Pobierz - Fundacja Otwarty Dialog

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Sprawa Tatyany Paraskevich:
podjęcie decyzji o ekstradycji może
zagrażać życiu i zdrowiu zatrzymanej
Kazachska prokuratura ściśle współpracuje z ukraińskimi i rosyjskimi organami śledczymi w
ramach śledztwa prowadzonego w sprawie Tatyany Paraskevich, współpracownicy Mukhtara
Ablyazova, który jest oponentem Nursultana Nazarbayeva. Obecnie Tatyana Paraskievich
przebywa w Republice Czeskiej. Adwokaci twierdzą, że sprawa karna wszczęta przeciwko
Tatyanie Paraskevich ma podtekst polityczny, a międzynarodowe organizacje broniące praw
człowieka obawiają się o jej życie i zdrowie, jeśli dojdzie do jej ekstradycji na Ukrainę.
JEDEN Z CZŁONKÓW BYŁEGO KIEROWNICTWA BTA BANKU ZOSTAŁ OBJĘTY ŚLEDZTWEM
Obywatelka Rosji Tatyana Paraskevich, top manager, była w naczelnik zarządu finansowego
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością "Grupa Inwestycyjno-Przemysłowa "Eurazja", została
oskarżona przez prokuraturę Ukrainy i Rosji o dokonanie przestępstw finansowych w
porozumieniu z Mukhtarem Ablyazovem, byłym przewodniczącym Rady Nadzorczej BTA Banku
(Kazachstan). Po znacjonalizowaniu 02.02.2009 BTA Banku, stanowiącego podstawę systemu
bankowego w państwie, rząd Kazachstanu wszczął sprawy karne przeciwko jego byłym szefom i
ogłosił za nimi międzynarodowe listy gończe. Wśród osób ściganych przez organy śledcze
Ukrainy i Federacji Rosyjskiej (FR) międzynarodowymi listami gończymi znalazła się również
Tatyana Paraskevich.
Federacja Rosyjska oskarża Tatyanę Paraskevich z następujących artykułów:
Oszustwo dokonane przez zorganizowaną grupę przestępczą (ZGP) lub w szczególnie
dużym wymiarze (art. 159, p. 4 Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej (kk FR);
Dokonywanie operacji finansowych i innych transakcji przy użyciu środków pieniężnych
bądź innego majątku, nabytych przez osobę w wyniku dokonanych przez nią przestępstw,
lub wykorzystanie wskazanych środków lub innego majątku w celu prowadzenia
działalności przedsiębiorczej czy też innej działalności gospodarczej, jeżeli działania te
zostały dokonane а) przez grupę osób pozostających w zmowie; b) przez osobę
wykorzystującą swoje stanowisko służbowe (art. 174.1, p. 3 kk FR);
Wyrządzenie szkody majątkowej poprzez wprowadzenie w błąd lub nadużycie zaufania,
dokonane przez ZGP i skutkujące szkodą w szczególnie dużym rozmiarze (art. 165, p.2,
podpunkt "a", "b" kk RF).
Z kolei Ukraina przedstawiła Tatyanie Paraskevich następujący zarzut: "Przywłaszczenie lub
sprzeniewierzenie cudzego mienia, jeśli czyny te zostały dokonane w szczególnie dużym
rozmiarze lub przez ZGP (art. 191, p. 5 Kodeksu karnego (kk) Ukrainy).
Ukraińskie organy śledcze 12.08.2011 wszczęły sprawę karną przeciwko Tatyanie Paraskevich,
a 10.04.2012 ogłosiły o jej międzynarodowych poszukiwaniach. W dniu 19.04.2012 Goloseyevskiy
Sąd Rejonowy w Kijowie wydał postanowienie o zastosowaniu wobec Tatyany Paraskevich środka
zapobiegawczego w postaci aresztu tymczasowego, co otwiera drogę dla prawnych możliwości
dokonania jej ekstradycji. Według informacji Interpolu, 12.05.2012 Tatyana Paraskevich została
zatrzymana na terenie Republiki Czeskiej (RCz) w Karlovych Varach, dokąd przybyła na kurację
serca. W czasie, kiedy przebywała w Кarlovych Varach Tatyana Paraskevich nie wiedziała, że na
Ukrainie wszczęto przeciwko niej sprawę karną.
Według wersji ukraińskiej prokuratury, w 2008 roku prezes rady nadzorczej BTA Banku Mukhtar
Ablyazov wszedł w porozumienie z Tatyaną Paraskevich, Romanem Solodchenko, Alexandrem
Udovenko, Igorem Kononko, Syrymem Shalabayevem. Osoby te zajmowały kierownicze
stanowiska w BTA Banku i reprezentowały interesy podległych Mukhtarowi Ablyazovowi spółek,
należących do klientów BTA Banku. Tatyana Paraskevich została oskarżona o to, że wspólnie z
innymi członkami zorganizowanej grupy przestępczej (ZGP) pod pozorem uzyskania kredytów
zawierała transakcje korzystne dla podległych Mukhtarovi Ablyazovowi spółek. W ten sposób,
członkowie ZGP weszli w posiadanie środków należących do Banku w kwocie 167 180 000 USD –
informuje Główny Urząd Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MSW) Ukrainy.
07.06.2012 Prokuratura Generalna Ukrainy zwróciła się z wnioskiem do Ministerstwa
Sprawiedliwości RCz o wydanie Tatyany Paraskevich w celu pociągnięcia jej do
odpowiedzialności karnej. Prokuratura Ukrainy udzieliła stronie czeskiej gwarancji, że nie wyda
Tatyany Paraskevich trzeciemu państwu bez zgody Ministerstwa Sprawiedliwości RCz, a także
zapewniła, że w sprawie karnej brak jest motywów politycznych. Strona ukraińska obiecała
również umożliwić przedstawicielom RCz spotkanie z Tatyaną Paraskevich w areszcie śledczym.
Sąd Krajowy w Pilznie 05.10.2012 i 02.01.2013 orzekł o niedopuszczalności wydania Tatyany
Paraskevich. Jednak 21.02.2013 Sąd Najwyższy w Pradze usankcjonował ekstradycję na
Ukrainę. Na razie ekstradycja nie doszła do skutku, ponieważ obrońcy Tatyany Paraskevich
zaskarżyli orzeczenie sądu.
NA UKRAINIE TATYANIE PARASKEVICH GROZI NIEBEZPIECZEŃSTWO
Kijowski adwokat Evgeniy Pugachev w opinii prawnej sporządzonej dla Mariny Makhitkovej,
obrońcy Tatyany Paraskevich informuje, że ukraińska i kazachska prokuratura ściśle ze sobą
współpracują badając tę sprawę. W części dotyczącej zarzutów dokonania oszustwa adwokat ma
wątpliwości co do wiarygodności dowodów, które zostały uzyskane przez nieznane osoby w
Kijowie, i co do których kazachska prokuratura przeprowadzała ekspertyzę. Ponadto śledztwo nie
dysponuje oryginałami dokumentów. Evgeniy Pugachev odrzuca również możliwość związku
Tatyany Paraskevich z zawładnięciem cudzym mieniem wobec braku jakichkolwiek dowodów.
Adwokat zwraca uwagę, że organy ścigania Ukrainy i Rosji wszczęły sprawy przeciwko Tatyanie
Paraskevich według identycznego schematu, co wywołuje podejrzenie, że zostały
sfabrykowane na zamówienie.
W związku z tym, że ukraińskie organy ścigania systematycznie łamią Europejską Konwencję
Obrony Praw Człowieka, Amnesty International w Czechach, Czeski Komitet Helsiński wystąpiły z
oficjalnym wnioskiem przeciwko dokonaniu ekstradycji Tatyany Paraskevich na Ukrainę.
Ekstradycja Tatyany Paraskevich na Ukrainę jest niedopuszczalna z wielu powodów:
1. Fakty wskazują na polityczny charakter stawianych zarzutów.
25.03.2013 kijowski adwokat Evgeniy Pugachev oświadczył, że ściganie karne Tatyany
Paraskevich zostało "wszczęte bezpodstawnie i skierowane na rozwiązanie kwestii politycznych
i ekonomicznych dotyczących Ablyazova M.K." w celu uzyskania obciążających go zeznań. Na
Ukrainie Mukhtarovi Ablyazovowi przedstawiono zarzuty o zawładnięcie mieniem (art. 191, pkt. 5
kk . Czeska dziennikarka Anna Mayevskaya przypuszcza, że rząd Kazachstanu jest
zainteresowany schwytaniem Tatyany Paraskevich po to, aby uzyskać od niej informacje na
temat finansowania kazachskiej opozycji.
O tym, że sprawa karna ma charakter zamówienia, może świadczyć wypowiedź Roman
Marchenko, partnera kancelarii prawnej "Ilyashev & Partners", reprezentującej interesy BTA
Banku na Ukrainie, który 11.09.2010 przekazał do głównej siedziby BTA Banku następującą
informację: "Cieszę się, że mogę poinformować, iż udało się przesunąć naszych śledczych
zajmujących się M. Ablyazovem... W charakterze motywu przewodniego występowała ZGP
"Ablyazov, Zharimbetov i inni". Roman Marchenko oświadczył również: "W naszym kraju (na
Ukrainie – przyp. red.) opinia prawna ma znacznie mniejsze znaczenie , niż wola polityczna".
Adwokaci obawiają się, że po dokonaniu ekstradycji na Ukrainę organy ścigania karnego mogą
przekazać Tatyanę Paraskevich do Kazachstanu lub Federacji Rosyjskiej. Rzecz w tym, że w
Rosji jej sprawę prowadzą ci sami śledczy, którzy zajmowali się "sprawą Magnickiego" .Między
innymi jednym ze śledczych w sprawie Magnickiego był Nikolay Budilo, który teraz prowadzi
sprawę Tatyany Paraskevich. Nikolay Budilo znajduje się na liście osób podlegających sankcjom
wizowym USA w ramach "Ustawy Magnickiego". Czeski dziennikarz Ondrej Golis poinformował,
że jeden z rosyjskich śledczych w Pilźnie otwarcie groził mecenas Marinie Makhitkovej, mówiąc,
że jeśli byłaby w Rosji, to on postarałby się żeby ją zamknęli w więzieniu
2. Istnieje możliwość dokonania porwania Tatyany Paraskevich i przewiezienia jej teren
Ukrainy przez kazachskie służby specjalne.
W ciągu ostatnich kilku lat służby specjalne Kazachstanu kilkakrotnie zastraszały i usiłowały
dokonać zamachu na opozycyjnych polityków oraz działaczy społecznych na terenie państw
postsowieckich. Najbardziej znane przypadki – zamach na opozycjonistę Petra Svoika w Bishkeku
01.12.1997; zamach na byłych urzędników Alnura Musayeva i Rakhata Aliyeva w Wiedniu
25.09.2008; śledzenie wydawcy gazety "Golos Respubliki" Daniyara Moldasheva w marcu 2011;
próba porwania opozycjonisty Aynura Kurmanova w Moskwie 15.12.2012. W związku z
politycznym podtekstem sprawy Tatyany Paraskevich rząd Kazachstanu może wpływać na
działania podejmowane przez Ukrainę w kwestii jej ekstradycji, przypuszcza prezes fundacji
"Aktywność Obywatelska" Muratbek Ketebayev.
