Podatek akcyzowy od wyrobów tytoniowych w budżecie państwa w

Podatek akcyzowy od wyrobów tytoniowych w budżecie państwa w latach
1999-2010 – znaczenie dla zdrowia publicznego.
Sergiusz Nikołajczuk
Katedra Finansów i Rachunkowości, Wszechnicy Polskiej Szkoły Wyższej
Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie
1. Fiskalne znaczenie podatku akcyzowego od wyrobów alkoholowych
i wyrobów tytoniowych w Polsce. Wpływy do budżetu w latach
1999- 2010 (w mld zł).
60
50
mld zł
40
Dochody z
akcyzy ogółem
Dochody z
akcyzy od
w yrobów
alkoholow ych
30
20
Dochody z
akcyzy od
w yrobów
tytoniow ych
10
0
2000
2002
2004
2006
2008
2010
1999
2001
2003
2005
2007
2009
lata

podatek akcyzowy ze względu na jego wydajność,
elastyczność i trwałość jako źródła zasilania budżetu odgrywał w
analizowanym okresie w dochodach budżetu znaczącą rolę,

dochody akcyzowe ogółem w latach 1999-2010 wzrosły
w wielkościach nominalnych znacznie bowiem aż o121%, a ich
udział w dochodach budżetu w analizowanym okresie wzrósł z
20,02% do 22,24%,

dochody akcyzowe od wyrobów alkoholowych w tym
okresie wzrosły tylko 66,29%,

dochody akcyzowe od wyrobów tytoniowych w tym
okresie wzrosły aż o 174,9%,

udział dochodów z akcyzy od wyrobów alkoholowych w
tym okresie w dochodach akcyzowych ogółem spadł znacznie – z
poziomu 24.43% do 18,39%, a więc o 6,04 p.proc.,

udział dochodów z akcyzy od wyrobów tytoniowych w
tym okresie w dochodach akcyzowych ogółem znacznie wzrósł z poziomu 25,17% do 31,31% a więc o 6,14 p.proc,

z powyższego porównania wynika oczywisty wniosek o
malejącym relatywnie znaczeniu wpływów do budżetu z akcyzy
od wyrobów alkoholowych i o rosnącej wadze wpływów z
akcyzy od wyrobów tytoniowych,

w oparciu o krzywą Laffera należy stwierdzić, że szybki i
znaczny wzrost akcyzy na wyroby alkoholowe do roku 2001
doprowadził do spadku wpływów do budżetu z ich
opodatkowania w roku 2002 i do bezprecedensowej, gdyż aż o
30%, obniżki akcyzy na nie i dopiero po niej wpływy do budżetu
zaczęły ponownie , wprawdzie powoli rosnąć,
ypadku akcyzy na wyroby tytoniowe, jak dotąd tylko jeden raz, w roku 2008 po
znacznej jej podwyżce bo aż o 23%, doszło do spadku sprzedaży
tych wyrobów o ok.16% i w rezultacie do spadku wpływów do
budżetu, co należy uznać za tzw. pierwsze ostrzeżenie przed
znacznym, skokowym jej podnoszeniem. Przyczynia się bowiem
do nadmiernego rozrostu szarej strefy w postaci przemytu z
zagranicy i nielegalnej produkcji krajowej co skutkuje dużym
uszczupleniem wpływów z akcyzy do budżetu.
2. Znaczenie polityki akcyzowej w zakresie wyrobów tytoniowych
dla zdrowia publicznego.
Wpływ rosnącego podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe w
Polsce w latach 1999-2010 na zdrowie społeczeństwa należy oceniać
poprzez pryzmat jego przyczyniania się do wzrostu cen tych wyrobów, ze
względu na jego cenotwórczy charakter. Jego oddziaływanie z tego
powodu sprowadza się więc do:
 wpływu na ukierunkowywanie popytu na gorsze
jakościowo gatunki nabywane w legalnym handlu,
szczególnie przez grupy uboższe, a sfera ubóstwa w
naszym społeczeństwie, z powodu rosnącego
bezrobocia stale się poszerza,
 wspomnianego już przyczyniania się do rozwoju szarej
strefy, która oferuje na rynek wyroby gorsze pod
względem jakościowym,
 prewencyjnego zapobiegania inicjacji palenia wśród
młodzieży, ale także do ewentualnego rozpoczynania
palenia od najtańszych gatunków papierosów lub
sięgania po alternatywne używki.
W zakresie większości tych aspektów rosnąca akcyza na wyroby
tytoniowe odbija się negatywnie na zdrowiu społeczeństwa, ponieważ
prowadzi do pogorszenia struktury konsumowanych wyrobów
tytoniowych pod względem jakościowym. Z diagnozy społecznej 2011
wynika bowiem, że w Polsce wśród palaczy dominują mężczyźni, a wśród
nich robotnicy budowlani, osoby w średnim wieku, z wykształceniem
zawodowym i niższym, oraz osoby uboższe, a wśród nich bezrobotni i
bierni zawodowo, których popyt na wyroby tytoniowe jest nieelastyczny i
które ze względu na silny nałóg słabo są podatne na edukację
antynikotynową. Dlatego też, moim zdaniem należy stwierdzić, że
polityka nieustannego podnoszenia akcyzy na wyroby tytoniowe jest mało
skutecznym narzędziem ograniczania palenia i poprawy zdrowia
społeczeństwa. W świetle ostatnich decyzji administracyjnego
ograniczania palenia w miejscach publicznych, w tym w lokalach
gastronomiczno-rozrywkowych i ich pierwszych wyników w zakresie
ograniczania palenia, wydaje się że to właśnie te działania mogą być
bardziej skuteczne.