Zobacz spis treści i wstęp

Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Uwagi redakcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Rozdział 1 Klasyczny język japoński – wprowadzenie . . . . . . . . .
13
1.1. Klasyczny język japoński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.1. Przykłady użycia klasycznego języka japońskiego we współczesnej
japońszczyźnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.2. Style prozy w klasycznym języku japońskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Różnice pomiędzy współczesnym a klasycznym językiem japońskim . . . . .
1.3. Klasyfikacja części mowy w klasycznym języku japońskim . . . . . . . . . . . . .
1.4. Składnia klasycznego języka japońskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. System ortograficzny klasycznego języka japońskiego . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.1. Pieśń Iroha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.2. Zasady odczytywania wyrazów zapisanych klasycznym systemem
ortograficznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6. Wyjściowe postaci kei w koniugacjach wyrazów z grupy yōgen . . . . . . . . . . .
1.7. Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
Rozdział 2 Wyrazy koniugowane yōgen
17
24
30
33
36
44
45
46
50
52
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
2.1. Wyrazy koniugowane yōgen, czyli czasowniki, przymiotniki i czasowniki
przymiotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Koniugacje czasowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.1. Koniugacje czasowników regularnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.2. Koniugacje czasowników nieregularnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.3. Upodobnienia fonetyczne czasowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Koniugacje przymiotników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Koniugacje czasowników przymiotnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Upodobnienia fonetyczne przymiotników i czasowników przymiotnych . .
2.6. Prefiksy i sufiksy słowotwórcze łączące się z wyrazami z grupy yōgen . . . .
2.7. Ćwiczenia: koniugacje czasowników, przymiotników i czasowników
przymiotnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
56
59
59
64
67
70
74
77
79
88
6
Spis treści
Rozdział 3 Słowa posiłkowe jodōshi
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.
3.7.
3.8.
3.9.
3.10.
3.11.
3.12.
3.13.
3.14.
3.15.
3.16.
3.17.
3.18.
3.19.
3.20.
..........................
93
Słowa posiłkowe jodōshi – typologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy negacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy trybu oznajmującego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenia: negacja i tryb oznajmujący . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy czasu przeszłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy trybu dokonanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenia: formy czasu przeszłego i trybu dokonanego . . . . . . . . . . . . . .
Formy trybu przypuszczającego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenia: formy trybu przypuszczającego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Forma trybu przypuszczającego i mowy zależnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy wolitywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Forma porównawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy strony biernej (passivum) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy strony sprawczej (causativum) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Informacje uzupełniające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenia: formy mowy zależnej, wolitywne, forma porównawcza,
passivum i causativum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Słowa posiłkowe używane w epoce Nara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Słowa posiłkowe używane od epoki Muromachi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Upodobnienia fonetyczne słów posiłkowych jodōshi . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenia powtórzeniowe: słowa posiłkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
94
95
100
102
104
106
112
115
127
131
132
135
137
139
141
Rozdział 4 Język honoryfikatywny keigo
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
4.1. Kategoria honoryfikatywności w klasycznym języku japońskim . . . . . . . .
4.2. Leksykalne i gramatyczne wykładniki honoryfikatywności . . . . . . . . . . . .
4.2.1. Język aprecjatywny sonkeigo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.2. Język modestywny kenjōgo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2.3. Język grzeczny teineigo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Zestawienie wykładników leksykalnych kategorii keigo wybranych
czasowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4. Informacje uzupełniające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5. Ćwiczenia: kategoria keigo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 5 Nominalne części mowy taigen
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
5.5.
145
148
151
154
156
162
163
163
173
178
180
181
188
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Klasyfikacja nominalnych części mowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rzeczownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Liczebnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenia: rzeczowniki, zaimki i liczebniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
192
193
201
205
209
7
Spis treści
Rozdział 6 Wyrazy określające i nieokreślające
oraz partykuły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
6.5.
6.6.
6.7.
6.8.
Klasyfikacja wyrazów określających, nieokreślających i partykuł . . . . . . .
Słowa atrybutywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przysłówek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenia: słowa atrybutywne i przysłówki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spójnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykrzyknik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ćwiczenia: spójniki i wykrzykniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Partykuły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.8.1. Partykuły przypadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.8.2. Partykuły spójnikowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.8.3. Partykuły rekcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.8.4. Ćwiczenia: partykuły przypadków, spójnikowe i rekcyjne . . . . . . . . . . . .
6.8.5. Partykuły finalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.8.6. Partykuły przysłówkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.8.7. Partykuły emfatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.9. Ćwiczenia: partykuły finalne, przysłówkowe i emfatyczne . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia
212
214
217
224
226
229
232
233
233
238
243
247
249
252
255
257
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Wykaz skrótów tytułów cytowanych utworów literackich . . .
Słownik japońskich terminów gramatycznych
Aneks – tabele gramatyczne
1.
2.
3.
4.
5.
211
261
. . . . . . . . . . . . . . . 263
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Koniugacje słów yōgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Słowa posiłkowe jodōshi – informacje podstawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Koniugacje słów posiłkowych jodōshi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Połączenia słów posiłkowych i partykuł z wyjściowymi postaciami kei . . . .
Porównanie form i konstrukcji kłopotliwych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indeks wybranych terminów gramatycznych
270
271
272
273
274
. . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Wstęp
Prezentowana tu książka jest pierwszym na polskim rynku wydawniczym
opracowaniem na poziomie akademickim najważniejszych zagadnień z dziedziny gramatyki klasycznego języka japońskiego. Skierowana jest do studentów japonistyki, którzy posiadają podstawową wiedzę leksykalno-gramatyczną
w zakresie współczesnego języka japońskiego. Przedstawiony w niej materiał
gramatyczny oparty został na programie gramatyki starojapońskiej nauczanym
w szkołach japońskich.
Podręcznik składa się z sześciu rozdziałów, prezentujących poszczególne
zagadnienia gramatyczne i leksykalne uporządkowane według podziału na
części mowy.
W rozdziale pierwszym „Klasyczny język japoński – wprowadzenie” przedstawione zostały najważniejsze zagadnienia dotyczące języka klasycznego, między innymi podstawowe różnice oraz podobieństwa pomiędzy językiem klasycznym a współczesnym, etapy rozwoju języka japońskiego, a także przykłady
form leksykalnych i gramatycznych, które wywodzą się ze starojapońszczyzny,
a które przetrwały i używane są również współcześnie.
W rozdziale drugim „Koniugacje czasowników, przymiotników i czasowników przymiotnych” omówione zostały poszczególne typy i paradygmaty
koniugacyjne czasowników, przymiotników i czasowników przymiotnych.
W rozdziale trzecim „Słowa posiłkowe jodōshi” zostały zaprezentowane
pełniące funkcje wykładników gramatycznych słowa posiłkowe, uporządkowane według znaczenia.
Rozdział czwarty „Język honoryfikatywny keigo” poświęcony został zjawisku honoryfikatywności. Leksykalne i gramatyczne wykładniki honoryfikatywności zostały podzielone na trzy typy, odpowiadające trzem poziomom
ugrzecznienia, a mianowicie aprecjatywnemu – sonkeigo, modestywnemu –
kenjōgo i neutralnie grzecznemu – teineigo.
W rozdziale piątym „Wyrazy nominalne taigen” przedstawione zostały rzeczowniki, zaimki oraz liczebniki tworzące grupę niekoniugowalnych części mowy.
W rozdziale szóstym „Wyrazy określające i nieokreślające oraz partykuły”
opisana została grupa wyrazów nieodmiennych, które pełnią w zdaniu funkcję
10
Wstęp
określającą. Tworzą ją słowa atrybutywne, przysłówki, spójniki, wykrzykniki
oraz partykuły.
Całość podręcznika dopełnia słownik najważniejszych terminów gramatycznych oraz tabele odmian koniugacyjnych.
Materiał językowy omówiony w formie przykładów ilustrujących konkretne konstrukcje gramatyczne oraz materiał ćwiczeniowy do opisywanych części
mowy i zagadnień zaczerpnięty został z oryginalnych utworów literackich, wydanych w zbiorowych dziełach: Nihon koten bungaku taikei (Wielki zbiór japońskiej literatury klasycznej) wydawnictwa Iwanami1 i Nihon koten bungaku zenshū
(Zbiór wszystkich dzieł literatury klasycznej) wydawnictwa Shōgakukan2.
Każdy badacz kultury japońskiej, który pragnie zgłębiać i analizować klasyczne teksty literackie, historyczne, filozoficzne czy estetyczne oraz zajmować
się ich przekładem, powinien rozpocząć swoje studia od opanowania starojapońszczyzny. Mam nadzieję, że ten podręcznik dostarczy nie tylko podstawowej wiedzy, ale będzie stanowił zachętę do bardziej pogłębionych badań nad
dawną kulturą Japonii i klasycznymi tekstami.
*
Chciałabym skierować wyrazy wdzięczności przede wszystkim do profesora Romualda Huszczy, mojego pierwszego nauczyciela klasycznego języka
japońskiego, za inspirację i cenne wskazówki. Pragnę podziękować również
profesorowi Mikołajowi Melanowiczowi, profesorowi Alfredowi F. Majewiczowi, profesorowi Watanabe Hideo i dr Sonoyamie Senri za pomoc i uwagi.
Autorka
Nihon koten bungaku taikei (Wielki zbiór japońskiej literatury klasycznej), Iwanami Shoten, Tōkyō 1957–1968.
2
Nihon koten bungaku zenshū (Zbiór wszystkich dzieł literatury klasycznej), Shōgakukan,
Tōkyō 1971–1975.
1