pobierz

Acta Haematologica Polonica 2008, 39, Nr 4, str. 585–594
PRACA POGLĄDOWA – Review Article
TADEUSZ ROBAK
Leczenie rzadszych postaci przewlekłych białaczek limfoidalnych – stan obecny i nowe horyzonty
Treatment of rarer chronic lymphoid leukemias – current status and
new horizons
Katedra i Klinika Hematologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik: Prof. dr hab. med. Tadeusz Robak
STRESZCZENIE
Przewlekłe białaczki limfoidalne stanowią heterogenną grupę chorób charakteryzujących się
obecnością komórek białaczkowych o dojrzałej morfologii i względnie łagodnym przebiegu.
Najczęstszą białaczką tego typu jest B-komórkowa przewlekła białaczka limfocytowa. Do rzadziej występujących postaci białaczek limfoidalnych zalicza się białaczkę prolimfocytową
(PLL), białaczkę włochatokomórkową (HCL) i białaczkę duŜych ziarnistych limfocytów
(LGLL). W ostatnich dwudziestu latach obserwowano znaczny postęp w leczeniu tych chorób,
głównie dzięki wprowadzeniu do terapii analogów nukleozydów purynowych, kladrybiny, pentostatyny i fludarabiny oraz przeciwciał monoklinalnych, alemtuzumabu i rituksimabu. Kladrybina i pentostatyna przyczyniły się głównie do poprawy rokowania w HCL a alemtuzumab okazał się bardzo cennym lekiem u chorych z T-komórkową postacią PLL. Przyszłe badania powinny się koncentrować na poszukiwaniu nowych leków, wpływających na molekularne patomechanizmy białaczek limfoidalnych, niszczących bardziej selektywnie komórki białaczkowe.
SŁOWA KLUCZOWE: Przewlekła białaczka limfocytowa – Bałaczka prolimfocytowa – Białaczka
włochatokomórkowa – Białaczka duŜych ziarnistych limfocytów – Analogi puryn – Przeciwciała monoklonalne.
SUMMARY
The chronic lymphoid leukemias are a heterogenous group of disorders with a mature morphologic appearance of leukemic cells and a usually relatively indolent course. The most common
indolent lymphoid leukemia is B-cell chronic lymphocytic leukemia (CLL). Among rarer chronic
lymphoid leukemias are prolymphocytic leukemia (PLL), hairy cell leukemia (HCL), large
granular lymphocyte leukemia (LGLL) and adult T-cell leukemia lymphoma (ATLL). In the
last 20 years there has been a considereble progress in the treatment of patients with these disorders. The introduction of purine nucleoside analogs, cladribine (2-CdA), fludarabine and pentostatin (DCF), has significantly improved the prognosis in HCL. These agents are also useful in
PLL. More recent treatment approaches have included monoclonal antibodies, alemtuzumab
and rituximab. These agents have especially important clinical value in B-CLL and PLL. Future
research should focus on the novel therapeutic mechanisms and the development of new targeted
therapies for each distinct chronic lymphoid leukemia. Novel therapeutic strategies include an
586 T. ROBAK
increasing number of small molecules that have been shown to interfere restrictively with intracellular signaling pathways in leukemic cells and decrease their proliferation and survival.
KEY WORDS: Chronic lymphocytic leukemia – Prolymphocytic leukemia – Hairy cell leukemia –
Large granular lymphocyte leukemia – Purine nucleoside analogs – Monoclonal antibodies.
Przewlekłe białaczki limfoidalne stanowią róŜnorodną grupę zaburzeń hematologicznych charakteryzujących się charakterystycznym dojrzałym wyglądem komórek
białaczkowych i zazwyczaj przewlekłym przebiegiem (1, 2). Najczęstszą białaczką
z tej grupy jest przewlekła białaczka limfocytowa (CLL), która stanowi ok. 30%
wszystkich białaczek u dorosłych w Europie i Ameryce Północnej (3). W obecnej klasyfikacji WHO wyróŜniono szereg jednostek chorobowych, które moŜna zaliczyć do
przewlekłych białaczek limfoidalnych (4). Są to: białaczka włochatokomórkowa
(HCL), B-komórkowa białaczka prolimfocytowa (B-PLL), T-komórkowa białaczka
prolimfocytowa (T-PLL), T-komórkowa białaczka duŜych ziarnistych limfocytów
(LGLL) i T-komórkowa białaczka/chłoniak dorosłych (ATLL).
