KONSEKWENCJA W WYCHOWANIU

KONSEKWENCJA W WYCHOWANIU
Czym w zasadzie jest konsekwencja wychowawcza i do czego jest ona potrzebna?
Odpowiedzi na te pytania udziela większość poradników dla rodziców, postarajmy się
przeanalizować ten problem skrótowo.
Owo „postępowanie oparte na ściśle określonych zasadach", jak określa
konsekwencję Słownik Wyrazów Obcych, posiada kluczową rolę w wychowaniu, już
od pierwszych miesięcy rodzicielstwa. Jak zatem udomowić to obce słowo i sprawić
by na dobre rozgościło w rodzicielskich progach?
Wirująca zabawka
Ktoś kiedyś porównał konsekwencję w wychowaniu do rozkręconego bączka,
dziecięcej zabawki, która dotąd się kręci, póki nie zacznie się chybotać i „tracić
równowagi". Tracąc ją gubi swój rytm i upada. Analogicznie rodzic wprawiony w rytm
swojej konsekwencji czuje się pewnie i stabilnie. Co ważne, dziecko również
odczuwa taką sytuację jako bezpieczną i ma jasne poczucie i świadomość reguł
panujących w relacji z rodzicami.
Wyznacznikiem praktycznej konsekwencji w stosunku do dziecka jest zbiór zasad i
reguł dotyczący wzajemnych relacji, jego obowiązków, praw, nagród oraz kar. Bycie
konsekwentnym
rodzicem
jest
zadaniem
niełatwym,
wymagającym
pewnego samozaparcia, wykreślenia z listy nawyków jednorazowych aktów
„przymykania oka" na łamanie zasad przez pociechę. Ulegania jego namowom,
płaczom, histeriom czy smutnym oczom tak bardzo działającym na emocje. Decyzja
o zabronieniu dziecku przysłowiowego już podjadania między posiłkami eliminuje
możliwość ulegania prośbom o chociaż jedno ciasteczko tuż przed obiadem.
Jak już wspomniałam dzieci podświadomie wyczuwają potrzebę konsekwencji,
stałości, daje im bowiem ona poczucie stabilności, znajomości jasnych zasad, dzięki
którym same mogę kształtować swoje zachowanie. Chcą mieć jasno sprecyzowane
za co mogą zostać nagrodzone a za co może spotkać je kara. Taka wiedza pozwala
im modelować swoje zachowanie i niejednokrotnie unikać niepożądanych przez
rodziców zachowań.
Przemyślana kara
Istotnym elementem konsekwencji jest umiejętność rozsądnego wyznaczania kar i
nagród. Sama kwestia karania dzieci jest skomplikowana i zależy od indywidualnego
różnicowania przez rodzica spraw bardziej bądź mniej znaczących. Niezależnie
jednak od tego co według kogo zasługuje na karę, jeden aspekt powinien
pozostawać niezmienny, mianowicie- odpowiedzialność za własne słowa, która
jest kolejną składową upragnionej konsekwencji.
Tak zwane „kary nierealizowalne" nie przynoszą zazwyczaj oczekiwanych efektów w
postaci zmiany zachowania dziecka, podobnie sprawa przedstawia się w przypadku
nagród.
Przykłady:
Jak nie będzie porządku w pokoju, to powyrzucam wszystkie zabawki przez okno!
Gdy brokuły znikną z talerzyka, wyczaruję ci kucyka.
Powyższe stwierdzenia mają charakter „obietnic nierealizowalnych", czyli takich,
które nigdy się nie spełnią. Podczas upominania dziecka pod wpływem emocji padają
niejednokrotnie słowa, które nie znajdą odzwierciedlenia w rzeczywistości i nie staną
się nigdy prawdziwą karą czy nagrodą dla dziecka. Mało prawdopodobny wydaje się
widok rodzica wyrzucającego całe stosy zabawek przez okno lub usilnie starającego
się wyczarować małego konika. Jednym słowem, takie „kary" bądź „nagrody" są
bezużyteczne, nie wnoszą niczego w życie i nie wpływają na zmianę postawy
dziecka.
Zasadą konsekwentnego wychowywania jest myśl- „Rób to, o czym mówisz",
niezrealizowane obietnice zamiast służyć wychowaniu mogą niejednokrotnie
przynieść odwrotny efekt w postaci obniżenia motywacji u dziecka do działania, lub
powtarzanie zabronionych czynności. Mówiąc Jeśli jeszcze raz będziesz kopał piłkę
w domu, zabiorę ci ją a następnie w przypadku powtórzenia takiego zachowania,
szybka reakcja w postaci odebrania dziecku piłki, powoduje, że zaczyna ono wierzyc
w zapowiedzi rodzica i rozumieć, że słowa kierowane do niego nie są bez pokrycia w
rzeczywistości.
Owo dotrzymywanie słowa danego dziecku, czy to w przypadku nagród czy kar
wymaga od rodzica dobrego przemyślenia swoich słów, tak aby dziecko otrzymywało
jasny komunikat, a tym samym wyznaczało zasady jego postępowania.
Czy zatem powiedzieć:
Jak nie przestaniesz dokuczać siostrze nigdy już nie wejdziesz do basenu!
czy
Jeśli nie przestaniesz dokuczać siostrze, wyjdziesz z basenu
Ważny składnik- cierpliwość
Bycie konsekwentnym, przemyślenie swoich słów kierowanych do dziecka, wymaga
od rodziców nie lada wysiłku włożonego w opanowanie emocji i zdystansowanie się
od problemu w przypadku konfliktu. Oddzielenie własnych negatywnych emocji
spowodowanych obniżeniem nastroju czy przemęczeniem od emocji wywołanych
zrzucaniem poduszek z kanapy przez dziecko wymaga analizy i wsłuchania się w
siebie. Owo rozróżnienie emocji jak i zrozumienie dziecięcego sposobu pojmowania
świata wymaga od rodzica wielkiej cnoty jaką niewątpliwie jest cierpliwość.
Wypielęgnowanie w sobie tej ważnej cechy w stosunku do dzieci jak i osób z
najbliższego otoczenia, wymaga czasu oraz treningu, jednakże efekty takiej pracy
nad charakterem przynoszą nieporównywalne owoce. Pomocne w wytworzeniu
cierpliwości może okazać się poświęcanie większej ilości czasu na daną czynność,
niż może wydawać się konieczne; okazjonalne zezwolenie dziecku na małe grymasy
nad wyborem zabawki w znanej sieci restauracyjnej; czy zrozumienie, że światem
dzieci kierują niejednokrotnie inne potrzeby i inne pragnienia aniżeli praktycznym
światem dorosłych.
Do zapamiętania
Konsekwencja daje dzieciom poczucie bezpieczeństwa, rozwija zaufanie do
rodziców, a także uczy je dotrzymywania raz danego słowa. Niezaprzeczalny
pozostaje fakt, iż konsekwencja w wychowaniu wymaga wiele cierpliwości i
powtarzania w nieskończoność rzeczy oczywistych. Jednakże efekty raz
wypracowanej konsekwencji pozostają widoczne przez długi czas, kształtując w
dzieciach pozytywne wzorce osobowe, a także wzbogacając dzieci o umiejętności
niezwykle przydatne w ich dalszym życiu.
Ćwiczenia
1.
2.
3.
4.
5.
Proszę przeformułować zdania tak, aby nie zawierały tak zwanych „pustych
obietnic":
Jak zniszczysz tę książkę, już nigdy ci żadnej nie kupię!
......................................................................................................
Jeśli nie zjesz obiadu, już nigdy nie dostaniesz nic słodkiego!
.........................................................................................................
Jak będziesz niegrzeczny na plaży, już nigdy nie pojedziesz z nami nad morze!
.........................................................................................................
Jeśli jeszcze raz podniesiesz na mnie głos, pożałujesz!
.........................................................................................................
Jak nie przestaniesz biegać miedzy pólkami, już nigdy nie wezmę cie do sklepu!
.........................................................................................................