Tekst / Artykuł - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
Transkrypt
Tekst / Artykuł - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
JANINA LEWIŃSKA (1928-2011) Janina Lewińska urodziła się we Lwowie, jej matka była nauczycielką, a ojciec lekarzem, który jako oficer Wojska Polskiego zginął w 1940 r. w Katyniu. W czasie II wojny światowej, po wielu ciężkich doświadczeniach zatrzymana przez Niemców podczas usiłowania przekroczenia granicy między dwiema strefami okupacyjnymi, została wysłana wraz z matką do niemieckiego obozu przejściowego. Po zwolnieniu z obozu udało się jej dotrzeć wraz z matką do Wieliczki. Zamieszkała tam w domu rodzinnym dziadka i tam spędziła wszystkie następne lata. Podczas okupacji niemieckiej, w ramach tajnego nauczania, ukończyła gimnazjum w Wieliczce, a po wojnie liceum ogólnokształcące. Po zdaniu matury rozpoczęła studia geograficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Filozofii. W 1952 r. uzyskała stopień magistra filozofii w zakresie geografii. W 1961 r. na podstawie pracy pt. Zasoby wodne śniegu w dorzeczu Dunajca i metoda ich określania uzyskała stopień doktora nauk przyrodniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Praca pt. Wpływ karpackich zbiorników wodnych na klimat lokalny na przykładzie kaskady górnego Sanu stała się podstawą uzyskania w 1973 r. stopnia doktora habilitowanego nauk przyrodniczych również na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1984 r. Rada Państwa nadała jej tytuł profesora nadzwyczajnego nauk przyrodniczych, a kilka lat później została profesorem zwyczajnym. Po ukończeniu studiów pracę zawodową rozpoczęła w Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym (dzisiejszy IMGW-PIB) w Oddziale Krakowskim. Była tam kierownikiem Sekcji Meteorologii, na którym to stanowisku dała się poznać jako świetny, pełen dynamizmu organizator, ceniony przez pracowników i znajdujący uznanie zwierzchników. Jej zasługą m.in. było założenie wielu stacji meteorologicznych, co wiązało się z pracą w terenie, gdzie niejednokrotnie spotykała się z wieloma trudnościami. Była to, można powiedzieć, „praca od podstaw”, niezwykle cenna po wojennych spustoszeniach. W uznaniu tych osiągnięć powierzono jej utworzenie Zakładu Hydrologii i Meteorologii Regionalnej, w którym wykonano wiele cennych opracowań, m.in. unikatową pracę pt. Prognoza wpływu zbiorników wodnych Czorsztyn-Niedzica na kształtowanie się klimatu lokalnego, ze szczególnym uwzględnieniem problemu zagospodarowania przestrzennego doliny Dunajca w rejonie stopnia wodnego, która we fragmentach została opublikowana. W 1973 r. Janina Lewińska opuściła Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej i przeniosła się do Instytutu Kształtowania Środowiska, w którym została kierownikiem Zakładu Analiz i Prognozowania Stanu Zanieczyszczenia Atmosfery i Wód. Tam powstały liczne ważne prace dotyczące ochrony środowiska, wśród których na szczególne wyróżnienie zasługuje książka współautorska pt. Wpływ miasta na klimat lokalny (na przykładzie aglomeracji krakowskiej) oraz autorska pt. Klimat miasta – zasoby, zagrożenia, kształtowanie. Z innych bardzo wartościowych opracowań należy wymienić takie jak: Ocena stanu środowiska oraz wpływu na stan zanieczyszczenia powietrza Zakładów Azotowych w Tarnowie oraz Zakładów Chemicznych w Oświęcimiu, Wpływ elektrowni wielkiej mocy na środowisko Prz. Geof. LVII, 3–4 (2012) 422 Wspomnienia pośmiertne przyrodnicze Elektrowni Połaniec, Waloryzacja klimatyczna obszarów zurbanizowanych na przykładzie Łodzi i Radomia, Uwarunkowania przyrodnicze zagospodarowania przestrzennego województwa krakowskiego, Klimat miasta – vademecum urbanisty, Bonitacja klimatyczna dla potrzeb planowania przestrzennego na przykładzie rejonu Poręby Wielkiej, Klimat obszarów zurbanizowanych, Bonitacja klimatyczna Centralnego Rejonu Węglowego (Atlas 1:50000). Profesor Janina Lewińska zajmowała się szeroko pojętą tematyką meteorologiczną i klimatologiczną, a także hydrologiczną, dotyczącą w szczególności południowo-wschodniej części Polski. Wiele prac poświęciła zagadnieniom klimatu obszarów górskich, wpływom zbiorników wodnych na klimat lokalny oraz ochronie środowiska. Przedmiotem jej późniejszych zainteresowań był klimat Krakowa, co zaowocowało cennymi, często cytowanymi publikacjami. W obszarze zainteresowań prof. Janiny Lewińskiej znalazły się także prace metodyczne dotyczące waloryzacji klimatycznej obszarów zurbanizowanych. Towarzystwo Urbanistów Polskich, doceniając jej wiedzę i doświadczenie, przyznało jej uprawnienia Rzeczoznawcy w zakresie zagadnień środowiska przyrodniczego w planowaniu przestrzennym. Została także biegłym Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w zakresie sporządzania prognoz skutków wpływu ustaleń planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko. Profesor Janina Lewińska jest autorem lub współautorem ponad 100 oryginalnych artykułów naukowych, zamieszczonych w czasopismach krajowych i zagranicznych, oraz 5 pozycji książkowych. Opracowała ponad 100 recenzji, opinii, wśród których są recenzje prac doktorskich oraz opinie dla Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej i dla Komitetu Badań Naukowych. Profesor Janina Lewińska była bardzo wymagającym kierownikiem, cieszącym się wśród pracowników nie tylko szacunkiem, ale także ich sympatią. Sporo doświadczeń w zakresie pracy badawczej zdobyła podczas pobytów na Uniwersytecie w Edynburgu (Szkocja) i w Hadze (Holandia) oraz uczestnicząc w kongresach we Francji, Szwajcarii, Libii, Japonii i Meksyku. Uczestniczyła w licznych sympozjach i konferencjach krajowych i bilateralnych, jednakże z biegiem lat, z powodów zdrowotnych, to uczestnictwo stawało się coraz rzadsze. Działała w organizacjach, komitetach, komisjach i towarzystwach naukowych, m.in. w Komitecie Meteorologii i Fizyki PAN, w Komisji Nauk Geograficznych PAN, w Radzie Ochrony Środowiska przy prezydencie miasta Krakowa. Była członkiem Polskiego Towarzystwa Geofizycznego, Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Towarzystwa Urbanistów Polskich, Polskiego Towarzystwa Inżynierii Ekologicznej i innych. Jej praca znalazła uznanie, co znalazło wyraz w przyznanych jej odznaczeniach, nagrodach i wyróżnieniach. Są nimi: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Złota Odznaka „Za pracę społeczną dla m. Krakowa”, Złota Odznaka „Za zasługi dla ochrony środowiska i gospodarki wodnej” – Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych, Nagroda II stopnia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, Nagroda Miasta Krakowa (dwukrotnie), Nagroda Naukowa Rektora Akademii Medycznej im. M. Kopernika w Krakowie, Dyplomy za zasługi dla rozwoju Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej z okazji 50 i 70-lecia tej służby. Odejście prof. Janiny Lewińskiej jest stratą dla nauki i dla tych, którzy Ją znali. Maria Morawska-Horawska