne kołnierzyki, tylko je sprzedawać, bo w przeciwnym razie gościom zabraknie towaru, a sklepowi gości. Zaś polityki nie należy opierać na szczęśliwych osobach, tylko na wielkich dynastiach. Metternich był taki sławny jak Bismarck, a Palmerston sławniejszy od Beaconsfielda i – któż dziś o nich pamięta? Tymczasem ród Bonapartych trząsł Europą za Napoleona I, potem za Napoleona III, a i dzisiaj, choć niektórzy nazywają go bankrutem, wpływa na losy Francji przez wierne swoje sługi, MacMahona i Duchota. Zobaczycie, co jeszcze zrobi Napoleonek IV, który po cichu uczy się sztuki wojennej u Anglików! Ale o to mniejsza. W tej bowiem pisaninie chcę mówić nie o Bonapartych, ale o sobie [...]. Ojciec mój był za młodu żołnierzem [...]. Mieszkaliśmy na Starym Mieście z ciotką [...]. Na ścianach u ciotki wisieli sami święci; ale jakkolwiek było ich sporo, nie dorównali jednak liczbą Napoleonom, którymi ojciec przyozdabiał swój pokój. Był tam jeden Napoleon w Egipcie, drugi pod Wagram, trzeci pod Austerlitz, czwarty pod Moskwą, piąty w dniu koronacji, szósty w apoteozie. Gdy zaś ciotka, zgorszona tyloma świeckimi obrazami, zawiesiła na ścianie mosiężny krucyfiks, ojciec, ażeby – jak mówił – nie obrazić Napoleona, kupił sobie jego brązowe popiersie i także umieścił je nad łóżkiem. – Zobaczysz, niedowiarku – lamentowała nieraz ciotka – że za te sztuki będą cię pławić w smole. – I!... Nie da mi cesarz zrobić krzywdy – odpowiadał ojciec. Często przychodzili do nas dawni koledzy ojca: pan Domański, także woźny, ale z Komisji Skarbu, i pan Raczek, który na Dunaju miał stragan z zieleniną. Prości to byli ludzie (nawet pan Domański trochę lubił anyżówkę), ale roztropni politycy. Wszyscy, nie wyłączając ciotki, twierdzili jak najbardziej stanowczo, że choć Napoleon I umarł w niewoli, ród Bonapartych jeszcze wypłynie. Po pierwszym Napoleonie znajdzie się jakiś drugi, a gdyby i ten źle skończył, przyjdzie następny, dopóki jeden po drugim nie uporządkują świata. – Trzeba być zawsze gotowym na pierwszy odgłos! – mówił mój ojciec. – Bo nie wiecie dnia ani godziny – dodawał pan Domański. [...] Nieraz w nocy budził mnie ojciec krzykiem: „do broni!...”, musztrował pomimo wymyślań i łez ciotki i kończył zdaniem: – Ignaś! zawsze bądź gotów, wisusie, bo nie wiemy dnia ani godziny... Pamiętaj, że Bonapartów Bóg zesłał, ażeby zrobili porządek na świecie; a dopóty nie będzie porządku ani sprawiedliwości, dopóki nie wypełni się testament cesarza. Bolesław Prus, Lalka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991. 202 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Część II POZIOM PODST AWOWY PODSTA Temat 2. Jak bohaterowie książki Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem wypełniają powołanie lekarza? Scharakteryzuj ich postawy, wykorzystując załączone fragmenty tekstu. Na podstawie fragmentów i całego utworu przedstaw dramatyczne wybory związane z wykonywaniem zawodu lekarza. Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem (fragmenty) [Profesor Jan Moll] W tym samym czasie Profesor był chirurgiem w Radomiu, w szpitalu św. Kazimierza. [...] Do tego szpitala codziennie przywożono jakiegoś rannego partyzanta. Partyzanci mieli przeważnie przestrzelone brzuchy [...]