BIAŁACZKA WŁOCHATOKOMÓRKOWA
Białaczka włochatokomórkowa (hairy cell leukemia, HCL) charakteryzuje się
splenomegalią, pancytopenią i reaktywnym włóknieniem szpiku (5, 6). Roczna liczba
zachorowań jest szacowana na 3 przypadki na 1 mln osób. Stanowi ona około 2–3%
wszystkich białaczek u dorosłych. Rozpoznanie opiera się na charakterystycznej morfologii o profilu immunologicznym komórek białaczkowych oraz histologii szpiku
kostnego. Komórki te barwią się silnie dodatnio na fosfatazę kwaśną oporną na winian. Ponadto stwierdza się na nich ekspresję antygenów komórek B (CD19, CD20)
oraz koekspresję antygenów CD11c, CD25 i CD103 (7). Występuje równieŜ ekspresja
antygenów aktywacji komórek B (CD22, CD25, CD72 i CD40). Za wysoce specyficzny marker komórek HCL uwaŜa się obecnie ekspresję aneksyny A1.
Białaczka włochatokomórkowa ma czasem bezobjawowy przebieg, a chorzy w tym
okresie nie wymagają leczenia. W progresywnej, objawowej HCL aktywność terapeutyczna wykazuje interferon-alpha (IFN-α) i analogi puryn, kladrybina (2-CdA) i pentostatyna (DCF (8). Interferon jest jednak obecnie rzadziej stosowany niŜ analogi puryn ze względu na konieczność długotrwałego stosowania i mniejszy odsetek całkowitych remisji (9). 2-CdA i DCF wydają się mieć podobną aktywność terapeutyczną,
jednakŜe leki te nie były nigdy porównywane w randomizowanych badaniach klinicznych. Piro i wsp. (10) pierwsi zastosowali 2-CdA w ciągłym wlewie kroplowym przez
7 dni u dwóch chorych poddanych wcześniej splenektomii. U obydwu pacjentów uzyskano odpowiedź na leczenie. Wiele kolejnych badań potwierdziło później duŜą skuteczność tego leku (11–14). Obecnie 2-CdA jest stosowana najczęściej w dawce 0,12
mg/kg/dobę w 2-godzinym wlewie kroplowym przez 5–7 dni (12). JednakŜe podawanie 2-CdA w tej samej dawce dobowej raz w tygodniu przez 6 tygodni wydaje się być
równieŜ skuteczne (15, 16).
Leczenie rzadszych postaci PBL
587
W 1984 r. Spiers i wsp. (17) pierwsi wykazali, Ŝe DCF jest równieŜ bardzo skuteczna w leczeniu HCL. W randomizowanych badaniach, porównujących DCF i IFNα wykazano, Ŝe DCF ma znaczną przewagę nad IFN-α zarówno pod względem odsetka uzyskiwanych całkowitych remisji jak i czasu ich trwania (10).
W ostatnich latach udokumentowano skuteczność rituksimabu i niektórych immunotoksyn w leczeniu HCL, zwłaszcza w przypadku oporności na analogi puryn.
BIAŁACZKA PROLIMFOCYTOWA
Białaczka prolimfocytowa (PLL) charakteryzuje się występowaniem splenomegalii i duŜą liczbą prolimfocytów B lub T we krwi obwodowej i w szpiku kostnym (19,
20). PLL stanowi ok. 2% wszystkich przewlekłych białaczek limfoidalnych. B-PLL
stanowi 80% a T-PLL 20% wszystkich chorych na PLL. Białaczka ta ma gorsze rokowanie niŜ CLL, a chorych z nieprogresywną postacią B-komórkową oserwuje się wyjątkowo rzadko. T-PLL ma bardziej agresywny przebieg, gorzej odpowiada na chemioterapię, a czas przeŜycia chorych jest krótszy niŜ chorych z B-PLL (21, 22). Leki
alkilujące u chorych na PLL są zazwyczaj mało skuteczne. Większy odsetek odpowiedzi, w tym całkowitych remisji (CR) obserwowano u chorych leczonych COP lub
CHOP (22).
Autorzy
Pavson
et al.
[112]
Dearden
et al.
[ 111]
Keating
et al.
[105]
McCune
et al.
[110]
Ravandi
et al.
[106]
Ferajoli
et al.
[107]
Schemat leczenia
Postać
PLL
ALT 10–80
mg/d/3×/tyd.
przez 6 tyg. i.v.
lub s.c.
ALT 30 mg 3 x w tyg.
do maks.
odpowiedzi i.v.
ALT 30-90 mg/d
3 times weekly
for 4-12 weeks i.v.
ALT 30mg 3 x w tyg.
przez 4-12 tyg. i.v.
T-PLL
Charakterystyka
pacjentów
Oporni
T-PLL
Liczba
chorych
Tabela 1. Badania oceniające skuteczność alemtuzumabu u chorych na białaczkę prolimfocytową
Table 1. Studies evaluating the efficacy of alemtuzumab in the treatment of prolymphocytic leukemia
Odpowiedź
na leczenie
PR
CR
Mediana
czasu
odpowiedzi
(zakres)
6 m (1-30)
15
11
(73%)
9
(60%)
Oporni
39
34
(76%)
28
(60%)
7 m (4-45)
T-PLL
Nieleczeni (4)
i oporni
76
39
(51%)
29
(39%)
8.7m (1-44)
T-PLL
Oporni
i w nawrocie
4
(75%)
2
(50%)
NR
ALT (dawek
nie podano)
T-PLL(18)
B-PLL(1)
Oporni
i w nawrocie
19
8
(47%)
8
(42%)
NR
ALT 30mg 3 x w tyg.
przez 4-12 tyg. i.v.
T-PLL(18)
B-PLL(3)
Oporni
i w nawrocie
21
10
(55%)
2
(67%)
8
(44%)
0
(9+-15+)
NR
ALT – alemtuzumab; PLL – białaczka prolimfocytowa; i.v. – doŜylnie; s.c. – podskórnie; OR – wszystkie
odpowiedzi; CR – całkowita remisja; m – miesiące.
588 T. ROBAK
W ostatnim okresie wykazano większą skuteczność analogów puryn i przeciwciał
monoklonalnych w leczeniu tej choroby (23, 24). U chorych na T-PLL obserwowano
bardzo dobrą odpowiedź na leczenie alemtuzumabem (Tabela 1) (25–30). Największą
grupę chorych na T-PLL leczonych alemtuzumabem przedstawili Keating i wsp. (27).
Spośród 76 chorych odpowiedź uzyskano u 39 (51%), w tym u 29 (39%) CR. Mediana
czasu do progresji wynosiła 4,5 m-ca a u chorych z CR 14,8 m-ca. Obecnie sugeruje
się, aby u chorych na T-PLL stosować alemtuzumab w I linii leczenia (31). JednakŜe
lek ten nie umoŜliwia wyleczenia. Z tego względu u młodszych chorych po uzyskaniu
remisji naleŜy rozwaŜyć wykonanie allogenicznego przeszczepu komórek krwiotwórczych jako konsolidacji. Alemtuzumab był równieŜ skutecznym lekiem u niektórych
chorych na B-PLL (31).
BIAŁACZKA DUśYCH ZIARNISTYCH LIMFOCYTÓW
Białaczka duŜych ziarnistych limfocytów (LGLL) charakteryzuje się proliferacją
limfocytów z obecnością azurochłonnych ziarnistości w obfitej cytoplaźmie (32, 33).
LGLL wywodzi się z dojrzałych limfocytów T (CD3) lub naturalnych komórek cytotoksycznych (NK). W obydwu podtypach przebieg moŜe być agresywny lub łagodny.
T-LGLL często towarzyszą powikłania autoimmunizacyjne, zwłaszcza reumatoidalne
zapalenie stawów (RZS) oraz inne choroby limfoproliferacyjne. U 85% chorych występuje neutropenia, u 50% niedokrwistość i u 20% małopłytkowość (34). NK-LGLL
występuje znacznie rzadziej niŜ T-LGLL i stanowi ok. 5% wszystkich chorych na
LGLL (35). W tej postaci neutropenia i niedokrwistość występują rzadziej i są mniej
nasilone na komórkach stwierdza się antygeny CD20, CD3, CD16 i CD56.
LGLL ma zwykle łagodny przebieg, a mediana przeŜycia przekracza 13 lat (35).
Ponadto u niektórych chorych obserwowano spontaniczne remisje. Decyzja o podjęciu
leczenia zaleŜy od klinicznego obrazu choroby i jej progresji. Ze względu na rzadkość
LGLL i brak duŜych randomizowanych badań nie ma standarów terapeutycznych w tej
chorobie, a obecne strategie pochodzą z obserwacji małych grup pacjentów lub pojedynczych chorych. Do leków wykazujących aktywność terapeutyczną w LGLL naleŜą
małe dawki metotreksatu, cyklosporyna, cyklofosfamid, prednison i analogi puryn
(36–40). Leczenie małymi dawkami metotreksatu (5–10 mg/m2) raz w tygodniu umoŜliwia zniknięcie klonu białaczkowego u ok. 50% chorych na T-LGLL (37–39). Cyklosporyna A w dawce dobowej 5–10 mg/kg jest równieŜ skuteczna u 50–60% pacjentów
(40). Cyklofosfamid stosowany doustnie w dawce dobowej 50–100 mg stanowi alternatywę terapeutyczną u chorych nie reagujących na metotreksat i cyklosporynę (36).
Zaleca się aby metotreksat lub inny lek immunosupresyjny stosować przewlekle, aby
zapobiec nawrotowi choroby. Monoterapia z prednisonem w dawce 1 mg/kg/dobę
moŜe zmniejszyć cytopenię i usunąć objawy ogólne, lecz trwała remisja jest trudna do
uzyskania (36).
Ostatnio pojawiły się doniesienia o przydatność analogów puryn (DCF, FA i 2-CdA)
u chorych na T-komórkową LGLL (41–44). Stosowanie krwiotwórczych czynników
wzrostu (G-CSF, GM-CSF) moŜe być równieŜ skuteczne w monoterapii lub skojarze-
Leczenie rzadszych postaci PBL
589
niu z lekami immunosupresyjnymi (35, 36). Chorzy z przewlekłą NK-LGLL, którzy
wymagają leczenia mogą otrzymywać podobne leki jak chorzy z T-LGLL (36).
T-KOMÓRKOWA BIAŁACZKA/CHŁONIAK DOROSŁYCH
T-komórkowa białaczka/chłoniak dorosłych (ATLL) jest nowotworową chorobą
dojrzałych pomocniczych limfocytów T zainfekowanych ludzkim wirusem T-komórkowej białaczki typu 1 (HTLV-1 (45). Została po raz pierwszy opisana jako endemiczna choroba limfoproliferacyjna na japońskiej wyspie Kyushu (46). Jej endemiczne
występowanie stwierdzono później równieŜ na innych wyspach południowo-zachodniej Japonii na Karaibach (47). ATLL charakteryzuje się występowaniem znacznej
leukocytozy, hiperkalcemią i często obecnością zmian skórnych (47). Komórki białaczkowe mają charakterystyczne wielopłatowe jądro (flower cells) i immunofenotyp
komórek T (CD2, CD3, CD4, CD5). MoŜna równieŜ wykazać monoklonalną intergrację HTLV-1 z genomem komórki białaczkowej. ATLL często występuje w postaci
ostrej i chłoniakowej, a rokowanie w tych postaciach jest złe ze średnim przeŜyciem 8–
13 miesięcy (45, 48). JednakŜe przeŜycie w przewlekłych postaciach jest znacznie
lepsze a średnie przeŜycie przekracza 24 miesiące.
Podobnie do innych przewlekłych białaczek limfoidalnych chorzy z progresywną
postacią ATLL powinni być leczeni bezpośrednio po rozpoznaniu a chorzy z przewlekłą bezobjawową postacią mogą być tylko obserwowani aŜ do wystąpienia progresji
(45). Niestety, leczenie progresywnych postaci ATLL jest zwykle mało skuteczne (48).
Standardowym postępowaniem w tej grupie chorych jest dotychczas skojarzona chemioterapia wg programu CHOP (49, 50). Intensywna chemioterapia z allogenicznym
przeszczepieniem komórek krwiotwórczych moŜe być celowa u niektórych chorych
(51, 52).
NOWE LEKI
W ostatnich kilku latach uzyskano szereg aktywnych związków, które mogą być
przydatne u chorych na przewlekłe białaczki limfoidalne (53). NaleŜą do nich nowe
przeciwciała monoklonalne, immunotoksyny, nowe analogi puryn i małe cząsteczki
hamujące wewnątrzkomórkowe przekazywanie sygnałów (54).
Nowe przeciwciała monoklonalne
Niektóre nowe przeciwciała monoklonalne skierowane przeciw komórkom limfoidalnym wykazują znaczną aktywność w CLL i mogą być przydatne w rzadszych postaciach przewlekłych białaczek limfoidalnych (Tabela 2) (55). Szczególnie obiecujące
są nowe przeciwciała reagujące z antygenem CD20 jak ofamtumumab, IMMU 106
(hA20 ) i AG-101.
Ofamtumumab jest ludzkim przeciwciałem rozpoznającym odmienny epitop antygenu CD20 i wykazuje większą aktywność w indukowaniu cytolizy w mechanizmie
590 T. ROBAK
wiązania dopełniacza (CDC) (56). Lek ten w badaniach I/II fazy wykazywał duŜą aktywność u chorych na CLL i NHL (57, 68).
Tabela 2. Nowe przeciwciała monoklonalne potencjalnie przydatne w leczeniu przewlekłych białaczek
limfoidalnych
Table 2. Novel monoclonal antibodies potentially useful for chronic lymphoid leukemias
Przeciwciało
Ofatumumab (HuMax -CD20)
hA20 (IMMU-106)
GA-101
Lumiliksimab (IDEC-152)
Epratuzumab (hLL2)
Apolizumab (HU1D10)
HCD122(CHIR-12.12)
SGN-40
Galiksimab (IDEC-114)
Antygen
CD20
CD20
CD20
CD23
CD22
HLA-DRβ
CD40
CD40
CD80
Charakterystyka
Ludzka IgG1-κ
Ludzka IgG1-κ
Humanizowana IgG1
Chimeryczna małpio/ludzka IgG
Humanizowana IgG1-κ
Humanizowana IgG1-κ
Ludzka IgG1
Humanizowana IgG1
Chimeryczna małpio/ludzka IgG1
GA-101 jest przeciwciałem trzeciej generacji równieŜ wykazującym większą aktywność w badaniach przedklinicznych od rituksimabu (54). Obecnie prowadzone są
badania I/II fazy tego leku u chorych na CLL i NHL. Przydatność kliniczną moŜe
mieć równieŜ lumiliksimab skierowany przeciw CD23. W badaniach przedklinicznych
i klinicznych przeciwciało to wykazywało duŜą aktywność cytolityczną przeciw komórkom białaczkowym chorych na CLL (59). Obecnie prowadzone są randomizowane badania oceniające skuteczność lumiliksimabu w skojarzeniu z FCR (Fludarabina + cyklofosfamid + rituksimab) u chorych z oporną i nawrotową postacią tej białaczki.
Istotne znaczenie kliniczne, zwłaszcza dla chorych na HCL mogą mieć immunotoksyny (60–62). Rekombinowane imunotoksyny są wytwarzane przez E.coli, które są
transfekowane plazmidem kodującym rekombinowaną toksynę. Obiecujące wyniki
uzyskano u chorych na HCL za pomocą dwóch imunotoksyn – BL22, reagującej
z CD22 i LMP-2 reagującej z CD25. Niekorzystnym aspektem leczenia immunotoksynami jest jak dotąd ich duŜa immunogenność, toksyczność i trudności w produkcji.
Nowe analogi purynowe
Do nowych analogów nukleozydów purynowych zalicza się klofarabinę, forodezynę i immunocylinę (63, 64).
Klofarabina róŜni się od kladrybiny obecnością atomu fluoru (Rycina 1). UmoŜliwia to lepsze jej wchłanianie po podaniu doustnym. Wstępne badania wykazują jej
duŜą aktywność w nowotworach układu chłonnego i w guzach litych (65). Dotychczas
została zarejestrowana przez FDA do leczenia nawrotowej ostrej białaczki limfoblastycznej u dzieci.
Leczenie rzadszych postaci PBL
NH2
N
Cl
O
N
H 2N
HO
H
HO
F
KLOFARABINA
N
H
N
O
HO
H
HO
H
N
HN
N
N
O
O
N
N
N
N
CH 3
591
HO
OH
NELARABINA
H
HO
OH
FORODEZYNA
Ryc. 1. Chemiczna struktura nowych analogów nucleozydów purynowych.
Fig. 1. Chemical structure of new purine nucleoside analogs.
Forodezyna (Immucilin H, BCX-1777) jest potencjalnym inhibitorem fosforylazy
nukleozydów purynowych (Rycina 1) (66). Wstępne wyniki wskazują na znaczną jej
aktywność u chorych z T-ALL i T-PLL.
Nelarabina jest rozpuszczalnym w wodzie analogiem nukleozydu guaniny (Rycina
1) (66). RównieŜ ten lek wykazuje znaczącą aktywność u chorych na T-ALL.
Inhibitory przekazywania sygnałów wewnątrzkomórkowych
Do tej grupy leków moŜna zaliczyć inhibitory deacetylazy pistonowej (Romidepsin, Worinostat), inhibitory mTOR (mammalian target of rapamycin) i inhibitory proteasomów (Bortezomib). Leki tej grupy mają co raz większe znaczenie w leczeniu
nowotworów układu chłonnego. MoŜna przypuszczać, Ŝe znajdują one równieŜ zastosowanie w leczeniu rzadszych przewlekłych białaczek limfoidalnych.
PIŚMIENNICTWO
1. Kroft SH, Flinn WG, Peterson LC: The pathology of chronic lymphoid leukemia. Blood Rev.
1995; 9: 234-250.
2. Ravandi F, O’brien S: Chronic lymphoid leukemias other than chronic lymphocytic leukemia:
diagnosis and treatment. Mayo Clin. Proc. 2005; 80: 1660-1174.
3. RedaellI A, Laskin BL, Stephens JM, i wsp. The clinical and epidemiological burden. 2004: 13:
279-287.
4. Jaffe ES, Harris N, Stein H, Vardiman JW: Tumours of Hematopoietic and Lymphocid Tissues.
World Health Organization Classification of Tumours. Lyon, France: JARC Press. (2001)
5. Pettitt AR, Zuzel M, Cawley JC: Hairy cell leukaemia: biology and management. Br. J. Haematol. 1999; 106: 2-8.
6. Mey U, Strehl J, Gorschluter M i wsp. Advances in the treatment of hairy- cell leukaemia. Lancet Oncol. 2003; 4: 86-94.
7. Goodman, GR, Bethel KJ, Saven A: Hairy cell leukemia: an update. Cur. Opin. Hematol. 2003;
10: 258-266.
592 T. ROBAK
8. Robak T. Current treatment options in hairy cell leukemia and hairy cell leukemia variant. Cancer Treat Rev. 2006; 32: 365-376.
9. Ahmed S, Rai KR: Interferon in the treatment of hairy cell leukemia: Best Pract Res Clin.
Haematol. 2003; 16: 69-81.
10. Piro LD, Miller WE, Carrera CJ, Carson DA, Beutler E: Hairy cell leukemia. N. Engl. J. Med.
1987; 317:901- 902.
11. Juliusson G, Heldal D, HIppee, et al: Subcutaneous injections of 2-chlorodeoxyadenosine for
symptomatic hairy cell leukemia. J. Clin. Oncol. 1995; 13: 989-995.
12. Robak T, Błasińska-Morawiec M, Krykowski E i wsp. 2-Chlorodeoxyadenosine (2-CdA) in 2hour versus 24-hour intravenous infusion in the treatment of patients with hairy cell leukemia. Leuk.
Lymphoma. 1996; 22: 107-111.
13. Goodman GR, Burian C, Koziol JA, Saven A. Extended follow-up of patients with hairy cell
leukemia after treatment with cladribine. J. Clin. Oncol. 2003; 21: 891-896.
14. Hoffman MA, Janson D, Rose E, Rai KR. Treatment of hairy cell leukemia with cladribine: response, toxicity and long-term follow-up. J Clin. Oncol. 1997; 15: 1138-1142.
15. Lauria F, Bocchia M, Marotta G, Raspadori D, Zinzani PL, Rondelli D. Weekly administration
of 2-chlorodeoxyadenosine in patients with hairy cell leukemia is effective and reduces infectious complications. Haematologica. 1999; 84: 22-25.
16. Robak T, Jamroziak K, Góra-Tybor J i wsp. Cladribine in a weekly versus daily schedule for untreated active hairy cell leukemia: final report from the Polish Adult Leukemia Group (PALG) of a prospective randomized, multicenter trial. Blood 2007; 109: 3672-3675.
17. Spiers AS, Parekh SJ, Bishop MB. Hairy cell leukemia: induction of complete remission with
pentostatin (2’-deoxycoformycin). J. Clin. Oncol. 1984, 2: 1336-1342.
18. Grever M, Kopecky K, Foucar MK, et al. Randomized comparison of pentostatin versus interferon alfa-2a in previously untreated patients with hairy cell leukemia: an Intergroup study. J Clin Oncol.
1995; 13: 974-982.
19. Matutes E, Brito-Babapulle V, Dearden C i wsp. Prolymphocytosis leukemia of B and T-cell
types. Biology and therapy. W: Chronic Lymphoid Leukemias. Cheson ED ed. New York, Basel, Marcell
Dekkeker, Inc. 2001;. 325-341.
20. Absi A, Hsi E, Kulaycio M: Prolymphocytic leukemia. Curr Treat Options Oncol. 2005; 6:
197-208.
21. Krishnan B, Matutes E, Dearden C: Prolymphocytic leukemias. Semin Oncol. 2006; 33: 257263.
22. Robak T, Robak P: Current treatment options in prolymphocytic leukemia. Med. Sci. Monit.
2007; 13: RA 69-80.
23. Robak T, Korycka A, Kasznicki M i wsp. Purine nucleoside analogues for the treatment of hematological malignancies: pharmacology and clinical applications. Curr. Cancer Drug Targets. 2005; 5:
421-444.
24. Robak T. Monoclonal antibodies in the treatment of chronic lymphoid leukemias. Leuk. Lymphoma 2004; 45: 205-219.
25. Pawson R, Dyer MJ, Barge R i wsp. Treatment of T-cell prolymphocytic leukemia with human
CD52 antibody. J Clin Oncol 1997; 15: 2667-2672.
