Ochrona zdrowia i pomoc społeczna
Transkrypt
Ochrona zdrowia i pomoc społeczna
3. Wojewódzkie zróżnicowanie zatrudnienia w ochronie zdrowia w latach 1995-2005 3.1. Opis danych statystycznych Badanie zmian w potencjale opieki zdrowotnej można przeprowadzić w oparciu o dane dotyczące zatrudnienia w tej gałęzi gospodarki. Jedną z najważniejszych statystycznych klasyfikacji danych jest Polska Klasyfikacja Działalności – PKD, w której wśród 17 głównych grupowań rodzajów działalności przedsiębiorstw (publicznych i prywatnych) znajdujemy sekcję N zatytułowaną „Ochrona zdrowia i pomoc społeczna”. Sekcja ta obejmuje działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego (szpitalnictwo, praktykę lekarską, pielęgniarską, stomatologiczną, fizjoterapeutyczną), weterynarię oraz opiekę wychowawczą i społeczną (pomoc społeczną, żłobki i poradnie psychologicznopedagogiczne). Do zbadania zmian w zatrudnieniu 1 w ochronie zdrowia użyliśmy danych pochodzących z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności z okresu od I kwartału 1995 do IV kwartału 2005 roku, co stanowi 44 obserwacje. Dostęp do nieidentyfikowalnych ankiet BAEL dla IV kwartału 2005 roku pozwolił nam na obliczenie jaką część zatrudnienia w ochronie zdrowia stanowi zatrudnienie w poszczególnych działach tej sekcji, a mianowicie: ochrony zdrowia ludzkiego, weterynarii, opieki wychowawczej i społecznej. Wykresy 3.1a i 3.1b wskazują, że zatrudnienie w działalności związanej z ochroną zdrowia ludzkiego stanowi 80-90% (w zależności od województwa –por wykres 3.1a) całkowitego zatrudnienia w tej sekcji. Prawie całą pozostałą część stanowi zatrudnienie w opiece wychowawczej i społecznej –por. wykres 3.1b. Znikome zatrudnienie w działalności weterynaryjnej spowodowało brak danych na ten temat w niektórych województwach, dlatego nie prezentujemy dla tego działu wykresu. 1 Zamiennie używamy tutaj pojęcia pracujący i zatrudnieni. Zawsze jednakże mamy na myśli kategorię definiowaną przez BAEL jako pracujący. Wykres 3.1a. Udział pracujących w działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) w ogóle pracujących w sekcji N (ochrona zdrowia i pomoc społeczna) w IV kwartale 2005 r. ślą św sk ie ię wa t o rm kr iń zy sk sk oie m az ur sk wi ie za elk ch op od ol ni sk oie po m or sk ie kie łó dz ki m e ał op ol sk m ie az ow ie ck ie op ol sk po ie dk ar pa ck ie po dl as kie po m or sk ie lu bu s ku jaw do ln o ślą sk sk ie opo m or sk ie lu be lsk ie 90.0% 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL. Wykres 3.1b. Udział pracujących w działalności związanej z opieką wychowawczą i społeczną w ogóle pracujących w sekcji N (ochrona zdrowia i pomoc społeczna) w IV kwartale 2005 r. ie sk or om -p ie l za c ho d w ni o ko po ur ls sk kie ie e ki sk iń ar m w az rz ys ię to k om ąs ki e śl św sk ie as k or po m ki ie e po dl ie ie ar pa c sk po dk op ol e ie ck ki ow ol s az m ki e ał op m łó dz ie sk lsk ie lu bu lu be or om sk op ku ja w do ln oś l ąs sk ki e ie 35.0% 30.0% 25.0% 20.0% 15.0% 10.0% 5.0% 0.0% Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL. Wykresy 3.1a i 3.1b wskazują, że analizując poniżej dane dotyczące sekcji N: ochrona zdrowia i opieka społeczna, mamy przede wszystkim na myśli działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego. 3.2. Zatrudnienie w opiece zdrowotnej w województwach Polski: wartości średnie dla okresu 1995-2005 Wykres 3.2a pokazuje średnią liczbę zatrudnionych w sekcji ochrony zdrowia2. Odczytujemy z niego, że najwięcej osób w tej sekcji zatrudnia się w województwie mazowieckim – średnio 127 tys. osób, najmniej w województwie opolskim – 24 tys. osób i lubuskim 23 tys. osób. Wykres 3.2a. Średnia liczba zatrudnionych (w tys. osób) w sekcji N: ochrona zdrowia i pomoc społeczna w okresie I kw. 1995- IV kw. 2005 ślą sk św ie i ęt wa ok rm r zy iń sk sk ie om az ur sk wi ie el za k op ch ol od sk ni ie opo m or sk ie po ie dk ar pa ck ie po dl as ki e po m or sk ie op ol sk e łó dz kie m ał op ol sk m ie az ow ie ck ie lu bu sk i do ln ku oś ja lą ws sk ko ie -p om or sk ie lu be lsk ie 140 120 100 80 60 40 20 0 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL. Z wykresu 3.2a nie wynikają jednakże różnice pomiędzy województwami w potencjale opieki zdrowotnej, ze względu na różną skalę zjawiska – tutaj zatrudnienia. Pokazuje to wykres 3.2b, z którego odczytujemy, że największym pracodawcą w Polsce jest województwo mazowieckie, które w okresie I kwartał 1995- IV kwartał 2005 zatrudniało średnio 2045 tys. osób. Województwa opolskie i lubuskie zatrudniały w tym okresie najmniejszą liczbę osób: odpowiednio 386 tys. i 367 tys. 2 Mówiąc o ochronie zdrowia będziemy mieli na myśli wszystko to co obejmuje sekcja N: ochrona zdrowia i pomoc społeczna. Wykres 3.2b. Średnia liczba zatrudnionych (w tys. osób) w okresie I kw. 1995- IV kw. 2005 ślą św sk ie ię wa t o rm kr iń zy sk sk oie m az ur sk wi ie za elk ch op od ol ni sk oie po m or sk ie op ol sk ie ar pa ck ie po dl as kie po m or sk ie po dk łó dz ki m e ał op ol sk m ie az ow ie ck ie kie lu bu s ku jaw do ln o ślą sk sk ie opo m or sk ie lu be lsk ie 2000 1500 1000 500 0 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL. Aby stwierdzić, które z województw cieszy się stosunkowo najlepszą kondycją opieki zdrowotnej (mierzoną liczbą zatrudnionych w sekcji N), a które najgorszą, policzono udziały średniego zatrudnienia (dane z wykresu 3.2a) w ogóle zatrudnionych w danym województwie (dane z wykresu 3.2b). Tak wyliczone frakcje pokazuje wykres 3.2c Wykres 3.2c. Udział pracujących w sekcji N (ochrona zdrowia i opieka społeczna) w ogóle pracujących w danym województwie w okresie I kw. 1995- IV kw. 2005 ślą św sk ie ię wa to rm kr iń zy sk sk oie m az ur sk wi ie za elk ch op od ol ni sk oie po m or sk ie op ol sk po ie dk ar pa ck ie po dl as kie po m or sk ie łó dz ki m e ał op ol sk m ie az ow ie ck ie lu bu sk ie ku jaw do ln o ślą sk i sk oe po m or sk ie lu be lsk ie 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL. Z wykresu 3.2c wynika, że najlepszym dostępem do opieki zdrowotnej (mierzonym frakcją pracujących w ochronie zdrowia) charakteryzowało się województwo dolnośląskie, gdzie udział pracujących w ochronie zdrowia wynosił 7,9% ogółu pracujących w tym województwie. Na ostatnim miejscu pod tym względem jest województwo wielkopolskie z odsetkiem rzędu 5,9%. Posortowane malejąco wartości udziału pracujących w ochronie zdrowia przedstawia tablica 3.2. Tablica 3.2. Posortowane malejąco wartości udziału pracujących w ochronie zdrowia w okresie I kw. 1995- IV kw. 2005 Udział pracujących w sekcji N w Województwo ogóle dolnośląskie 7,9% zachodnio-pomorskie 7,6% warmińsko-mazurskie 7,1% lubuskie 6,8% śląskie 6,7% łódzkie 6,5% podlaskie 6,5% lubelskie 6,5% kujawsko-pomorskie 6,5% małopolskie 6,5% opolskie 6,3% mazowieckie 6,2% pomorskie 6,2% podkarpackie 6,0% świętokrzyskie 5,9% wielkopolskie 5,9% Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL. 3.3 Tendencje rozwojowe zatrudnienia w ochronie zdrowia Obliczenia przedstawione w podrozdziale 3.2 dotyczyły średnich wartości z okresu I kw. 1995 – IV kw. 2005. Biorąc pod uwagę przemiany społeczno-gospodarcze w Polsce w tym okresie, należy spodziewać się, że w tak długim horyzoncie czasowym zachodziły zmiany, które różnicowały dostęp do opieki zdrowotnej w ramach danego województwa. Hipotezę tę potwierdzają dane z tablicy 3.3a w których obok wartości średniej liczby pracujących, podano wartość minimalną i maksymalną w badanym okresie oraz dodatkowo odchylenie standardowe oraz współczynnik zmienności liczby pracujących w danym województwie 3. 3 Współczynnik zmienności obliczono jako iloraz odchylenia standardowego i średniej arytmetycznej zjawiska. Tablica 3.3a. Podstawowe charakterystyki dla danych dotyczących zatrudnienia w ochronie zdrowia w okresie I kw. 1995-IV kw. 2005 min max średnia odchylenie wsp.zm. dolnośląskie 44 110 81 18 22% kujawsko-pomorskie 32 65 51 8 15% lubelskie 45 76 61 7 12% lubuskie 19 31 25 3 13% łódzkie 60 94 74 8 11% małopolskie 59 104 83 13 16% mazowieckie 94 154 127 15 12% opolskie 15 34 24 5 20% podkarpackie 25 60 47 8 17% podlaskie 18 51 31 7 21% pomorskie 27 66 44 8 18% śląskie 80 133 109 13 12% świętokrzyskie 21 46 31 6 19% warmińsko-mazurskie 25 44 34 5 15% wielkopolskie 57 104 77 13 16% zachodnio-pomorskie 29 59 44 8 19% Źródło: obliczenia własne na podstawie danych BAEL. Z tablicy 3.2a odczytujemy, że liczba pracujących w ochronie zdrowia zmieniała się znacząco w badanym okresie. Wskazują na to różnice pomiędzy minimalną i maksymalną liczbą pracujących w poszczególnych kwartałach lat 1995-2005 oraz stosunkowo wysokie współczynniki zmienności. Największe zmiany zaszły w województwie dolnośląskim (współczynnik zmienności rzędu 22% oznaczający, że wartości zjawiska odchylały się od wartości przeciętnej o średnio 22%), najmniejsze w województwie łódzkim (współczynnik zmienności 11%). Aby stwierdzić jaki kierunek miały te zmiany (wzrost/spadek) należy obliczyć parametry funkcji trendu, które pozwolą stwierdzić, o ile średnio – z kwartału na kwartał – wzrastała lub malała liczba pracujących w danym województwie. Obliczenia takie wskazują, że we wszystkich województwach poza świętokrzyskim, mieliśmy do czynienia ze spadkiem liczby zatrudnionych. Największe spadki zanotowały województwa (w kolejności siły zmian): zachodnio-pomorskie, dolnośląskie, wielkopolskie, podkarpackie, małopolskie, podlaskie, opolskie. Fakt, że we wszystkich niemalże województwach mieliśmy do czynienia ze spadkami zatrudnienia w służbie zdrowie nie dowodzi bynajmniej wyjątkowo złej kondycji tej sekcji gospodarki (a w każdym razie tego wniosku nie można wysunąć z powyższej przesłanki). Po prostu spadki w ochronie zdrowia są wynikiem ogólnego spadku zatrudnienia, który widoczny jest w większości sekcji gospodarczych we wszystkich województwach. Jest to konsekwencją złej kondycji rynku pracy w Polsce, który rozpoczął się pod koniec 1998 roku (w którym wg BAEL pracowało 15608 tys. osób) i trwał aż do początku roku 2003 w którym to pracowało prawie o 15% mniej ludzi (13348 tys. osób) – por. wykres 3.3. Wykres 3.3. Liczba zatrudnionych w Polsce w okresie I kw. 1995-IV kw. 2005 15000 1998q3; 15608,126 14000 2003q1; 13348,244 13000 1995q1 1996q1 1997q1 1998q1 1999q1 2000q1 2001q1 2002q1 2003q1 2004q1 2005q1 , Źródło: obliczenia własne Aby zatem ocenić dynamikę zmian w ochronie zdrowia w kontekście ogólnie słabej kondycji rynku w pracy w Polsce, policzono parametry funkcji trendu dla udziałów pracujących w ochronie zdrowie w ogóle pracujących w danym województwie. Wyniki przedstawiono na wykresach rysunku 3.3a i w tablicy 3.3b. Rysunek 3.3a Wykresy pzebiegu i liniowe funkcje trendu4 dla udziału pracujących w ochronie zdrowia w ogóle pracujących w danym województwie dolnośląskie kujawsko-pomorskie y = -0,0003x + 0,0722 y = -0,0006x + 0,0926 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 10,0% 8,0% 6,0% 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 4,0% 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 12,0% lubelskie lubuskie y = -0,0002x + 0,0701 y = -0,0001x + 0,0707 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% łódzkie y = -0,0004x + 0,0731 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 y = 0,00000x + 0,067 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% małopolskie mazowieckie 4,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4 y = 0,00000x + 0,0629 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 y = -0,0002x + 0,0656 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 8,0% opolskie Oczywiście nie dla wszystkich województw i podokresów postać funkcji trendu jest liniowa. Aby jednak zapewnić sobie porównywalność oszacowań parametru trendu zdecydowano się wszędzie przyjąć jedną postać funkcyjną – liniową. podkarpackie podlaskie y = -0,0003x + 0,0678 y = -0,0003x + 0,0713 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 7,0% 6,0% 5,0% 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 4,0% 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 8,0% śląskie pomorskie y = -0,0003x + 0,068 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% y = 0,0002x + 0,0625 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% warmińsko-mazurskie świętokrzyskie y = -0,0004x + 0,0799 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 y = 0,0006x + 0,0451 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% wielkopolskie zachodniopomorskie y = -0,0006x + 0,0722 12,0% y = -0,0008x + 0,0938 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 19 95 19 q1 96 19 q1 97 19 q1 98 19 q1 99 20 q1 00 20 q1 01 20 q1 02 20 q1 03 20 q1 04 20 q1 05 q1 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BAEL. Poniżej znajduje się tablica w której zestawiono współczynniki trendu z wykresów na rysunku 3.3a w kolejności malejącej. Tablica 3.3b Współczynniki trendu liniowego dla udziału pracujących w ochronie zdrowia w ogóle pracujących w danym województwie świętokrzyskie 0,0006 śląskie 0,0002 łódzkie 0,0000 opolskie 0,0000 lubuskie -0,0001 lubelskie -0,0002 mazowieckie -0,0002 kujawsko-pomorskie -0,0003 podkarpackie -0,0003 podlaskie -0,0003 pomorskie -0,0003 małopolskie -0,0004 warmińsko-mazurskie -0,0004 dolnośląskie -0,0006 wielkopolskie -0,0006 zachodnio-pomorskie -0,0008 Źródło: opracowanie własne. Z wykresów na rysunku 3.3a oraz tablicy 3.3b wynika, że sytuacja zatrudnionych w ochronie zdrowia w porównaniu do ogółu zatrudnionych kształtowała się różnie w poszczególnych województwach, choć w większości z nich zanotowano spadki. Największe były one w województwie zachodnio-pomorskim, wielkopolskim, dolnośląskim, warmińskomazurskim, małopolskim. Oprócz województwa warmińsko-mazurskiego wszystkie wymienione województwa należą do tych, w których współczynniki liczby zatrudnionych w ochronie zdrowia były największe. Wtedy stwierdziliśmy, że to za mało, aby stwierdzić negatywne tendencje w ochronie zdrowia, bowiem spadki te odbywały się w trakcie ogólnego załamania rynku pracy. Teraz jednak, po przeanalizowaniu danych z wykresów na rysunku 3.3a oraz tablicy 3.3b możemy potwierdzić, że spadki zatrudnienia w województwach: zachodnio-pomorskim, wielkopolskim, dolnośląskim, warmińsko-mazurskim, małopolskim były znacznie wyższe niż ogólne spadki zatrudnienia w danym województwie. Jedyne pozytywne tendencje zanotowano w województwie świętokrzyskim (w śląskim współczynnik jest dodatni lecz dużo mniejszy) gdzie udział pracujących w ochronie zdrowia rósł średnio o 0,0006%. Za taki wynik w tym województwie odpowiada fakt nie zmieniającego się istotnie zatrudnienia w służbie zdrowia podczas znacząco spadającego zatrudnienia ogółem. W sytuacji, w której większość województw zanotowało spadki udziału pracujących w ochronie zdrowie, brak zmian w województwie łódzkim i opolskim należy uznać za tendencję optymistyczną.