Sale hybrydowe w Polsce
Transkrypt
Sale hybrydowe w Polsce
TEMAT NUMERU fot. archiwum autorów OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 3/2014 Sale hybrydowe w Polsce – niedoścignione marzenia względem krajów zachodnich? Termin „hybryda” oznacza połączenie w jeden układ rozwiązań na pierwszy rzut oka rozbieżnych. Tak też jest w przypadku hybrydowych sal operacyjnych, będących połączeniem konwencjonalnej sali operacyjnej oraz sali do przezskórnych zabiegów i badań hemodynamicznych. DR HAB. N. MED. MAREK CISOWSKI1, PROF. DR HAB. N. MED. ANDRZEJ BOCHENEK2 1 ordynator Oddziału Kardiochirurgii PolskoAmerykańskich Klinik Serca w Bielsku-Białej 2 Oddział Kardiochirurgii Polsko-Amerykańskich Klinik Serca W ciągu ostatnich 20 lat nastąpił ogromny rozwój zarówno przezskórnych, jak i małoinwazyjnych metod leczenia chirurgicznego. Wzrasta również zastosowanie leczenia opartego na cewnikowaniu, zamiast otwartej chirurgii w zabiegach kardiologicznych i operacjach naczyń obwodowych. Obecnie szpitale stają przed koniecznością zmiany konfiguracji sal operacyjnych, tak aby można je było z łatwością zaadaptować do przeprowadzania zróżnicowanych zabiegów i zastosować potrzebne, najnowsze technologie medyczne. Budowa sal hybrydowych w Polsce i na świecie Termin „hybryda” oznacza połączenie w jeden układ rozwiązań na pierwszy rzut oka rozbieżnych. Tak też jest w przypadku hybrydowych sal operacyjnych, 8 będących połączeniem konwencjonalnej sali operacyjnej oraz sali do przezskórnych zabiegów i badań hemodynamicznych. Ciągły rozwój dyscyplin zabiegowych sprawia, że hybrydowe sale operacyjne mogą wkrótce stać się integralną częścią każdego bloku operacyjnego. Ten nowoczesny pomysł organizacji sal operacyjnych otwiera nową epokę w dziedzinie chirurgii serca, a prędzej czy później ma szansę stać się standardem w większości dyscyplin zabiegowych. Szpitale w Stanach Zjednoczonych, pomimo szeroko pojętego kryzysu gospodarczego, prześcigają się w inwestowaniu w sale operacyjne nowego typu. Na chwilę obecną dysponuje nimi nieco mniej niż 100 szpitali. Sale hybrydowe, które powstawały do tej pory w Polsce, tworzone były z myślą o kardiochirurgach. TEMAT NUMERU Można je znaleźć m.in. w Warszawie, Krakowie, Łodzi, Zabrzu, Gdańsku, a ostatnio w Bielsku-Białej i Nowej Soli. Szacuje się, że ich liczba będzie nadal wzrastać. Zabiegi wykonywane w salach hybrydowych Operacyjna sala hybrydowa łączy w sobie elementy pracowni angiografii i sali operacyjnej. Przeprowadzane w niej zabiegi wymagają współpracy lekarzy różnych specjalności i umożliwiają stosowanie małoinwazyjnych technik leczenia. Wykorzystanie zaawansowanych metod obrazowania śródoperacyjnego przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów aseptyki pozwala na równoczesne przeprowadzanie zabiegów wewnątrznaczyniowych oraz klasycznych operacji chirurgicznych. Rozwiązanie to zwiększa bezpieczeństwo pacjenta oraz umożliwia szybką reakcję w przypadku ewentualnych komplikacji. Dużą zaletą tego rozwiązania jest zwiększenie komfortu pracy personelu medycznego i obniżenie ryzyka dla pacjentów, dzięki wyeliminowaniu konieczności przenoszenia ich np. z sali hemodynamicznej do sali operacyjnej. Hybrydowa sala operacyjna powinna być przystosowana do wykonywania zarówno zabiegów przezskórnych oraz małoinwazyjnych, jak i chirurgii otwartej z pomocą sprzętu do obrazowania, takiego jak MRT czy CT. Dotyczy to wszelkiego rodzaju zabiegów wspomaganych obrazem – interwencji sercowo-naczyniowych, neurologicznych, torakochirurgicznych i ortopedycznych. Nad pracą w sali czuwa wykwalifikowany zespół, składający się z personelu medycznego wielu dyscyplin. Są to m.in.: kardiolodzy inwazyjni, chirurdzy, w tym kardiochirurdzy, radiolodzy, echokardiografiści, pielęgniarki, perfuzjoniści czy też anestezjolodzy. Wieloprofilowe hybrydowe sale operacyjno-zabiegowe stają się miejscem, gdzie dokonuje się szybki OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 3/2014 Autorzy artykułu opisują doświadczenia dotyczące powstawania w Polsce sal hybrydowych dedykowanych leczeniu dorosłych pacjentów ze schorzeniami sercowymi. Jednak powstanie tych sal jest jeszcze bardziej celowe i przydatne w leczeniu wrodzonych wad serca, gdzie tzw. „zabiegi hybrydowe” stają się immanentnym składnikiem nowoczesnych metod stosowanych w leczeniu złożonych, wrodzonych wad serca, zwłaszcza o typie pojedynczej komory (np. zespołu niedorozwoju lewego serca).„Niedoścignione marzenia względem krajów zachodnich” przestały być marzeniem krakowskich kardiochirurgów, a stają się wyzwaniem. Ośrodek krakowski od wielu lat czynił starania, aby powstała sala hybrydowa dedykowana dzieciom. Wykonanie projektu poprzedziły wizyty w wielu ośrodkach europejskich i amerykańskich, dysponujących najnowocześniejszym sprzętem. Ostatecznie, biorąc pod uwagę warunki lokalowe, zdecydowano wykorzystać doświadczenie i projekt ośrodka w Lund, w Szwecji. Projekt sali hybrydowej wraz z zapleczem objął powierzchnię 270 m2. Ponieważ sposób finasowania oraz zasób środków finansowych proponowanych ze środków centralnych nie gwarantował dostatecznej jakości sprzętu, podjęto w Krakowie ponadstandardowe działania, a w realizację projektu włączyło się bardzo wiele osób i instytucji. Ostatecznie zakup sprzętu sfinansowała Fundacja Radia „Zet”, a Uniwersytecki Szpital Dziecięcy stworzył zaplecze lokalowe. Kosztem ponad 8 mln zł powstała sala hybrydowa wyposażona w najnowszej generacji dwupłaszczyznowy angiograf, rozbudowana o wszystkie dostępne nowinki techniczne, najbardziej zaawansowane sposoby wizualizacji oraz możliwości badań i zabiegów elektrofizjologicznych. Pozyskanie sprzętu najnowszej generacji w pełnej opcji nie było fanaberią kardiochirurgów, a koniecznością, ponieważ tylko tak wyposażone sale pozwalają na wykonywanie najbardziej zaawansowanych zabiegów hybrydowych u dzieci ze złożonymi, wrodzonymi wadami serca. Trzeba również wskazać, że w przypadku kardiochirurgii dziecięcej tego typu sale nie są w stanie amortyzować się w polskich warunkach finansowania, co wymaga również nowoczesnego spojrzenia na sposób finansowania procedur hybrydowych. Tak więc w Polsce możliwe stało się wybudowanie ultranowoczesnej sali hybrydowej dedykowanej dzieciom, a przed personelem stoi wyzwanie wykorzystania pełnych jej możliwości. Niepokój wciąż może budzić fakt, że do powstania sali hybrydowej nie przyczyniły się rozwiązania systemowe obowiązujące w Polsce, a pospolite ruszenie ludzi dobrej woli. Niemniej to w Krakowie powstała najnowocześniejsza w Europie sala hybrydowa dedykowana dzieciom z wrodzonymi wadami serca. DR HAB. MED. TOMASZ MROCZEK Klinika Kardiochirurgii Dziecięcej, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie rozwój kardiochirurgii i kardiologii interwencyjnej oparty na współpracy zespołów kardiochirurgicznych i kardiologicznych. Dotyczy on zwłaszcza małoinwazyjnych metod leczenia wad wrodzonych i nabytych serca, m.in. implantacji przezskórnej i przezkoniuszkowej aortalnych zastawek serca (TAVR), miniinwazyjnej 9 OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 3/2014 TEMAT NUMERU naprawy zastawki mitralnej (mini MVpl.), przecieków okołozastawkowych, przezskórnej implantacji stantgraftów aortalnych w tętniakach aorty (EVAR) oraz zabiegach naprawczych na tętnicach wieńcowych EACAB, łączonych z zabiegami przezskórnej angioplastyki wieńcowej (PCI). Wymagania architektoniczne i infrastrukturalne Zanim rozpocznie się projektowanie hybrydowej sali operacyjnej, należ y stworzyć szczegółowy plan jej uż ytkowania. Staranne planowanie i pomoc ekspertów są kluczowe przy tworzeniu projektu każdej tego typu przestrzeni w szpitalu. Dzięki wydzieleniu kompleksu sali hybrydowej od reszty placówki, konieczności wejścia przez śluzę dla personelu oraz zastosowaniu laminarnego nawiewu powietrza ze specjalistycznymi filtrami, zachowane są warunki aseptyki bloku operacyjnego. Ściany wyłożone są gładkimi panelami, co nie tylko ułatwia dezynfekcję pomieszczenia, lecz także zwiększa jego estetykę i optycznie je powiększa. Architektura sali oraz jej powierzchnia są unikalne i zwiększają komfort pracy – zbudowana jest ona na planie prostokąta i wymaga powierzchni minimum 70 metrów kwadratowych, podczas gdy standardowe sale tego typu mają powierzchnię około 35 metrów kwadratowych. Tradycyjne sale są za małe, a ich sufity – zbyt niskie. 10 Obok sali hybrydowej znajdują się sale służące do przygotowania chorego przed zabiegiem i jego obserwacji po przeprowadzonej operacji, sterownia z konsolą techników radiologicznych, myjnia narzędzi oraz pomieszczenia socjalne i magazyny sprzętu jednorazowego. Największą przeszkodą w popularyzacji hybrydowych sal operacyjnych są ich koszty. W Polsce sięgają one 4,5 mln zł, a w USA są to sumy rzędu 1,5-9 mln dolarów. Jest to cena modernizacji obecnych zasobów szpitali. Oprócz zakupu nowoczesnego, specjalistycznego sprzętu obejmuje ona przebudowę istniejących pomieszczeń szpitalnych. Sama lista podstawowego wyposażenia jest imponująca: stół operacyjny, aparat do znieczulania, zintegrowany z aparaturą do znieczulenia monitor parametrów życiowych, kolumna anestezjologiczna, system lamp operacyjnych, aparat rentgenowski zainstalowany na tzw. ramieniu C, nowoczesny angiograf do badań serca i naczyń, respiratory, sztuczne płuco-serce, specjalny system klimatyzacyjny, tor wizyjny do operacji endowizyjnych czy też wózki z narzędziami chirurgicznymi. Wymagania dotyczące urządzeń w obrębie sali Na wyposażeniu operacyjnej sali hybrydowej znajdują się: • angiograf stacjonarny z tzw. pływającym stołem operacyjnym, który ma zakres obrotu o 360 stopni oraz moż- TEMAT NUMERU • • • • liwość przechylania we wszystkich kierunkach, co daje nieograniczone możliwości obrazowania; jest to szczególnie pomocne podczas przeprowadzania bardzo skomplikowanych zabiegów; wokół stołu znajduje się kilka osłon radiologicznych, co znacznie poprawia bezpieczeństwo pracującego na sali personelu, ograniczając do minimum narażenie na promieniowanie rentgenowskie; na wyposażeniu stołu operacyjnego są podgrzewany materac przeciwodleżynowy, a także elektryczne koce termiczne, zmniejszające wychłodzenie pacjenta podczas długotrwałego zabiegu; kolumna chirurgiczna zawiera tor wizyjny, skalpel harmoniczny, diatermię; stanowisko dla anestezjologów składa się z kolumny z urządzeniami monitorującymi parametry życiowe oraz respiratora; ze względu na rodzaj przeprowadzanych operacji na sali umieszczono także aparat do oznaczania parametrów krzepnięcia; lampy operacyjne wyposażone są w specjalne kamery rejestrujące obraz w jakości HD; na sali znajduje się również kamera rejestrująca obraz całego pomieszczenia; możliwa jest archiwizacja zabiegu, a także transmisja na żywo na salę konferencyjną lub do innego ośrodka podczas konferencji i szkoleń; system monitorów pozwala na jednoczesny podgląd zdjęć z zabiegu, przedoperacyjnych badań diagnostycznych oraz obrazów przesyłanych z kamer znajdujących się na sali. OGÓLNOPOLSKI PRZEGLĄD MEDYCZNY 3/2014 Wykorzystanie sali hybrydowej przy operacji pękniętego tętniaka łuku aorty serca Przypadek dotyczy 60-letniego pacjenta, obciążonego nadciśnieniem tętniczym, który na dwa dni przed przyjęciem do szpitala doznał incydentu bólowego w klatce piersiowej. W dniu przyjęcia do placówki nastąpiła jego krótkotrwała utrata przytomności, a hospitalizacja zaskutkowała rozpoznaniem u pacjenta pęknięcia tętniaka łuku aorty na podstawie angio CT. Operacja przeprowadzona w sali bielskiego szpitala polegała na protezowaniu tętnic dogłowowych protezą rozwidloną 16 x 9 mm od aorty występującej do pnia ramienno-głowowego i tętnicy szyjnej wspólnej lewej. W drugim etapie pokryto łuk aorty wraz z tętniakiem rozpoczynającym się na wysokości lewej tętnicy wspólnej szyjnej, obejmującym lewą tętnicę podobojczykową oraz początkowy odcinek aorty zastępującej. Żadne z wymienionych urządzeń nie znalazło się tam przypadkowo. Oświetlenie LED tworzy mniej ciepła, stół operacyjny jest w pełni ruchomy, tak by można było go dostosować do bierzących potrzeb. Zainstalowany na ramieniu C aparat rentgenowski obraca się o 360 stopni, co pozwala na precyzyjne obrazowanie, umożliwia wykonanie badań subtrakcyjnych, tomografii i angiografii, a kamery i system wideo pozwalają obserwować operację z dala od sali operacyjnej. 11