Szczególnie należy zwrócić uwagę na fakt porwania 19.10.2012 w Kijowie Leonida Razvozhayeva,
obywatela FR i pomocnika rosyjskiego opozycyjnego deputowanego Ilyi Ponomareva. W dniu
21.10.2012 Leonid Razvozhayev znalazł się w Moskwie, gdzie został aresztowany. Wówczas
przedstawiciel MSZ Ukrainy oświadczył, że porwanie miało miejsce, lecz "to nie jest sprawa
karna, a kwestia współpracy pomiędzy organami ścigania, a której niczego nie wiem".
3. Przypadki stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego
traktowania osób zatrzymanych przez milicję na Ukrainie.
W ciągu ostatnich lat na Ukrainie rośnie ilość przypadków stosowania tortur przez milicję. W 2010
roku na ręce Pełnomocnika Rady Najwyższej odpowiedzialnego za prawa człowieka wpłynęło
5000 skarg dotyczących stosowania tortur na posterunkach policji. Według informacji
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w 2010 roku zanotowano 40 przypadków zgonów wśród
osób zatrzymanych, zaś Ukraińska Grupa Helsińska donosi o 51 przypadkach. Śmierć Igora
Indilo i Dmitriya Yashchuka w czasie ich pobytu w areszcie tymczasowym wywołała protesty w
całym kraju.
W 2010 roku na Ukrainie na skutek stosowania tortur i innych rodzajów okrutnego traktowania
przez organy ścigania ucierpiało do 790 tysięcy osób, a w 2011 roku ofiarami przemocy na milicji
stało się prawie milion obywateli.
W 2012 roku Sąd Europejski zajmujący się prawami człowieka (Еuropejski Trybunał Praw
Człowieka) wśród dziewięciu pozwów zgłoszonych przeciwko Ukrainie uznał fakty stosowania
tortur wobec osób zatrzymanych przez ukraińskie organy ścigania. Wśród 114 474 skarg,
złożonych na ukraińskich funkcjonariuszy milicji w 2012 roku, tylko w 32 przypadkach zostały
wszczęte sprawy karne.
4. Łamanie prawa do sprawiedliwego procesu sądowego.
W ostatnim czasie Parlament Europejski niejednokrotnie podejmował kwestię dotyczącą
wybiórczego charakteru ukraińskiego wymiaru sprawiedliwości. Przewodniczący Komitetu Spraw
Zagranicznych Europarlamentu Elmar Brok 19.04.2013 poinformował o niedopuszczalnym
zachowaniu Ukrainy w kwestiach dotyczących wybiórczego charakteru wymiaru
sprawiedliwości, a także o tym, że USA z tego właśnie powodu ograniczyły możliwość wjazdu
na swój teren zastępcy Prokuratora Generalnego Ukrainy. W swoim oświadczeniu wydanym
19.03.2012 Czeski Komitet Helsiński poinformował, że ukraińskie sądy łamią zasadę równości
stron i prawo do obronyу. Amnesty International zwraca uwagę, że ukraińska prokuratura
wykorzystuje możliwość wywierania nacisku na sędziów.
Każdego roku ЕTPC otrzymuje około dziesięciu tysięcy skarg od Ukraińców. W sprawie
"Kharchenko przeciwko Ukrainie" ETPC postanowił powiadomić ukraiński rząd o fakcie istnienia
licznych skarg składanych przez obywateli Ukrainy na legalność i warunki stosowania aresztu
tymczasowego, udzielania właściwej pomocy medycznej, nadmiernie długi okres stosowania
aresztu tymczasowego. W 2012 roku ETPC uznał Ukrainę za winną łamania prawa do
sprawiedliwego procesu sądowego w sprawach "Borisenko przeciwko Ukrainie", "Dovzhenko
przeciwko Ukrainie", "Iglin przeciwko Ukrainie", "Kiryakov przeciwko Ukrainie", "Todorov
przeciwko Ukrainie".
Ponadto według danych Global Corruption Barometer 2010/11, ukraiński system sądowniczy
został uznany za jeden z najbardziej skorumpowanych na świecie. Jeden z pełnomocników,
reprezentujących interesy BTA Banku na Ukrainie Roman Marchenko odnotował, że na Ukrainie
"na sąd jest wywierany nacisk nawet w takich sprawach, gdzie chodzi o 2 tysiące dolarów.