. Operował więc żołądki, śledziony, pęcherze i jelita grube, trzydzieści, czterdzieści brzuchów potrafił zoperować w ciągu dnia. Latem czterdziestego czwartego zaczęto dowozić klatki piersiowe, bo powstał przyczółek w Warce. [...] A kiedy ruszyła ofensywa styczniowa na zachód – doszły jeszcze i głowy: wojsko miało transport i przywożono rannych na czas. – Chirurg musi wciąż ćwiczyć palce – mówi Profesor. – Jak pianista. A ja miałem wczesną i bogatą praktykę. [...] Podczas wareckiego przyczółka Profesor zobaczył po raz pierwszy otwarte, bijące serce. [...] Już w pięć lat później, dwudziestego czerwca pięćdziesiątego drugiego roku, potrafił otworzyć serce niejakiej Kwapisz Genowefy i zoperować jej stenozę mitralną. Istnieje bliski i logiczny związek między sercami spod Warki a wszystkimi innymi, które operował potem [...]. – Czy pan Profesor przed taką operacją się boi? O, tak. Boi się bardzo. Czuje strach tutaj, o, tu, pośrodku. I za każdym razem ma nadzieję, że w ostatniej chwili stanie się coś, co mu przeszkodzi. [...] Czego się boi pan Profesor? Pana Boga? O, tak, Pana Boga boi się bardzo, ale nie najbardziej na świecie. Że pacjent umrze? Tego też, ale wie – wszyscy wiedzą – że bez operacji umrze i tak, to pewne. Więc czego się boi? Boi się, że koledzy powiedzą: ON EKSPERYMENTUJE NA CZŁOWIEKU. A to jest najgorsze oskarżenie ze wszystkich, jakie mogą paść. [...] Na przykład: gdyby nie zoperował prezesa Rzewuskiego, to Rzewuski by zmarł. Nie stałoby się wtedy nic szczególnego: tylu ludzi umiera w zawale... Każdy by to zrozumiał bez wyjaśnień. Gdyby jednak Rzewuski zmarł po operacji – o, to już co innego. Ktoś mógłby wtedy zauważyć, że jednak na świecie takich zabiegów nikt nie robi. Ktoś inny zapytałby, czy Profesor nie jest zbyt lekkomyślny i to już mogłoby zabrzmieć jak uogólnienie... [...] Kiedy przywozi się na oddział człowieka z zawałem przedniej ściany i blokiem prawej gałązki, to wiadomo, że człowiek ten musi umrzeć. [...] W jakiś czas później przywożą mężczyznę z takim [...] zawałem. Dzwonią do Profesora: „Jeżeli nie zrobi pan operacji temu człowiekowi...” Po paru dniach mężczyzna umiera. Później jest znowu mężczyzna. Później jakiś młody chłopak, później dwie kobiety... Profesor przychodzi za każdym razem. Nie mówi już, że ci ludzie może przeżyją bez operacji. [...] Tak mija rok. Umiera dwanaście czy trzynaście osób. Za czternastym razem Profesor mówi: „Dobrze. Spróbujemy.” [...] Podobnych operacji nie robiono przed nim, to prawda, albo robiono inaczej. Ale i serca przed Barnardem nikt nie przeszczepiał. Ktoś musi w końcu podjąć próbę, jeśli medycyna w ogóle ma się rozwijać. [...] A kiedy wolno próbować? Wtedy, gdy ma się głęboką pewność, że operacja ma sens. Profesor ma tę pewność. 203 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Zestaw V Zabieg przemyślał w najdrobniejszych szczegółach i cała wiedza, jaką posiada, i doświadczenie, i intuicja – wszystko przekonuje go o logice i konieczności tego, co zamierza uczynić. W dodatku – nie ma tu nic do stracenia. Wie, że bez tej operacji człowiek i tak umrze. [Marek Edelman] – Dlaczego – pytam – byłeś tak przekonany, że należy robić te operacje? – Bo byłem. Bo widziałem, że mają sens i że muszą się udać. – Słuchaj – mówię – a czy nie dlatego tak łatwo decydujesz się na takie rzeczy, bo jesteś oswojony ze śmiercią...? Bo jesteś z nią o wiele bardziej oswojony niż na przykład Profesor? – Nie – mówi. – Mam nadzieję, że nie dlatego. Tylko – kiedy się dobrze zna śmierć, to ma się większą odpowiedzialność za życie. Każda, najmniejsza nawet szansa życia staje się bardzo ważna. [...] – Dlaczego zostałeś lekarzem? – Bo musiałem nadal robić to, co wtedy robiłem. Co robiłem w getcie. W getcie za czterdzieści tysięcy ludzi – tylu było w kwietniu 1943 roku – podjęliśmy decyzję. Postanowiliśmy, że nie pójdą dobrowolnie na śmierć. Jako lekarz mogłem odpowiadać za życie przynajmniej jednego człowieka – więc zostałem lekarzem. Chciałabyś, żebym tak odpowiedział, prawda? To by zabrzmiało dobrze? Ale wcale tak nie było. Było tak, że skończyła się wojna. [...] Ala zapisała mnie na medycynę, więc zacząłem tam chodzić, ale mnie to nic a nic nie interesowało, i kiedy wracaliśmy do domu, to znowu kładłem się na łóżku. [...] Któregoś dnia wpadłem na jakiś wykład [...] i usłyszałem, że profesor mówi: „Kiedy lekarz wie, jak wygląda oko chorego, jak wygląda skóra, jak język, to powinien wiedzieć, co temu choremu jest”. Spodobało mi się to. Pomyślałem, że choroba człowieka jest rozsypaną łamigłówką, i jak się ją dobrze złoży, to się wie, co jest w człowieku, w środku. Od tej pory zająłem się medycyną, a dalej już może być to, od czego chciałaś zacząć, a co zrozumiałem znacznie, znacznie później: że jako lekarz mogę nadal odpowiadać za życie ludzkie. – Dlaczego właściwie musisz odpowiadać za życie ludzkie? – Pewnie dlatego, że wszystko inne wydaje mi się mniej ważne. [...] – Wiesz, w klinice, w której potem pracowałem, była taka wielka palma. Stawałem czasem pod nią – i widziałem sale, na których leżeli moi pacjenci. To były dawne czasy, kiedy nie mieliśmy dzisiejszych lekarstw ani zabiegów, ani aparatów, i większość ludzi w owych salach skazana była na śmierć. Moje zadanie polegało na tym, żeby możliwie najwięcej spośród nich ocalić – i uprzytomniłem sobie kiedyś pod palmą, że właściwie to jest to samo zadanie, co tam. Na Umschlagplatzu. Wtedy też stałem przy bramie i wyciągałem jednostki z tłumu skazanych. – I tak stoisz przy tej bramie przez całe życie? – Właściwie tak. A kiedy nic już nie mogę zrobić, pozostaje mi jedno: zapewnić im komfortową śmierć. Żeby nie wiedzieli, nie cierpieli, nie bali się. Żeby się nie poniżali. Trzeba dać im taki sposób umierania, żeby nie zamienili się w TAMTYCH. W tych z trzeciego piętra na Umschlagplatzu. – Mówiono mi, że kiedy leczysz przypadki banalne i niegroźne – robisz to niejako z obowiązku, ożywiasz się prawdziwie, dopiero kiedy zaczyna się gra. Kiedy zaczyna się wyścig ze śmiercią. – Na tym polega przecież moja rola. Pan Bóg już chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień, wykorzystując Jego chwilową nieuwagę. Niech się pali choć trochę dłużej, niż On by sobie życzył. Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, Wydawnictwo a5, Kraków 2001. 204 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Część II POZIOM PODST AWOWY PODSTA WYPRACOWANIE na temat nr ....................... .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. 205 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Zestaw V .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. 206 .............................................................................................................................................................................. E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Część II POZIOM PODST AWOWY PODSTA .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. 207 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Zestaw V .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. 208 .............................................................................................................................................................................. E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Część II POZIOM PODST AWOWY PODSTA Brudnopis (nie podlega ocenie) 209 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA OCENIANIE ARKUSZA Zestaw V POZIOM PODST A WOWY PODSTA Część I – rozumienie czytanego tekstu Tłumacz – postać XXI wieku Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogą przybierać różną formę językową, ale ich sens musi być synonimiczny wobec modelu. Oceniając pracę ucznia, należy stosować punktację z modelu. Uwaga: Za pełną odpowiedź przyznaje się maksymalną liczbę punktów, za niepełną – wskazaną w rubryce „punkty cząstkowe”. Nie należy przyznawać połówek punktów. Nr zadania 210 Proponowane odpowiedzi Maksymalna liczba punktów Punkty cząstkowe 1. Na podstawie akapitu 1. i pierwszego zdania akapitu 2. wskaż wypowiedzenie, które zawiera tezę tego tekstu. A. Dziś, inaczej niż w przeszłości, tłumacz to najczęściej anonimowy rzemieślnik. B. Funkcja tłumacza we współczesnej kulturze pozostaje czysto usługowa. C. Jesteśmy świadkami narodzin nowej roli tłumacza. D. Rola tłumaczy w ostatnich dekadach minionego stulecia ulegała radykalnej degradacji. C. 1 0 2. Z akapitu 2. zacytuj frazę, która łączy treść tego akapitu z akapitem 1. „Ten stan zaczął zmieniać się na lepsze”. 1 0 3. Wyjaśnij, w jaki sposób w akapicie 2. autor sygnalizuje porządkowanie myśli. np.: Za pomocą sformułowań „po pierwsze” i „drugi czynnik” (przez wyliczenie, wypunktowanie). 1 0 4. Na podstawie akapitów 2. i 4. wymień dwa zjawiska współczesnego świata, które decydują o szczególnej pozycji, szczególnym znaczeniu tłumaczy. np.: – zakończenie zimnej wojny, – otwarcie się na siebie kultur, – demokratyzacja świata, – rewolucja komunikacyjna. 2 1 5. Wyjaśnij, jaką cechę świata wskazuje Ryszard Kapuściński przez przywołanie biblijnej wieży Babel. np.: Wielojęzyczność świata prowadzącą do poczucia obcości, konfliktów. 1 0 6. Jakie procesy zachodzące w „życiu” języków przedstawia autor w akapitach od 5. do 7.? Nazwij trzy z nich. np.: – zanikanie niektórych języków, – zwiększanie się liczby ludzi mówiących niektórymi językami, – pielęgnowanie (obrona) języków regionalnych. 2 1 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Zestaw V POZIOM PODST AWOWY PODSTA Nr zadania Proponowane odpowiedzi Maksymalna liczba punktów Punkty cząstkowe 7. Na podstawie akapitów 6. i 7. wyjaśnij, co łączy ze sobą języki: a) angielski, chiński, hiszpański; b) baskijski, berberyjski, hausa? np.: a) To języki, którymi posługuje się najwięcej ludzi na świecie. b) To języki regionalne, walczące o równouprawnienie 2 1 8. W następującym wypowiedzeniu z akapitu 6. zastąp podkreślone zapożyczenia polskimi odpowiednikami, tak aby zachować sens tego wypowiedzenia: „Z jednej strony jest to nurt unifikacji, uniwersalizacji, zmierzający do tego, aby coraz więcej ludzi mówiło coraz mniejszą liczbą języków”. np.: Z jednej strony jest to nurt ujednolicania (upodabniania), upowszechniania, zmierzający do tego, aby coraz więcej ludzi mówiło coraz mniejszą liczbą języków. 1 0 9. Przeczytaj uważnie zdanie rozpoczynające akapit 8. Z akapitów 8. i 12. wypisz cztery rzeczowniki, których – aby uzasadnić prawdziwość tego zdania – używa Kapuściński na określenie tłumaczy. Agent (literacki), ambasador, entuzjasta, znawca, krytyk (literacki), współautor. 1 0 10. W akapicie 9. wyraz „ambasadorski” został użyty w cudzysłowie. Dlaczego? Wyjaśnij także powody jego użycia w odniesieniu do tłumaczy. Wyraz został użyty w znaczeniu przenośnym. Autor chciał podkreślić, że tłumacz reprezentuje w obcym kraju interesy autora. 2 1 11. W akapitach 3. i 11. Kapuściński używa słowa „Inny”. Biorąc pod uwagę zarówno treść wykładu, jak i szczególną pisownię tego wyrazu, sformułuj dwa wnioski określające postawę autora wobec Innego. Kim jest Inny? np.: Postawę autora wobec Innego cechują: – szacunek, – poszanowanie (akceptacja) odrębności, – chęć poznania i porozumienia się z nim. „Inny” to przedstawiciel kultury innej niż nasza (człowiek posługujący się innym językiem niż my). 2 1 12. Co świadczy o tym, że tekst pt. Tłumacz – postać XXI wieku jest wykładem? Przedstaw dwa argumenty. np.: – użycie słowa „wykład” przez autora tekstu, – bezpośrednie zwroty do słuchaczy (we wstępie i zakończeniu), – powoływanie się na dane, – powoływanie się na konkretne źródła, np. słowniki, – porządkowanie spostrzeżeń. 2 1 211 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Nr zadania 13. Zestaw V Proponowane odpowiedzi Maksymalna liczba punktów Punkty cząstkowe 1 0 1 0 W akapitach 10. i 11. Kapuściński mówi o dwóch znaczeniach wyrazu tłumacz. Na zamieszczonym rysunku wpisz wyrażenia „znaczenie z akapitu 10.” oraz „znaczenie z akapitu 11.” – tak, żeby ukazywał on zależność między obu znaczeniami tego wyrazu. znaczenie z akapitu 10. znaczenie z akapitu 11. 14. Z akapitu 3. zacytuj dwie opinie i jedną informację. np.: Opinie – „Dane są oszałamiające”, „To zdumiewające pomieszanie języków”. Informacje – „Na początku XX wieku mieliśmy ponad sześć tysięcy języków na świecie”, „[Mieliśmy] ponad dwa tysiące [języków] w samej tylko Afryce”. Razem 20 Temat 1. Kim był dla Polaków Napoleon Bonaparte? Odpowiedz na podstawie załączonych fragmentów Pana Tadeusza Adama Mickiewicza i Lalki Bolesława Prusa. W pracy wykorzystaj także znajomość całych utworów. I. ROZWINIĘCIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów) Punktacja: Pan Tadeusz Adama Mickiewicza 1. Wstępne rozpoznanie sytuacji – na podstawie przywołanych fragmentów, np.: epoka napoleońska (lata 1811–1812) jako tło historyczne utworu. 212 2. Sposób ukazania Napoleona w przywołanych fragmentach, np.: a. wywyższenie (apoteoza) Napoleona, 0–1 0–10 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Zestaw V POZIOM PODST AWOWY PODSTA b. przypisanie mu cech boskich, c. dowódca licznych wojsk (wielki wódz), d. na czele wojsk francuskich i polskich, e. zwycięzca w licznych bitwach, f. historyczne zwycięstwa, g. sławny w wielu krajach, h. działania Napoleona zagrożeniem dla Rosji, i. rozpoczyna wojnę z Rosją, j. daje Polakom nadzieję na odzyskanie niepodległości (wiosna jako symbol nadziei), k. wspiera Polaków, l. pozostaje pod boską opieką. 3. Wykorzystanie kontekstu epopei, np.: 0–2 a. potwierdzenie kultu Napoleona, b. ukazanie wielu przykładów walki u boku Napoleona (Legiony Dąbrowskiego i Kniaziewicza, udział księdza Robaka w bitwach Napoleona, bohaterowie w armii Księstwa Warszawskiego), c. idea powstania wspierającego działania Napoleona na Litwie, d. pochwałę cesarza wygłasza Robak w karczmie, e. odosobniony krytyczny głos Maćka Dobrzyńskiego. Lalka Bolesława Prusa 4. Wstępne rozpoznanie przywołanych fragmentów, np.: a. pamiętnik Rzeckiego, b. pisany w końcu lat siedemdziesiątych XIX wieku, c. mówi o przyczynie uwielbienia Napoleona (w dzieciństwie wpojone przez ojca). 0–1 5. Przedstawienie Napoleona na podstawie przywołanych fragmentów, np.: a. kult Napoleona to zarazem kult rodu Bonapartych, b. Napoleon to przedstawiciel dynastii wpływowej w Europie, c. przekonanie o znaczeniu Bonapartych także w przyszłości, d. okazywanie Napoleonowi czci porównywalnej z kultem świętych, e. naiwna wiara w opiekę cesarza, f. ród Bonapartych wprowadzi ład na świecie, g. gotowość do walki w imię napoleońskich ideałów. 0–6 6. Wykorzystanie kontekstu powieści, np.: a. potwierdzenie kultu rodu Bonapartych („Bonapartyzm to potęga!”), b. wiara w jego polityczne znaczenie, c. przejęcie się losami Lulu, ostatniego potomka rodu, d. udział Rzeckiego w Wiośnie Ludów – realizacja napoleońskich ideałów, e. stosunek do Napoleona związany z romantycznymi ideałami Rzeckiego. 0–2 7. Podsumowanie, 0–3 pełne, np.: 3 dostrzeżenie, że oba utwory są świadectwami kultu Napoleona: Mickiewiczowski epos cały, w powieści Prusa wyznawcą tego kultu jest jeden z bohaterów, w Panu Tadeuszu kult ten jest traktowany poważnie, w Lalce ukazany jest jako wyraz dobrodusznej naiwności; kult Napoleona związany z romantycznym widzeniem świata; cechy kultu: Napoleon to jednostka wyjątkowa, mająca szczególną rolę w historii, ogromne znaczenie dla losów Polski – idealizacja postaci, częściowe, np.: (2) dostrzeżenie, że oba utwory są świadectwami kultu Napoleona, ale w Panu Tadeuszu kult ten jest traktowany poważnie, a w Lalce pokazany jest jako wyraz dobrodusznej naiwności; refleksja na temat idealizacji postaci Napoleona oraz związku tego kultu z romantycznym widzeniem świata, próba podsumowania, np.: (1) dostrzeżenie, że oba utwory są świadectwami kultu Napoleona, ale w Panu Tadeuszu kult ten jest traktowany poważnie, a w Lalce pokazany jest jako wyraz naiwności. II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów) Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu. – podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5 213 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA Zestaw V – uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części, – wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 3 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. III. STYL (maksymalnie 5 punktów) – jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, – zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, – na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 5 3 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. IV. JĘZYK (maksymalnie 12 punktów) – język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja, 12 – język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9 – język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia, 6 – język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, 3 – język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, leksykalnych. 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. V. ZAPIS (maksymalnie 3 punkty) – bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 3 – poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja, 2 – poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów). 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0–4 Temat 2. Jak bohaterowie książki Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem wypełniają powołanie lekarza? Scharakteryzuj ich postawy, wykorzystując załączone fragmenty tekstu. Na podstawie fragmentów i całego utworu przedstaw dramatyczne wybory związane z wykonywaniem zawodu lekarza. I. ROZWINIĘCIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów) Punktacja: 214 1. Rozpoznanie wstępne, np.: a. literatura faktu (reportaż, wywiad-rzeka), b. pokazuje bohatera w dwóch planach czasowych, c. okupacja, rzeczywistość getta warszawskiego, d. czasy powojenne (kontakt z Profesorem). 0–2 2. Profesor Jan Moll, np.: a. w czasie wojny pracuje jako chirurg, b. operuje partyzantów, c. ratuje życie licznych pacjentów, d. zdobywa biegłość w sztuce lekarskiej, 0–8 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O Zestaw V POZIOM PODST AWOWY PODSTA e. widok otwartego serca – i wpływ tego doświadczenia na karierę kardiochirurga, f. po wojnie wykonuje pionierskie operacje serca, g. lęk przed wykonywaniem nowatorskich zabiegów, powody h. rozterki natury etycznej, i. groźba oskarżenia o eksperymentowanie na człowieku, j. decyzja o podjęciu próby operacji, motywy k. dramatyczne obserwowanie śmierci kolejnych pacjentów, l. wkład w rozwój medycyny, ł. głębokie przekonanie, że operacja jest szansą dla pacjenta. 3. Marek Edelman, np.: 0–9 a. jeden z przywódców powstania w getcie, b. pomysłodawca operacji kardiochirurgicznych, c. walczy o życie, bo poznał śmierć, d. bagatelizuje motywy wyboru zawodu lekarza, e. mówi o przypadkowości tego wyboru, f. fascynuje go jednak możliwość diagnozowania choroby – „choroba [...] jest rozsypaną łamigłówką”, g. chce odpowiadać za ludzkie życie, h. widzi analogię między pracą lekarza a swoją funkcją na Umschlagplatzu, i. cierpi z powodu bezradności wobec choroby, j. chce zapewnić śmiertelnie chorym godne odejście, k. szczególnie angażuje się w leczenie trudnych przypadków, l. interpretacja zakończenia przywołanego fragmentu (związek z tytułem utworu). 4. Wykorzystanie kontekstu powieści, np.: a. pokazanie bezradności lekarza w warunkach getta, b. nie może pomóc umierającym z głodu, c. może badać głodujących ludzi dla dobra nauki, d. odwrócenie zasad określających obowiązki lekarza: – lekarka oddaje dzieciom swój cyjanek (przyczynia się do śmierci, nie ratuje), – dziecko po porodzie zostaje uduszone (w obecności lekarza). 0–3 5. Podsumowanie, np.: 0–3 pełne, np.: 3 dostrzeżenie podobieństw między postawami obu bohaterów: mają poczucie odpowiedzialności za ludzkie życie, są wyjątkowo zaangażowani w pracę, wobec zagrożenia życia pacjenta wychodzą poza zawodową rutynę (Edelman jest pomysłodawcą, Profesor – wykonawcą nowatorskich operacji kardiologicznych); bezradność, niemożność udzielenia pomocy to wielki dramat lekarzy; różne źródła tego dramatu – niewystarczający rozwój medycyny, rzeczywistość historyczna (getto), częściowe, np.: (2) dostrzeżenie, że obaj bohaterowie mają poczucie odpowiedzialności za ludzkie życie i są wyjątkowo zaangażowani w pracę; refleksja na temat niemożności udzielenia pomocy jako wielkiego dramatu lekarza, próba podsumowania, np.: (1) lakoniczne stwierdzenie podobieństw między postawami obu bohaterów, refleksja na temat niemożności udzielenia pomocy jako wielkiego dramatu lekarza. II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów) Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu. – podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5 – uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części, 3 – wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. III. STYL (maksymalnie 5 punktów) – jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 5 215 E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O POZIOM PODST AWOWY PODSTA – zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, – na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. Zestaw V 3 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. IV. JĘZYK (maksymalnie 12 punktów) – język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja, 12 – język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9 – język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia, 6 – język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), fleksyjnych, 3 – język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, leksykalnych. 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. V. ZAPIS (maksymalnie 3 punkty) – bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 3 – poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja, 2 – poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów). 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 216 0–4
