Słownik geologiczny – Daj - Den 74

Kamieniarstwo
fot. archiwum autora
STEGOS - Słownik terminów geologicznych dla skalników część 19.
Dajka - dendryty
Dajka – () żyła (zazwyczaj skały magmowej) o znacznej miąższości, niezgodna ze
strukturą skał otaczających (np. skośna do
warstwowania); d. często występują w dużych zespołach (tzw. roje d.), tworzą się m.in.
ponad powstającymi w głębi () intruzjami
magmowymi; d. () pegmatytowe, często stanowią złoża rzadkich metali (np. d.
litonośne w Kanadzie czy złotonośne złoża
Homestake w Dakocie); najbardziej znanym
tworem o tej nazwie jest tzw. Great Dyke
(Wielka Dajka) w Zimbabwe, długości ponad
500 km, niezwykle zasobna w złoża metali
szlachetnych, platynowców, chromu i niklu;
ciekawostką jest, że w rzeczywistości nie
jest to dajka, lecz niezwykle wydłużone ciało
magmowe o innym – bardziej skomplikowanym kształcie.
następstwa warstw, czy badania zespołów
tzw. () skamieniałości przewodnich; d.
bezwzględne wykonywane są najczęściej
metodami radiometrycznymi – w oparciu
o zjawiska promieniotwórcze (rozpad pierwiastków promieniotwórczych lub gromadzenie się produktów tego procesu), najbardziej
znane takie metody to 14C, (archeologiczna,
nadająca się do datowania znalezisk o wieku
zaledwie do kilkudziesięciu tysięcy lat), U–Pb,
K–Ar, czy Rb–Sr pozwalająca na datowanie
najstarszych skał ziemskich i meteorytów liczących kilka miliardów lat.
Deformacja skały – 1. odkształcenie (zmiana
kształtu i/albo objętości) ciała geologicznego,
2. struktura tektoniczna utworzona w wyniku
odkształcenia; wśród wielu wyróżnianych
rodzajów d. najważniejsze to d. ciągłe (poDatowanie – określanie wieku minerałów wodujące przede wszystkim powstawanie 
i skał, również niektórych procesów geo- fałdów) oraz nieciągłe (prowadzące do forlogicznych (takich jak zastyganie magmy, mowania się  spękań i  uskoków).
silne wypiętrzanie masywów skalnych i in.);
d. względne prowadzi się m.in. na podstawie Paweł P. Zagożdżon, Katarzyna D. Zagożdzon
74
NK 47 (4/2010)
Dendryty w przyrodzie:
manganowe na powierzchni „zwykłej” skały, a także
dendryt złoty, płatek śniegu
i oszlifowany agat mszysty
Dendryty
zespoły (agregaty) drobnych kryształków, tworzące się najczęściej w wąskich
szczelinach skalnych, przypominające
kształtem liście paproci lub łodyżki mchu,
z tego względu często uważane za resztki
skamieniałych roślin – w rzeczywistości
są to twory całkowicie mineralne, niemające z roślinami nic wspólnego; powstają
w wyniku gwałtownej krystalizacji minerałów z krążących w skałach roztworów;
wykazują budowę fraktalną; najczęściej
spotykane w skałach d. zbudowane są
z tlenków manganu (psylomelan, piroluzyt) lub żelaza (goethyt), spotykane są
też jednak piękne przestrzenne dendryty
metali rodzimych – miedzi, srebra, a nawet złota; formę d. wykazują też płatki
śniegu i lodowe wzory tworzące się na
szybach, d. decydują też o unikalnym
pięknie tzw. () opalu mszystego, wykorzystywanego nawet w jubilerstwie.
www.RynekKamienia.pl