26. Dearden CE, Matutes E, Cazin B i wsp. High remission rate in T-cell prolymphocytic leukemia with CAMPATH-1H. Blood 2001; 98: 1721-1726
27. Keating MJ, Cazin B, Coutre S i wsp.Campath-1H treatment of T-cell prolymphocytic leukemia in patients for whom at least one prior chemotherapy regimen has failed. J. Clin. Oncol. 2002; 20:
205-213
28. Mccune SL, Gockerman JP, Moore JO i wsp. Alemtuzumab in relapsed or refractory chronic
lymphocytic leukemia and prolymphocytic leukemia. Leuk. Lymphoma. 2002; 43: 1007-1011.
29. RavandI F, O’Brien S, Jones D i wsp. T-cell prolymphocytic leukemia: a single institution experience. Clin. Lymphoma Myeloma. 2005; 6: 234-39.
Leczenie rzadszych postaci PBL
593
30. FerrajolI A, O’Brien SM, Cortes JE i wsp. Phase II study of alemtuzumab in chronic lymphoproliferative disorders. Cancer 2003; 98: 774-778.
31. Dungarwalla M, Matutes E, Dearden CE. Prolymphocytic leukaemia of B- and T-cell subtype: a
state-of-the-art paper. Eur J Haematol. 2008; 80: 469-76.
32. Wlodarski MW, Schade AE, Maciejewski JP. T-large granular lymphocyte leukemia: current
molecular concepts. Hematology 2006; 11: 245-246.
33. Alekshun TJ, Sokol L. Diseases of large granular lymphocytes. Cancer Control 2007; 14: 141150.
34. Rose MG, Berliner N: T-cell large granular lymphocyte leukemia. Oncologist. 2004; 9: 247258.
35. Lamy T, Loughran. Large granular lymphocyte leukemia. Cancer Control. 1998; 5: 25-33.
36. Sokol L, Loughran TPIr: Large granular lymphocyte leukemia. Oncologist 2006; 11: 263-273.
37. Loughran TPJr, Kidd PG, Starkebaum G: Treatment of large granular lymphocyte leukemia
with oral low-dose methotrexate. Blood 1994; 84: 2164-2170.
38. Osuji N, Matutes E, TJounfjoraL G i wsp. T-cell large granular lymphocyte leukemia: a report
on the treatment of 29 patients and a review of the literature. Cancer 2006; 107: 570-578.
39. Hamidou MA, Sadr FB, Larny T i wsp. Low- dose methotrexate for the treatment of patients
with large granular lymphocyte leukemia associated with rheumatoid arthritis. Am. J. Med. 2000; 108:
730-732.
40. Sood R, StewarT CC, Aplan PD i wsp. Neutropenia associated with T-cell large granular lymphocyte leukemia: long- term response to cyclosporine therapy despite persistence of abnormal cells.
Blood 1998; 91: 3372-3378.
41. Mercieca J, Matutes E, Dearden C, Maclennan K, Catovsky D: The role of pentostatin in the
treatment of T-cell malignancies: analysis of response rate in 145 patients according to disease subtype. J.
Clin. Oncol. 1994; 12: 2588-2593.
42. Tsirigotis P, Venetis E, KapsimalI V i wsp. 2-deoxycoformycin in the treatment of T-large
granular lymphocyte leukemia. Leuk. Res. 2003; 27: 865-867.
43. O’Brien S, Kurzrock R, Duvic M i wsp. 2-Chlorodeoxyadenosine therapy in patients with T-cell
lymphoproliferative disorders. Blood 1994; 84: 733-738.
44. Sternberg A, Eagleton H, Pillai N i wsp. Neutropenia and anaemia associated with T-cell large
granular lymphocyte leukaemia responds to fludarabine with minimal toxicity. Br. J. Haematol. 2003;
120: 699-701.
45. Yasunaga J, Matsuoku M: Human T-cell leukemia virus type I induces adult T-cell leukemia:
from clinical aspects to molecular mechanisms. Cancer Control. 2007; 14: 133-140.
46. Uchiyama T, Yodoi J, Sagawa K, Takatsuki K, Uchino H: Adult T-cell leukemia: clinical and
hematologic features of 16 cases. Blood 1977; 50: 481-492.
47. Foucar K. Mature T-cell leukemia including T-prolymphocytic leukemia, adult T-cell leukemia/lymphoma and Sezary syndrome. Am J Clin Pathol. 2007; 127: 496-510.
48. Yamada Y, Tomonaga M, Fukuda H i wsp. A new G-CSF – supported combination chemotherapy LSG 15, for adult T-cell leukemia lymphoma: Japan Clinical Oncology Group Study 9303. Br J
Haematol. 2001; 113: 375-382.
49. TaguchI H, Kinoshita KI, Takatsuki K i wsp. An intensive chemotherapy of adult T-cell leukemia/lymphoma: CHOP followed by etoposide, vindensine, ranimustine and mitoxantrone with granulocyte colony stimulating factor support. J Acquir. Immune Defic Syndr. Hum. Retrovirol. 1996; 12: 186188.
50. Yamada Y, Tomonoga M: The current status of therapy for adult T-cell leukemia – lymphoma in
Japan. Leuk. Lymphoma 2003; 44: 611-618.
51. Utsunomiya A, Miyazaki Y, Takatsuka Y, et al.: Improved outcome of adult T cell leukemia/lymphoma with allogeneic hematopoietic stem cell transplantation. Bone Marrow Transplant. 2001;
27: 15-20.
594 T. ROBAK
52. Okamura J, Utsunomiya A, Tanosaki R i wsp. Allogeneic stem-cell transplantation with reduced
conditioning intensity as a novel immunotherapy and antiviral therapy for adult T-cell leukemia/lymphoma. Blood 2005; 105: 4143-4145.
53. Robak T. Emerging drugs for rarer chronic lymphoid leukemias. Expert Opin Emerg Drugs.
2008; 13: 95-118.
54. Robak T. Novel monoclonal antibodies for the treatment of chronic lymphocytic leukemia. Curr
Cancer Drug Targets. 2008; 8: 156-171.
55. Robak T. New agents in chronic lymphocytic leukemia. Curr Treat Options Oncol. 2006; 7: 200212.
56. Robak T. Ofatumumab, a human monoclonal antibody for lymphoid malignancies and autoimmune disorders. Curr Opin Mol Ther. 2008; 10: 294-309.
57. Coiffier B, Lepretre S, Pedersen LM, i wsp. Safety and efficacy of ofatumumab, a fully human
monoclonal anti-CD20 antibody, in patients with relapsed or refractory B-cell chronic lymphocytic leukemia: a phase 1-2 study. Blood. 2008; 111: 1094-1100.
58. Hagenbeek A, Gadeberg O, Johnson P i wsp. First clinical use of ofatumumab, a novel fully human anti-CD20 monoclonal antibody in relapsed or refractory follicular lymphoma: results of a phase 1/2
trial. Blood. 2008; 111: 5486-5495.
59. Byrd JC, O’Brien S, Flinn i wsp. Safety and efficacy results from a phase I trial of single agent
lumiliximab (anti-CD23 antibody) for chronic lymphocytic eukemia. Blood. 2004, 104 (Suppl. 1), Abstract 2503.
60. Kreitman RJ, Pastan I. Immunotoxins in the treatment of hematologic malignancies. Curr. Drug.
Targets. 2006; 7: 1301-1311.
61. Kreitman RJ, Wilson WH, Bergeron K i wsp. Efficacy of the anti-CD22 recombinant immunotoxin BL22 in chemotherapy – resistant hairy – cell leukemia. N Engl J Med 2001; 345: 241-247.
62. Bang S, Nagata S, Honda M, Kreitman RJ, Pastan I. HA22 (R490A) is a recombinant immunotoxin with increased antitumor activity without an increase in animal toxicity. Clin Cancer Res. 2005;
11: 1545-1550.
63. Robak T, Lech-Marańda E, Korycka A, Robak E: Purine nucleoside analogs as immunosuppressive and antineoplastic agents: mechanism of action and clinical activity. Curr. Med. Chem. 2006; 13:
3165-3189.
64. Lech-Marańda E, Korycka A, Robak T. Pharmacological and clinical studies on purine nucleoside analogs – new anticaner agents. Mini Rev.Med.Chem. 2006; 6: 575-581.
65. Faderl S, Gandhi V, Keating MJ, Jeha S, Plunkett W, Kantarjian HM. The role of clofarabine in
hematologic and solid malignancies- development of a next-generation nucleoside analog. Cancer. 2005;
103: 1985-1995.
66. Korycka A, Błoński JZ, Robak T. Forodesine (BCX-1777, Immucillin H) – a new purine nucleoside analogue: mechanism of action and potential clinical application. Mini Rev. Med. Chem. 2007; 7:
976-983.
Praca wpłynęła do Redakcji 18.08.2008 r. i została zakwalifikowana do druku 1.09.2008 r.
Adres Autora:
Katedra i Klinika Hematologii
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
93-519 Łódź
ul. Ciołkowskiego 2