Adwokatowi jest niezwykle trudno dojść przed sądem do prawdy bez pieniędzy, а drobny
przedsiębiorca w ogóle nie może na to liczyć.
Zgodnie z artykułem 3 Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur, państwo nie powinno
wydalać, zwracać lub wydawać innemu państwu danej osoby, jeśli istnieją poważne podstawy, by
sądzić, że może jej tam grozić stosowanie tortur.
Zaniepokojenie Fundacji "Otwarty Dialog" wywołuje fakt, że w przypadku ekstradycji Tatyany
Paraskevich na Ukrainę, znajdzie się ona w sytuacji zagrażącej stosowaniem tortur, okrutnym
traktowaniem przez organy ścigania, może też zostać wydana organom śledczym Rosji lub
porwana przez służby specjalne Kazachstanu. Istnieją ważkie podstawy, aby poddawać w
wątpliwość, iż na terenie Ukrainy lub Rosji Tatyanę Paraskevich czeka sprawiedliwe proces
sądowy. Ponadto Tatyana Paraskevich może się stać ofiarą porachunków politycznych
prowadzonych w związku ze ściganiem przez prawo Mukhtara Ablyazova, oponenta rządu
Kazachstanu.
Zwracamy się do Ministra Sprawiedliwości Republiki Czeskiej Pavla Blazheka z apelem o
udzielenie odmowy stronie ukraińskiej wydania Tatyany Paraskevich. Zwracamy się z prośbą do
wszystkich osób zainteresowanych udzieleniem pomocy, aby występowały z tym apelem do pana
Pavla Blazheka pisząc na adres:
Minister Sprawiedliwości Republiki Czeskiej Pavel Blazhek: ulica Vyšehradská 16, rejon
Praha 2, miasto Praga, kod 128 10, tel. +420-221 997 106, +420-221 997 111, fax: +420-224
919 927.
Fakty
02.02.2009 Rząd Kazachstanu ogłosił, że 78% akcji BTA Banku przechodzi do państwowego
Funduszu Dobrobytu Narodowego "Samruk-Kazyna". Prezes Rady Nadzorczej Mukhtar Ablyazov
został odsunięty od pełnienia swoich obowiązków służbowych. W 2008 roku BTA Bank wykazywał
tendencje wzrostowe w zakresie niemal wszystkich wskaźników, wśród nich skonsolidowanych
aktywów banku i środków klientów, a ponadto był największym wierzycielem kazachstańskiej
gospodarki. Mukhtar Ablyazov oraz członkowie Niezależnego Stowarzyszenia Przedsiębiorców,
działania rządu określili mianem praktyk rajderskich [LINK],[LINK].
24.03.2009 Prokuratura Generalna RK oskarżyła Mukhtara Ablyazova oraz innych byłych szefów
banku o przywłaszczenie cudzego mienia, zorganizowanie grupy przestępczej i legalizowanie
środków nabytych niezgodnie z prawem[LINK],[LINK]. Zanim jednak oficjalnie zostały ogłoszone
zarzuty, rząd wprowadził sankcje skierowane przeciwko przyjaciołom i krewnym Mukhtara
Ablyazova. 02.03.2009 funkcjonariusze Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego (KBN) pod
zarzutem oszustwa dokonali aresztowania Taira Dyusenbekova siostrzeńca Mukhtara Ablyazova.
06.03.2009 KBN dokonał przeszukania w mieszkaniu Rifata Rizoyeva, biznesmena i przyjaciela
Mukhtara Ablyazowa w celu odnalezienia dokumentów księgowych dotyczących BTA Banku.
06.03.2009 na nadzwyczajnym zgromadzeniu akcjonariuszy z rady nadzorczej BTA Banku została
wyprowadzona Akmaral Ablyzova, siostra cioteczna Mukhtara Ablyazova.
facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu