Mapa Kultury
Transkrypt
Mapa Kultury
Pobrano z portalu Mapa Kultury 20.01.2013 Muzeum Kresów w Lubaczowie ____________________________ autor: Aleksandra H. Na Podkarpaciu, w Lubaczowie w niewielkim miasteczku, interesującym pod względem kulturowym, działa Muzeum Kresów. Narody (Polacy, Żydzi, Rusini) jakie zamieszkiwały teren miasta doprowadziły do powstania mozaiki kulturowej, charakterystycznej tylko dla Kresów. Fakt ten potwierdza liczba sześciu tysięcy, różnorodnych pod względem kulturowym, eksponatów znajdujących się obecne w zbiorach muzeum. Turyści dodatkowo mogą obejrzeć dwie wystawy czasowe. Do instytucji należy zespół zamkowo-parkowy, znajdujący się po przeciwnej stronie ulicy. Na jego obszarze mieści się Galeria Oficyna, w której organizowane są wystawy i inne kulturalne wydarzenia. Muzeum Kresów w Lubaczowie stale poszerza swą działalność. Przejęło dawny zespół cerkiewny w Radrużu (Gm. Horyniec-Zdrój) wraz z cerkwią p.w. św. Paraskewy. Jest ona uważana za jeden z najcenniejszych i najstarszych zabytków drewnianej architektury sakralnej na obszarze Polski. Odwiedzając muzeum należy zwrócić uwagę na sam budynek, który jest siedzibą instytucji. Spichlerz pochodzi z XIX w. Wybudowany został w stylu klasycystycznym. Ma portal z kamienia brusnieńskiego. Spichlerz jest wolnostojącym budynkiem z fasadą główną skierowaną na południe. Taki obiekt jest rzadkością w Polsce południowo-wschodniej. Niedaleko spichlerza znajduje się murowana, zwieńczona attyką kapliczka p.w. Św. Jana Nepomucena. Jej ściany przedstawiają freskami świętych (XVII-XVIII w.). Na wystawach stałych wyeksponowane zostały zabytki związane z życiem i kulturą ludzi zamieszkujących dawny Lubaczów i okolice. Wystawy stałe to: „Dzieje miasta i regionu” jest poświęcona czasom najdawniejszym, aż po współczesność. Przedstawia ona teren leżący u podnóża rzek Wiszni, Tanwi i Raty. Wystawę należy zacząć zwiedzać od zabytków reprezentujących epokę mezozoiczną i kenozoiczną m.in.: amonity, belemnity, jeżowce, szczątki mamutów znalezione w rzekach Lubaczówce i Sanie oraz krzemienny grot i strzały (XI – IX w. p.n.e.). Dalej zobaczyć mnożna wyroby krzemienne, eksponaty reprezentujące epokę kamienną, ceramikę wstęgową, pucharki lejkowate, siekiery i inne. Najciekawszym średniowiecznym zabytkiem jest miecz, który został znaleziony nieopodal ”Wielkiego Walu” w „domu na bramisku”. O kontaktach handlowych jakie istniały na terenie Lubaczowa świadczą takie zabytki jak monety rzymskie: denar Antonina Piusa(138 – 162), Kommodusa (180 – 193) i moneta Konstantyna (306 – 337). Najcenniejszym eksponatem jest solidus bizantyjski cesarza Teodozjusza. Lubaczów był lokalnym ośrodkiem rzemiosł w czasach staropolskich. Muzeum posiada cenne zabytki z tego okresu np. dzwonek z inskrypcją: „E. Hemony me fecie – Anno 1569”. Do eksponatów muzealnych należy również przywilej Płazowa z pieczęcią królewską Zygmunta III Wazy . Od II poł. XVI w. do II poł. XVII w. działało tu kilka hut szkła np. we wsi Hucisko Stare, kilka kuźni i hut – Ruda Różaniecka, która powstała w XVIII w. przetrwała do II poł. XIX w. Muzeum udostępnia wyroby tych ośrodków (kilkanaście moździerzy wiwatowych i obronnych, narzędzia rolnicze). W okresie pierwszego rozbioru Polski Lubaczów dostał się do zaboru austriackiego. Przypominają o tym dokumenty i okólniki w sprawie emisariuszy i powinności pańszczyźnianych oraz żelazna tablica graniczna z austriackim orłem, z okolic Starego Lublińca. strona 1 / 3 Pobrano z portalu Mapa Kultury Takie zabytki jak pamiątki Powstania Styczniowego, broń biała, odznaki legionowe, fotografie i dokumenty stanowią istotną część wystawy, ponieważ są silnie związane z problematyką drogi Polaków do niepodległości. Odrębny dział stanowi kampania wrześniowa 1939 r. gdzie szczególną uwagę zwracają odznaki pułkowe 38 i 39 pp, Krzyż Virtuti Militarii z legitymacją ST. sierżanta Juliana Kartasińskiego, 10 Dywizjonu Artylerii Konnej, części mundurowe i elementy wyposażenia wojskowego. Wystawa porusza takie tematy jak: okupacja sowiecka, hitlerowska, konspiracja AK - owska. Dalej oglądając ekspozycję można zobaczyć zabytki związane z walkami mieszkańców Lubaczowa na frontach II Wojny Światowej (np. mundury - majora z 5 Kresowej Dywizji Piechoty, Medal „Zasłużony na Polu Chwały”). Na końcu wystawy zaprezentowane zostały pamiątki po wizycie i pogrzebie Ojca Świętego Jana Pawła II w Lubaczowie oraz inne zabytki reprezentujące kościół katolicki. „Kultura wsi lubaczowskiej” przedstawia najważniejsze dyscypliny życia wsi z przełomu XIX/XX w. Na wystawie można zobaczyć jak dawniej ludzie zdobywali pożywienie by przetrwać. Pokazane jest zbieractwo, łowiectwo, bartnictwo z pszczelarstwem, uprawa roli, produkcja i przetwórstwo zbóż oraz hodowla zwierząt domowych. Najciekawsze zabytki znajdujące się na omawianej wystawie to drewniane czerpaki grzebieniowe do zbierania jagód, kozuby na nasiona, potrzaski zwane „żelazami”, mniejsze na kuny, lisy, większe na sarny, dziki i jelenie, metalowe klepce, drewniane samołówki „łapki”, które wykonywane były przez chłopów, ul „leżak” z Baszni Dolnej, bezkoleśne radło, pług z drewnianą grządzielą i koleśnica zwana teliszkami, sierpy z XVIII – XX w., cepy, młynek z Cewkowa z lat powojennych. Osobną część wystawy zajmują naczynia gliniane: garnki, dwojaki, garnuszki, dzbanki i miski. Naczynia są polewane, bogato zdobione. Spośród naczyń najciekawsze są garnki drutowane należące dawniej do wędrujących druciarzy z I poł. XIX w. Uproszczona makieta kuźni obrazuje na wystawie zawód kowalski, tworzą ją: palenisko z miechem, kowadło, ława i półka przeznaczona na narzędzia (kleszcze, dorniki, przecinaki, kształtowniki itp.) oraz podręczny magazyn materiałów. Uzupełnieniem tej ekspozycji są wyroby kowalskie: topory, sierpy, motyki, siekiery, kłódki, zamki, klucze. Obok kuźni umieszczono środki transportu wiejskiego czyli wóz i malowane sanie. Technologia bednarska przedstawiona jest za pomocą ekspozycji takich urządzeń jak kobylnice, strugi, ośniki, wątorek, śruba do ściskania klepek. Dodatkowo pracę bednarza ilustrują zamieszczone obok wystawy zdjęcia. Tkactwo ukazano za pomocą urządzeń takich jak kołowrotki, międlice, żelazne szczotki, cierlice, prześlice i wrzeciona. Prezentowany w lubaczowskim muzeum warsztat tkacki pochodzi z 1933 r. Natomiast w kolejnej części wystawy można zapoznać się z kulturą życia codziennego, ponieważ ukazana jest tu izba chłopska i stroje ludowe, zztuka miejscowych twórców ludowych, np. Henryka Janczura zwanego „Mojżeszem”. „Sztuka kresów” pokazuje wielokulturowość miasta na podstawie trzech grup etnicznych, które należały do społeczności Lubaczowa: polskiej, żydowskiej i ruskiej (ukraińskiej). Ekspozycja podzielona jest na sztukę sakralną (obrazy od XVIII do XIX w., ikony – XVII-XIX w., naczynia liturgiczne oraz litografie żydowskie z lat 30-tych XX w.), malarstwo portretowe, na które składa się portret szlachecki, sarmacki, magnacki (XVII-XVIII w.), mieszczański (XIX w.) oraz wybitne postaci z Kresów jak np. Jakuba Szłapy, przemyślanina, burmistrza Lubaczowa w dobie galicyjskiej oraz Józefa Neumana – pierwszego prezydenta Lwowa w Polsce Odrodzonej i jego żony Kazimiery Neumanowej. Dwa ostatnie portrety autorstwa Ludomira Kochlera ze Lwowa (1910 r.) zostały zakupione przez Muzeum Kresów w strona 2 / 3 Pobrano z portalu Mapa Kultury Lubaczowie w 1985 r. od Stanisława Dustanowskiego z Krakowa. Bardzo ważnym i cenionym zabytkiem jest portret trumienny hetmana wielkiego koronnego zmarłego w 1751r. – Józefa Potockiego. Jego rodzina posiadała miasteczko Wielkie Oczy i trzy okoliczne wsie . Portret Józefa Potockiego z castrum doloris z kolegiaty w Stanisławowie został namalowany na srebrnej blaszce, umieszczony w złotej ramie autorstwa Salomona Hardwalda. Obraz przeniesiono do muzeum w Lubaczowie jako trwały depozyt i wystawiony w 1994 r. Gruntowną konserwację przeprowadzono w Muzeum – Zamek w Łańcucie w latach 1973-89. JE ks. Marian Kardynał Jaworski zgodził się na pokazanie zabytku w Stanach Zjednoczonych i Francji . Kolejną częścią ekspozycji są krzyże i figury nagrobne z XIX/XX w., które były wyrabiane w ośrodku kamieniarskim w Bruśnie oraz żelaznych krzyży cerkiewnych z XVII, XIX i początku XX w. Część wystawy poświęcona lubaczowskim Żydom przedstawia ich codzienne życie i tragiczne losy tego narodu. Dzięki judaicom (1939-1944), takim jak pucharki kiduszowe do wina oraz także balsaminki, jak i lampa chanukowa oraz inne przedmioty poznajemy ciekawą kulturę Izraelitów. Do najcenniejszych zabytków związanych z kulturą żydowską należy filigranowa lampa chanukowa z monarchii austriackiej (przełom XVIII i XIX w.). Wykonał ją w 1786 r. Franc Georg Kutsendorff, pracujący w Petersburgu w latach 1775 – 1820. Tego typu eksponat występuje bardzo rzadko, co sprawia, że w zbiorach muzeum staje się unikatem . Własnością muzeum jest również znajdujący się po przeciwnej stronie ulicy zespół parkowo-zamkowy, na który skała się: wzgórze zamkowe, oficyna zamkowa (XIX w.), gdzie mieści się galeria malarstwa, park podworski przebudowany wg projektu Drexlera w okresie międzywojennym. W parku rosną okazy starodrzewia, pomniki przyrody ze skupiskami lipy i czarnej olchy. W obecnym zespole - parkowym w XIV w. stał zamek królewski Kazimierza Wielkiego. Dziś po zamku zostały tylko lochy. Wcześniej na tym terenie był gród, dzięki któremu Kazimierz Wielki postawił budowlę. Na temat zamku lubaczowskiego zachowały się wzmianki Janka z Czarnkowa, Jana Długosza oraz jedna za czasów Władysława Opolczyka. strona 3 / 3