PROFESOR WŁADYSŁAW BARTOSZEWSKI W

PROFESOR WŁADYSŁAW BARTOSZEWSKI
W KRAKOWIE
P
A. Wojnar
M. Florkowska
rofesor Władysław Bartoszewski w ostatnim czasie goś- cował w Wydziale Informacji i Wydziale Propagandy – przycił w Krakowie w związku z wydaniem nowych książek. gotowywał między innymi przeglądy oficjalnej prasy okupanta,
Podczas spotkania z czytelnikami w Auditorium Maximum UJ ale najważniejszą sprawą był udział w redagowaniu „Biuletynu
przypomniał swoje związki z Krakowem, podkreślając, że Kra- Informacyjnego” – centralnego organu AK, który ukazywał się
ków i krakowianie odegrali w jego życiu stosunkowo dużą rolę w Warszawie od listopada 1939 roku do ostatnich dni Powstania
w porównaniu z Warszawą, skąd wywodziła się rodzina.
Warszawskiego, a następnie został wznowiony w Krakowie.
Takich momentów szczeWówczas Władysław Bargólnie ważnych, które zapadły
toszewski poznał wielkiego
w pamięć prof. Bartoszewskiepolskiego uczonego, znakogo, było wiele. Przejmująca
mitego filologa klasycznego
była śmierć w obozie konKazimierza Kumanieckiego.
centracyjnym w Oświęcimiu
W pamięci młodego chłopaka
profesora UJ, prawnika, histoz Powstania został obraz domu
ryka sztuki i kultury Adama
profesora na rogu ul. Długiej
Heydla. 6 listopada 1939 roku
i św. Filipa: typowe mieszczańpodczas Sonderaction Krakau
skie mieszkanie, salon, kanapy,
prof. Heydel został aresztofotele, obrazy, srebra, kandewany i wywieziony do obozu
labry. Zupełnie inny świat.
w Sachsenhausen, a następnie,
Z Kazimierzem Kumanieckim
w lutym 1940 roku, zwolniony.
utrzymywał Władysław BartoNiemal rok później, w styczniu
szewski przyjacielskie stosunki
1941 roku, został ponownie
przez następne 30 lat, aż do
zatrzymany i przetransportojego śmierci.
wany do Auschwitz, gdzie zaTo także w Krakowie, pod
Długa kolejka czekających na autograf prof. Bartoszewskiego
chorował na dyfteryt. W izbie
koniec listopada 1944 roku, Włapo spotkaniu w Wydawnictwie Literackim
chorych zetknął się z młodym
dysław Bartoszewski dowiedział
Władysławem Bartoszewskim, z którym spędził długie chwile się, że jego rodzice przeżyli Powstanie. Matkę znalazł w Krakowie –
na dyskusjach i wspomnieniach. 14 marca 1941 roku, w trakcie mieszkała u swych przyjaciół przy ul. Starowiślnej, ojciec przebywał
jednej z wielu rozmów, weszli SS-mani i wyprowadzili prof. w Piotrkowie Trybunalskim.
Heydla na egzekucję. Kilka minut później już nie żył. Po wojnie
Profesor Bartoszewski pamięta także Kraków tuż po wyzwoWładysław Bartoszewski odszukał rodziny prof. Heydla, by dać leniu, w styczniu 1945 roku. Wycofujący się Niemcy zdążyli
świadectwo o ostatnich minutach jego życia i śmierci. Te kontakty wysadzić w powietrze wszystkie mosty na Wiśle, co znacznie
trwają do dziś.
utrudniało komunikację w mieKolejny krakowski etap
ście, martwi niemieccy żołniew życiu Władysława Bartorze leżeli na Plantach, w Pałacu
szewskiego to czas po upadku
pod Baranami zainstalowaPowstania Warszawskiego,
no sowiecką komendanturę,
kiedy podzielił los tysięcy
na rogu Wiślnej ulokował
warszawiaków szukających tu
się komitet PPR, na środku
schronienia. Uzyskał wówczas
Rynku ustawiono nadnaturalpapiery stwierdzające legalne
nej wielkości portret Stalina
zatrudnienie w RGO i zamieszi sowieckich dowódców frontu
kał w wynajętym pokoju przy
z dokładnie odmalowanymi
ul. Józefińskiej 17, w Podgórzu.
rzędami orderów. Przed SuW Krakowie został odbudowakiennicami Rosjanie piekli
ny BIP Komendy Głównej AK
owce i woły na rożnach.
pod kierownictwem adwokata
Wkrótce zaczęli się takdr. Adama Dobrowolskiego.
że pojawiać oswobodzeni
W Auditorium Maximum spotkanie z Władysławem Bartoszewskim
z obozów pracy, więźniowie
Władysław Bartoszewski praodbyło się 25 lutego br.
64
ALMA MATER nr 124
A. Wojnar
z Oświęcimia, brytyjscy jeńcy wojenni. Wszyscy poszukiwali UJ) zgromadziły tłumy ludzi, choć odbywały się w niewielkim
bliskich. W Krakowie Władysław Bartoszewski spotkał się wów- odstępie czasowym.
czas także z prof. Julianem Krzyżanowskim, swoim nauczycielem
Książka, wydana przez Wydawnictwo Literackie, a przygotoz tajnych studiów polonistycznych w Warszawie, który po wypę- wana przez Rafała Rogulskiego i Jana Rydla dotyka, jak określił
dzeniu ze stolicy przebywał w Krakowie parę miesięcy.
to sam wydawca, zagadnienia „najtrudniejszej przyjaźni w EuroPod koniec lutego 1945 roku Bartoszewski wyjechał z Kra- pie”. Oprócz osobistych wspomnień prof. Bartoszewskiego, tak
kowa. Wracał tu jednak dość często, miał wielu krakowskich charakterystycznych dla niego opowieści i anegdot, zawiera także
przyjaciół, których odwiedzał i u których zatrzymywał się na kilka wiadomości o wielu ważnych historycznie spotkaniach i rozmodni. Chodził do teatru, między innymi na przedstawienia z Ludwi- wach. Uzupełniona jest także obszernymi informacjami o historii
kiem Solskim, do muzeum, odwiedzał księgarnie, antykwariaty, stosunków polsko-niemieckich od drugiej wojny światowej do
spotykał ludzi. Tak było aż do chwili aresztowania.
czasów współczesnych oraz zbiór dokumentów. Współautorami
Kolejnym ważnym etapem
książki są: Rafał Rogulski –
w życiu Władysława Bartow latach 1998–2001 i od 2007
szewskiego stał się związek
roku asystent prof. Władysłaz „Tygodnikiem Powszechwa Bartoszewskiego w Polnym”. Od marca 1945 roku
skiej Fundacji im. Roberta
starał się go czytać co tydzień.
Schumana, MZS i w KPRM,
Zimą 1956/1957 roku poznał Jaw latach 2001–2005 sekretarz
cka Woźniakowskiego i zgłosił
w wydziale kultury ambasady
mu swoją gotowość do pracy
RP w Berlinie, oraz Jan Rydel –
w redakcji. Początkowo była to
historyk, profesor Uniwersyluźna współpraca jako autora,
tetu Jagiellońskiego, badacz
która z czasem coraz bardziej
historii Niemiec i Austrii oraz
się zacieśniała. Wówczas takstosunków polsko-niemieckich
że Władysław Bartoszewski
w XIX i XX wieku, w latach
spotkał się z Hanną Malewską,
2001–2009 radca ambasady
Antonim Gołubiewem, a także
RP w Berlinie i polski attaché
Jerzym Turowiczem, z którym, Dyskusja dotyczyła nowej książki profesora Życie trudne, lecz nie nudne. kulturalny w RFN.
Ze wspomnień Polaka XX wieku
jak się okazało, zetknął się już
Książka Życie trudne, lecz
podczas wojny, w 1943 roku, z polecenia Zofii Kossak. Pierwsze nie nudne opublikowana została w Wydawnictwie Znak, a przygototeksty dotyczyły głównie Powstania Warszawskiego, a także ob- wana przez Władysława Bartoszewskiego i Andrzeja Friszke. Są to
niezwykłe wspomnienia człowieka, któremu przyszło żyć w XX
lężenia Warszawy we wrześniu 1939 roku.
Profesor Władysław Bartoszewski podkreśla, że te wieloletnie i na początku XXI wieku, więcej – uczestniczyć w najważniejkontakty z Krakowem zawsze były dla niego bardzo ważne i owo- szych wydarzeniach epoki: młodość w przedwojennej Warszawie,
cowały wzajemnym oddziaływaniem. To istotne wydarzenia, ale niemiecka okupacja, obóz koncentracyjny w Oświęcimiu, koni dziesiątki nazwisk osób, z którymi się zetknął i które odegrały spiracja, udział w Powstaniu Warszawskim, pobyt w więzieniach
komunistycznych, internowanie 13 grudnia 1981 roku, działalność
znaczącą rolę w jego życiu.
Niedawne spotkania prof. Bartoszewskiego z czytelnikami dyplomatyczna, zaangażowanie na rzecz stosunków polskow Krakowie związane były z promocją nowych książek: O Niem- -niemieckich i polsko--żydowskich i wiele jeszcze innych wydacach i Polakach. Wspomnienia. Prognozy. Nadzieje wydanej rzeń, które złożyły się na życie jednego człowieka, a nieustanna
przez Wydawnictwo Literackie i Życie trudne, lecz nie nudne. aktywność pisze ciąg dalszy tych wspomnień. – Niewątpliwie
Ze wspomnień Polaka w XX wieku, które ukazało się nakładem miałem życie trudne, ale nie nudne – podkreślił prof. Władysław
Wydawnictwa Znak. Zarówno pierwsze (w Sali Mehofferowskiej Bartoszewski.
WL przy ul. Długiej), jak i drugie (w Auditorium Maximum
Marzena Florkowska
WSPÓŁCZESNA SZWECJA
P
rzemiany społeczne, kulturowe i polityczne, jakim podlega
współczesna Szwecja, były tematem konferencji zatytułowanej
Współczesna Szwecja, która odbywała się w Auditorium Maximum
14 stycznia 2010 roku. Przedsięwzięcie zostało zorganizowane
przez Koło Studentów Stosunków Międzynarodowych UJ oraz
Centrum Młodych Dyplomatów UJ. Wśród zaproszonych gości
znaleźli się między innymi: ambasador Szwecji w Polsce Dag
Hartelius, honorowy konsul Królestwa Szwecji i Danii w Kra-
kowie Janusz Kahl oraz prof. Ryszard Czarny – były ambasador
Rzeczypospolitej Polski w Szwecji, Danii i Islandii. Konferencję
uroczyście rozpoczął rektor UJ prof. Karol Musioł.
Głównym założeniem konferencji było pogłębienie wiedzy
na temat funkcjonowania współczesnego państwa szwedzkiego –
rozważania dotyczyły między innymi szwedzkiej polityki w strukturach europejskich, sytuacji społeczno-gospodarczej kraju oraz
wpływu modelu państwa dobrobytu na kształtowanie się polityki
ALMA MATER nr 124
65
A. Wojnar
A. Wojnar
Obrady podczas konferencji Współczesna Szwecja odbywały się w sali wystawowej Auditorium Maximum
A. Wojnar
zagranicznej Królestwa Szwecji w kontekście budowy długookre- gotowania finalnego raportu w postaci publikacji naukowej dotysowej polityki gospodarczej UE. Dyskusje odbywały się podczas czącej ewaluacji prezydentury Szwecji w Unii Europejskiej w 2010
trzech paneli: Szwecja w Unii Europejskiej, Szwedzki model roku, członkowie KSSM UJ gościli w Malmö od 10 do14 listopada
zeszłego roku. Wyjazd badawczy do
państwa opiekuńczego, Społeczeństwo
Malmö był ponadto wstępem do pracy
a kultura Szwecji. Podczas konferennad długofalowym projektem o roboczej
cji omówiono także specyfikę języka
nazwie Nordycki model polityki międzyszwedzkiego, współczesną szwedzką
narodowej.
literaturę, kulturę i sztukę.
Po części oficjalnej obrad uczestKonferencja stanowiła kontynunicy konferencji Współczesna Szwecja
ację projektu naukowo-badawczego
udali się do Klubu RE, gdzie odbyło się
zatytułowanego Studium szwedzkiej
„slajdowisko” z wyprawy badawczej
prezydencji w Unii Europejskiej – próba
członków KSSM UJ do Malmö oraz
podsumowania w perspektywie polskiego
przewodnictwa w 2011 roku, który został W konferencji uczestniczył rektor UJ prof. Karol Musioł slajdowisko członków CMD i KSSM UJ
(pierwszy z prawej)
z pobytu w Szwecji w ramach programu
zapoczątkowany przez Koło Studentów
Stosunków Międzynarodowych UJ w listopadzie ubiegłego roku. Sokrates-Erasmus.
AWoj
W celu pozyskania materiałów badawczych, niezbędnych do przySzwecja to czwarte co do wielkości państwo w Europie. Jest to kraj skandynawski, który graniczy z Norwegią i Finlandią oraz,
granicą morską, z Danią, Niemcami i Polską. Pomimo znacznej powierzchni Szwecję zamieszkuje zaledwie nieco ponad dziewięć
milionów mieszkańców – w tym blisko 85 procent w południowej części kraju. Jest to spowodowane surowym klimatem panującym w północnej części tego państwa. Szwecja jest członkiem Unii Europejskiej od 1995 roku, a od lipca 2009 roku sprawuje
przewodnictwo w Unii. Stolicą kraju jest, położony na czternastu wyspach dzielących jezioro Melar od Bałtyku, Sztokholm. Miasto
słynie z wyjątkowej architektury – wąskie uliczki średniowiecznej starówki przeplatają się z supernowoczesnymi budowlami. Całości dopełniają szerokie, obsadzone drzewami bulwary. Wokół miasta jest blisko 24 tysiące wysepek, które zachęcają amatorów
spacerów z daleka od wielkomiejskiego zgiełku.
Szwecja to kraj lasów i jezior. Znajduje się tu blisko sto tysięcy jezior, które połączone są rzekami i długimi kanałami, stąd doskonałe warunki do odbywania spływów pontonowych i kajakowych.
To także wymarzony kraj dla miłośników sportów zimowych: narciarstwa i snowboardu. Do szczególnych atrakcji należą wyścigi
psich zaprzęgów i łowienie ryb w przerębli. Turyści mogą także przenocować w największym igloo świata – Hotelu Lodowym
w Jukkasjärvi. Dużym powodzeniem cieszą się też wyprawy helikopterem nad śnieżną pustynię. Szwecja to także doskonałe miejsce
dla miłośników golfa – można w niego pograć nawet w świetle zorzy polarnej za kręgiem polarnym.
Współczesna Szwecja jest uważana za kraj pełen sprzeczności – w trakcie współczesnych przemian cywilizacyjnych monolityczne
i uporządkowane dotąd społeczeństwo szwedzkie pozostające pod bezpieczną kuratelą państwa dobrobytu zaczęło stopniowo
przekształcać się w multikulturową strukturę, w której pojawiały się niespotykane dotąd problemy i wyzwania, takie jak imigracja,
kwestia równouprawnienia czy integracja europejska.
Głową państwa jest król – obecnie na tronie szwedzkim zasiada Karol XVI Gustaw, ale w praktyce ma niewielkie uprawnienia.
Faktyczna władza leży w rękach innych organów państwowych: parlamentu, rządu i innych urzędów centralnych.
Szwecja należy, według wielu rankingów, do najbardziej bezpiecznych i najmniej dotkniętych korupcją krajów. Bywa nazywana
państwem opiekuńczym, z powodu dobrze rozwiniętej opieki socjalnej. Polityka socjalna tego państwa zakłada, że wszyscy obywatele, niezależnie od pochodzenia i stanu majątkowego, powinni mieć równy dostęp do edukacji, służby zdrowia i dóbr kultury.
Na cele socjalne przeznaczane jest tu w budżecie państwa aż 27 procent PKB. Natomiast na badania naukowe – aż 4 procent PKB,
co daje Szwecji pierwsze miejsce na świecie. W Szwecji bardzo rozbudowana jest działalność związków zawodowych – należy
do nich blisko 80 procent pracujących Szwedów. Służba zdrowia i emerytury są finansowane z podatków, a nie z dodatkowych
ubezpieczeń społecznych. Szkoły w Szwecji w zdecydowanej większości są państwowe. Szkół prywatnych jest niewiele, a założenie ich wymaga spełnienia wielu warunków. Uniwersytety w Szwecji są wyłącznie państwowe, a studia bezpłatne. Ponadto
istnieje bardzo dobrze rozwinięty system stypendialny – niezależnie od dochodów rodziców studenci od pierwszego roku dostają
stypendium.
66
ALMA MATER nr 124