Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny

18. F O S F O R Y T Y
Fosforyty występują w Polsce w pasie wychodni osadów albu (kreda górna) na odcinku
Radom - IłŜa - Annopol - Gościeradów – Modliborzyce w róŜnego typu osadach w formie
konkrecji zasobnych w fosforany wapnia. UŜywane są do produkcji nawozów fosforowych.
Eksploatację fosforytów w Polsce rozpoczęto w okresie międzywojennym. Obecnie
jednak nie są one eksploatowane ze względów ekonomicznych. Kopalnia w Chałupkach została
zamknięta w 1961 r., a w Annopolu w 1971 r.
Aktualne wymogi kryteriów bilansowości dla złóŜ fosforytów określają maksymalną
głębokość dokumentowania złóŜ na 400 m, minimalną zawartość P2O5 w konkrecjach
fosforytowych w profilu złoŜa - 15 % oraz minimalną zasobność konkrecji fosforytowych na
1 800 kg/m2. Parametry jakościowe udokumentowanych złóŜ kształtują się następująco
(tabela 18.1):
Tabela 18.1
Parametry jakościowe udokumentowanych złóŜ fosforytów
Zawartość P2O5
Średnica
Zasobność
konkrecji
w konkrecjach
konkrecji
Nazwa złoŜa
fosforytowych fosforytowych w
fosforytowych
(w mm)
profilu złoŜa
(kg/m2)
(%)
Annopol
>10
13.5
568
Burzenin
>2
18.1
385
Chałupki
>10
14.9
354
Gościeradów
>2
15.2
496
IłŜa - KrzyŜanowice
>2
18.6
791
IłŜa – Chwałowice
>2
22.3
891
IłŜa – Łęczany
>2
18.6
654
IłŜa – Walentynów
>2
19.9
470
Radom – Dąbrówka
s. górna-317
>2
16.5
Warszawska
s. dolna-460
s. górna-218
Radom – Krogulcza
>2
19.1
s. dolna-504
s. górna-170
Radom – Wolanów
>2
15.4
s. dolna-447
Zasobność
w stosunku do
wymogów
kryteriów
bilansowości (w %)
32
21
21
28
44
50
36
26
seria górna-18
seria dolna -26
seria górna-12
seria dolna- 28
seria górna-9
seria dolna - 25
Parametr zasobności odbiega znacznie od wymogów kryteriów bilansowości
określających minimalne wymogi dla opłacalnej eksploatacji. ZłoŜa są zawodnione, co bardzo
utrudniało by potencjalną eksploatację, ponadto znaczne ich fragmenty zostały zabudowane lub
poprowadzono przez nie drogi, linie kolejowe i linie wysokiego napięcia. W skrajnych
przypadkach powoduje to zmniejszenie dostępnych do eksploatacji zasobów nawet o 50 –
80 %.
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
FOSFORYTY
2
Z powyŜszych powodów wszystkie złoŜa fosforytów zostały wykreślone z krajowego
bilansu zasobów.
Krajowe zapotrzebowanie na surowce fosforytowe w całości pokrywane jest importem,
który w roku 2009 wyniósł 459 tys. t. W stosunku do roku poprzedniego import zmniejszył się
o około 990 tys. t. Zwiększył się import nawozów fosforowych (o prawie 200 %). Natomiast
import związków fosforu zmniejszył się o ok. 50% do 15 tys. t. Eksport zarówno nawozów
fosforowych, jak i związków fosforu zmniejszył się – odpowiednio o 25 tys. t. i 8 tys. t.
Wielkość, wartość i główne kierunki importu i eksportu pokazano w tabeli 18.2.
Tabela 18.2
Kierunki polskiego importu i eksportu fosforytów, nawozów i związków fosforu
Lp.
1
2
3
4
5
6
Kraj
IMPORT
Ilość
tys. ton
Wartość Lp.
tys. PLN
Fosforyty
Świat (ogółem)
458.92
163 181
Syria
Tunezja
Izrael
Algieria
Maroko
Holandia
162.43
188.63
31.09
45.16
29.42
2.01
61 700
60 186
19 406
11 003
8 752
1 715
Kraj
EKSPORT
Ilość
tys. ton
Świat (ogółem)
1 Niemcy
2 Norwegia
Wartość
tys. PLN
0.00
6
0.00
0.00
3
2
17.41
19 515
6.17
4.37
4.90
0.53
0.44
6 803
4 921
4 824
1 014
832
18.84
57 686
8.60
3.04
1.16
1.17
1.32
0.61
0.59
0.24
25 646
8 214
4 124
4 066
3 969
1 676
1 500
1 396
Nawozy fosforowe
Świat (ogółem)
1
2
3
4
5
Dania
Tunezja
Niemcy
Litwa
Rosja
10.07
15 431
8.99
0.20
0.26
0.41
0.20
12 125
1 441
803
514
512
15.04
72 157
0.79
1.42
2.42
1.75
2.66
2.68
0.76
0.64
11 691
11 565
8 863
7 739
7 482
6 766
5 674
4 715
Świat (ogółem)
1
2
3
4
5
Niemcy
Dania
Czechy
Estonia
Hiszpania
Związki fosforu
Świat (ogółem)
1
2
3
4
5
6
7
8
Austria
Niemcy
Czechy
Belgia
Chiny
Finlandia
Francja
Holandia
Świat (ogółem)
1
2
3
4
5
6
7
8
Niemcy
Czechy
Belgia
Holandia
Węgry
Szwecja
Austria
Hiszpania
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
FOSFORYTY
Lp.
9
10
11
12
13
14
IMPORT
Ilość
Wartość
tys. ton
tys. PLN
Izrael
0.85
3 282
Włochy
0.15
964
Słowenia
0.06
697
Litwa
0.30
635
Wielka Brytania
0.07
515
Dania
0.03
494
Kraj
Lp.
9
10
11
12
13
14
3
Kraj
Słowacja
Ukraina
Litwa
Rosja
Włochy
Chorwacja
EKSPORT
Ilość
tys. ton
0.50
0.24
0.40
0.10
0.17
0.21
Wartość
tys. PLN
1 285
1 182
1 107
725
605
586
Opracował: Tomasz Bereda
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy