docUwagi - KIBR
download 
Reklamacja Transkrypt
Uwagi - KIBR
Uwagi do projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz niektórych innych ustaw Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi w zakresie zmian wynikających z dyrektywy 2014/56/UE zmieniającej dyrektywę 2006/43/WE ws. ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych (Dz.U. UE L 158 z 27.5.2014, s. 196) 1) Wprowadzenie pojęcia badania 8 Proponujemy dodatkowo rozszerzenie katalogu jednostek objętych obowiązkowym badaniem ustawowego o jednostki objęte konsolidacją. Postulujemy, by rozważono poszerzenie ustawowego obowiązkowi badania sprawozdania finansowego do rocznych skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych oraz rocznych sprawozdań finansowych wszystkich jednostek kontynuujących działalność, jak i niekontynuujących działalności wymienionych w art. 64 ustawy. Postulujemy objęcie obowiązkowym badaniem sprawozdania finansowego spółek zależnych wchodzących w skład grup kapitałowych sporządzających skonsolidowane sprawozdania finansowe w Polsce ze względu na odpowiedzialność biegłego rewidenta grupy wynikającą ze zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE oraz MSB. Katalog jednostek wymienionych w art. 64 ustawy o rachunkowości należy rozszerzyć o jednostki o szczególnym znaczeniu systemowym: kasyna i salony gier, instytucje udzielające pożyczki (typu parabanki), jednostki kontrolowane lub ze znaczącym wpływem Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego, fundacje, stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą, organizacje pożytku publicznego, jednostki otrzymujące dotacje z funduszy unijnych, Strona 1 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi jednostki otrzymujące dotacje z budżetu państwa, mających siedzibę na terytorium RP emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku alternatywnym państwa Unii Europejskiej. W naszej opinii ustawowemu obowiązkowi badania - raz na trzy lata - powinny podlegać również roczne sprawozdania finansowe pozostałych, nie wymienionych w katalogu jednostek. Wnosimy także o objęcie badaniem sprawozdań finansowych jednostek samorządu terytorialnego po przekroczeniu otrzymywanych wysokości dotacji, subwencji itp. w kwocie 3 mln zł. Przyjęcie propozycji spowoduje objęcie ochroną wydatkowania środków publicznych. Kryterium obowiązku badania jednostek samorządu terytorialnego przekraczających 150 tys. mieszkańców wydaje się być zbyt wygórowanym. Proponujemy ograniczenie tego limitu do 40 tys. mieszkańców. 2) Doprecyzowanie obowiązku badania dla oddziałów instytucji kredytowych, oddziałów banków zagranicznych, oddziałów zakładów ubezpieczeń i oddziałów zakładów reasekuracji oraz głównych oddziałów zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji 8 Obecne brzmienie propozycji nie jest jasne i sugeruje, że chodzi o wszystkie oddziały. Propozycja powinna zostać doprecyzowana, tak by wynikało z niej jasno, że „oddział instytucji zagranicznej” nie oznacza każdego oddziału banku, ale wyłącznie oddziały zagraniczne lub samobilansujące się. 3) Doprecyzowanie pojęcia czynności rewizji finansowej 9 Postulujemy pozostawienie definicji czynności rewizji finansowej w brzemieniu, aby nie wykraczały one poza badania, przeglądy i inne usługi atestacyjne zastrzeżone dla biegłego rewidenta. 4) Wprowadzenie definicji jednostki audytorskiej pochodzącej z państwa trzeciego oraz biegłego rewidenta 9 Brak uwag Strona 2 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi pochodzącego z państwa trzeciego 5) Zmiana w zakresie definicji sieci 10 Postulujemy o określenie definicji jedynie w brzmieniu wynikającym ze zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE. Definicja zapisana w dyrektywie uważa za sieć nie „każdą strukturę” ale jedynie „większą strukturę”. Obecne brzmienie propozycji prowadzi do istotnego rozszerzenia definicji sieci co powodować będzie, że mniejsze firmy audytorskie unikać będą współpracy z uwagi na ryzyko przypadkowego wejścia w sieć, które będzie miało istotny wpływ na ocenę przestrzegania zasad niezależności. W konsekwencji pojawi się bariera rozwoju firm audytorskich i cel regulatora, jakim jest promowanie rozwoju małych firm nie zostanie osiągnięty. W oryginalnym brzmieniu dyrektywy mowa jest w tym punkcie o „partnerze”, co w tłumaczeniu na język polski zostało niewłaściwie zastąpione „biegłym rewidentem”. Przyjęcie proponowanej definicji opartej na współpracy biegłego rewidenta z firmą audytorską spowoduje istotne jej rozszerzenie ponad intencję ustawodawcy europejskiego. Według brzmienia proponowanego w założeniach, każdy biegły rewident współpracujący z firmą audytorską będzie w sieci. Co więcej, pojawia się ryzyko interpretacji, że biegły rewident będzie mógł należeć do wielu sieci jeśli będzie współpracował z wieloma firmami audytorskimi, a nie to było intencją europejskiego ustawodawcy. Dlatego proponujemy zastąpienie określenia „biegły rewident” innym np. wspólnik, partner, osoba czerpiąca zyski z firmy audytorskiej. Powyższa zmiana jest konieczna w celu uniknięcia nieprawidłowej implementacji zapisów zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE. 6) Wprowadzenie definicji międzynarodowych standardów badania oraz krajowych standardów badania 10 Brak uwag Strona 3 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi 7) Określenie definicji krajowych standardów wykonywania zawodu 12 Brak uwag 8) Zmiana w zakresie definicji jednostek zainteresowania publicznego 12 Proponujemy utrzymać dotychczasowy podział na JZP i nie-JZP. 9) Doprecyzowanie pojęcia kluczowego biegłego rewidenta (kluczowego partnera firmy audytorskiej) 14 Proponujemy wprowadzenie ścisłej definicji zawartej w zmienionej Dyrektywie 2006/43/WE i doprecyzowanie pojęcia kluczowego biegłego rewidenta na poziomie ustawy tak, aby uniknąć ewentualnych rozbieżności podczas stosowania wykładni przepisu. 10) Wprowadzenie definicji małej i średniej jednostki 15 Wprowadzenie kolejnych definicji małej i średniej jednostki w ustawie o biegłych rewidentach (…) wobec podobnych zapisanych w innych ustawach (o rachunkowości, o działalności gospodarczej) może powodować wiele nieporozumień i grozić pomyłkami interpretacyjnymi. Dlatego proponujemy bardzo wyraźne doprecyzować, że definicja ta – wprowadzona do ustawy o biegłych rewidenta – służy wyłącznie celom tej ustawy. 11) Wprowadzenie definicji państwa członkowskiego pochodzenia 12) Wprowadzenie definicji przyjmującego państwa członkowskiego 13) Zatwierdzanie biegłych rewidentów i firm audytorskich 14) Zmiana zasad zgłaszania przez organ nadzoru publicznego (KNA) sprzeciwu od uchwał o wpisie do rejestru biegłych rewidentów oraz 15 Brak uwag 16 Brak uwag 16 Brak uwag 17 Propozycja wydłużenia do 45 dni (z obecnych 30 dni) terminu na wyrażenie przez organ nadzoru publicznego (KNA) sprzeciwu od uchwał o wpisie do rejestru biegłych rewidentów oraz od uchwał o wpisie na listę podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych nie została w naszej ocenie wystarczająco uzasadniona. Nie wynika ona również z zapisów zmienionej Strona 4 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi uchwał o wpisie na listę podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych Uwagi Dyrektywy 2006/43/WE. Wydłużenie terminu spowoduje dłuższe oczekiwanie przez biegłych rewidentów i podmioty na uprawomocnienie się uchwał, co utrudni w praktyce wykonywanie zawodu przez biegłych rewidentów. Wydłużenie terminu spowoduje także dodatkowe koszty po stronie podmiotu oczekującego na wpis, który będzie ponosił już koszty funkcjonowania, a nie będzie miał prawa do wykonywania czynności rewizji finansowej. Warto podnieść, że Krajowa Rada Biegłych Rewidentów, która jest takim samym organem kolegialnym, jak KNA, ma 30 dni na zrealizowanie wpisu i jest to termin wystarczający. 30 dni na wniesienie zastrzeżeń do tych wpisów wydaje się więc być także terminem odpowiednim, tym bardziej, że w dotychczasowej praktyce nie odnotowano, by KNA miała problemy z dotrzymaniem tego terminu. 15) Zmiana zasad dotyczących zaskarżania decyzji o sprzeciwie do sądu administracyjnego 18 Zaproponowane rozwiązanie jest odpowiednie. Naszym zdaniem istnieje potrzeba uzupełnienia ustawy w tym zakresie. 16) Uchylenie art. 10 ust. 5 ustawy o biegłych rewidentach 19 Naszym zdaniem proponowana zmiana jest właściwa biorąc pod uwagę, że KNA ma prawo wnosić sprzeciw od uchwał o wpisie do rejestru biegłych rewidentów a dopiero po bezskutecznym upływie terminu na jego wniesienie wpis staje się ostateczny i wywołuje skutki prawne. 17) Komisja Egzaminacyjna 19 Pkt 17.1 Wzmocnienie procesu nadzorczego nad postepowaniem kwalifikacyjnym Wyrażając zrozumienie dla koncepcji wynikającej z art. 32 pkt 4 a) zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE, opierającej się na objęciu nadzorem publicznym – w celu zapewnienia nadzoru nad zatwierdzaniem i rejestracją biegłych rewidentów – także procesu postepowania kwalifikacyjnego dla kandydatów na biegłych rewidentów prowadzonego przez Komisję Egzaminacyjną (KE), uważamy, że przedstawione w tym względzie w założeniach propozycje Strona 5 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi są zbyt daleko idące. Zaproponowane rozwiązania umożliwiające uczestnictwo przedstawicieli KNA w posiedzeniach KE (jak rozumiemy bez ograniczeń), dające uprawnienia KNA do wydawania KE wiążących wytycznych w sprawach jej uchwał (a także możliwość wydawania aktów zastępujących akty wydane przez KE), w końcu umożliwiające przeprowadzanie kontroli postępowań kwalifikacyjnych prowadzonych przez KE nie przyczynią się do podniesienia jakości postępowania kwalifikacyjnego i zapewnienia, że wpisywani do rejestru biegli rewidenci dają rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu, czemu ma służyć system nadzoru publicznego. W naszej opinii wprowadzenie powyższych rozwiązań doprowadzi do destabilizacji prac KE i wpłynie na deprecjację wiarygodności działań Komisji Egzaminacyjnej, która w obecnym stanie prawnym jest powoływana w sposób transparentny przez Ministra Finansów i w skład której wchodzą reprezentanci wiarygodnych organizacji publicznych (w tym reprezentanci Ministra Finansów). Zwracamy uwagę, że projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozwiązanie. Pkt. 17.2. Procedura wyboru członków Komisji Egzaminacyjnej Zdaniem KIBR propozycja, by w przypadku, gdy Minister Finansów nie zaakceptuje do składu Komisji Egzaminacyjnej zgłoszonych przez uprawnione organizacje osób, miał prawo powołać skład ze swoich przedstawicieli jest niewłaściwa, gdyż w skrajnym przypadku skład Komisji Egzaminacyjnej ustalony być może przez Ministerstwo Finansów. W związku z tym proponujemy aby Ministerstwo Finansów nie miało uprawnienia samodzielnego rekomendowania członków Komisji Egzaminacyjnej i jednoczesnej oceny tej rekomendacji. Zaproponowane rozwiązanie jest źródłem konfliktu interesu i zagraża obiektywnej rekrutacji członków Komisji Egzaminacyjnej. Strona 6 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi W pełni zrozumiały jest zapis, że Minister Finansów może nie zaakceptować rekomendowanej osoby, jeśli nie spełnia ona wymogów ustawy, natomiast nie znajduje uzasadnienia dawanie prawa do kwestionowania wiedzy i doświadczenia rekomendowanej osoby bez szczegółowego uzasadnienia odmowy akceptacji, które powinno być przekazywane organizacji rekomendującej i powoływanie w to miejsce osób wskazanych przez Ministra Finansów. Propozycja zapisu, że w przypadku niezaakceptowania rekomendowanych osób Minister Finansów ma prawo powołać w ich miejsce swoich przedstawicieli stwarza niebezpieczną sytuację, że w skrajnym przypadku skład Komisji Egzaminacyjnej w całości mógłby składać się z przedstawicieli Ministra Finansów, co nie jest celem europejskiego ustawodawcy. Uznając, że rolą Ministra Finansów jest czuwanie nad właściwym doborem składu Komisji Egzaminacyjnej zatwierdzane powinny być osoby zgłoszone przez organizacje wymienione w ustawie, jeśli spełniają jednoznacznie kryteria. W przeciwnym razie odpowiednie ciało (KRBR, środowisko naukowe czy KNF) powinno rekomendować inną osobę, ale nie powinien czynić tego – w zastępstwie – Minister Finansów. Biorąc powyższe pod uwagę, nie możemy zgodzić się na zaproponowaną zmianę trybu nominowania członków KE. KIBR nie widzi powodu, dla którego miałby obowiązywać zakaz łączenia członkostwa w organach KIBR z członkostwem w KE. Z uzasadnienia wynika, że chodzi o „zapewnienie niezależności i bezstronności, również względem samorządu zawodowego biegłych rewidentów, a w szczególności względem organów KIBR, w tym KRBR, która ma bezpośredni wpływ na funkcjonowanie Komisji w zakresie m.in. uchwalania regulaminu Komisji, określania w drodze uchwał wysokości wynagrodzeń dla członków KE”. Uzasadnienie to nie jest jasne. KRBR uchwala powyższe uchwały „w porozumieniu” z KE, a więc wspólnie i w konsekwencji ma wpływ na funkcjonowanie Komisji Egzaminacyjnej już na tym Strona 7 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi etapie. Nie rozumiemy, o jaką bezstronność i niezależność w tym momencie chodzi. 18) Forma firmy audytorskiej i skład jej organów 19) Wymóg nieposzlakowanej opinii firmy audytorskiej 21 Brak uwag 22 Uważamy, że zaproponowane rozwiązanie wymagać będzie dalszego doprecyzowanie okoliczności, w której firma ma nieposzlakowaną opinię (oraz sposobu jej ustalenia), a także doprecyzowanie przesłanek powodujących jej utratę. Brak doprecyzowania spowoduje daleko idącą dowolność interpretacji rozumienia tego pojęcia. 20) Zadania organów samorządu zawodowego biegłych rewidentów (KRBR, KKN) 22 Postulujemy dalsze doprecyzowanie zadań Krajowej Komisji Nadzoru, o których mowa w pkt 20.2. a) założeń, w sposób taki, by wynikało z niego wyraźnie, że organ w oparciu o delegację ustawową (ustawowe zlecenie zadań przez KNA) przeprowadza kontrole planowe i tematyczne (w ramach systemu zapewniania jakości badań) w zakresie ustawowych badań sprawozdań finansowych przeprowadzonych w quasi-JZP i nie-JZP oraz kontrole pozaplanowe (w ramach systemu sankcji i dochodzeń) w zakresie ustawowych badań sprawozdań finansowych przeprowadzonych w quasi-JZP i nie-JZP. Obecny zapis zawierający sformułowanie „w podmiotach badających quasi-JZP i nie-JZP” sugeruje, że dokonano podmiotowego, a nie przedmiotowego podziału kontroli jakości, co znaczyłoby, że kontrole ustawowo zlecane samorządowi mogą być przeprowadzane wyłącznie w podmiotach uprawnionych, które w ogóle nie badają sprawozdań finansowych JZP. Taki podział kontroli nie byłby czytelny i prowadziłby do wyłączenia spod kontroli jakości cały obszar ustawowych badań wykonywanych w jednostkach quasi-JZP i nie-JZP przez podmioty, które badają także JZP. Jednocześnie informujemy, że w tym obszarze KRBR będzie zgłaszała dalsze uwagi dotyczące zmiany struktury samorządu na kolejnych etapach legislacyjnych. Zmiany te będą miały na celu Strona 8 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi usprawnienie i uelastycznienie działalności samorządu oraz uwzględnienie w tym zakresie zgłaszanych podczas VIII Krajowego Zjazdu Biegłych Rewidentów. postulatów 21) Uznawanie firm audytorskich zatwierdzonych w innych państwach członkowskich 23 Brak uwag 22) Umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej 25 Postulujemy doprecyzowanie przepisu, np. poprzez określenie, że „firma audytorska zobowiązana jest do posiadania ważnej umowy ubezpieczenia OC z tytułu wykonywania czynności rewizji finansowej od dnia (lub alternatywnie: „najpóźniej od dnia”) rozpoczęcia wykonywania tych czynności do dnia zakończenia wykonywania czynności rewizji finansowej”. Ubezpieczenie OC powinno być zawierane od dnia rozpoczęcia wykonywania czynności, bowiem dzień uprawomocnienia się wpisu nie rodzi żadnych ryzyk OC związanych z przeprowadzaniem czynności rewizji finansowej. Ponadto dzień rzeczywistego rozpoczęcia działalności jest łatwiejszy do określenia. 23) Zakres egzaminów 26 Brak uwag 24) Zakres informacji ujętych w rejestrze biegłych rewidentów i na liście podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych 25) Zawodowy sceptycyzm 26 Brak uwag 27 Rekomendujemy odstąpienie od uregulowania kwestii zawodowego sceptycyzmu w projektowanej ustawie. Zagadnienie to jest szczegółowo opisane w obowiązujących biegłych rewidentów standardach badania. Definiowanie postawy sceptycznej w oderwaniu od pozostałych standardów zawodowych biegłych rewidentów jest niewłaściwe. Definicja sceptycyzmu zawodowego nie powinna być czytana w oderwaniu od kontekstu tych standardów, a tak się stanie jeśli propozycja zostanie wprowadzona w formie zaproponowanej w założeniach. Założenia budują podstawy Strona 9 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi do takiego działania co w konsekwencji spowoduje pojawianie się prawnych a nie zawodowych interpretacji sceptycznej postawy biegłego rewidenta. Zwracamy uwagę, że definicja sceptycyzmu znajduje się już w standardach zawodowych biegłych rewidentów, które przyjęte zostały przez KNA. 26) Zasady bezstronności i niezależności 27 Wprowadzanie zapisów dotyczących zasad bezstronności i niezależności do ustawy (wykraczających poza zapisy zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE i Rozporządzenia (UE) nr 537/2014) nie jest celowe, ponieważ zasady te reguluje obowiązujący biegłych rewidentów Kodeks etyki zawodowej, który jest spójny z dyrektywą. Zwracamy uwagę, że proponowana regulacja powinna dodatkowo uwzględnić sytuacje, w których występują zagrożenia bezstronności i niezależności możliwe do ograniczenia i wyeliminowania (w ślad za standardami). Pominięcie tego aspektu, przy proponowanej w projekcie daleko idącej penalizacji działań zgodnych z przepisami dyrektywy i rozporządzenia, a przez to de facto rozszerzeniu wykazu sytuacji oznaczających brak bezstronności i niezależności, prowadzić może do konieczności licznych odstąpień od realizacji zleceń czynności rewizji finansowej. Zwracamy uwagę, że wprowadzenie ostrzejszych zasad niż określono w przepisach europejskich będzie krzywdzące dla małych przedsiębiorców, jakimi są w większości firmy audytorskie. Z uwagi na bardzo dotkliwe konsekwencje niezachowania niezależności biegłego rewidenta lub podmiotu uprawnionego postulujemy nie wprowadzanie do ustawy proponowanych zapisów (pozostawienie w tym zakresie przepisów Kodeksu etyki zawodowej, który jest wprowadzany przez KRBR, po zatwierdzeniu przez KNA). 27) Zatrudnianie przez badane jednostki byłych biegłych rewidentów lub pracowników firm audytorskich 30 Postulujemy doprecyzowanie, że przepis ten w całości dotyczy wyłącznie osób wpisanych do rejestru biegłych rewidentów, a także biorących udział w badaniu sprawozdania finansowego aplikantów i asystentów nie będących biegłymi rewidentami. Zdaniem KIBR niewłaściwe jest rozciąganie tego przepisu na inne osoby, np. ekspertów, z których wiedzy w trakcie procesu Strona 10 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi badania sprawozdania finansowego może korzystać biegły rewident i podmiot uprawniony. Takie ograniczenia powodować będą ograniczenia zasobów niezbędnych w procesie badania oraz zwiększenie kosztów badania, które wynikać będą z konieczności rekompensowania ograniczeń na rynku pracy oraz powodować utrudnienia (a czasem wręcz uniemożliwią) prowadzenie działalności audytorskiej przez firmy biegłych rewidentów. 28) Przygotowywanie do badania ustawowego i ocena zagrożeń dla niezależności 31 Propozycja wprowadzenia wymogu, by przed przyjęciem lub kontynuowaniem zlecenia badania ustawowego podmiot uprawniony oceniał i dokumentował, m.in. prawość członków organu administrującego, zarządzającego lub nadzorczego jednostki podlegającej badaniu jest niewłaściwa. Brak jest bowiem definicji terminu „prawość” i możliwości jej prawnej interpretacji. Ponadto brak jest wskazania, jakimi narzędziami ustawowymi dysponować będzie biegły rewident, aby ocenić prawość. Podobnie jak w przypadku sceptycyzmu zawodowego ocena prawości klienta ma swój kontekst zapisany w standardach zawodowych. Wyrwanie jednej zasady i wpisanie jej do tekstu ustawy spowoduje, że pojawi się wiele interpretacji prawnych „prawości” co spowoduje deformację rzeczywistych oczekiwań co do sposobu jej oceny wobec możliwości i ograniczeń jakie wynikają ze standardów zawodowych. Kluczowe jest na przykład to, że działanie biegłego rewidenta i firmy audytorskiej zmierza w przypadku badania sprawozdania finansowego do uzyskania racjonalnej pewności w odniesieniu do sprawozdania finansowego. Poznanie klienta i jego prawości (ang. integrity) ma zapewnić obniżenie ryzyka badania do poziomu umożliwiającego osiągnięcie racjonalnej pewności o badanym sprawozdaniu. Pominięcie tego kluczowego aspektu doprowadzi do rozszerzenia oczekiwań otoczenia wobec zakresu działań jakie biegły rewident wykonuje w celu oceny prawości klienta. Należy naszym zdaniem należy doprecyzować, co powinno się rozumieć pod pojęciem „członkowie organu administrującego”. Są to zazwyczaj rady nadzorcze w przedsiębiorstwach. Pozostawienie otwartego katalogu będzie źródłem sprzecznych interpretacji, co nie będzie sprzyjać spójnemu Strona 11 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi stosowaniu przepisów ustawy 29) Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej 33 Proponujemy przyjęcie koncepcji zachowania tajemnicy zawodowej w sposób uregulowany u doradców podatkowych. 30) Zmiana firmy audytorskiej – dostęp do dokumentacji 34 Postulujemy wykreślenie słowa „nieodpłatnie” i dodanie sformułowania, że „udostępnienie wszelkich informacji na temat badanej jednostki i ostatniego badania” powinno następować zgodnie z warunkami określonymi w standardach badania (MSB). Zwracamy jednocześnie uwagę, że zmieniona Dyrektywa 2006/43/WE nie wymaga od przedsiębiorstw nieodpłatnego wykonywania działalności gospodarczej. Wymaganie wykonywania pracy bez wynagrodzenia jest zbyt dużą ingerencją w swobodę prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców-biegłych rewidentów i może doprowadzi do patologicznych sytuacji w gospodarce, gdy podmiot zmieniany będzie zobowiązany na mocy ustawy do nieodpłatnego, ciągłego udostępniania informacji podmiotowi przejmującemu zlecenie, a tym samym nieodpłatnego świadczenia usług na rzecz klienta, które utracił. 31) Zastąpienie definicji jednostki powiązanej definicją podmiotu powiązanego z podmiotem uprawnionym 34 Brak uwag 32) Organizacja wewnętrzna firm audytorskich 35 Proponujemy wprost implementację art. 24a pkt 1 d) zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE, dopuszczającego możliwość zlecenia ważnych funkcji badania w ramach outsourcingu. Regulacje europejskie nie ograniczają możliwości budowania optymalnych struktur dla procesów badania, w tym korzystania z podwykonawstwa (ang. outsourcing). Wymaga się jednak zapewnienia jakości tych procesów, tak aby zapewnić ostateczną jakość całego badania. Ograniczanie możliwości podwykonawstwa w konsekwencji ogranicza rozwój działalności przedsiębiorstw biegłych Strona 12 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi rewidentów. Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozwiązanie. 33) Organizacja pracy 38 Rekomendujemy pozostawienie obecnie obowiązujących uregulowań dotyczących okresu archiwizowania dokumentacji. Zmieniona Dyrektywa 2006/43/WE w art. 24b dotyczącym Organizacji pracy nie wymaga wydłużenia okresu archiwizowania dokumentacji klienta, w tym przez okres aż 11 lat. Zdaniem KIBR proponowany w założeniach 11-letni okres jest niewłaściwy i spowoduje znaczne obciążenia administracyjne dla podmiotów uprawnionych (koszt przechowywania obszernej dokumentacji przez wiele lat). Proponujemy aby wymogi dotyczące organizacji pracy w zakresie badania określone w rozporządzeniu dotyczyły wyłączenie badań JZP. Dla pozostałych badań wystarczającymi są rozległe regulacje zawarte w MSB. 34) Wynagrodzenie za badanie 40 Wymóg wskaźnika 70% w celu uzyskania właściwego wynagrodzenia za usługi dodatkowe odnosi się wyłącznie do badanych JZP (zgodnie z art. 4 Rozporządzenia (UE) nr 537/2014). Rozszerzanie wymogu na sektor przedsiębiorstw biegłych rewidentów badających nie-JZP jest krzywdzące, niewłaściwe i stawia mniejsze firmy audytorskie w sytuacji słabszej od przedsiębiorstw innych branż (doradztwo podatkowe, wyceny). Postulujemy niewprowadzanie tego limitu do badań nie-JZP, gdyż nie wymaga tego ani zmieniona Dyrektywa 2006/43/WE ani Rozporządzenie (UE) nr 537/2014. Zatem nie ma uzasadnienia prawnego dla takiego działania. Nie przedstawiono w założeniach żadnego uzasadnienia merytorycznego czy empirycznego w tym zakresie. Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających Strona 13 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi wprowadzenia ograniczenia dla badań nie-JZP. Wynagrodzenia za badania sprawozdań finansowych nie mogą być regulowane rynkowo, w związku z czym niedopuszczalne prawnie jest wprowadzanie jakichkolwiek „sztucznych limitów” tam, gdzie nie wymagają tego przepisy europejskie. Jednocześnie chcemy bardzo wyraźnie zaprotestować przeciwko sformułowaniom użytym w uzasadnieniu do proponowanej zmiany regulacji dotyczącej Wynagrodzenia za badanie. Protest budzi zdanie „Ponadto należy wprowadzić zapisy uniemożliwiające manipulowanie wynagrodzeniem za badanie w celu obejścia 70% limitu na wynagrodzenie za świadczenie innych dozwolonych usług na rzecz badanej jednostki, w szczególności chodzi o sytuację, w której ma miejsce sztuczne zawyżanie bazy (tj. wynagrodzenia za badanie), stanowiącej podstawę wyliczenia maksymalnego wynagrodzenia za usługi dodatkowe, zamiast stosownej rezygnacji ze świadczenia badania albo ze świadczenia określonej usługi dodatkowej”, bowiem sugeruje ono, że tego typu praktyki są normą i zachodzi potrzeba ich wyeliminowania. Niejasne jest na jakiej podstawie założono, że podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych nie będą w stanie zrezygnować ze świadczenia usługi dodatkowej lub badania i konieczne jest wprowadzenie odpowiednich mechanizmów ochronnych w ustawie. Stawia to podmioty uprawnione w bardzo złym świetle, co naszym zdaniem jest nieuzasadnione i nie ma podstaw faktycznych. 35) Badanie skonsolidowanego sprawozdania finansowego 41 Art. 27 zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE nie wymaga, aby biegły rewident grupy posiadał otrzymaną nieodpłatnie dokumentację badania wykonaną przez biegłego rewidenta z kraju trzeciego (istnieje wyłącznie wymóg, aby istniała umowa gwarantująca udostępnienie takiej dokumentacji). Rekomendujemy, aby tego typu porozumienia z innymi krajami zawierane były przez KNA (jako organ odpowiedzialny). Strona 14 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń 36) Zakres kontroli zapewniania jakości w firmach audytorskich Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi 44 Uwagi W założeniach zaproponowano bardzo rozległe określenie weryfikacji przestrzegania prawa przez firmę audytorską. Proponujemy, aby zawęzić je do przepisów związanych z przeprowadzeniem badania sprawozdania finansowego. Obecna propozycja umożliwia dokonywanie weryfikacji przestrzegania przez firmę audytorską przepisów prawa pracy, prawa podatkowego a nie taki jest cel kontroli zapewnienia jakości. Proponujemy również zastąpienie wyrażenia „innych usług niebędących badaniem” terminem „innych czynności rewizji finansowej niebędących badaniem”. Propozycja kontroli innych usług, w tym np. działalności szkoleniowej, czy prowadzenia ksiąg rachunkowych jest nieuzasadniona i godzi w równość traktowania podmiotów gospodarczych (inne pomioty prowadzące działalność w takim zakresie nie podlegają takiej kontroli). Dodatkowo nie istnieją standardy wykonywania tych usług obowiązujące wszystkie świadczące je podmioty gospodarcze w Polsce. Ze zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE nie wynika obowiązek kontrolowania jakości innych usług niż badanie sprawozdań finansowych, gdyż dyrektywa dotyczy wyłącznie badań ustawowych. Należy jednak umożliwić weryfikację jakości innych usług w związku ze zgłaszanymi skargami. Dyrektywa nie wymaga w ramach systemu zapewnienia jakości dokonywania przeglądu metodyki stosowanej w firmie audytorskiej. Zakres kontroli zapewnienia jakości jest wystarczający dla zrozumienia i oceny zasad przeprowadzania badań sprawozdań finansowych. Podejmowanie prób wykraczających poza obszerne wymagania dyrektywy będzie źródłem barier w rozwoju przedsiębiorstw biegłych rewidentów. W założeniach do zakresu przeprowadzanych kontroli nie zapisano w sposób czytelny i jednoznaczny wymogu skalowalnego zakresu kontroli jakości, o którym mówi dyrektywa – nie jest zasadne stosowanie jednakowych procedur kontrolnych do dużego i małego badania a także dużej i małej firmy audytorskiej. Strona 15 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń 37) Kontrole w podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych badających nie-JZP oraz quasi-JZP Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi 45 Uwagi Nie zgadzamy się z zaproponowanymi zaostrzeniami wobec członków Krajowej Komisji Nadzoru (KKN) oraz wizytatorów. Nie dostrzegamy w nich ducha skalowalności rozwiązań systemowych, o których mówi zmieniona Dyrektywa 2006/43/WE. Określanie wymagań wobec członków KKN, kontrolerów i wizytatorów powinno leżeć w gestii KIBR. KNA powinno mieć uprawnienia umożliwiające nadzór nad skutecznością kontroli i korygowania procedur jeśli uzna je za wymagające takiej korekty. Zaproponowane ograniczenia dotyczące wymagań stawianych wobec członków KKN będą źródłem dodatkowych kosztów dla organizacji biegłych rewidentów, ograniczą możliwość wyboru doświadczonych praktyków do tego organu. A już dziś funkcjonowanie KKN pochłania znaczące fundusze własne. Wprowadzenie zakazu wykonywania zawodu będzie wymagało wypłaty odszkodowania z tytułu zakazu wykonywania zawodu w okresie kadencji. Podobnie ograniczenia stawiane wobec wizytatorów będą źródłem dodatkowych kosztów, gdyż ograniczą możliwość wyboru odpowiednich kandydatów na wizytatorów. Przesłanką do proponowania danego biegłego rewidenta do KKN nie powinno być niewykonywanie zawodu, lecz kompetencje i doświadczenie gwarantujące odpowiedni poziom profesjonalizmu nadzorowanych kontroli. Wymóg, aby członkowie KKN nie wykonywali badań ustawowych zmusi KIBR do zwiększenia wynagrodzeń za prace członków KKN. Uważamy, że wyłączenie stosowania ustawy o swobodzie działalności gospodarczej powinno zostać zapisane jako ogólna zasada (a w najgorszym przypadku objąć nią także kontrole pozaplanowe). Postulujemy ponadto wprowadzenie możliwości zatwierdzania wszystkich lub wybranych kontrolerów do poszczególnych lub wszystkich kontroli (po złożeniu przez nich oświadczeń o niezależności) w celu zwiększenia elastyczności w bieżącym zarządzaniu zespołem Strona 16 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi (bardzo ograniczonym ze względów finansowych) lub też ograniczenie się do zatwierdzania przez KNA kandydatów na kontrolerów, co byłoby jednoznaczne z uznaniem, że kontroler spełnia wymogi przeprowadzania kontroli, jeśli złoży oświadczenie o niezależności. Zatwierdzanie przez KNA każdorazowo kontrolerów przed poszczególnymi kontrolami wydłuża tylko proces planowania kontroli i jest to działanie zbędne formalnie. Nie ma ryzyka, że kontroler będzie wykonywał czynności kontrolne w podmiocie z którym jest powiązany lub że na kontrolę zostanie wysłany kontroler bez odpowiedniego doświadczenia. 38) Wprowadzenie procedury uzgodnieniowej zgłaszania umotywowanych zastrzeżeń przez KNA w stosunku do uchwał organów KIBR podlegających zatwierdzeniu 48 Oceniamy propozycję jako odpowiednią. Dzięki niej pojawi się możliwość udzielania odpowiedzi przez organ KIBR na zastrzeżenia zgłoszone przez KNA. Usprawni to proces opracowania ostatecznie uchwały, która uwzględni racje obu stron. Za dobrą uznajemy propozycję, która przewiduje prawo organu KIBR do wniesienia skargi do sądu administracyjnego na uchwałę KNA odmawiającą uwzględnienia odpowiedzi organu KIBR. Z przedstawionej propozycji założeń wynika, że wniesienie skargi do sądu administracyjnego nie wstrzymuje wykonania uchwały, jednak KNA mogłaby zdecydować o jej wstrzymaniu – co jest właściwe z naszego punktu widzenia. Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że proponowana zmiana może spowodować, iż standardem KNA stanie się procedowanie nad uchwałami organów KIBR przez 2 miesiące, co może paraliżować pracę tych organów i przełoży się na utrudnienia w działalności zawodowej i gospodarczej biegłych rewidentów. 39) Tryb zaskarżania uchwał KIBR przez KNA 49 Propozycję uznajemy za niewłaściwą. Wydłużenie dla KNA terminu do wniesienia skargi (do sądu administracyjnego) na uchwałę organu KIBR niepodlegającą zatwierdzeniu wydłuża proces Strona 17 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi decyzyjny i wprowadza duży stan niepewności (w zakresie ostatecznego charakteru uchwały) po stronie organu KIBR, a tym samym dla sprawności obrotu prawnego. Zdaniem KIBR, optymalne byłoby w tym przypadku zachowanie 30-dniowego terminu przewidzianego w art. 53 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Proponowana zmiana stwarza uwarunkowania do procedowania nad uchwałami organów KIBR przez okres 3 lub 6 miesięcy, co będzie paraliżować pracę naszej organizacji, a to przełoży się na utrudnienia w działalności zawodowej i gospodarczej biegłych rewidentów. 40) Obowiązek KIBR doręczania uchwał 41) Zasady podejmowania rozstrzygnięć przez KNA 50 Brak uwag 50 Propozycja dotycząca rozdzielenia decyzji i postanowień administracyjnych podejmowanych w trybie kpa., od pozostałych uchwał podejmowanych przez KNA wydaje się właściwa. Nie budzi zastrzeżeń wprowadzenie podpisywania obiegowych dokumentów przez inne osoby niż przewodniczący KNA (tryb przewidziany w kpa). 42) Organ właściwy w sprawach skarg i wniosków w zakresie KNA 52 Proponowane rozwiązanie jest niewłaściwe. Organ wydający decyzję nie może być organem rozpatrującym skargi. Niezależność organu nie może polegać na tym, że nie będzie on podlegać żadnej kontroli i sam będzie rozpatrywał skargi i wnioski dotyczące swojej działalności. Właściwe wydaje się rozwiązanie nadające uprawnienia w tym zakresie innemu organowi, np. Ministrowi Finansów. 43) Skreślenie biegłego z rejestru na wniosek 52 Brak uwag 44) Skreślenie z listy podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych 53 Odnośnie założenia pierwszego rekomenduje się zastąpienie zwrotu „w okresie od zawiadomienia o kontroli”, sformułowaniem „od dnia ogłoszenia planu kontroli” (w celu uniemożliwienia skreślenia podmiotu w okresie od dnia publikacji planu kontroli do dnia otrzymania zawiadomienia o kontroli). Strona 18 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi Odnośnie założenia drugiego, co do zasady, pozytywnie oceniamy ideę proponowanego rozwiązania, jednakże istnieje obawa, że jego stosowanie doprowadzi do sytuacji, gdy np. mniejszościowy udziałowiec podmiotu, który nie miał wpływu na decyzje nie będzie mógł przez pięć lat założyć własnej firmy audytorskiej. Należałoby naszym zdaniem albo doprecyzować zapis, aby dotyczył wyłącznie tych biegłych rewidentów, którym bez żadnych wątpliwości można przypisać bezpośrednią odpowiedzialność, albo odstąpić od propozycji zapisu. Zdaniem KIBR sankcja ograniczająca prowadzenie przedsiębiorstwa biegłego rewidenta powinna być nałożona w ramach postępowania dyscyplinarnego, a nie administracyjnego w postaci ograniczania prowadzenia działalności gospodarczej. 45) Sprawozdanie z badania 55 Postulujemy pozostawienie aktualnych rozwiązań w zakresie podziału sprawozdania z badania finansowego na opinię i raport. Opinia miałaby zakres zgodny z MSB, a raport zawierałby dodatkowe informacje wymagane przez zmienioną Dyrektywę 2006/43/WE oraz Rozporządzenie (UE) nr 537/2014. Takie rozwiązanie pozwoli na zachowanie zgodności opinii z MSB i porównywalność z opiniami z badania sporządzanymi poza obszarem UE. Ponadto dzięki temu rozwiązaniu zachowa się porównywalność opinii z badania JZP i nie-JZP. Projekt założeń zakłada rozszerzony zakres sprawozdania z badania w porównaniu do wymogów zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE. O ile wymóg odniesienia się przez biegłego rewidenta w sprawozdaniu z badania do prawidłowości prowadzonych ksiąg rachunkowych, na podstawie których sprawozdanie finansowe zostało sporządzone, nie będzie wymogiem nowym (obecnie w zakresie wydawanej opinii zgodnie z art. 65 ustawy o rachunkowości), o tyle stwierdzenia w odniesieniu do wybranych jednostek sektora finansowego, będą stanowić dodatkowy obszar badania, niezwiązany bezpośrednio ze sprawozdaniem finansowym (np. współczynnik wypłacalności nie jest obowiązkowym elementem sprawozdania finansowego banku sporządzonego zgodnie z MSSF, podobnie – margines wypłacalności w sprawozdaniach finansowych zakładów ubezpieczeń i reasekuracji wg MSSF). Biegły rewident musiałby zatem Strona 19 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi przeprowadzić dodatkowe procedury w celu potwierdzenia wiarygodności tego typu stwierdzeń. Stanowi to jednak dodatkową usługę atestacyjną, którą biegły rewident wykonuje zgodnie z MSUA 3000 i obecnym KSRF 3, zgodnie z którymi powinien wydać oddzielny raport. Ponadto, zwracamy uwagę, iż propozycja umieszczenia w sprawozdaniu z badania stwierdzenia utworzenia przez zakład ubezpieczeń rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w wysokości zapewniającej pełne wywiązanie się z bieżących i przyszłych zobowiązań, wynikających z zawartych umów ubezpieczenia i umów reasekuracji oraz zabezpieczenie tych rezerw lokatami, zgodnie z przepisami wykracza poza zakres badania sprawozdania finansowego, które jest w istocie historyczną informacją finansową. Przyszłe zobowiązania stanowią bowiem prospektywną informację finansową, której zweryfikowanie wymaga przeprowadzenia procedur innych niż badanie historycznych informacji finansowych. Należy przy tym zauważyć, że zawarcie tego typu stwierdzeń byłoby w sprzeczności z wymogiem dyrektywy, zgodnie z którym biegły rewident powinien w swoim sprawozdaniu z badania umieścić stwierdzenie, że „zakres badania ustawowego nie obejmuje zapewnienia co do przyszłej rentowności badanej jednostki, ani efektywności lub skuteczności prowadzenia spraw jednostki przez jej organ zarządzający lub administracyjny obecnie lub w przyszłości”, informując tym samym użytkowników sprawozdania finansowego, że jego opinia nie odnosi się do przyszłych zdarzeń. Postulujemy zatem, aby wymóg zawarcia tych stwierdzeń w sprawozdaniu z badania został usunięty. 46) Określenie zasad odpowiedzialności zawodowej biegłych rewidentów i podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych za naruszenie przepisów prawa, w tym rozporządzenia (UE) nr 537/2014, standardów wykonywania zawodu 59 KIBR wyraża głębokie przekonanie, że w przypadku odpowiedzialności zawodowej biegłych rewidentów konieczne jest zachowanie procedury dyscyplinarnej powiązanej z kpk, a w stosunku do podmiotu gospodarczego (jakim jest podmiot uprawniony do badania) ma uzasadnienie pozostawienie procedury administracyjnej. W ocenie KIBR proponowana regulacja z uwagi na jej unikatowość w kraju i Unii Europejskiej wiąże się ze sporami prawymi, które podważać mogą jej konstytucyjność, przez co nie gwarantuje Strona 20 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi osiągnięcia oczekiwanego celu regulacyjnego. Dotychczas stosowana procedura karna dawała obwinionemu m.in. liczne prawa (takie jak odmowa składania wyjaśnień, obowiązek rozstrzygania wątpliwości na korzyść obwinionego itd.). Proponowane zapisy zastępujące procedurę karną procedurą administracyjną pozbawiają obywateli-biegłych rewidentów oraz przedsiębiorstwa biegłych rewidentów realnych możliwości obrony, zważywszy na fakt przypadku, gdy stroną postępowania jest pokrzywdzony, który ma znacznie silniejszą dowodowo pozycję z uwagi na dostęp do kompletnej dokumentacji księgowej jednostki, czego biegły rewident i firma audytorska jest pozbawiona. oraz zasad etyki zawodowej oraz odpowiedzialności osób trzecich z tytułu naruszenia przepisów ustawy oraz rozporządzenia (UE) nr 537/2014 Jednocześnie podkreślamy, że odpowiedzialność zawodowa i zobowiązanie do przestrzegania zasad etyki zawodowej i standardów wykonywania zawodu powinny dotyczyć także kandydatów na biegłych rewidentów, w tym w szczególności aplikantów i asystentów uczestniczących w czynnościach rewizji finansowej. 47) Organy właściwe do przeprowadzenia postępowań administracyjnych mających na celu ustalenie odpowiedzialności z tytułu nienależytego wykonywania czynności rewizji finansowej lub z tytułu innych naruszeń przepisów ustawy oraz rozporządzenia (UE) nr 537/2014 60 W naszej ocenie przedstawiony tryb egzekwowania odpowiedzialności nie jest jednoznaczny i budzi istotne zastrzeżenia. Należy zauważyć, że filozofia/istota postępowania administracyjnego nie koresponduje z celami postępowania dyscyplinarnego (karnego). Takie pojęcia jak wina biegłego rewidenta (umyślność, nieumyślność, lekkomyślność czy niedbalstwo), zarzuty stawiane w stosunku do niego, są obce procedurze administracyjnej. Propozycja stworzenia swoistego modelu mieszanego dla realizacji odpowiedzialności z tytułu nienależytego wykonywania czynności rewizji finansowej lub z tytułu innych naruszeń przepisów ustawy oraz Rozporządzenia (UE) nr 537/2014 (nawet z uwzględnieniem podziału na JZP i nie-JZP, co z kolei warunkuje właściwość KNA albo organu KIBR) wprowadzać może nie tylko uzasadnienie dla zarzutu ograniczenia praw i gwarancji procesowych stron (w modelu mieszanym są one dużo mniejsze niż w tradycyjnym postępowaniu dyscyplinarnym), ale także wątpliwości natury konstytucyjnej. Powstaje w tym miejscu pytanie o konstytucyjną zasadę równości wszystkich wobec prawa. Z literalnego brzmienia art. 32 Konstytucji RP – wprost wynika – że wszyscy są wobec prawa równi, przy czym wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Dlaczego przedsiębiorstwa biegłych Strona 21 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi rewidentów jak i biegli rewidenci mają być traktowani inaczej? Dodatkowo Konstytucja RP przewiduje, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Sformułowana wyżej konstytucyjna zasada równości wszystkich wobec prawa oznacza w praktyce, objęcie ochroną konstytucyjną nie tylko osób fizycznych, ale także każdego rodzaju organizacji, w tym także nie mających osobowości prawnej (M. Chmaj, Równość wobec prawa i zakaz dyskryminacji, (w:) Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce. Zasady ogólne, t. I, red. M. Chmaj, Kraków 2002, s. 126). Interpretacją ww. przepisu w randze zasady konstytucyjnej, zajmował się Trybunał Konstytucyjny, dając wyraz swojemu stanowisku w wyroku z dnia 24 lutego 1999 r. (zob. SK 4/98 OTK 1999, nr 2 poz. 24). Trybunał Konstytucyjny w przyjętym stanowisku uznał, że jeżeli pewien zbiór podmiotów cechuje określona istotna cecha, to – istnieje konstytucyjny nakaz, aby takie podmioty należące do tej samej klasy, w ramach określonego stanu prawnego, czyli w podobnej sytuacji, traktowane były równo, czyli tak samo, bez zróżnicowania w postaci faworyzowania, ale i bez dyskryminacji. Z posiadanych przez KRBR informacji wynika, że spośród kilkunastu samorządów zawodów zaufania publicznego działających w Polsce, KIBR byłaby ewenementem i jedynym w Polsce samorządem zaufania publicznego pozbawionym postępowania dyscyplinarnego sensu stricte. Proponowane rozwiązanie (wprowadzenie modelu mieszanego) doprowadziłoby do różnicowania sytuacji prawnej podmiotów posiadających tę samą cechę tj. przymiot samorządów zawodowych. Dodatkowo nie widzimy podstaw prawnych w przepisach zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE oraz Rozporządzenia (UE) nr 537/2014, które pozwalałyby na derogowanie dotychczasowego postępowania dyscyplinarnego. 48) Środki i kary stosowane w przypadku nienależytego przeprowadzenia czynności rewizji finansowej oraz w przypadku innych naruszeń przepisów ustawy 61 Proponowane zmiany w zakresie wysokości kar są nie do przyjęcia. KIBR nie znajduje żadnego uzasadnienia ich wysokości w przepisach prawa europejskiego (prawo oczekuje, aby kary były dotkliwe, a nie prowadziły do upadłości lub ruiny zawodowej biegłych rewidentów). Naszym zdaniem dotychczasowe rozwiązania w zakresie firm audytorskich są już dostatecznie dotkliwe. Zwiększenie kary pieniężnej dla biegłych rewidentów do kwoty 4 mln zł. oznacza ponad Strona 22 z 47 Lp. Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Tytuł punktu założeń lub rozporządzenia 537/2014 (UE) nr Uwagi 1.000 krotny wzrost dotychczasowej maksymalnej kary. Dlatego wyrażamy stanowczy sprzeciw przeciwko propozycji wysokości maksymalnej kary w kwocie 4 mln zł w stosunku do osób fizycznych. Propozycja ta jest zbyt restrykcyjna, ponadto w polskich realiach gospodarczych wręcz abstrakcyjna i z tego powodu nie spełni oczekiwanej roli odstraszającej. Proponujemy, aby wysokość maksymalnej kary nakładanej na biegłego rewidenta nie mogła przekroczyć wynagrodzenia za badanie, jakie otrzymał. Zaproponowana kara w wysokości 4 mln zł będzie miała de facto charakter odstraszający dla potencjalnych kandydatów na biegłych rewidentów jak i rozwój przedsiębiorczości biegłych rewidentów, którzy nie będą zainteresowani prowadzeniem firm audytorskich, ani praktycznym wykonywaniem czynności rewizji finansowej. Ponadto zwracamy uwagę na fakt, że możliwość nakładania kar powinna dotyczyć wyłącznie tych biegłych rewidentów, którym bez żadnych wątpliwości będzie można przypisać bezpośrednią odpowiedzialność za ewentualnie popełnione nieprawidłowości. Nie można takiej odpowiedzialności przypisywać, np. członkom zespołu badającego (w tym osobom nie będącym biegłymi rewidentami), którzy nie mieli wpływu na proces decyzyjny (w tym miejscu podkreślamy także, że proponowana kara dla osób fizyczny w wysokości 4 mln zł, narusza przepisy Kodeksu prawa pracy). 49) Określenie katalogu osób, w stosunku do których można nałożyć administracyjną karę pieniężną 63 Wnioskujemy o wykluczenie z katalogu osób, w stosunku do których można nałożyć administracyjną karę pieniężną: członków zespołu badającego (nie będących biegłymi rewidentami) i ekspertów (nie będących biegłymi rewidentami). Postulujemy, by kary mogły być zastosowane wyłącznie w stosunku do tych biegłych rewidentów, którym bez żadnych wątpliwości będzie można przypisać bezpośrednią odpowiedzialność za ewentualnie popełnione nieprawidłowości. Zagrożenie karą dla osób wspierających proces badania kierowanego przez kluczowego biegłego rewidenta ograniczy dostęp do odpowiednich zasobów ludzkich (pod względem kompetencji, Strona 23 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi wykształcenia, czy doświadczenia), które są niezbędne szczególnie przy wykonywaniu badań większych jednostek, w tym JZP. 50) Wprowadzenie rozwiązań stawiających wymóg określenia przedmiotu postępowania w sprawie ustalenia odpowiedzialności z tytułu nienależytego przeprowadzenia czynności rewizji finansowej oraz w przypadku innych naruszeń przepisów ustawy lub rozporządzenia (UE) nr 537/2014 63 Naszym zdaniem propozycja jest uzasadniona. Obecnie jest ona realizowana zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. 51) Regulacje dotyczące przedawnienia wszczęcia i prowadzenia postępowania w sprawie ustalenia odpowiedzialności z tytułu nienależytego przeprowadzenia czynności rewizji finansowej oraz w przypadku innych naruszeń przepisów ustawy lub rozporządzenia (UE) nr 537/2014 64 Zwracamy uwagę, że w postępowaniu administracyjnym, w sprawach tego typu, nie występują przedawnienia. Natomiast zastosowanie przepisów kpk stoi w sprzeczności z procedurą administracyjną, która miałaby być podstawą tego typu postępowań w stosunku do podmiotów. 52) Status osoby zawiadamiającej organ nadzoru publicznego lub organ KIBR o podejrzeniu naruszenia przepisów ustawy i innych ustaw implementujących dyrektywę 2006/43/WE oraz rozporządzenia 65 Uważamy, że dotychczasowe rozwiązania sprawdziły się w praktyce i postulujemy ich pozostawienie. Wprowadzenie instytucji zgłaszania naruszeń jest konsekwencją art. 30 zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE. Oceniając jednak dyspozycję wyrażoną w ww. artykule wydaje się uzasadnione odesłanie przez projektodawców założeń do stosowania przepisów Działu VIII kpa oraz przepisów wykonawczych dotyczących organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków. W tym miejscu, w ocenie KIBR istotne byłoby rozważenie na poziomie konkretnego przepisu nowej ustawy, jak należy postępować i procedować w przypadku anonimów. Praktyka wielu urzędów Strona 24 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi w Polsce wskazuje na dualizm w tym zakresie, tzn. jedni przyjmują i rozpatrują wszystko (nawet anonimy), z kolei inne instytucje pozostawiają anonimy bez rozpoznania (trudno bowiem w tym momencie wskazać na wnioskodawcę czy stronę postępowania). Dlatego też z tego powodu, zgłaszany dylemat warto byłoby rozstrzygnąć w formie konkretnego przepisu. UE nr 537/2014 Postulowane w założeniach rozwiązania w zakresie statusu osoby zawiadamiającej postulowane w założeniach nie uwzględniają przepisów procedury dyscyplinarnej (karnej). Warto zauważyć, że w przypadku procedury karnej prawo jasno dookreśla sytuację procesową wnioskodawcy oraz strony pokrzywdzonej. W tym obszarze procedura dyscyplinarna (karna) wyraźnie definiuje prawa wnioskodawcy i pokrzywdzonego z jednej strony oraz zadania i kompetencje organu procesowego z drugiej strony. Zakładając, że pozostanie w przyszłej ustawie postępowanie dyscyplinarne w dotychczasowej formule, przepisy związane ze statusem osoby zawiadamiającej regulowane na poziomie procedury dyscyplinarnej (karnej) nadawałyby się do odpowiedniego zastosowania. 53) Ujawnianie zastosowanych środków i kar opinii publicznej 67 Brak uwag 54) Możliwość prowadzenia postępowania w sprawie ustalenia odpowiedzialności z tytułu nienależytego przeprowadzenia czynności rewizji finansowej oraz w przypadku innych naruszeń przepisów ustawy lub rozporządzenia (UE) nr 537/2014 wobec kilku stron 67 Zwracamy uwagę na brak możliwości prowadzenia jednego postępowania w sprawie odpowiedzialności biegłego rewidenta (odpowiedzialność dyscyplinarna na zasadzie przepisów kpk) oraz odpowiedzialności podmiotu (procedura administracyjna). Strona 25 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń 55) Uchylenie przepisów dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej biegłych rewidentów Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi 68 Uwagi Zapis niezgodny z art. 17 ust. 1 Konstytucji RP (samorząd zawodowy biegłych rewidentów jako zawód zaufania publicznego spełnia między innymi funkcję sprowadzającą się do "starań o zapewnienie należytego wykonywania tych zawodów, zawsze jednak podejmowanych w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony" (wyr. z 22.5.2001 r., K 37/00, OTK 2001, Nr 4, poz. 86). To samorząd zawodowy sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta. Tradycyjnie zakres w jakim państwo przekazuje władztwo publiczne samorządowi zawodowemu obejmuje m.in. sądownictwo dyscyplinarne. Zgodnie z zasadą decentralizacji czyli przenoszenia części uprawnień władczych na grupy obywateli, m.in. na samorządy zawodowe ich działalność skupiona jest wokół stwierdzania prawa wykonywania zawodu i prowadzenia rejestru osób do tego uprawnionych, orzekania w zakresie odpowiedzialności zawodowej czy sprawowania nadzoru nad wykonywaniem zawodu. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał zasadność wprowadzenia szczególnej procedury odpowiedzialności dyscyplinarnej, utrzymując, że wyodrębnienie procedur odpowiedzialności dyscyplinarnej i nadanie im - najpierw - pozasądowego charakteru znajdować może podstawę w specyfice poszczególnych grup zawodowych oraz w ochronie ich autonomii i samorządności. Model odpowiedzialności dyscyplinarnej osób wykonujących zawód zaufania publicznego znajduje wyraźne potwierdzenie w normie o randze konstytucyjnej, a mianowicie w art. 17 Konstytucji RP. Realizacja tej normy następuje przez określenie w przepisach prawa odpowiedzialności dyscyplinarnej, która również tworzy funkcję ochronną i w ten sposób zapewnia członkom danej korporacji niezbędną swobodę i niezależność przy wykonywaniu zawodu. To pozwala na inne wyznaczenie zakresu kontroli sądowej, ponieważ kontrolę tę należy postrzegać nie tylko w kontekście ochrony praw jednostki, lecz także jako instrument nadzoru państwa nad samorządami zawodowymi, a tych uprawnień nie należy zakreślać zbyt szeroko (por. wyrok TK z 8 grudnia 1998 r., sygn. K 41/97, OTK ZU nr 7/1998, poz. 117). Zgodnie z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP, "Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, Strona 26 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego". Powyższe konstytucyjne wymagania pod adresem przepisów karnych należy odnosić do wszystkich przepisów o charakterze represyjnym (sankcjonująco-dyscyplinującym)" (orzeczenie z 1 marca 1994 r., U. 7/93, OTK w 1994 r., cz. I, s. 41). Z art. 42 Konstytucji RP wynika zasada wyłączności ustawy w sferze prawa karnego (represyjnego), do którego niewątpliwie należy postepowanie dyscyplinarne wobec członka samorządu. Zasada ta służy gwarancji ochrony prawnej jednostek przed arbitralnością oraz nadużyciami ze strony organów władzy publicznej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 października 2009 r. sygn. akt SDI 22/09 wprost mówi, że „przecież postępowanie dyscyplinarne jest postępowaniem, w którym podejmowane są rozstrzygnięcia o charakterze represyjnym, zatem postępowanie to nie może toczyć się przy pomijaniu norm określonych w Kodeksie postępowania karnego.” 56) Powołanie organu Komisji Odpowiedzialności Zawodowej i zniesienie organów KSD i KRD 68 Zwracamy uwagę, że zarówno zmieniona Dyrektywa 2006/43/WE, jak i Rozporządzenie (UE) nr 537/2014 nie przewidują derogacji organów dyscyplinarnych KIBR. Zgodnie z art. 30 ust. 2 Dyrektywy 2006/43/WE w znowelizowanym brzmieniu: „(…) państwa członkowskie zapewniają skuteczne, proporcjonalne i odstraszające kary wobec biegłych rewidentów i firm audytorskich, w przypadku gdy badania ustawowe nie są przeprowadzane zgodnie z przepisami przyjętymi w celu wykonania niniejszej dyrektywy, i w stosownych przypadkach Rozporządzenia (UE) nr 537/2014”. Z dyspozycji przywołanego przepisu dyrektywy, zdaniem KIBR, nie wynika konieczność likwidacji dotychczasowej formuły postępowania dyscyplinarnego. Organ nadzoru publicznego nie powinien przejmować immanentnych kompetencji organu samorządu zawodowego w zakresie orzekania o sprawach dyscyplinarnych, a jedynie kontrolować te procedury. Strona 27 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi Obecnie KNA jest wyposażona w instrumenty gwarantujące spełnianie funkcji nadzorczych (kontrolnych), a mianowicie: możliwość wszczynania postępowania, udział na prawach strony, zaskarżanie kwestionowanych orzeczeń Krajowego Sądu Dyscyplinarnego (KSD). Proponowany organ Komisji Odpowiedzialności Zawodowej (KOZ) ma działać w oparciu o procedurę administracyjną, która ze swej istoty jest ułomna do tego rodzaju spraw, zwłaszcza jeśli chodzi o gwarancje procesowe strony, tj. prawo do obrony, domniemanie niewinności, rozstrzyganie wątpliwości na korzyść strony itp. Rozwiązania proponowane w założeniach, w naszej ocenie, budzą istotne wątpliwości natury konstytucyjnej. W celu udokumentowania stanowiska KIBR wraz z niniejszymi uwagami przekazujemy opinię prawną dotyczącą przedmiotowego zagadnienia. Postępowanie dyscyplinarne jest postępowaniem o szczególnym charakterze, w doktrynie i piśmiennictwie utożsamiane z postępowaniem karnym jako postępowaniem represyjnym. Z uwagi na charakter postępowania dyscyplinarnego istotne z punktu widzenia praw i gwarancji procesowych stron jest korzystanie z odpowiednich przepisów procedury karnej. To podczas procedury karnej (dyscyplinarnej) w trakcie przewodu sądowego dochodzi do ustalania ewentualnej winy obwinionego przy wykorzystaniu całego spektrum instytucji postępowania karnego. Ostatecznie stopień winy wykazany przez sąd przekłada się na wymiar kary. Podobnie przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu, tj. sąd ma szerokie możliwości w zakresie dokonywania jego oceny. Zdaniem KIBR zaznaczyć należy, że obecnie w Polsce funkcjonują dwa modele procesowe odpowiedzialności dyscyplinarnej. Jeden z nich przewiduje postępowanie dwuinstancyjne przed organami samorządu zawodowego, przy czym istnieje możliwość wniesienia kasacji od orzeczenia organu II instancji do Sądu Najwyższego. Drugi model odpowiedzialności dyscyplinarnej zakłada, że organy samorządu zawodowego orzekają jedynie w pierwszej instancji lub w dwóch instancjach, a odwołanie od orzeczenia można wnosić do sądu powszechnego. Ten model, tj. z jedną instancją w KIBR aktualnie obowiązuje w samorządzie biegłych rewidentów. Przed wejściem w życie ustawy Strona 28 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach (…) w ramach samorządu zawodowego biegłych rewidentów funkcjonował podobny model uwzględniający dwie instancje oraz odwołanie do sądu powszechnego, który sprawdzał się w praktyce. Proponujemy, aby z uwagi na ekonomikę postępowania i efektywność orzekania wrócić do modelu opartego na dwóch instancjach (sąd I instancji i II instancji w ramach KIBR) z prawem do wniesienia apelacji do sądu powszechnego. Dzięki proponowanej zmianie byłaby możliwość merytorycznej oceny stanu faktyczno-prawnego sprawy w ramach dwóch instancji sądowych na poziomie KIBR. Postulujemy także przywrócenie, jako sądu odwoławczego Sądu Apelacyjnego (jak miało to miejsce przed 2009 r.) w miejsce dzisiejszych sądów okręgowych – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Jak wykazuje praktyka sądy te mają problem z merytoryczną oceną spraw i rozstrzygają je wyłącznie pod względem formalnym. Podkreślamy, że propozycja zawarta w założeniach polegająca na likwidacji dotychczasowych organów: Krajowego Sądu Dyscyplinarnego i Krajowego Rzecznika Dyscyplinarnego jest swoistym novum na tle doświadczeń innych samorządów zaufania publicznego. Modele dyscyplinarne w nich wykorzystywane są różne, ale w żadnym z nich nie zastosowano procedury administracyjnej. Podobnego modelu nie znajdujemy także w doświadczeniach europejskich. Warto też zwrócić uwagę na fakt, że proponowany organ KOZ, który ma skupiać w sobie kompetencje organu administracyjnego i dyscyplinarnego de facto zastąpi dotychczasowe niezależne organy procedury dyscyplinarnej, tj. Krajowego Rzecznika Dyscyplinarnego i Krajowy Sąd Dyscyplinarny. Inaczej mówiąc, dochodzi tutaj do nietypowego połączenia funkcji oskarżycielskiej i orzekającej w ramach jednego organu. Reasumując nie zgadzamy się z koncepcją likwidacji dotychczasowych organów: Krajowego Rzecznika Dyscyplinarnego oraz Krajowego Sądu Dyscyplinarnego i zastąpienia ich KOZ. Jesteśmy przeciwni wprowadzaniu do postępowania dyscyplinarnego procedury administracyjnej Strona 29 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi w miejsce dotychczas stosowanej, najbardziej wiarygodnej, procedury karnej. Postulujemy także zastosowanie procedury karnej do postępowań prowadzonych przez KNA w stosunku do spraw związanych z badaniem sprawozdań finansowych w JZP. Ponadto postulujemy przywrócenie dwuinstancyjności w ramach Krajowego Sądu Dyscyplinarnego oraz wskazanie Sądu Apelacyjnego, jako sądu odwoławczego. Jednocześnie wskazujemy na postulat VIII Krajowego Zjazdu Biegłych Rewidentów powołania nowego organu w ramach KIBR: Krajowego Rzecznika Biegłych Rewidentów (postulat ten opisany jest w uwagach dodatkowych zgłoszonych do projektowanych założeń). 57) Sankcja z tytułu nieopłacenia składek członkowskich oraz opłat z tytułu nadzoru 69 Uważamy, że zaproponowane rozwiązanie jest co do zasady właściwe, jednakże zwracamy uwagę, że to do kompetencji samorządu biegłych rewidentów powinno należeć określanie wysokość opłaty z tytułu ponownego wpisu do rejestru biegłych rewidentów oraz na listę podmiotów uprawnionych. Kwestie te nie powinny być, naszym zdaniem, regulowane w ustawie. Wysokość opłat powinna bowiem rekompensować koszty administracyjnego działania organizacji biegłych rewidentów. Ponadto zwracamy uwagę, by nie używać w proponowanej zmianie ustawy wyrazu „nieopłacenie”, aby wyeliminować możliwość zapłaty częściowej składki/opłaty i - tym samym – możliwość nieuiszczenia pozostałej kwoty bez możliwości zastosowania proponowanej sankcji (nie zachodzi wówczas warunek umożliwiający skreślenie biegłego rewidenta/podmiotu-dłużnika z rejestru/listy). 58) Postępowanie dowodowe 70 Propozycja w pkt. 1 jest uzasadniona, z zastrzeżeniem, że zamiast Komisji Odpowiedzialności Zawodowej powinny funkcjonować, tak jak do tej pory – Krajowy Rzecznik Dyscyplinarny i Krajowy Sąd Dyscyplinarny. Logicznym wydaje się, że do procedur nakładania kar na podmioty stosuje się procedurę administracyjną (i wtedy można pokusić się o wyłączenia zaproponowane przez projektodawcę założeń, z tym że kary grzywny są zbyt wygórowane), a do procedur karania biegłych rewidentów Strona 30 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi stosuje się procedurę karną (i nie mają tu zastosowania propozycje założeń z pkt 58 ust. 2). 59) Nadzór nad samorządem biegłych rewidentów 71 Co do zasady zgadzamy się z propozycją zawartą w założeniach (nadzór KNA nad zadaniami wykonywanymi przez KIBR w ramach systemu nadzoru publicznego oraz nadzór Ministra Finansów w pozostałych kwestiach, na zasadach na jakich poszczególnym ministrom podlegają samorządy zawodowe w Polsce), pod warunkiem, że kwestie te będą doprecyzowane w ustawie w taki sposób, by nie rodziły w przyszłości problemów interpretacyjnych, w szczególności aby nie występowały konflikty kompetencyjne ograniczające sprawność funkcjonowania KIBR i podejmowania decyzji przez KIBR, MF oraz KNA. 60) Skład, obsługa i obowiązek zachowania tajemnicy służbowej oraz finansowanie KNA 72 Propozycja, by w przypadku, gdy Minister Finansów nie zaakceptuje do składu KNA zgłoszonych przez uprawnione organizacje osób, miał prawo powołać skład ze swoich przedstawicieli jest nie do przyjęcia. Nasze stanowisko jest zbieżne z podejściem zaprezentowanym w przypadku doboru składu Komisji Egzaminacyjnej. Minister Finansów powinien mieć możliwość odrzucenia rekomendowanej osoby, jeśli nie spełnia ona wymogów ustawy, natomiast nie może mieć prawa do rekomendowania w jej miejsce swoich przedstawicieli. Występuje tutaj bowiem typowy konflikt interesów i osoba trzecia (obserwator) decyzji MF mogłaby sądzić, że rekomendacja jest odrzucana aby w skład KNA wszedł kandydat rekomendowany przez MF. W skrajnym wypadku możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy w składzie KNA – organu nadzoru publicznego – będą sami przedstawiciele Ministra Finansów, co będzie wypaczeniem idei tego nadzoru. Zdaniem KIBR wymagania w stosunku do przyszłych członów KNA są zdecydowanie wykraczają poza te, które wskazuje zmieniona Dyrektywa 2006/43/WE, m.in. nie wskazuje ona na zakaz jednoczesnego łączenia funkcji w organach KIBR i KNA (KIBR ma rekomendować swoich przedstawicieli do KNA). Naszym zdaniem, nie ma konieczności rozszerzania tych wymagań. Kluczowy cel zostaje bowiem osiągnięty, że w KNA nie będzie Strona 31 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi praktykujących biegłych rewidentów. 61) Nadzór KNA nad zadaniami powierzonymi do realizacji KIBR 74 Zgodnie z wymogami zmienionej Dyrektywy 2006/43/WE (art. 32 pkt 4b) ”państwa członkowskie mogą, w szczególności na drodze ustawowej, przekazać dowolne zadania właściwego organu innym organom lub władzom wyznaczonym lub w inny sposób upoważnionym z mocy prawa do wykonywania takich zadań; mogą też zezwolić właściwemu organowi na takie przekazanie zadań.” Z powyższego wynika, że nadzór KNA dotyczy spraw powierzonych w ramach zadań zleconych. W ocenie KIBR zaproponowane w założeniach rozwiązanie jest akceptowalne, o ile w ślad za przekazanymi zadaniami skierowane zostaną odpowiednie fundusze zapewniające ich realizację. KIBR uważa, że organ przekazujący zadania musi mieć prawną możliwość ich odebrania w sytuacji kiedy podczas przeprowadzonych czynności nadzorczych stwierdzi, że powierzone zadania nie są należycie realizowane. Tego rodzaju instrument w rękach KNA (odebranie zadań) wydaje się prawnie uzasadniony. Podobnie w sytuacji wydawania wiążących zaleceń oraz instrukcji – w odniesieniu do zadań powierzonych, jest to naturalna kompetencja organu nadzorującego. Dlatego naszym zdaniem nie do przyjęcia jest forma dyscyplinowania samorządu zawodowego w zakresie realizacji zadań powierzonych, poprzez wymierzanie uznaniowych kar pieniężnych w przypadku niewłaściwego stopnia realizacji zadań zleconych. Tak jak sygnalizowano wyżej, organ nadzoru w każdej chwili może ograniczyć lub odebrać powierzone zadania (na stałe lub na określony czas) łącznie ze środkami na ich realizację. Przy czym, w naszej ocenie, odpowiedni poziom współpracy i dwustronnych relacji między jednostką nadzorującą, a jednostką nadzorowaną powinien być rzeczywistym gwarantem realizacji powierzonych zadań. Środki karne nakładane na samorząd w przypadku niewłaściwej realizacji zadań powierzonych są niewłaściwym rozwiązaniem. Dodatkowo naszym zdaniem proponowane rozwiązanie polegające na udziale przedstawicieli KNA w posiedzeniach organów KIBR (w odniesieniu do zadań powierzonych), mieści się w granicach szeroko rozumianego nadzoru. Strona 32 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń 62) Kontrole tematyczne Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi 75 Uwagi Nie widzimy przeszkód aby KNA posiadało uprawnienia do przeprowadzania szczególnych kontroli tzw. kontroli tematycznych. Wyjaśnienia wymaga, jak należy rozmieć sformułowanie „kontrole tematyczne”. Czy są one tożsame z kontrolami pozaplanowymi, bądź mieszczą się w kontrolach pozaplanowych, czy też jest to inna, odrębna kategoria. Zdefiniowanie tej kategorii, a także ustalenie częstotliwości tych kontroli, będzie miało wpływ na projektowanie rozwiązań w zakresie opłaty z tytułu nadzoru. 63) Roczna opłata z tytułu nadzoru 75 Proponowane rozwiązanie budzi wątpliwości natury konstytucyjnej. Brak jest w konkretnej sytuacji ustawowego uzasadnienia dla nałożenia na podmioty uprawnione do badania sprawozdań finansowych obowiązku finansowania działalności szeroko rozumianego nadzoru publicznego. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego: „nałożenie (…) obowiązku świadczeń publicznych oznacza ingerencję w prawo dysponowania środkami pieniężnymi należącymi do majątku osoby obciążonej tym obowiązkiem (…)”. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że przepisy regulujące problematykę danin publicznych muszą być zgodne z całokształtem obowiązujących norm i zasad konstytucyjnych oraz nie mogą prowadzić do naruszenia wartości objętych ochroną konstytucyjną, w tym własności i innych praw majątkowych”. Konstytucyjne podstawy ograniczeń władztwa daninowego TK wyprowadza najczęściej z zasady demokratycznego państwa prawnego i innych zasad konstytucyjnych, w szczególności z zasady równości i sprawiedliwości społecznej. W piśmiennictwie wskazuje się nadto, na nawiązywanie w orzecznictwie TK do zasady proporcjonalności. Z zasady państwa prawnego daje się wyprowadzić twierdzenie, że proporcjonalność to równość traktowania znajdująca zastosowanie w zakresie powszechnego obowiązku ponoszenia ciężarów publicznych. Konstytucyjna zasada równości wysłowiona została wprost w art. 32 Konstytucji RP i wynika z niej, że osoby fizyczne, organizacje znajdujące się w podobnej sytuacji faktycznej, prawnej nie mogą być w żaden sposób dyskryminowane przez władze państwowe. W tym kontekście powstaje pytanie, czy inne samorządy zawodowe funkcjonujące w RP, Strona 33 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi uczestniczą w finansowaniu nadzoru zewnętrznego (nadzoru publicznego), a jeśli tak to czy są to wielkości odpowiadające tym, które zaproponowano w założeniach. W ocenie KIBR na tym etapie założeń w jakikolwiek sposób trudno jest przesądzać, czy zaproponowane wielkości opłat są optymalne (7% przychodów uzyskiwanych z tytułu wykonywania czynności rewizji finansowej na rzecz JZP wnoszone przez podmioty do budżetu państwa z przeznaczeniem na kontrole wskazuje, że koszt pojedynczej kontroli będzie droższy od samego kosztu badania sprawozdania finansowego, co jest nielogiczne). Doprecyzowania wymaga także zapis dotyczący wnoszenia opłaty z tytułu nadzoru stanowiącej przychód KIBR, tak by nie budził on wątpliwości interpretacyjnych w zakresie sposobu naliczania i przekazywania opłaty z tytuł nadzoru od czynności rewizji finansowej wykonywanych na rzecz jednostek nie-JZP przez wszystkie podmioty, które takie czynności wykonują (bez względu na to, czy wykonują również czynności rewizji finansowej na rzecz JZP). W szczególności niepokojące jest rozwiązanie, które zobowiązywałoby KIBR do przekazania do budżetu państwa do końca marca 2017 r. 70% opłaty z tytułu nadzoru należnej od podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych wykonujących czynności rewizji finansowej w JZP w 2016 r. (obecnie jest to 20%). Zwracamy uwagę, że przy nałożeniu na KIBR obciążenia w tej wysokości nie będzie możliwości wykonania przez samorząd nałożonych na niego zadań z zakresu nadzoru, tym bardziej, że na samorządzie ciąży obowiązek prawidłowego przygotowania biegłych rewidentów do przejścia na międzynarodowe standardy badania, co pociągnie za sobą określone koszty, a jest częścią systemu nadzoru, gdyż ma na celu zapewnienie właściwej jakości badań sprawozdań finansowych. Szczegółowe wyliczenia w tym względzie zostaną przekazane w trybie roboczym. Generalnie należy przyjąć, że przedstawiona propozycja jest mało czytelna, niespójna i bardzo często niekonsekwentna. W ocenie KIBR dopiero właściwy projekt ustawy w tym zakresie będzie asumptem do merytorycznej polemiki i przedstawienia już konkretnych rozwiązań legislacyjnych. Strona 34 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi Reasumując, zdaniem KIBR, funkcjonowanie nadzoru publicznego powinno być finansowe z budżetu państwa, a nie ze środków podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych. Rozpatrując jednak przedłożone propozycje należy podkreślić, że KIBR jest przeciwna, by to Minister Finansów w trybie rozporządzenia decydował o wysokości wpływów samorządu przeznaczonych na finansowanie zadań z zakresu nadzoru publicznego. Istnieje bowiem duże zagrożenie, że kwoty te nie będą pokrywały kosztów nałożonych na KIBR zadań. Już na obecnym etapie widać, że propozycja zawarta w założeniach w żaden sposób nie pozwoli KIBR sfinansować zadań, które mają być samorządowi powierzone (szczegółowe wyliczenia również zostaną przekazane w trybie roboczym). Dlatego postulujemy pozostawienie ustalania wysokości opłaty z tytułu nadzoru w gestii samorządu. 64) Wzajemne uznawanie rozwiązań regulacyjnych pomiędzy państwami członkowskimi 77 W naszej opinii w zasadzie nie tyle chodzi o wzajemne uznawanie rozwiązań regulacyjnych, ile o objęcie nadzorem danego państwa wszystkich podmiotów wykonujących badanie ustawowe na terytorium danego państwa, bądź podlegające organowi nadzoru tego państwa. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku biegłych rewidentów z innego państwa członkowskiego aniżeli państwo właściwe (którzy zostali zatwierdzeni). Stąd należałoby wprowadzić regulację, że biegły rewident, zatwierdzony i uznany przez organ nadzoru publicznego, który wykonuje badanie ustawowe w państwie tego organu, podlega odpowiedzialności zawodowej wynikającej z prawa tego państwa. Jednocześnie trzeba zauważyć, że kwestia wzajemnego uznawania rozwiązań regulacyjnych leży poza kompetencją jednego państwa członkowskiego. Właściwym instrumentem są albo umowy międzynarodowe albo Rozporządzenie (UE) nr 537/2014. W zmienionej Dyrektywie 2006/43/WE kwestia ta została uregulowana w art. 34. Stąd należałoby przejąć do porządku prawnego jego treść, tym bardziej że kwestie w nim wskazane są wystarczająco szczegółowe i konkretne. 65) Współpraca między państwami członkowskimi 78 Brak uwag 66) Nieważność klauzul umownych 79 Brak uwag Strona 35 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi ograniczających możliwość wyboru podmiotu do przeprowadzenia badania 67) Nieważność badania sprawozdania finansowego 80 Naszym zdaniem przedstawiona propozycja jest zbyt ogólna (nie wiadomo, jakie naruszenie przepisów ustawy o biegłych rewidentach miałoby skutkować nieważnością badania/przeglądu sprawozdania finansowego). Nie każde naruszenie ma znaczenie krytyczne. Przykładowo uwagi pokontrolne nie będą stanowiły w zdecydowanej liczbie przypadków unieważnienia badania sprawozdania finansowego. Z uwagi na szczególne skutki tego uregulowania konieczne jest precyzyjne zdefiniowanie na poziomie ustawy konkretnych przesłanek nieważności badania (w postaci listy/katalogu). 68) Rozwiązanie umowy z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdania finansowych 80 Brak uwag 69) Odwołanie podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych na drodze sądowej 81 Postulujemy by w przepisie szczegółowo określić kiedy powództwo jest uzasadnione, poprzez wskazanie konkretnych przypadków. Zasadne jest przedstawienie katalogu obejmującego „zasadne przesłanki do odwołania biegłego rewidenta”, aby nie było nadużyć w tym względzie oraz dookreślenie stwierdzenia „inne organy w jednostce badanej, które nie dokonywały wyboru podmiotu uprawnionego” (z mocy prawa - ustawa o rachunkowości - zabrania zarządowi dokonywania wyboru audytora: czy w związku z tym zarząd, jako organ może odwołać podmiot audytorski na drodze sądowej?). Wątpliwość budzi także wskazanie jest to próg zbyt niski. tylko 5% udziałowców czy wspólników. W naszej opinii Naszym zdaniem sądem właściwym do uchylenia uchwały o wyborze podmiotu powinien być sąd gospodarczy jako właściwy dla rozstrzygania sporów kontraktowych. Należy też rozważyć, biorąc pod uwagę terminy wymagane przez m.in. ustawę o rachunkowości, ustawę o KRS Strona 36 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi oraz wymogi stawiane spółkom notowanym na GPW, a także długi czas przebiegu rozpraw sądowych, czy nie byłoby konieczne doprecyzowanie sytuacji, gdy wniosek taki zostanie złożony. Czy wówczas podmiot uprawniony wybrany pierwotnie ma przeprowadzić badanie i wydać opinię, czy ma też czekać na decyzję sądu, co może spowodować, że sprawozdanie finansowe jednostki nie będzie zbadane przez kilka lat, co miałoby negatywne skutki. 70) Komitety audytu 81 Naszym zdaniem dodatkowego zdefiniowania wymaga wymóg posiadania przez przynajmniej jednego z członków komitetu audytu kwalifikacji w zakresie rewizji finansowej i rachunkowości. Proponujemy zapisanie wprost, by spełnienie tych wymogów następowało na drodze powołania w skład komitetu audytu osoby posiadającej tytuł biegłego rewidenta (tak, aby w komitecie audytu był co najmniej jeden biegły rewident). Obecność biegłego rewidenta daje gwarancję podniesienia jakości komunikacji pomiędzy firmą audytorską i komitetem audytu co najmniej w obszarze oceny podejścia firmy audytorskiej do badania sprawozdania finansowego (identyfikacja ryzyk, ocena strategii badania, stosowane testy etc.) 71) Rejestracja i nadzór nad biegłymi rewidentami i podmiotami uprawnionymi do badania sprawozdań finansowych z państwa trzeciego 84 Propozycja wskazuje na brak równego traktowania podmiotów z państwa trzeciego i podmiotów krajowych względem obciążeń związanych z nadzorem. Ponadto wątpliwości budzi możliwość oszacowania z góry kosztów kontroli i ujęcia ich w formie rozporządzenia. 72) Współpraca z właściwymi władzami z państw trzecich 87 Zwracamy również uwagę, że podmiot taki może przeprowadzać czynności w podmiotach nie-JZP lub quasi-JZP, czyli podlegał będzie kontroli przeprowadzanej przez samorząd. Odprowadzanie w takiej sytuacji opłaty ze tę kontrole do budżetu państwa nie jest zasadne. Brak uwag Strona 37 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi w zakresie zmian wynikających z rozporządzenia 537/2014 ws. szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego (Dz.U. UE L 158 z 27.5.2014, s.77 wraz ze Sprostowaniem w Dz.U. UE L 170 z 11.6.2014, s. 66) 1) Przepisy rozporządzenia stosowane 89 Naszym zdaniem, co stale podkreślaliśmy, przepisy Rozporządzenia (UE) nr 537/2014 powinny być bezpośrednio przez odpowiednio stosowane jedynie w odniesieniu do badań JZP. Rozciąganie tych obowiązków w zaprojektowanych firmy audytorskie badające JZP lub przepisach na nie-JZP stawia przedsiębiorstwa polskich biegłych rewidentów, jak i ich klientów, same JZP w zdecydowanie gorszej sytuacji wobec ich konkurentów z innych państw. Przeniesienie wymogów rozporządzenia na badania nie-JZP nakłada bariery administracyjne na rozwój w Polsce przedsiębiorstw biegłych rewidentów i ogranicza dostęp do usług biegłych rewidentów, w sytuacji gdy te w żaden sposób nie wpływają na niezależność badania. 2) Badania ustawowe banków spółdzielczych 89 Proponowana regulacja związana ze zwolnieniem banków spółdzielczych z stosowania Rozporządzenia (UE) nr 537/2014 nie jest uzasadniona w świetle art. 2 ust. 3 rozp. 537/2014. Związki rewizyjne banków spółdzielczych nie spełniają wymogów wynikających z tego przepisu; nie są bowiem organizacjami non-profit. Przyjęcie takiego rozwiązania powodowałoby, że banki spółdzielcze traktowane byłyby jako nie-JZP. W preambule rozporządzenia wyjaśnia się, że chodzi o to, aby związek rewizyjny nie realizował celów zarobkowych. Tymczasem w polskich realiach tak nie jest. 3) Definicje mające zastosowanie na potrzeby stosowania rozporządzenia 91 Brak uwag 4) Limit na wynagrodzenie firmy audytorskiej za dozwolone usługi niebędące badaniem sprawozdań finansowych świadczone na rzecz badanego klienta (tj. usług z tzw. „białej listy”) 91 Zdaniem KIBR koncepcja „białej listy” jest niezgodna z Rozporządzeniem (UE) nr 537/2014, które przewiduje „czarną listę” (argumentacja w uwagach do pkt 7) założeń). W związku z powyższym koncepcję limitu na wynagrodzenie firmy audytorskiej za usługi z „białej listy” uznajemy za niezgodną z ww. rozporządzeniem. Opowiadamy się zdecydowanie przeciwko tej propozycji. Strona 38 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń 5) Limit na wynagrodzenie za usługi podlegające warunkowemu zwolnieniu z zakazu świadczenia Limit za wynagrodzenie od jednego klienta 6) Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi 93 Uważamy, że warunkowe zwolnienie z zakazu świadczenia usług ma sens tylko i wyłącznie w przypadku wprowadzenia unijnej listy usług zakazanych. 93 Wyrażamy sprzeciw wobec propozycji określenia limitu wynagrodzenia na poziomie 25% wynagrodzenia dla badań JZP, quasi-JZP oraz pozostałych wskazanych w założeniach jednostek. Rozporządzenie (UE) nr 537/2014 (odnoszące się wyłącznie do firm audytorskich badających JZP) przewiduje w przypadku przekroczenia limitu wynagrodzenia 15% ujawnienie tego przypadku komitetowi audytu i podjęcie uzgodnionych z firmą audytorską działań. Nie stoi nic na przeszkodzie, aby zobowiązać jednostkę do poinformowania o tym fakcie KNA. Brak jest jednak uzasadnienia aby polskie przedsiębiorstwa obejmować zasadami bardziej restrykcyjnymi niż zasady europejskie. Sam fakt istnienia opcji w rozporządzeniu nie jest wystarczającym uzasadnieniem dla takiego działania. Zdaniem KIBR proponowane zapisy są zbyt restrykcyjne i nieuzasadnione w świetle regulacji europejskich. 7) „Biała lista” dozwolonych usług niebędących badaniem sprawozdań finansowych 94 Zdecydowanie opowiadamy się przeciwko wprowadzaniu „białej listy” (czyli listy usług dozwolonych) w miejsce „czarnej listy” (czyli listy usług zakazanych), o której mowa w Rozporządzeniu (UE) nr 537/2014. Zamiana tych list nie jest tożsama. I nie można traktować „białej listy” jako dopuszczalnego modelu alternatywnego dla „czarnej listy”. Ustawodawca unijny określił bardzo szeroko zakres usług, jakich firma audytorska nie będzie mogła świadczyć swojemu klientowi. Jego zamiarem nie było zdefiniowanie zamkniętej listy usług dozwolonych, ale zamkniętej listy usług zakazanych. Odrzucenie modelu „czarnej listy” usług doskonale wpisuje się w działania budujące bariery dla rozwoju mniejszych firm audytorskich, działających w sektorze JZP, jak i nie-JZP. Jak praktyka pokazuje małe i średnie firmy audytorskie do kwestii świadczenia dodatkowych usług podchodzą bardzo ostrożnie przestrzegając Kodeksu etyki zawodowej i ograniczeń wynikających z aktualnej ustawy. Usługi dodatkowe świadczone klientom badanym stanowią uzupełnienie oferty produktowej oczekiwanej od biegłego rewidenta jako niezależnego Strona 39 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi eksperta. Ograniczenie możliwości świadczenia usług jedynie do zakresu usług poświadczających zepchnie przedsiębiorstwa biegłych rewidentów na margines branży doradczej. Staną się one quasi czystymi firmami audytorskimi i nie będą mogły wspomagać swoich klientów wykorzystując wiedzę o nich zdobytą podczas procesu badania sprawozdania finansowego. Naszym zdaniem jest to zaprzepaszczenie dorobku wypracowanego w procesie wieloletnich europejskich konsultacji, w których brano pod uwagę szereg argumentów za i przeciw ograniczaniu zakresu usług świadczonych dla badanych klientów. Ostatecznie ustalono, że ograniczenie ustawowe powinno dotyczyć klientów JZP oraz przybrać formę „czarnej listy”, co wynika z Rozporządzenia (UE) nr 537/2014, które powinno być stosowane wprost. Po raz kolejny podkreślamy, że „czarna lista” ma mieć zastosowanie wyłącznie do firm audytorskich badających JZP, a nie do pozostałych. Nie ma żadnego uzasadnienia dla rozciągania tego restrykcyjnego wymogu na pozostałe podmioty uprawnione i wspomaganie regulacyjne innych zawodów kosztem przedsiębiorstw biegłych rewidentów. Funkcjonowanie „czarnej listy” w odniesieniu wyłącznie do JZP zostało gruntownie przedyskutowane na poziomie europejskim i przyjęte, jako najlepsze rozwiązanie. Nie znajdujemy więc uzasadnienia, abyśmy na gruncie polskim nie mieli korzystać z dorobku wieloletniej debaty europejskiej i nakładać na polskich audytorów bardziej restrykcyjne wymagania, niż wymaga tego prawodawstwo europejskie. Takiego uzasadnienia nie przedstawiono również w założeniach do zmian ustawy. Reasumując sprzeciwiamy się zamianie „czarnej listy” usług zakazanych na „białą listę” usług dozwolonych, a także na rozciąganie restrykcyjnych zakazów na podmioty badające nie-JZP. Nie zgadzamy się na takie podejście, ponieważ zdefiniowana jest lista usług zakazanych dla podmiotów badających JZP i należy opierać się na niej, jako wypracowanym i przyjętym już dokumencie na poziomie unijnym. Strona 40 z 47 Lp. 8) Tytuł punktu założeń Usługi podlegające warunkowemu zwolnieniu z zakazu świadczenia Dodatkowe wymogi związane ze świadczeniem dodatkowych dozwolonych usług niebędących badaniem (tj. usług z „białej listy” oraz usług warunkowo zwolnionych z zakazu świadczenia) 10) Ocena zagrożeń dla niezależności biegłego rewidenta w przypadku świadczenia niedozwolonych usług przez członka jego sieci na rzecz podmiotu z państwa trzeciego kontrolowanego przez badaną jednostkę 11) Przekazywanie informacji nt. podejrzeń wystąpienia nieprawidłowości, w tym oszustwa, w badanej jednostce 12) Kontrola jakości wykonania zlecenia 9) Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi 95 Uważamy, że warunkowe zwolnienie z zakazu świadczenia usług ma sens tylko i wyłącznie w przypadku wprowadzenia unijnej listy usług zakazanych. 96 Postulujemy pominięcie tego ograniczenia w odniesieniu do badań nie-JZP. 97 Brak uwag 98 Brak uwag 98 Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozwiązanie. Proponujemy skreślenie tego wymogu. Jeżeli do badań quasi-JZP mają być stosowane takie same zasady, jak do badań JZP, to jest to ukryte rozszerzenie pojęcia JZP na jednostki nimi nie będące, a więc de facto obejście przepisów unijnych. 13) Sprawozdanie z badania 99 Nie widzimy podstawy do rozszerzenia wymogu raportowania dla tych jednostek. Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie Strona 41 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi rozwiązanie. Postulujemy zniesienie propozycji. 14) Sprawozdanie dodatkowe dla komitetu audytu 100 Nie widzimy podstawy do rozszerzenia wymogu raportowania dla tych jednostek. Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozszerzenie. Postulujemy zniesienie propozycji. 15) Raportowanie informacji przez firmę audytorską do KNF 101 Nie widzimy podstawy do rozszerzenia wymogu raportowania dla tych jednostek. Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozwiązanie. Postulujemy zniesienie propozycji. Jest to wyłącznie dodatkowy wymóg administracyjny, który nie znajduje uzasadnienia. 16) Obowiązek współpracy między KNF a biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi badającymi instytucje kredytowe i ubezpieczeniowe 17) Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej 18) Sprawozdanie z przejrzystości 102 Brak uwag 103 Brak uwag 103 Brak uwag 19) Raportowanie informacji przez firmę audytorską do KNA 20) Przechowywanie dokumentacji 104 Proponujemy utrzymanie obowiązku raportowania wyłącznie w zakresie jednostek badających JZP. 105 Rekomendujemy pozostawienie obecnie obowiązujących uregulowań dotyczących okresu archiwizowania dokumentacji. Należy wskazać, że Rozporządzenie (UE) nr 537/2014 w art. 15 nakłada wymóg archiwizowania dokumentacji klienta przez okres nie krótszy niż 5 lat. Zdaniem KIBR proponowany w założeniach 11-letni okres jest nadmiernie długi, nieuzasadniony i spowoduje znaczne obciążenia dla przedsiębiorstw biegłych rewidentów podmiotów uprawnionych (koszt przechowywania obszernej dokumentacji przez wiele lat). Strona 42 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi 21) Wybór firmy audytorskiej przez JZP 106 Brak uwag 22) Minimalny okres zawarcia pierwszego zlecenia badania 106 Popieramy propozycję minimalnego okresu zawarcia pierwszego zlecenia badania. Proponujemy wydłużenie maksymalnego łącznego okresu zleceń z proponowanych 8 lat do lat 10 zgodnie z duchem przepisów unijnych. Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozwiązanie. Uzasadnienie oparte na tym, że kraj członkowski ma takie uprawnienia jest w naszej ocenie niewystarczające. 23) Rotacja firmy audytorskiej 107 Nie zgadzamy się na wprowadzanie częstszej rotacji firmy audytorskiej, niż wynika to z zapisów art. 17 Rozporządzenia (UE) nr 537/2014. Artykuł ten określa maksymalny okres nieprzerwanego zatrudnienia danej firmy audytorskiej na 10 lat (w projekcie założeń proponuje się skrócenie tego okresu do lat 8). Państwa członkowskiej mają opcję skrócenia lub wydłużenia tego okresu). Naszym zdaniem w polskich realiach gospodarczych nie zachodzi konieczność stosowania rozwiązań bardziej restrykcyjnych, niż wymaga tego prawo unijne. Protestujemy także przeciwko rozszerzaniu zapisów rozporządzania (przeznaczonych dla podmiotów audytorskich badających JZP) na podmioty badające nie-JZP (w projekcie założeń mowa o badaniach quasi-JZP). Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozwiązanie. Uzasadnienie oparte na tym, że kraj członkowski ma takie uprawnienia jest w naszej ocenie niewystarczające dla odejścia od zasady przyjętej przez ustawodawcę europejskiego. Ponadto zwracamy uwagę, iż przepisy te zakładają możliwość przyjęcia przez kraje członkowskie opcji, które pozwalają na rozwój małych i średnich firm audytorskich. Projektowane zmiany niosą ze sobą ryzyko wyeliminowania małych i średnich przedsiębiorstw biegłych rewidentów Strona 43 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi z możliwości wykonywania czynności rewizji finansowej na rzecz JZP. Działanie to byłoby niekorzystne w szczególności w sytuacji, gdy w przyszłości mogą zostać podniesione progi badania. Jedną z opcji jest wprowadzenie badania wspólnego, które przyczyniłoby się do rozwoju małych i średnich firmy audytorskich, bowiem poprzez wspólne badania z większymi podmiotami uprawnionymi mogłyby rozwijać kompetencje w zakresie metodologii badania (co zapewni podnoszenie jakości). Taka możliwość jest również ważna dla rynku w sytuacji ograniczania podwykonawstwa. Wprowadzenie otwartych, przejrzystych postępowań przetargowych zwiększy istotnie liczbę podmiotów audytorskich mogących w nich uczestniczyć, a więc również mogących badać JZP. 24) Rotacja kluczowego biegłego rewidenta 108 Podobnie, jak w przypadku projektowanych zapisów (w pkt 23) dotyczących skrócenia w stosunku do regulacji europejskich okresu rotacji firmy audytorskiej, wyrażamy sprzeciw przeciwko wprowadzaniu częstszej rotacji kluczowego biegłego rewidenta, niż wynika to z zapisów art. 17 Rozporządzenie (UE) nr 537/2014. Artykuł ten zawiera obowiązek rotacji kluczowego biegłego rewidenta badającego JZP po 7 latach wraz z 3-letnim okresem karencji (w projekcie założeń proponuje się skrócenie tego okresu do lat 4 wraz z 3-letnim okresem karencji). Państwa członkowskiej mają opcję skrócenia tego okresu, ale naszym zdaniem w polskich realiach gospodarczych nie zachodzi konieczność stosowania rozwiązań bardziej restrykcyjnych, niż wymaga tego prawo unijne. Protestujemy także przeciwko rozszerzaniu zapisów rozporządzania (przeznaczonych dla kluczowych biegłych rewidentów badających JZP) na biegłych rewidentów badających nie-JZP (w projekcie założeń mowa o badaniach quasi-JZP). Za wydłużeniem okresu rotacji, zarówno kluczowego biegłego rewidenta, jak i firmy audytorskiej, przemawia także brak – w zaproponowanych rozwiązaniach - proporcjonalności okresu, kiedy biegły rewident przeprowadza badanie sprawozdania finansowego i kiedy musi zastosować się do wyznaczonego okresu karencji. W dotychczasowych przepisach ustawy jest to okres 5 lat świadczenia usług i 2 lata okresu karencji. W przepisach unijnych jest odpowiednio 7 lat i 3 lata, natomiast w propozycji założeń jest 4 lata i 3 lata. Takie restrykcyjne podejście stwarza zagrożenie Strona 44 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi dla małych i średnich przedsiębiorstw biegłych rewidentów, gdyż nie będą one w stanie zapewnić rotacji zespołów i będą musiały wycofywać się z badań. Nawet przy wprowadzeniu tak restrykcyjnych wymogów rotacji tylko dla JZP takie rozwiązanie ograniczy rynek audytorów JZP. Jeśli więc uznamy, że okres rotacji firmy audytorskiej powinien ulec wydłużeniu, to również okres rotacji kluczowego biegłego powinien też zostać wydłużony zgodnie z przepisami unijnymi. Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozwiązanie. Uzasadnienie oparte na tym, że kraj członkowski ma takie uprawnienia jest w naszej ocenie niewystarczające dla odejścia od zasady przyjętej przez ustawodawcę europejskiego. 25) Przekazywanie dokumentacji z badania nowej firmie audytorskiej 108 Postulujemy wykreślenia słowa „nieodpłatnie” i dodania sformułowania, że dokumentacja powinna być udostępniana zgodnie z warunkami określonymi w standardach badania (MSB). Zwracamy przy tym uwagę, że Rozporządzenie (UE) nr 537/2014 nie wymaga przekazywania dokumentacji rewizyjnej, a jedynie zapewnienia do niej dostępu. Jednocześnie podkreślamy, że zmieniona Dyrektywa 2006/43/WE nie nakazuje nieodpłatnego udostępniania dokumentacji. Taki zapis jest zbyt dużą ingerencją w swobodę prowadzenia działalności gospodarczej (jaką każdy podmiot audytorski prowadzi) i może skutkować występowaniem patologicznych sytuacji, gdy podmiot zmieniany będzie zobowiązany na mocy ustawy do nieodpłatnego, ciągłego udostępniania informacji podmiotowi przejmującemu zlecenie, a tym samym nieodpłatnego świadczenia usług na rzecz następcy. Projekt założeń do zmiany ustawy nie przedstawił skonkretyzowanych argumentów uzasadniających takie rozwiązanie. 26) Rola i zadania KNA 109 Brak uwag Strona 45 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi 27) Zadania wykonywane przez KNF na potrzeby nadzoru audytowego 28) Kontrole zapewniania jakości w firmach audytorskich badających JZP 111 Brak uwag 112 W związku z dopuszczeniem możliwości zatrudniania ekspertów należy zauważyć, że w istocie może się okazać, że zamiast nadzoru publicznego stworzony zostanie nadzór ekspercki, oparty na osobach rekrutowanych przez KNA wg nieznanych zasad (merytorycznych i finansowych). 29) Monitorowanie rynku usług badania 115 Brak uwag 30) Sprawozdanie z działalności KNA 116 Sprawozdanie KNA stanowi istotny dokument dla firm audytorskich i naszym zdaniem powinno być publikowane jak najszybciej. Postulujemy więc pozostawienie dotychczasowego terminu. 31) Obowiązek współpracy między organami państw członkowskich 32) Współpraca w zakresie kontroli zapewniania jakości oraz dochodzeń 117 Brak uwag 117 Brak uwag 33) Poufność i tajemnica zawodowa w zakresie współpracy z KEONA 34) Ochrona danych osobowych 119 Brak uwag 119 Brak uwag 35) Umowy ws. wymiany informacji z organami nadzoru z państwa trzeciego 36) Ujawnianie poufnych informacji otrzymywanych od organu nadzoru publicznego z państwa trzeciego 37) Ujawnianie poufnych informacji otrzymanych przez organy nadzoru 119 Brak uwag 120 Brak uwag 121 Brak uwag Strona 46 z 47 Lp. Tytuł punktu założeń Numer strony w założeniach odpowiadający danemu punktowi Uwagi publicznego z państwa trzeciego 38) Przepisy przejściowe 122 W naszej ocenie terminy przewidziane w Rozporządzeniu (UE) nr 537/2014 powinny być zachowane z jednym wyjątkiem. Nie widzimy uzasadnienia dlaczego zmiana przepisu odnoszącego się do nieważności zapisów w umowach dotyczących „wyłączności”, na niektóre usługi dla ściśle określonych podmiotów, miałaby mieć dłuższe vacatio legis. Strona 47 z 47
