Raport za 2013 r. - Państwowa Agencja Atomistyki
Transkrypt
Raport za 2013 r. - Państwowa Agencja Atomistyki
Działalność Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki oraz ocena stanu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w Polsce w 2013 roku 2013 Raport Roczny Działalność Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki oraz ocena stanu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w Polsce w 2013 roku 2013 Raport Roczny DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE 10 I. PREZES PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI CENTRALNYM ORGANEM ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ DS. BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO 11 I. 1. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI 12 I. 2. PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI – organizacja 13 2.1. Struktura organizacyjna Państwowej Agencji Atomistyki 13 2.2. Zatrudnienie w Państwowej Agencji Atomistyki 14 2.3. Budżet Państwowej Agencji Atomistyki 14 I. 3. RADA DO SPRAW BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ 14 3. 1. Skład Rady 14 3. 2. Zadania Rady 14 I. 4. OCENA FUNKCJONOWANIA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI 15 II. INFRASTRUKTURA DOZORU JĄDROWEGO W POLSCE 16 II. 1. DEFINICJA, STRUKTURA I FUNKCJE SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ 17 II. 2. PODSTAWOWE PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ 18 2.1. Ustawa – Prawo atomowe 18 2.2. Inne ustawy 24 2.3. Akty wykonawcze do ustawy – Prawo atomowe 24 2.4. Przepisy międzynarodowe 25 III. PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ 26 III. 1. PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI I JEJ ROLA W PROGRAMIE Wydawca: Państwowa Agencja Atomistyki POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ Gabinet Prezesa ul. Krucza 36, 00-522 Warszawa 27 III. 2. ZMIANY WIZERUNKOWE PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI I NOWE KANAŁY KOMUNIKACJI Warszawa 2014 29 Opracowanie graficzne: Paczka Kreatywna 4 5 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU IX. OCHRONA RADIOLOGICZNA LUDNOŚCI I PRACOWNIKÓW W POLSCE 59 IV. NADZÓR NAD WYKORZYSTANIEM ŹRÓDEŁ PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO 30 IX. 1. NARAŻENIE LUDNOŚCI NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE 60 IV. 1. UŻYTKOWNICY ŹRÓDEŁ PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO W POLSCE 31 IX. 2. KONTROLA NARAŻENIA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE W PRACY 64 IV. 2. WYDAWANIE ZEZWOLEŃ I PRZYJMOWANIE ZGŁOSZEŃ 32 2.1. Narażenie w pracy od sztucznych źródeł promieniowania jonizującego 64 IV. 3. KONTROLE DOZOROWE 33 2.2. Kontrola narażenia w górnictwie od naturalnych źródeł promieniowania jonizującego 66 IV. 4. REJESTR ZAMKNIĘTYCH ŹRÓDEŁ PROMIENIOTWÓRCZYCH 34 V. NADZÓR NAD OBIEKTAMI JĄDROWYMI 37 V. 1. OBIEKTY JĄDROWE W POLSCE 38 1.1. Reaktor MARIA 38 1.2. Reaktor EWA w likwidacji 42 1.3. Przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego 43 V. 2. WYDANE ZEZWOLENIA 44 V. 3. KONTROLE DOZOROWE 45 V. 4. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU KOORDYNACJI KONTROLI IX. 3. NADAWANIE UPRAWNIEŃ PERSONALNYCH W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ 70 X. MONITOROWANIE SYTUACJI RADIACYJNEJ W KRAJU 72 X. 1. MONITORING OGÓLNOKRAJOWY 74 1.1. Stacje systemu wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych 1.2. Placówki prowadzące pomiary skażeń promieniotwórczych środowiska i artykułów rolno-spożywczych 75 X. 2. MONITORING LOKALNY 76 2.1. Ośrodek jądrowy w Świerku 76 2.2. Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych w Różanie 77 2.3. Tereny byłych zakładów wydobywczych i przeróbczych rud uranu 77 I NADZORU NAD OBIEKTAMI JĄDROWYMI 45 X. 3. UCZESTNICTWO W MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANIE DANYCH V. 5. ELEKTROWNIE JĄDROWE W KRAJACH SĄSIEDNICH 46 MONITORINGU RADIACYJNEGO 5.1. Elektrownie jądrowe w odległości do 300 km od granicy kraju 46 5.2. Dane eksploatacyjne elektrowni jądrowych w krajach sąsiednich 47 5.3. Budowane i planowane elektrownie jądrowe w pobliżu granic kraju 48 74 77 3.1. System Unii Europejskiej wymiany danych pomiarowych pochodzących z rutynowego monitoringu radiacyjnego środowiska, działającego w krajach Unii 77 3.2. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń w systemie EURDEP w ramach Unii Europejskiej 78 3.3. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń w systemie Rady Państw Morza Bałtyckiego 78 VI. ZABEZPIECZENIA MATERIAŁÓW JĄDROWYCH 49 VI. 1. UŻYTKOWNICY MATERIAŁÓW JĄDROWYCH W POLSCE 50 X. 4. VI. 2. KONTROLE ZABEZPIECZEŃ MATERIAŁÓW JĄDROWYCH 51 4.1. Zasady postępowania 78 4.2. Zdarzenia radiacyjne poza granicami kraju 79 4.3. Zdarzenia radiacyjne w kraju 79 VII. TRANSPORT MATERIAŁÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH 52 VII. 1. TRANSPORT ŹRÓDEŁ I ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH 53 VII. 2. TRANSPORT PALIWA JĄDROWEGO 54 2.1. Świeże paliwo jądrowe 54 2.2. Wypalone paliwo jądrowe 54 VIII. ODPADY PROMIENIOTWÓRCZE 55 6 ZDARZENIA RADIACYJNE 78 XI. OCENA SYTUACJI RADIACYJNEJ KRAJU 80 XI. 1. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ W ŚRODOWISKU 82 1.1. Moc dawki promieniowania gamma w powietrzu 82 1.2. Aerozole atmosferyczne 82 1.3. Opad całkowity 84 1.4. Wody i osady denne 84 1.5. Gleba 86 7 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU XI. 2. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ PODSTAWOWYCH ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH I PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH 89 2.1. Mleko 90 2.2. Mięso, drób, ryby i jaja 90 2.3. Warzywa, owoce, zboże i grzyby 91 XI. 3. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ NATURALNYCH RADIONUKLIDÓW W ŚRODOWISKU ZWIĘKSZONA WSKUTEK DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA 93 XII. DZIAŁALNOŚĆ INFORMACYJNA I EDUKACYJNA – OBECNE DZIAŁANIA I PLANY NA PRZYSZŁOŚĆ 94 XIII. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA 96 XIII. 1. WSPÓŁPRACA WIELOSTRONNA 97 1.1. Współpraca z organizacjami międzynarodowymi 98 1.1.1. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) 98 1.1.2. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) 100 1.1.3. Agencja Energii Jądrowej Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD) 102 1.2. Inne formy współpracy wielostronnej 102 1.2.1. Zachodnioeuropejskie Stowarzyszenie Regulatorów Jądrowych (WENRA) 102 1.2.2. Spotkania Grupy Szefów Europejskich Urzędów Dozoru Radiologicznego (HERCA) 103 1.2.3. Rada Państw Morza Bałtyckiego (RPMB) 104 1.2.4. Europejskie Stowarzyszenie Regulatorów Ochrony Fizycznej (ENSRA) 104 1.2.5. Europejskie Towarzystwo Badań i Rozwoju Zabezpieczeń Materiałów Jądrowych (ESARDA) 105 XIII. 2. WSPÓŁPRACA DWUSTRONNA 105 XIV. ZAŁĄCZNIKI 107 Siedziba Państwowej Agencji Atomistyki ZAŁĄCZNIK NR 1 WYKAZ AKTÓW WYKONAWCZYCH DO USTAWY Z DNIA 29 LISTOPADA 2000 R. – PRAWO ATOMOWE 108 ZAŁĄCZNIK NR 2 WYKAZ WAŻNIEJSZYCH AKTÓW PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO I EUROPEJSKIEGO 8 112 9 SŁOWO WSTĘPNE Przekazując sprawozdanie z działalności Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki za kolejny rok chciałbym jednoznacznie stwierdzić, że z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, mieszkańcy Polski byli w 2013 r. w pełni bezpieczni, a środowisko należycie chronione przed negatywnym oddziaływaniem promieniowania jonizującego. Roczne sprawozdanie to nie tylko ustawowy obowiązek Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki, ale jedno z naszych narzędzi informacyjnych, dzięki któremu pokazujemy społeczeństwu, na czym polega funkcjonowanie dozoru jądrowego, jakie są nasze zasady działania i priorytety. W każdej rozpatrywanej przez nas sprawie bezpieczeństwu jądrowemu i ochronie radiologicznej przyznajemy najwyższy priorytet. Ważnymi z punktu widzenia dozoru jądrowego zasadami są też niezależność instytucjonalna, transparentność działań, efektywność w egzekwowaniu prawa oraz zatrudnianie wysoko wykwalifikowanej kadry. Zapewniam Pana Premiera, że priorytetem zadaniowym w roku 2013 był dla nas proces przygotowywania się do wdrożenia Programu Polskiej Energetyki Jądrowej, który został zaakceptowany przez Radę Ministrów w styczniu 2014 r. Jeszcze raz chciałbym podkreślić, że dzięki pracy PAA, prowadzonym przez nas kontrolom i pomiarom Polska jest krajem bezpiecznym w kontekście bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. PREZES PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI CENTRALNYM ORGANEM ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ DS. BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I. 1. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI I. 2. PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI – organizacja 2.1. Struktura organizacyjna Państwowej Agencji Atomistyki 2.2. Zatrudnienie w Państwowej Agencji Atomistyki 2.3. Budżet Państwowej Agencji Atomistyki I. 3. RADA DO SPRAW BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ 3. 1. Skład Rady 3. 2. Zadania Rady I. 4. OCENA FUNKCJONOWANIA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI 10 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU PREZES PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI CENTRALNYM ORGANEM ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ DS. BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO Od 1990 r. dodatkowym zadaniem Prezesa PAA (wy- skowej byli przymusowo zatrudnieni w zakładach wydo- nikającym z pełnienia w przeszłości funkcji organu założy- bywania rud uranu. W 2013 r. wypłat z tego tytułu nie było. cielskiego Zakładu Zastosowań Techniki Jądrowej POLON) I. 2. PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI – organizacja jest obsługa roszczeń byłych pracowników Zakładów Przemysłowych R-1 (ZPR-1) w Kowarach. Do 1972 r. ZPR-1 zajmowały się wydobyciem i wstępnym przerobem rud uranu. Na podstawie zarządzenia nr 4 Prezesa PAA z dnia 14 kwie- Prezes Państwowej Agencji Atomistyki wykonuje swoje dzynarodowych dotyczących bezpieczeństwa jądro- tnia 1992 r. powołane zostało Biuro Obsługi Roszczeń by- zadania przy pomocy Państwowej Agencji Atomistyki, wego i ochrony radiologicznej; łych Pracowników Zakładów Produkcji Rud Uranu z sie- która działa pod jego bezpośrednim kierownictwem. 6) prowadzenie działań związanych z informacją spo- dzibą w Jeleniej Górze, które zajmuje się obsługą praw- Organizację wewnętrzną Agencji określa statut nadany łeczną, edukacją i popularyzacją oraz informacją ną i regulacją roszczeń odszkodowawczych w stosunku przez Ministra Środowiska. naukowo-techniczną i prawną w zakresie bezpie- do byłych pracowników ZPR-1 w Kowarach oraz ich rodzin. Prezes Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) jest central- czeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, w tym Realizacja roszczeń w 2013 r. sprowadziła się do wypłaty: nym organem administracji rządowej właściwym w spra- przekazywanie ludności informacji na temat pro- wach bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. mieniowania jonizującego i jego oddziaływania na bom w łącznej kwocie 98 205 zł, Jego działalność reguluje ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. zdrowie człowieka i środowisko, a także informo- • ekwiwalentu za deputat węglowy – na mocy pos- tyki został nadany zarządzeniem Nr 69 Ministra Środowi- I. 1. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI 2.1. Struktura organizacyjna Państwowej Agencji Atomistyki • rent wyrównawczych, wypłacanych co miesiąc 10 oso- Obecnie obowiązujący statut Państwowej Agencji Atomis- – Prawo atomowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 264 i poz. 908) oraz wanie o możliwych do zastosowania środkach za- tanowień układu zbiorowego pracy – 213 osobom ska z dnia 3 listopada 2011 r. Szczegółową strukturę PAA akty wykonawcze do tej ustawy. Nadzór nad Prezesem PAA radczych w przypadku wystąpienia zdarzeń radia- w łącznej kwocie 200 925 zł. określa zarządzenie nr 4 Prezesa Państwowej Agencji sprawuje od 1 stycznia 2002 r. minister właściwy do spraw cyjnych, z wyłączeniem promocji wykorzystania pro- środowiska. Zgodnie z przepisami ustawy, w 2013 r. do za- mieniowania jonizującego, a w szczególności pro- Poczynając od 2000 r. Biuro realizuje ustawowy obowiązek minu organizacyjnego Państwowej Agencji Atomistyki kresu działań Prezesa PAA należało wykonywanie zadań mocji energetyki jądrowej; przyznawania i wypłacania jednorazowych odszkodowań (Dz. Urz. PAA Nr 2, poz. 6 z późn. zm.). Schemat struktury związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa jądrowego 7) współdziałanie z organami administracji rządowej byłym żołnierzom, którzy w ramach zastępczej służby woj- organizacji urzędu przedstawia rys. 1. i ochrony radiologicznej kraju, a w szczególności: i samorządowej w sprawach związanych z bezpie- 1) przygotowywanie projektów dokumentów dotyczą- czeństwem jądrowym, ochroną radiologiczną oraz cych polityki państwa w obszarze zapewnienia bez- w sprawie badań naukowych w dziedzinie bezpie- pieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, czeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej; uwzględniających program rozwoju energetyki ją- 8) wykonywanie zadań związanych z obronnością drowej oraz zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne; i obroną cywilną kraju oraz ochroną informacji nie- 2) sprawowanie nadzoru nad działalnością powodującą jawnych, które wynikają z odrębnych przepisów; lub mogącą powodować narażenie ludzi i środo- 9) przygotowywanie opinii w zakresie bezpieczeństwa wiska na promieniowanie jonizujące oraz przepro- jądrowego i ochrony radiologicznej do projektów wadzanie kontroli w tym zakresie, jak również wy- działań technicznych związanych z pokojowym wy- dawanie decyzji w sprawach zezwoleń i uprawnień korzystaniem energii jądrowej na potrzeby orga- związanych z tą działalnością; nów administracji rządowej i samorządowej; 3) wydawanie zaleceń technicznych i organizacyjnych 10) współpraca z właściwymi jednostkami innych państw w sprawach bezpieczeństwa jądrowego i ochrony ra- i organizacjami międzynarodowymi w kwestiach diologicznej; objętych ustawą; 4) wykonywanie zadań związanych z oceną sytuacji ra- 11) opracowywanie projektów aktów prawnych w za- diacyjnej kraju w warunkach normalnych i w sytuacji kresie objętym ustawą i uzgadnianie ich z innymi zdarzeń radiacyjnych oraz przekazywanie właści- organami państwowymi w trybie określonym w re- wym organom i ludności informacji na ten temat; gulaminie prac Rady Ministrów; 5) wykonywanie zadań wynikających ze zobowiązań 12) opiniowanie projektów aktów prawnych opracowa- Polski w zakresie prowadzenia ewidencji i kontroli nych przez uprawnione organy; materiałów jądrowych, ochrony fizycznej materia- 13) przedstawianie Prezesowi Rady Ministrów corocz- łów i obiektów jądrowych, szczególnej kontroli obro- nych sprawozdań ze swojej działalności oraz ocen tu z zagranicą towarami i technologiami jądrowymi stanu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiolo- oraz innych zobowiązań wynikających z umów mię- gicznej kraju. 12 Atomistyki z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie regula- Rada ds. Bezpieczeństwa Jądrowego i Ochrony Radiologicznej Gabinet Prezesa Prezes Państwowej Agencji Atomistyki Wiceprezes Główny Inspektor Dozoru Jądrowego Wydział Koordynacji Współpracy Międzynarodowej Departament Bezpieczeństwa Jądrowego Wydział Prezydialny Departament Ochrony Radiologicznej Dyrektor Generalny Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych Biuro Dyrektora Generalnego Wydział Analiz Obiektów Jądrowych Biuro Obsługi Roszczeń Zespół Obsługi Zespół Komunikacji Społecznej Wydział Kontroli Obiektów Jądrowych Wydział Monitoringu i Prognozowania Wydział Zarządzania Wiedzą i Informacją Pełnomocnik ds. Ochrony Informacji Niejawnych Wydział Nieproliferacji Wydział Zarządzania Kryzysowego Departament Ekonomiczo-Budżetowy Kancelaria Tajna Wydział Odpadów Promienotwórczych Departament Prawny Audytor Wewnętrzny Wydział Technologii Reaktorowych Wydział Regulacji Rys. 1. Schemat struktury organizacyjnej Państwowej Agencji Atomistyki w 2013 r. 13 Wydział Kontroli Orzecznictwa i Zastępstwa Procesowego DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU I. 4. OCENA FUNKCJONOWANIA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI 2.2. Zatrudnienie w Państwowej Agencji Atomistyki 3.1. Skład Rady Rada w roku 2013 przyjęła w formie głosowania ze zmia- Radę do spraw Bezpieczeństwa Jądrowego i Ochrony nami w kolejnych aneksach trzy uchwały w sprawie: Średnioroczne zatrudnienie w PAA w 2013 r. wyniosło Radiologicznej powołuje Prezes PAA. W skład Rady 1) wydania opinii dotyczącej projektu aneksu 113 osób (104,65 etatów), w tym 27 inspektorów dozoru wchodzi przewodniczący, zastępca przewodniczącego, nr 9/2013/MARIA do zezwolenia Prezesa Państwo- W 2013 r. organ dozoru jądrowego wydał 1 444 decyzji jądrowego. sekretarz oraz nie więcej niż 7 członków spośród wej Agencji Atomistyki nr 1/2009/MARIA, z dnia administracyjnych w zakresie źródeł promieniotwór- specjalistów z zakresu bezpieczeństwa jądrowego, ochro- 31 marca 2009 r. (z późniejszymi zmianami: Anek- czych. W zakresie obiektów jądrowych organ dozoru 2.3. Budżet Państwowej Agencji Atomistyki ny radiologicznej, ochrony fizycznej, zabezpieczeń ma- sem nr 1/2009/MARIA z dnia 6 sierpnia 2009 r., Anek- jądrowego wydał 6 decyzji administracyjnych i nie było Wydatki budżetowe PAA w 2013 r. kształtowały się na po- teriałów jądrowych oraz innych specjalności istotnych sem nr 2/2009/MARIA z dnia 12 października 2009 r., wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy. ziomie 152,2 mln zł, obejmując: ze względu na nadzór nad bezpieczeństwem jądrowym. Aneksem nr 3/2010/MARIA z dnia 21 stycznia 2010 r., • finansowanie zadań służby awaryjnej i krajowego Członkowie Rady muszą posiadać poświadczenie bez- Aneksem nr 4/2010/MARIA z dnia 12 lutego 2010 r., Od żadnej decyzji administracyjnej wydanej przez PAA punktu kontaktowego, działającego w ramach pieczeństwa upoważniające do dostępu do informacji Aneksem nr 5/2010/MARIA z dnia 10 marca 2010 r., nie wniesiono skargi do Sądu Administracyjnego. międzynarodowego systemu powiadamiania o awa- niejawnych oznaczonych klauzulą „tajne”. Aneksem nr 6/2010/MARIA z dnia 10 marca 2010 r., riach jądrowych i prowadzenie monitoringu radia- Aneksem nr 7/2010/MARIA z dnia 16 lipca 2010 r., W roku 2013 PAA była kontrolowana przez NIK w zakresie: cyjnego kraju – 1,4%, Pracami Rady kieruje przewodniczący. Reprezentuje Aneksem nr 8/2012/MARIA z dnia 7 września 2012 r.), 1) opracowania oraz realizacji Programu Polskiej • składki członkowskie z tytułu przynależności Polski on Radę na zewnątrz, a także opracowuje i przedstawia który obejmował zmianę warunków zezwolenia Energetyki Jądrowej (w okresie od 3 października do Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, na posiedzeniu projekty planów pracy Rady na każdy rok wydanego dla Narodowego Centrum Badań Ją- do 11 kwietnia), Organizacji Traktatu o Całkowitym Zakazie Prób kalendarzowy. drowych w Świerku w zakresie umożliwienia 2) wykonania budżetu państwa w 2012 r. w części badania 68 – PAA (w okresie od 18 lutego do 29 marca). Jądrowych, Europejskiej Organizacji Badań Jądro- testowego rosyjskiego paliwa typu wych i Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych Prezes Państwowej Agencji Atomistyki zarządzeniem MR-6/485 na podstawie Aneksu nr 2012/2 do Eks- – 90,5%, nr 3 z dnia 2 lipca 2012 r. (Dz. Urz. PAA z 2012 r. poz. 3 ploatacyjnego Raportu Bezpieczeństwa Reaktora Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie oceniła działania i 4) powołał Radę do spraw Bezpieczeństwa Jądrowego MARIA; Prezesa PAA podejmowane w związku z przygotowaniem styki – 7,9%, i Ochrony Radiologicznej I kadencji w składzie: 2) wydania opinii dotyczącej projektu aneksu nr 10/ i realizacją PPEJ i nie stwierdziła nieprawidłowości w za- Henryk Jacek Jezierski, przewodniczący Rady, 2013/MARIA do zezwolenia Prezesa Państwowej kresie ram prawnych i organizacyjnych w budowie i fun- Grzegorz Krzysztoszek, zastępca przewodniczącego Rady, Agencji Atomistyki nr 1/2009/MARIA, który obej- kcjonowaniu energetyki jądrowej w Polsce. Andrzej Cholerzyński, sekretarz Rady, mował zmianę warunków zezwolenia wydanego Roman Jóźwik, członek Rady, dla Narodowego Centrum Badań Jądrowych w za- NIK nie stwierdziła również nieprawidłowości w zakresie Jerzy Wojnarowicz, członek Rady, kresie dopuszczenia do eksploatacji paliwa francus- szkoleń i praktyk zawodowych organizowanych przez PAA, a zarządzeniem nr 5 z dnia 17 maja 2013 r. kiego typu MC-5/480 z ograniczonym do 25 m /h mających na celu wdrażanie PPEJ. Wnioski takie zawarto (Dz. Urz. PAA z 2013 r. poz.5) wydatkiem wody chłodzącej kanał paliwowy i ogra- w informacji o wynikach kontroli pt. „Opracowanie oraz powołał do Rady z dniem 1 czerwca 2013 r. niczonej do 1,5 MW mocy z jednego kanału pa- realizacja Programu Polskiej Energetyki Jądrowej”. – Prawo atomowe (zgodnie z art. 112 ust. 3) oraz prof. Janusza Janeczka, liwowego; rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 18 listo- jako nowego członka. 3) wydania opinii dotyczącej projektu aneksu nr 11/ W PAA, zgodnie z ustawą o finansach publicznych, funk- 2013/MARIA do zezwolenia Prezesa Państwowej cjonuje system kontroli zarządczej, w ramach którego I. 3.2. Zadania Rady Agencji Atomistyki nr 1/2009/MARIA, który obejmo- prowadzona jest m.in. analiza ryzyka oraz ocena systemu Radiologicznej, jako wsparcie eksperckie Prezesa PAA. Do zadań Rady należy w szczególności opiniowanie wał zmianę warunków zezwolenia wydanego dla Na- zarządzania. Przejęła ona działania dotychczasowej Rady do spraw na wniosek Prezesa projektów zezwoleń na wykony- rodowego Centrum Badań Jądrowych w zakresie Atomistyki w wanie działalności związanej z narażeniem na promie- dotyczącym zmian do Eksploatacyjnego Raportu i radiologicznej, swoją niowanie jonizujące, a polegającej na budowie, rozruchu, Bezpieczeństwa Reaktora MARIA polegających na: działalność z dniem 30 czerwca 2012 r. Powołanie no- eksploatacji oraz likwidacji obiektów jądrowych, a ponad- a) wymianie zespołu pomp głównych i zainstalo- wej Rady wiąże się ze zmianą kierunku działalności to projektów aktów prawnych i zaleceń organizacyjno- waniu pomp powyłączeniowych obiegu chłodze- Prezesa PAA nakierowanego obecnie na nadzór nad -technicznych oraz występowanie z inicjatywami do- nia kanałów paliwowych, obiektami jądrowymi w kraju (np. reaktorem badaw- tyczącymi usprawnienia nadzoru nad wykonywaniem b) zainstalowaniu gniazda paliwowego w pozycji h-8 czym MARIA) i planowaną budową elektrowni jądrowej działalności związanej z wyżej wymienionym naraże- zgodnie z Programem Polskiej Energetyki Jądrowej niem. W 2013 r. odbyło się osiem posiedzeń Rady, przyjętym przez Radę Ministrów w styczniu 2014 r. a mianowicie: dwa w styczniu, po jednym w lutym, (zob. rozdz. II. 2.1). kwietniu, maju i czerwcu oraz dwa w październiku. • koszty funkcjonowania Państwowej Agencji Atomi• pozostałą działalność – 0,2%. I. 3. RADA DO SPRAW BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ Na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. pada 2011 r., z dniem 2 lipca 2012 r. powołana została Rada do spraw Bezpieczeństwa Jądrowego i Ochrony ochrony zakresie bezpieczeństwa która jądrowego zakończyła 14 3 rdzenia reaktora. 15 INFRASTRUKTURA DOZORU JĄDROWEGO W POLSCE II. 1. DEFINICJA, STRUKTURA I FUNKCJE SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ konywanie tych działalności lub ich rejestrację, kontrolę sposobu prowadzenia działalności, kontrolę dawek otrzymywanych przez pracowników, nadzór nad szkoleniem inspektorów ochrony radio- System bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiolo- logicznej (ekspertów w sprawach bezpieczeństwa gicznej obejmuje całość przedsięwzięć prawnych, orga- jądrowego i ochrony radiologicznej funkcjonują- nizacyjnych i technicznych zapewniających właściwy stan cych w jednostkach prowadzących działalności bezpieczeństwa jądrowego i radiacyjnego. Zagrożeniem na podstawie udzielonych zezwoleń) i pracowników bezpieczeństwa może być eksploatacja obiektów jądro- narażonych na promieniowanie jonizujące, kontro- wych zarówno w kraju, jak i za granicą oraz prowadzenie lę obrotu materiałami promieniotwórczymi, prowa- innej działalności z wykorzystaniem źródeł promienio- dzenie rejestru źródeł promieniotwórczych, rejestru wania jonizującego. ich użytkowników i centralnego rejestru dawek indywidualnych, a w przypadku działalności z wyko- INFRASTRUKTURA DOZORU JĄDROWEGO W POLSCE II. 1. DEFINICJA, STRUKTURA I FUNKCJE SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ II. 2. PODSTAWOWE PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W Polsce, zgodnie z obowiązującymi przepisami praw- rzystaniem materiałów jądrowych – także prowa- nymi, wszystkie zagadnienia związane z ochroną radio- dzenie szczegółowej ewidencji i rachunkowości tych logiczną i monitoringiem radiacyjnym środowiska są roz- materiałów, zatwierdzanie systemów ich ochrony patrywane łącznie z kwestią bezpieczeństwa jądrowego, fizycznej oraz kontrolę stosowanych technologii; a także z ochroną fizyczną i zabezpieczeniami materia- • rozpoznanie i ocena sytuacji radiacyjnej kraju po- łów jądrowych. Takie rozwiązanie gwarantuje, że istnieje przez koordynowanie (wraz ze standaryzacją) pracy jedno wspólne podejście do aspektów bezpieczeństwa terenowych stacji i placówek mierzących poziom jądrowego, ochrony radiologicznej, zabezpieczenia ma- mocy dawki promieniowania, zawartość radionu- teriałów jądrowych i źródeł promieniotwórczych oraz klidów w wybranych elementach środowiska natu- funkcjonuje jednolity dozór jądrowy. ralnego oraz wodzie pitnej, produktach żywnościowych i paszach; Organami dozoru jądrowego w Polsce są: Prezes PAA, • utrzymywanie służby przygotowanej do rozpoznania Główny Inspektor Dozoru Jądrowego oraz inspektorzy i oceny sytuacji radiacyjnej oraz reagowania w przy- dozoru jądrowego zatrudnieni w PAA. padku zdarzeń radiacyjnych (we współpracy z innymi, właściwymi organami i służbami działającymi System bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiolo- w ramach krajowego systemu reagowania kryzy- gicznej funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 29 lis- sowego); 2.1. Ustawa Prawo atomowe topada 2000 r. – Prawo atomowe oraz aktów prawnych • wykonywanie prac mających na celu wypełnianie 2.2. Inne ustawy niższego rzędu, jak również rozporządzeń UE oraz trak- zobowiązań Polski wynikających z traktatów, kon- 2.3. Akty wykonawcze do ustawy – Prawo atomowe tatów i konwencji międzynarodowych, których Polska jest wencji oraz umów międzynarodowych w zakresie 2.4. Przepisy międzynarodowe stroną. bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz umów bilateralnych o wzajemnej pomocy Istotnymi elementami systemu bezpieczeństwa jądro- w przypadku awarii jądrowych i współpracy w za- wego i ochrony radiologicznej są: kresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radio- • nadzór nad działalnością z wykorzystaniem mate- logicznej z krajami sąsiadującymi z Polską, jak również riałów jądrowych i źródeł promieniowania jonizują- w celu oceny stanu instalacji jądrowych, gospodarki cego realizowany przez: udzielanie zezwoleń na wy- źródłami i odpadami promieniotwórczymi oraz syste17 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU mów bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiolo- bach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679, z późn. zm.), nadzoru nad tą działalnością. Ustawa określa również niemniej jednak ustawa przewiduje możliwość wyko- gicznej poza granicami Polski. obrocie tymi wyrobami oraz przywozie na teryto- inne zadania Prezesa PAA, m.in. związane z oceną sy- nywania działalności związanej z narażeniem na pro- rium Rzeczypospolitej Polskiej i wywozie z tego te- tuacji radiacyjnej kraju oraz postępowaniem w przypadku mieniowanie jonizujące jedynie na podstawie jej zgło- Zgodnie z ustawą – Prawo atomowe, wymienione zadania rytorium tych wyrobów i wyrobów powszechnego zdarzeń radiacyjnych. szenia, a także przypadki, gdy ani zezwolenie, ani realizowane są przez Prezesa PAA. użytku, do których dodano substancje promienio- zgłoszenie nie są konieczne ze względu na niski poziom twórcze, Określone w ustawie zasady i sposoby postępowania Wyjątek, w ramach nadzoru nad działalnościami z wyko- dotyczą m.in. następujących zagadnień: rzystaniem źródeł promieniowania jonizującego, stano- czych ludziom i zwierzętom w celu medycznej lub 1) uzasadnienie podejmowania działalności w warun- Niektóre rodzaje stanowisk pracy (zwłaszcza w obiektach wią zastosowania aparatów rentgenowskich w diagno- weterynaryjnej diagnostyki, leczenia lub badań na- kach narażenia na promieniowanie jonizujące, jej jądrowych, ale również w jednostkach organizacyjnych styce medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii po- ukowych. optymalizacja oraz ustalenie dawek granicznych prowadzących działalności z wykorzystaniem promie- wierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworo- 3) Kontrolę prowadzenia wymienionych wyżej dzia- dla pracowników i osób z ogółu ludności, niowania jonizującego) uznano za szczególnie ważne wych, ponieważ nadzór w tym zakresie wykonywany jest łalności, z punktu widzenia spełnienia kryteriów 2) tryb uzyskiwania zezwoleń na wykonywanie takiej dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przez państwowe wojewódzkie inspektoraty sanitarne przewidzianych stosownymi przepisami i warun- działalności oraz tryb i sposób przeprowadzania kon- radiologicznej. (lub odpowiednie służby podległe Ministrowi Obrony ków wydanych zezwoleń, przy czym istotnymi troli jej wykonywania, Narodowej oraz Ministrowi Spraw Wewnętrznych). czynnikami są tu: narażenie pracowników, zagro- 3) ewidencja i kontrola źródeł promieniowania joni- Stanowiska te mogą być zajmowane przez osoby, które Nadzór Prezesa PAA nad działalnością wykonywaną żenie dla ludności i środowiska oraz gospodarka zującego, ukończą szkolenia prowadzone przez określone jedno- w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące odpadami promieniotwórczymi. 4) ewidencja i kontrola materiałów jądrowych, stki szkoleniowe i pomyślnie złożą odpowiednie egzaminy 5) ochrona fizyczna materiałów jądrowych i obiektów przed komisją powołaną przez Prezesa PAA. • zamierzone podawanie substancji promieniotwór- obejmuje: aktywności substancji promieniotwórczych. 1) Ustalanie warunków wymaganych dla zapewnienia W zakresie działalności z materiałami jądrowymi, nadzór jądrowych, bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Prezesa PAA obejmuje również zatwierdzanie i kontrolę 6) postępowanie z wysokoaktywnymi źródłami pro- Podobne zasady będą obowiązywały osoby wykonujące 2) Wydawanie zezwoleń na: systemów ochrony fizycznej i realizowanie czynności prze- mieniotwórczymi, w przyszłości określone czynności mające istotne znacze- • wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie, skła- widzianych w zobowiązaniach Rzeczypospolitej Polskiej 7) klasyfikacja odpadów promieniotwórczych oraz spo- nie dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony dowanie, transport lub stosowanie materiałów w odniesieniu do zabezpieczeń (i ewidencji) tych ma- soby postępowania z nimi i wypalonym paliwem radiologicznej w elektrowniach jądrowych. jądrowych, źródeł i odpadów promieniotwórczych teriałów. jądrowym, oraz wypalonego paliwa jądrowego i obrót nimi, a także wzbogacanie izotopowe, II. 2. PODSTAWOWE PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ • budowę, rozruch, eksploatację oraz likwidację obiek- tów jądrowych, • budowę, eksploatację, zamknięcie i likwidację skła- dowisk odpadów promieniotwórczych, 8) kwalifikacja pracowników i ich miejsc pracy ze wzglę- Szkoleniem objęci są również pozostali pracownicy jed- du na stopień zagrożenia związanego z wykonywaną nostki – jest to szkolenie wewnętrzne, które zapewnia pracą oraz ustalenie środków ochrony adekwatnych kierownik macierzystej jednostki po uprzednim zatwier- do tego zagrożenia, dzeniu programu tego szkolenia przez Prezesa PAA. 9) szkolenie i nadawanie uprawnień do zajmowania określonych stanowisk, uznanych za ważne dla za- Zapewnieniu bezpieczeństwa pracowników przy wyko- 2.1. Ustawa – Prawo atomowe pewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony nywaniu pracy w warunkach narażenia na promieniowa- urządzeń zawierających źródła promieniotwórcze Obowiązującą od 1 stycznia 2002 r. ustawą z dnia 29 lis- radiologicznej, nie jonizujące służy m.in. ustalenie poziomów dawek oraz obrót tymi urządzeniami, topada 2000 r. Prawo atomowe został wprowadzony 10) ocena sytuacji radiacyjnej kraju, granicznych promieniowania jonizującego, których – poza jednolity system zapewniający bezpieczeństwo jądrowe 11) postępowanie w przypadku zdarzeń radiacyjnych. przypadkami przewidzianymi w ustawie – nie wolno prze- • produkowanie, instalowanie, stosowanie i obsługę • uruchamianie i stosowanie urządzeń wytwarzają- cych promieniowanie jonizujące, oraz ochronę radiologiczną pracowników i ogółu ludności w Polsce. • uruchamianie pracowni, w których mają być sto- sowane źródła promieniowania jonizującego, w tym kraczać. Pracownicy są objęci systemem pomiarów doZgodnie z ustawą, kierownik jednostki prowadzącej zymetrycznych w celu kontroli otrzymywanych przez nich działalność z wykorzystaniem promieniowania jonizu- dawek. Kierownik jednostki ma obowiązek ewidencjo- pracowni rentgenowskich (innych niż nadzorowane Najbardziej istotne jej postanowienia dotyczą wydawa- jącego odpowiada za bezpieczeństwo stosowania pro- nowania wyników pomiarów dawek pracowników. Nato- przez służby sanitarne), nia zezwoleń na wykonywanie działalności związanej mieniowania. W celu wsparcia kierowników jednostek miast wyniki wszystkich pomiarów dawek pracowników • zamierzone dodawanie substancji promieniotwór- z narażeniem na działanie promieniowania jonizującego w wypełnianiu tych obowiązków wprowadzono zasadę, kategorii A, potencjalnie najbardziej narażonych na pro- czych w procesie produkcyjnym wyrobów powszech- (tzn. zezwoleń wydawanych na działalności wyszczegól- zgodnie z którą wewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem mieniowanie jonizujące, są przesyłane do centralnego nego użytku i wyrobów medycznych, wyrobów nione w podrozdziale „Definicja, struktura i funkcje sys- wymogów bezpieczeństwa sprawuje w danej jednostce rejestru dawek indywidualnych prowadzonego przez medycznych do diagnostyki in vitro, wyposażenia temu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicz- inspektor ochrony radiologicznej, tj. osoba posiadająca Prezesa PAA. wyrobów medycznych, wyposażenia wyrobów me- nej”), obowiązków kierowników jednostek organizacyj- specjalne uprawnienia nadawane przez Prezesa PAA dycznych do diagnostyki in vitro, aktywnych wyro- nych prowadzących działalność z wykorzystaniem pro- w trybie określonym przepisami ustawy – Prawo atomo- Ustawa odnosi się także do materiałów jądrowych i wyso- bów medycznych do implantacji, w rozumieniu mieniowania oraz uprawnień Prezesa Państwowej Agencji we. Dotyczy to tych rodzajów działalności, do których koaktywnych źródeł promieniotwórczych oraz ich transpor- przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyro- Atomistyki do wykonywania kontroli i sprawowania wykonywania konieczne jest posiadanie zezwolenia, tu, jak również transgranicznego przemieszczenia odpa- 18 19 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU dów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowe- Stosowanie promieniowania jonizującego opiera się na budowę obiektu jądrowego. W wyniku nowelizacji w tym oprogramowanie sterowania i kontroli, muszą go. Ustawa wprowadza mechanizmy pozwalające na bez- na międzynarodowych rozwiązaniach określających za- ustawy – Prawo atomowe inwestor obiektu jądrowego być, zgodnie z nowymi przepisami ustawy – Prawo pieczne przemieszczanie ww. materiałów oraz warunek za- sady i sposoby postępowania z nim. Rozwiązania za- uzyskał możliwość wystąpienia do Prezesa PAA z wnio- atomowe, zidentyfikowane i klasyfikowane do klas gwarantowania ich odbioru przez docelowego odbiorcę. warte w ustawie – Prawo atomowe odpowiadają w peł- skiem o wydanie wyprzedzającej opinii odnośnie plano- bezpieczeństwa, w zależności od stopnia w jakim te ni uregulowaniom międzynarodowym. Wynikają bo- wanej lokalizacji obiektu jądrowego. systemy oraz elementy wpływają na bezpieczeństwo Ustawa zawiera również szczególne regulacje dotyczące wiem z wiążących Polskę umów międzynarodowych, odpadów promieniotwórczych. Ze względu na koniecz- jak i przepisów Unii Europejskiej, w szczególności dy- W ustawie – Prawo atomowe nie przewidziano wydawa- Dokumentacja zawierająca klasyfikację bezpieczeństwa ność zapewnienia właściwych warunków prawidłowego rektyw. nia odrębnego zezwolenia na projektowanie obiektów systemów oraz elementów konstrukcji i wyposażenia jądrowych, ale określono podstawowe warunki, jakie obiektu postępowania przy ich składowaniu, utworzono państwo- jądrowe i ochronę radiologiczną obiektu jądrowego. jądrowego stanowi jeden z elementów we przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Zakład Obecny kształt ustawy – Prawo atomowe został nadany powinien spełniać projekt obiektu jądrowego z punktu zintegrowanego systemu zarządzania, który powinna Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych”, które w 2011 r. Nowelizacja tej ustawy została wtedy doko- widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiolo- posiadać jednostka organizacyjna wykonująca działal- na prowadzenie swojej działalności otrzymuje dotacje nana w związku z koniecznością transponowania do pol- gicznej, a także bezpiecznego funkcjonowania urządzeń ność związaną z obiektem jądrowym. Powinna ona być państwowe. Zostało ono zabezpieczone przed likwidacją skiego porządku prawnego przepisów Dyrektywy Rady technicznych zainstalowanych i eksploatowanych w obiek- przedkładana do zatwierdzenia Prezesowi PAA wraz lub upadłością, co stworzyło podstawy do jego nie- 2009/71/Euratom z dnia 25 czerwca 2009 r. ustanawia- cie jądrowym. Musi on gwarantować zapewnienie bezpie- z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budowę obiektu przerwanego funkcjonowania. jącej wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego1, czeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej i ochrony jądrowego. W procesie budowy obiektu jądrowego, or- ratyfikacji przez Polskę Protokołu zmieniającego Kon- fizycznej podczas budowy, rozruchu, eksploatacji, w tym gany dozoru jądrowego jak również działające w za- Źródła wysokoaktywne zostały objęte nadzorem od chwili wencję wiedeńską z 1963 r. o odpowiedzialności cywilnej napraw i modernizacji, a także likwidacji tego obiektu kresie swoich kompetencji inne organy, będą mogły ich wyprodukowania aż do przekazania do składowania: za szkody jądrowe, sporządzonego w Wiedniu dnia oraz możliwość przeprowadzenia sprawnego postępo- kontrolować wykonawców i dostawców systemów oraz określono sposób postępowania z nimi na każdym etapie 12 września 1997 r.2 oraz podjęciem prac nad polskim pro- wania awaryjnego w przypadku wystąpienia zdarzenia elementów konstrukcji i wyposażenia obiektu jądrowe- ich wykorzystania oraz ustalono formę zabezpieczenia gramem energetyki jądrowej. radiacyjnego. Powinien także uwzględniać sekwencję go, a także wykonawców prac prowadzonych przy budo- finansowego kosztów odbioru i postępowania po za- poziomów bezpieczeństwa zapewniających zapobiega- wie i wyposażeniu obiektu jądrowego w zakresie sys- Do najważniejszych zmian wynikających z ustawy z dnia nie powstawaniu odchyleń od normalnych warunków temów, elementów i prac istotnych ze względu na bez- 13 maja 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo atomowe eksploatacyjnych, zdarzeń eksploatacyjnych, awarii prze- pieczeństwo jądrowe i ochronę radiologiczną oraz Zakładając, że nawet przy najbardziej sprawnym fun- oraz niektórych innych ustaw (Dz.U Nr 132, poz. 766) widzianych w założeniach projektowych i wykraczających bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych. kcjonowaniu systemu bezpieczeństwa może dojść do zda- należało wprowadzenie przepisów szczegółowo określa- poza te założenia ciężkich awarii, a jeżeli nie uda się W znowelizowanej ustawie przyznano Prezesowi PAA rzenia prowadzącego do wzrostu poziomu promienio- jących wymagania bezpieczeństwa jądrowego i ochrony zapobiec tym odchyleniom, zdarzeniom czy awariom następujące środki nadzoru wobec jednostki organiza- wania, w ustawie zobowiązano Prezesa PAA do doko- radiologicznej dotyczące lokalizacji, projektowania, bu- – kontrolowanie ich oraz minimalizację radiologicznych cyjnej wykonującej działalność polegającą na budowie, nywania stałej oceny sytuacji radiacyjnej i wynikających dowy, rozruchu, eksploatacji i likwidacji obiektów jądro- skutków awarii. rozruchu, eksploatacji lub likwidacji obiektu jądrowego, z niej działań, zarówno w kraju, jak i na arenie wych, a także lokalizacji i budowy składowisk odpadów międzynarodowej. Ponadto, zdefiniowano w niej pojęcie promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego. W przepisach znowelizowanej ustawy – Prawo atomowe tą kontrolą: zdarzenia radiacyjnego, usystematyzowano rodzaje zda- W znowelizowanej ustawie zawarto zasadę, iż obiekt ją- zobowiązano inwestora do przeprowadzania, przed wy- 1) zakaz zastosowania określonego systemu lub ele- rzeń oraz określono sposoby reagowania na nie odpo- drowy lokalizuje się na terenie, który umożliwia zapew- stąpieniem do Prezesa PAA z wnioskiem o wydanie mentu konstrukcji i wyposażenia obiektu jądro- wiednich organów i służb. nienie bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologi- zezwolenia na budowę obiektu jądrowego, analiz bez- wego – jeżeli w toku kontroli stwierdzono, że mo- cznej, ochrony fizycznej podczas rozruchu, eksploatacji pieczeństwa w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, że to mieć negatywny wpływ na stan bezpie- Dla zapewnienia skutecznego egzekwowania przepisów i likwidacji tego obiektu, a także przeprowadzenie z uwzględnieniem czynnika technicznego i środowis- czeństwa bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, sprawnego postępowania awaryjnego w przypadku kowego. Inwestor musi poddać przeprowadzone analizy obiektu jądrowego; w ustawie znalazły się również przepisy pozwalające wystąpienia zdarzenia radiacyjnego. Inwestor obiektu bezpieczeństwa weryfikacji, w której nie mogą brać 2) nakaz wstrzymania określonych prac w obiekcie szybko reagować na wystąpienie ewentualnych ich na- jądrowego, jako przyszły posiadacz zezwolenia, powinien udziału podmioty uczestniczące w opracowaniu projektu jądrowym – w przypadku stwierdzenia, iż są one ruszeń. Są to możliwości nakładania kar pieniężnych sam przeprowadzić ocenę terenu przeznaczonego pod obiektu jądrowego. Wyniki analiz bezpieczeństwa są prowadzone w sposób mogący mieć negatywny przez Głównego Inspektora Dozoru Jądrowego w drodze lokalizację obiektu jądrowego i opracować jej wyniki, podstawą do opracowania wstępnego raportu bez- wpływ na stan bezpieczeństwa jądrowego i ochro- decyzji administracyjnych. wraz z wynikami badań i pomiarów stanowiących pod- pieczeństwa, przedstawianego Prezesowi PAA wraz ny radiologicznej obiektu jądrowego. kończeniu działalności związanej z ich stosowaniem. na rzecz której działają wykonawcy i dostawcy objęci stawę jej sporządzenia, w formie raportu lokaliza- z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budowę obiektu Kwalifikowane naruszenia prawa, dotyczące omówionych cyjnego. Raport lokalizacyjny podlega ocenie przez jądrowego. wyżej zagadnień, podlegają przepisom Kodeksu karnego. Prezesa PAA w toku postępowania o wydanie zezwolenia Dz. Urz. UE L 172 z 02.07.2009 r. s. 18 oraz Dz. Urz. UE L 260 z 03.10.2009 r. s. 40. 2 Dz. U. z 2011 r. Nr 4, poz. 9. 1 20 jądrowego i ochrony radiologicznej W ustawie – Prawo atomowe podkreślona została zasada, iż obiekt jądrowy uruchamia się i eksploatuje Systemy oraz elementy konstrukcji i wyposażenia obiek- w sposób zapewniający bezpieczeństwo jądrowe oraz tu jądrowego mające istotne znaczenie z punktu widze- ochronę radiologiczną pracowników i ludności, zgodnie nia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, z wdrożonym w jednostce organizacyjnej zintegrowanym 21 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 13 marca 2012 r. Poz. 264 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 24 stycznia 2012 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo atomowe 1. Na podstawie art. 16 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 197, poz. 1172 i Nr 232, poz. 1378) ogłasza się w załączniku do niniejszego obwieszczenia jednolity tekst ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276), z uwzględnieniem zmian wprowadzonych: 1) ustawą z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo atomowe (Dz. U. Nr 93, poz. 583), 2) ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505), 3) ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97), 4) ustawą z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679), 5) ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654), 6) ustawą z dnia 13 maja 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo atomowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 132, poz. 766) oraz zmian wynikających z przepisów ogłoszonych przed dniem 1 stycznia 2012 r. drowego (zwanych dalej: „ocenami okresowymi bezpie- 3 grudnia 2002 r. w sprawie odpadów promieniotwór- czeństwa”), zgodnie z zatwierdzonymi przez Prezesa PAA czych i wypalonego paliwa jądrowego. Ocena ta musi planami każdej z tych ocen. Zatwierdzenie przez Prezesa być zawarta w raporcie lokalizacyjnym. Raport ten PAA raportu z przeprowadzonej oceny okresowej będzie z kolei podlega ocenie Prezesa PAA w toku postępo- warunkiem dalszej eksploatacji obiektu jądrowego. wania o wydanie zezwolenia na budowę składowiska odpadów promieniotwórczych. Podobnie jak w przy- Kierownik jednostki organizacyjnej został obciążony obo- padku obiektu jądrowego, inwestor składowiska odpa- wiązkiem opracowania programu likwidacji obiektu ją- dów promieniotwórczych uzyskał możliwość wystąpienia drowego i przedstawienia go Prezesowi PAA do za- do Prezesa PAA z wnioskiem o wydanie wyprzedzającej twierdzenia już wraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia opinii odnośnie planowanej lokalizacji składowiska od- na budowę, rozruch oraz eksploatację obiektu jądrowego. padów promieniotwórczych. W tym przypadku do tego W toku eksploatacji program ten będzie musiał być wniosku inwestor powinien dołączyć raport lokalizacyjny. aktualizowany i zatwierdzany co najmniej raz na 5 lat oraz niezwłocznie po ewentualnym zakończeniu eksplo- Znowelizowana ustawa – Prawo atomowe zawiera też atacji obiektu jądrowego wskutek wydarzeń nadzwy- nowe przepisy niezwiązane bezpośrednio z wykonywaniem czajnych. Dzień zatwierdzenia przez Prezesa PAA raportu przez Prezesa PAA jego zadań, które dotyczą obszaru kierownika jednostki organizacyjnej z likwidacji obiektu energetyki jądrowej. Przepisy te weszły w życie z dniem jądrowego został w znowelizowanej ustawie ustalony 1 stycznia 2012 r. W szczególności dotyczą one: jako formalny termin zakończenia tej likwidacji. pewnienia informacji społecznej związanej z obiek- 2. Podany w załączniku do niniejszego obwieszczenia tekst jednolity ustawy nie obejmuje: 1) art. 2–9 ustawy z dnia 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo atomowe (Dz. U. Nr 93, poz. 583), które stanowią: „Art. 2. 1. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 33c ust. 9 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 33c ust. 9 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jednak nie dłużej niż przez 24 miesiące od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. • obowiązków różnych podmiotów w zakresie za- W ustawie – Prawo atomowe wprowadzono system tami energetyki jądrowej; finansowania końcowego postępowania z wypalonym • działań ministra właściwego do spraw gospodarki paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi oraz Rady Ministrów w zakresie rozwoju energetyki 2. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 42 pkt 2 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 42 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jednak nie dłużej niż przez 18 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. oraz likwidacji obiektu jądrowego. Na pokrycie kosztów jądrowej, w szczególności uchwalania Programu z tym związanych jednostka organizacyjna, po otrzy- Polskiej Energetyki Jądrowej. Art. 3. Uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej nadane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy na czas nieokreślony zachowują ważność przez okres 5 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. maniu zezwolenia na eksploatację elektrowni jądrowej, Art. 4. 1. Postępowania w sprawie wydania zgody, o której mowa w art. 33d ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, toczą się na dotychczasowych zasadach. 2. Zgoda, o której mowa w art. 33d ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, wydana przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zachowuje swoją ważność. będzie obowiązana do systematycznego – co kwartał W 2013 r. Ministerstwo Gospodarki prowadziło prace – dokonywania wpłaty na wyodrębniony fundusz spe- nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo atomo- cjalny, zwany „funduszem likwidacyjnym”. Środki zgro- we oraz niektórych innych ustaw. Pierwotny projekt tej madzone w ten sposób będą mogły być przeznaczone ustawy został opracowany wspólnie przez Prezesa PAA wyłącznie na pokrycie kosztów końcowego postępowa- i Ministra Gospodarki. Prezes PAA brał też aktywny nia z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym udział w pracach nad tym projektem, zgłaszając uwagi systemem zarządzania. Rozruch obiektu jądrowego po- bezpieczeństwa, a Prezesowi Urzędu Dozoru Technicz- paliwem jądrowym pochodzącymi z obiektu jądrowego w procesie uzgodnień międzyresortowych i w ramach winien być prowadzony zgodnie z programem zatwier- nego – informacji o bezpieczeństwie funkcjonowania oraz na pokrycie kosztów likwidacji tego obiektu roboczych konsultacji z Ministerstwem Gospodarki. dzonym przez Prezesa PAA oraz udokumentowany w do- urządzeń podlegających przepisom o dozorze technicz- jądrowego. Wypłata środków z funduszu likwidacyjnego Nowelizacja ta ma na celu wdrożenie do prawa krajo- kumentacji rozruchowej tego obiektu. nym zainstalowanych i eksploatowanych w elektrowni będzie mogła w związku z tym nastąpić wyłącznie wego przepisów dyrektywy Rady 2011/70/EURATOM jądrowej. Prezes PAA uzyskał możliwość wydania na- na pozytywnie zaopiniowany przez Prezesa PAA wnio- z dnia 19 lipca 2011 r. ustanawiającej ramy wspólnotowe Prezes PAA uzyskał szczególne uprawnienia dozorowe kazu zmniejszenia mocy lub wyłączenia obiektu jądro- sek jednostki organizacyjnej, która otrzymała zezwolenie w zakresie odpowiedzialnego i bezpiecznego gospodaro- związane z etapem rozruchu obiektu jądrowego, takie wego z eksploatacji, jeżeli z jego oceny lub z otrzy- na eksploatację lub likwidację obiektu jądrowego. wania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promie- jak: możliwość wydania decyzji o wstrzymaniu rozruchu manych od Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego obiektu jądrowego oraz zatwierdzanie raportu z rozruchu informacji wynika, że dalsza eksploatacja takiego obiek- W znowelizowanej ustawie – Prawo atomowe zamiesz- Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek obiektu jądrowego. tu zagraża bezpieczeństwu jądrowemu lub ochronie ra- czono także wymagania dotyczące wyboru lokalizacji wprowadzenia krajowych ram ustawodawczych, regula- diologicznej. składowiska odpadów promieniotwórczych z punktu cyjnych i organizacyjnych zapewniających wysoki poziom widzenia bezpieczeństwa. Przed dokonaniem tego wy- bezpieczeństwa gospodarowania wypalonym paliwem W znowelizowanej ustawie zawarto obowiązek prowa- niotwórczymi (Dz. Urz. UE L 199 z 02.08.2011, str. 48). dzenia dokumentacji eksploatacyjnej obiektu jądrowego Kierownik jednostki organizacyjnej eksploatującej obiekt boru konieczne jest przeprowadzenie przez inwestora jądrowym i odpadami promieniotwórczymi. Projekt usta- oraz przekazywania Prezesowi PAA bieżącej informacji jądrowy został obciążony obowiązkiem przeprowadzania oceny spełniania wymagań lokalizacyjnych określonych wy ma za zadanie uzupełnić istniejące obecnie polskie o parametrach pracy obiektu jądrowego istotnych dla ocen okresowych bezpieczeństwa jądrowego obiektu ją- w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia rozwiązania w tym obszarze. Przewiduje on też wpro- 22 23 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU wadzenie obowiązku opracowywania w Polsce krajo- uchwalonych i ogłoszonych w 2011 r., weszły w życie Ponadto, w 2012 r. zostały wydane 3 kolejne rozporzą- dnia 21 maja 1963 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 63, poz. 370) wego programu gospodarowania wypalonym paliwem w styczniu 2012 r., dotyczą one: dzenia wykonawcze do znowelizowanej ustawy – Prawo oraz Protokołu zmieniającego Konwencję wiedeńską jądrowym i odpadami promieniotwórczymi. atomowe, które opracowano w Ministerstwie Gospodarki z 1963 r. o odpowiedzialności cywilnej za szkody jądro- Jądrowego i Ochrony Radiologicznej, oraz w Ministerstwie Zdrowia, a nie w PAA. Dotyczą one: we, sporządzonego w Wiedniu dnia 12 września1997 r. 2.2. Inne ustawy • dotacji celowej udzielanej w celu zapewnienia (Dz. U. z 2011 r. Nr 4, poz. 9). Rzeczpospolita Polska Przepisy pośrednio związane z zagadnieniami bezpie- drowego. bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej jest także stroną Układu o nierozprzestrzenianiu broni kraju przy stosowaniu promieniowania jonizującego, jądrowej, sporządzonego w Moskwie, Waszyngtonie • sposobu i trybu pracy Rady ds. Bezpieczeństwa • wzoru legitymacji służbowej inspektora dozoru ją- czeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej zawarte są również w innych ustawach, w szczególności: Kolejnych 9 opracowanych w Państwowej Agencji Ato- • szczegółowych zasad tworzenia i działania Lokal- i Londynie w dniu 1 lipca 1968 r. (Dz. U. z 1970 Nr 8, 1) ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie mistyki rozporządzeń Rady Ministrów, zostało ogłoszo- nych Komitetów Informacyjnych oraz współpracy poz. 60) (INFCIRC/140) i wynikających z niego porozu- towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 227, poz. 1367 nych w 2012 r., dotyczą one: w zakresie obiektów energetyki jądrowej, mień i protokołów. i Nr 244, poz. 1454), 2) ustawie z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeń- czonej wpłaty na fundusz likwidacyjny, gicznej w pracowniach stosujących aparaty rent- Ponadto Polska jest stroną Traktatu ustanawiające- stwie morskim (Dz. U. Nr 228, poz. 1368, z 2012 r., genowskie w celach medycznych. go Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). poz. 1068 oraz z 2013, poz. 852), czeństwa jądrowego obiektu jądrowego, 3) ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze tech- • inspektorów dozoru jądrowego, Szczegółowy wykaz wszystkich aktów wykonawczych w okresie ostatnich kilkunastu lat zostały implemento- nicznym (Dz. U. z 2013 r., poz. 963 i poz. 1611). • stanowisk mających istotne znaczenie dla zapewnie- do ustawy – Prawo atomowe zawiera załącznik nr 1 do ni- wane do polskiego systemu prawnego. Obejmują one niejszego opracowania. (zob. rozdz. III. 1.). m.in. tematykę bezpieczeństwa jądrowego obiektów • wzoru kwartalnego sprawozdania o wysokości uisz• sposobu przeprowadzania okresowej oceny bezpie- nia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiolo- 2.3. Akty wykonawcze do ustawy – Prawo atomowe gicznej oraz inspektorów ochrony radiologicznej, Szczegółowe regulacje dotyczące bezpieczeństwa jądro- wego i ochrony radiologicznej zawierają przepisy wykonawcze do ustawy – Prawo atomowe. Przepisy te, w odnie- • nadawania uprawnień inspektora ochrony radiolo- Na jego podstawie przyjęto szereg dyrektyw, które jądrowych, ochrony radiologicznej pracowników, w tym 2.4. Przepisy międzynarodowe pracowników zewnętrznych i ogółu społeczeństwa, in- nia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiolo- Rzeczpospolita Polska ratyfikowała szereg umów mię- formowania społeczeństwa o środkach ochrony zdrowia gicznej w elektrowni jądrowej, dzynarodowych w zakresie bezpieczeństwa jądrowego oraz o działaniach, które będą stosowane w przypadku sieniu do obszaru kompetencji Prezesa PAA, określają • szczegółowego zakresu przeprowadzania oceny i ochrony radiologicznej, które zgodnie z Konstytucją RP zdarzenia radiacyjnego, postępowania z wysokoaktyw- w szczególności: terenu przeznaczonego pod lokalizację obiektu są źródłem powszechnie obowiązującego w Polsce pra- nymi zamkniętymi źródłami promieniowania jonizują- 1) dokumenty, które muszą być złożone łącznie z wnio- jądrowego, przypadków wykluczających możliwość wa. Obejmują one obszary współpracy międzynarodo- cego, w tym ze źródłami niekontrolowanymi (np. porzu- skiem o wydanie zezwolenia na konkretną działal- uznania terenu za spełniający wymogi lokalizacji wej i wymiany informacji w przypadku awarii jądrowej conymi, skradzionymi, posiadanymi nielegalnie). Ważnym ność związaną z narażeniem na promieniowanie jo- obiektu jądrowego oraz w sprawie wymagań do- lub zagrożenia radiologicznego, bezpieczeństwa jądro- obszarem regulacji europejskich jest też przemieszcza- nizujące (lub przy zgłoszeniu takiej działalności), tyczących raportu lokalizacyjnego dla obiektu ją- wego obiektów jądrowych, bezpiecznego postępowania nie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa 2) przypadki, w których działalność związana z nara- drowego, z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promie- jądrowego przez granice wewnętrzne i zewnętrzne Unii żeniem może być prowadzona bez zezwolenia czy • zakresu i sposobu przeprowadzania analiz bez- niotwórczymi, ochrony fizycznej materiałów jądrowych. Europejskiej. zgłoszenia, pieczeństwa przeprowadzanych przed wystąpie- W zakresie spraw odpowiedzialności cywilnej za szkody 3) wymagania dotyczące terenów kontrolowanych niem z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budowę wywołane wypadkami jądrowymi Rzeczpospolita Polska Wykaz ważniejszych aktów prawa międzynarodowego nadzorowanych oraz sprzętu dozymetrycznego, obiektu jądrowego oraz w sprawie wstępnego jest stroną Konwencji wiedeńskiej o odpowiedzialności oraz prawa Unii Europejskiej zawiera załącznik nr 2 4) wartości dawek granicznych dla pracowników i ogó- raportu bezpieczeństwa dla obiektu jądrowego, cywilnej za szkodę jądrową, sporządzonej w Wiedniu do niniejszego opracowania. łu ludności, 5) stanowiska istotne dla bezpieczeństwa jądrowego diologicznej, jakie ma uwzględniać projekt obiektu i ochrony radiologicznej oraz wymagania, które jądrowego, musi spełnić osoba ubiegająca się o uprawnienia • czynności mających istotne znaczenie dla zapewnie- • wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony ra- • wysokości wpłaty na fundusz likwidacyjny. do ich zajmowania, a także wymagania dla uzyskania uprawnień inspektora ochrony radiologicznej, Ostatnie 2 opracowane w PAA w 2012 r. rozporządze- 6) szczegółowe warunki wykonywania pracy ze źród- nia Rady Ministrów zostały ogłoszone i weszły w życie łami promieniowania jonizującego, w 2013 r., dotyczą one: 7) sposoby ochrony fizycznej materiałów jądrowych. • wymagań dotyczących rozruchu i eksploatacji obiektów jądrowych, W związku z nowelizacją ustawy – Prawo atomowe w 2011 r. i 2012 r. opracowano w Państwowej Agencji diologicznej dla etapu likwidacji obiektów jądro- Atomistyki projekty 13 rozporządzeń wykonawczych. wych oraz zawartości raportu z likwidacji obiektu Przepisy dwóch rozporządzeń Ministra Środowiska, jądrowego. 24 • wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony ra- 25 PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ III. 1. PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI I JEJ ROLA W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ nicznej, dostarczonej wraz z odpowiednimi analiza mi bezpieczeństwa przez inwestora lub organizację eksploatującą obiekt jądrowy, w celu weryfikacji, czy obiekt ten spełnia odpowiednie cele, zasady Program Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ) został przy- i kryteria bezpieczeństwa, dla potrzeb procesów jęty przez Radę Ministrów 28 stycznia 2014 r. To pier- wydawania zezwoleń i innych decyzji dozoru ją- wszy kompleksowy dokument przedstawiający strukturę drowego, organizacji działań, jakie należy podjąć w celu wdrożenia 3) prowadzenie procesu wydawania zezwoleń na bu- energetyki jądrowej w Polsce. dowę, rozruch, eksploatację i likwidację obiektów jądrowych, Państwowa Agencja Atomistyki jest jednym z głównych 4) prowadzenie kontroli zapewnienia bezpieczeństwa interesariuszy PPEJ i pełni w nim rolę regulatora – spra- przez inwestora lub organizację eksploatującą wuje nadzór nad bezpieczeństwem obiektów jądro- obiekt jądrowy, w zakresie przestrzegania wyma- wych i działalnością w nich prowadzoną, prowadzi gań bezpieczeństwa określonych w przepisach bez- kontrolę i ocenę bezpieczeństwa, wydaje zezwolenia pieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej i nakłada ewentualne sankcje. W realizację Programu i w warunkach określonych w zezwoleniach i de- zaangażowane jest także Ministerstwo Gospodarki jako cyzjach dozoru jądrowego, promotor (zajmujący się koordynacją i promocją pro- 5) nakładanie sankcji wymuszających przestrzeganie jektu oraz wykorzystaniem energii jądrowej na po- wymienionych wyżej wymagań. trzeby społeczno-gospodarcze kraju) oraz PGE jako PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ III. 1. PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI I JEJ ROLA W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ III. 2. ZMIANY WIZERUNKOWE PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI I NOWE KANAŁY KOMUNIKACJI inwestor (zapewniający środki finansowe na budowę Obecnie PAA jest w pełni przygotowana do pełnienia obiektu jądrowego oraz organizujący jego budowę funkcji dozoru jądrowego proporcjonalnie do etapu, i eksploatację). na którym znajduje się proces realizacji PPEJ. W najbliższym czasie Agencja będzie oceniała proces wyboru PAA rozpoczęła przygotowania do realizacji PPEJ lokalizacji elektrowni jądrowej, wyboru technologii i wy- w 2009 r. – w momencie powołania Pełnomocnika Rzą- dania pozwolenia na budowę. du ds. Polskiej Energetyki Jądrowej. Przez kolejne lata eksperci PAA uczestniczyli aktywnie w pracach nad do- Dostosowania legislacyjne kumentem, a sama Agencja przeszła liczne zmiany i prze- Realizacja programu jądrowego wymagała przede kształcenia organizacyjne w celu dostosowania jej do peł- wszystkim dostosowania polskiego prawodawstwa. nienia funkcji nowoczesnego dozoru jądrowego. PAA uczestniczyła w pracach nad nowelizacją ustawy – Prawo atomowe i przygotowała projekty 9 rozporzą- Zadania PAA jako urzędu dozoru jądrowego, w odniesie- dzeń wykonawczych do znowelizowanej ustawy. Zawierają niu do obiektów jądrowych, w tym elektrowni jądrowych, one zupełnie nowe rozwiązania, które nie występowały to przede wszystkim: dotychczas w polskim porządku prawnym. Rozporzą- 1) formułowanie wymagań w zakresie bezpieczeń- dzenia szczegółowo regulują aspekty bezpieczeństwa stwa jądrowego i ochrony radiologicznej, obiektów jądrowych, w tym elektrowni jądrowych. 2) wydawanie zaleceń technicznych, wskazujących szczegółowe sposoby zapewniania bezpieczeń- Siedem z nich weszło w życie w 2012 r., a dwa na po- stwa, wykonywanie analiz i ocen informacji tech- czątku 2013 r. Są to: rozporządzenie w sprawie wymagań 27 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU III. 2. ZMIANY WIZERUNKOWE PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI I NOWE KANAŁY KOMUNIKACJI dzenie w sprawie wymagań dotyczących rozruchu i eks- Pozytywna ocena działań Państwowej Agencji Atomistyki w związku z Programem Polskiej Energetyki Jądrowej ploatacji obiektów jądrowych. Przekształcenia PAA prowadzone w związku z PPEJ zo- Zmiany wizerunkowe bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej dla etapu likwidacji obiektów jądrowych oraz zawartości raportu z likwidacji obiektu jądrowego, oraz rozporzą- wpływie na zdrowie człowieka, a także na środowisko, w którym żyje oraz o możliwych do zastosowania środkach w przypadku zdarzeń (awarii) radiacyjnych. Zadanie to jest realizowane przez pracowników Gabinetu Prezesa i Biura Dyrektora Generalnego. stały bardzo dobrze ocenione zarówno przez ekspertów Aby podkreślić przekształcenia zachodzące w PAA wpro- Dostosowania kadrowe krajowych jak i zagranicznych. Najwyższa Izba Kontroli wadzono liczne zmiany wizerunkowe oraz uruchomiono W 2013 r. PAA unowocześniła kanały komunikacji z pod- Rok 2013 był okresem zakończenia większości działań pozytywnie oceniła działania Prezesa PAA podejmowane nowe kanały komunikacji z podmiotami zewnętrznymi miotami zewnętrznymi i społeczeństwem. Wraz z wpro- dostosowawczych prowadzonych w celu przekształ- w związku z przygotowaniem i realizacją PPEJ i nie stwier- i społeczeństwem. W 2013 r. Państwowa Agencja Ato- wadzeniem nowej strony internetowej uruchomiono cenia PAA w nowoczesny urząd dozoru jądrowego. dziła nieprawidłowości w zakresie ram prawnych i orga- mistyki odświeżyła logo. Nowe logo posiada uproszczony mechanizm newslettera. Służy on do wysyłania do zain- Konieczność tych działań uwypukliły analizy przepro- nizacyjnych dla budowy i funkcjonowania energetyki ją- krój czcionki i dynamiczny orbital elektronu krążącego teresowanych osób najważniejszych aktualności doty- wadzone w 2011 r. Jednym z najważniejszych aspe- drowej w Polsce. NIK nie stwierdziła również niepra- wokół liter. Występuje w trzech wariantach – poziomym, czących działań PAA, współpracy z zagranicą, ważnych któw było zwiększenie liczby etatów w PAA o 17 in- widłowości w zakresie szkoleń i praktyk zawodowych orga- pionowym i pośrednim, oraz w wersji kolorowej i mo- zmian legislacyjnych i organizacyjnych. spektorów dozoru jądrowego, 13 pracowników dokonu- nizowanych przez PAA, mających na celu wdrażanie PPEJ. nochromatycznej. jących analiz bezpieczeństwa i 9 specjalistów z zakresu Wnioski takie zawarto w informacji o wynikach kontroli prawa administracyjnego. Zwiększanie zatrudnienia od- pt. „Opracowanie oraz realizacja Programu Polskiej Ener- Równocześnie ze zmianą logo wprowadzono System Prezesa zintensyfikował w 2013 r. współpracę z media- zwierciedla pracochłonność procesu reglamentacji – wy- getyki Jądrowej”. Kontrolę przeprowadzono za okres Identyfikacji Wizualnej (SIW), określający kolory, kroje mi i działania informacyjne PAA. Prezes PAA udzielił dawania zezwoleń na działalność obiektów jądrowych, od 1 stycznia 2009 r. do 11 kwietnia 2013 r., a wnioski czcionek, formaty pism i znaki graficzne, które są wy- kilku wywiadów krajowym i lokalnym stacjom infor- prowadzenia nadzoru realizowanego w czasie budowy, z niej opublikowano w październiku 2013 r. korzystywane w pismach i publikacjach PAA. Dzięki macyjnym oraz kanałom radiowym. Wypowiedzi Pre- SIW, wszystkie publikacje, pisma i materiały promocyjne zesa były zazwyczaj związane z przygotowaniami PAA W dniach 15-25 kwietnia 2013 r. z przedstawicielami PAA mają spójną i nowoczesną stylistykę, która umożli- do wdrożenia PPEJ. Służby prasowe PAA na bieżąco Polska nie wykorzystywała dotychczas energii jądrowej PAA spotkał się międzynarodowy zespół ekspertów wia ich szybką rozpoznawalność. informowały dziennikarzy o zdarzeniach radiacyjnych, na potrzeby komercyjne (produkcji energii elektrycznej), w ramach przeprowadzanej misji IRRS (Integrated Regu- w kraju brak jest więc kadr wyspecjalizowanych w tym latory Review Service) zamówionej przez rząd polski. Zes- W 2013 r. PAA unowocześniła również swoją stronę rających radioaktywne izotopy z zakładów przemysło- obszarze. Pracownicy zatrudnieni w PAA to przyszli eks- pół ten dokonał przeglądu krajowego dozoru bezpieczeń- internetową. Nowa strona jest prostsza w obsłudze, wych. W mediach pojawiły się także wypowiedzi perci, którzy przechodzą intensywne szkolenia w kraju stwa jądrowego i radiacyjnego oraz jego efektywności. ma rozszerzoną zawartość merytoryczną oraz bogatszą ekspertów PAA dotyczące kwestii związanych z bez- i zagranicą. Dzięki cyklowi szkoleń będą posiadać kom- Zespół przeglądowy składał się z 11 ekspertów dozo- i bardziej atrakcyjną szatę graficzną. Na stronie regular- pieczeństwem jądrowym, m.in. komentarze na temat petencje konieczne do nadzorowania bezpieczeństwa rowych wyższego szczebla z krajów członkowskich nie zamieszczane są aktualności dotyczące działań PAA sytuacji w uszkodzonej elektrowni jądrowej Fukushima przyszłej elektrowni jądrowej. Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA), i najważniejsze informacje z zakresu bezpieczeństwa ją- Daiichi. czterech członków personelu MAEA, jednego pracownika drowego i ochrony radiologicznej. a następnie eksploatacji elektrowni jądrowej. Dostosowania strukturalne Zespół Komunikacji Społecznej, działający w Gabinecie m.in. kilku incydentach zaginięcia pojemników zawie- Najważniejsze aktualności są rozsyłane do dziennikarzy administracyjnego MAEA i jednego obserwatora. W 2013 r. rozpoczęto projekt, którego celem jest wpro- e-mailem, a także za pomocą konta rzeczniczki PAA Przegląd objął sposób sprawowania przez PAA kontroli wadzenie nowego Biuletynu Informacji Publicznej (BIP) w serwisie społecznościowym Twitter. Serwis ten umo- pieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej kraju. nad użytkownikami źródeł promieniowania jonizują- zgodnego z systemem identyfikacji wizualnej. żliwia błyskawiczną wymianę informacji oraz zdjęć, Na początku 2013 r. przekazano te kompetencje innym cego, obiektami unieszkodliwiania odpadów promienio- urzędom. Koordynację współpracy z Europejską Orga- twórczych oraz obiektami jądrowymi, w tym reaktorem Komunikacja społeczna komentatorów, działaczy, polityków i innych osób pu- nizacją Badań Jądrowych (CERN) w Genewie oraz Zjedno- badawczym. W ramach misji IRRS dokonano przeglądu Zadaniem Prezesa PAA, wymienionym w art. 110 ust. blicznych. Na swoim profilu rzeczniczka PAA zamie- czonym Instytutem Badań Jądrowych (ZIBJ) w Dubnej przygotowań PAA do sprawowania nadzoru nad przy- 6 ustawy – Prawo atomowe, jest prowadzenie działań szcza aktualne informacje dotyczące działań urzędu przekazano Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższe- szłymi obiektami energetyki jądrowej. związanych z informacją społeczną, edukacją i po- (np. wystąpień medialnych lub konferencji prasowych pularyzacją oraz informacją naukowo-techniczną i pra- kierownictwa lub ekspertów PAA), zdarzeń radiacyj- Eksperci pochwalili w swoim raporcie PAA za trans- wną w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony nych oraz inne informacje interesujące z punktu widzenia parentność, wysokie kwalifikacje personelu, aktywność radiologicznej. W szczególności przekazywanie ludności mediów i społeczeństwa. na szczeblu międzynarodowym oraz przestrzeganie stan- informacji na temat promieniowania jonizującego i jego W przeszłości PAA była odpowiedzialna także za zadania niezwiązane bezpośrednio z nadzorowaniem bez- go, a koordynację współpracy z Organizacją Traktatu o Całkowitym Zakazie Prób Jądrowych (CTBTO) w Wiedniu przekazano Ministerstwu Spraw Zagranicznych. Dzięki rezygnacji z tych funkcji PAA może obecnie skupić dardów bezpieczeństwa. Wydali też zalecenia, które mają się na nadzorze bezpieczeństwa jądrowego i ochronie pomóc PAA w sprostaniu wyzwaniom, które przyniesie radiologicznej poświęcając temu zagadnieniu wszystkie rozwój urzędu w ciągu kolejnych lat. jest na nim aktywnych wielu polskich dziennikarzy, zasoby urzędu. 28 29 NADZÓR NAD WYKORZYSTANIEM ŹRÓDEŁ PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO IV. 1. UŻYTKOWNICY ŹRÓDEŁ PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO W POLSCE Liczba zarejestrowanych jednostek organizacyjnych prowadzących działalność (jedną lub więcej) związaną z narażeniem na promieniowanie jonizujące, podlegających zgodnie z ustawą – Prawo atomowe nadzorowi Prezesa Podstawowymi zadaniami Prezesa PAA w zakresie spra- PAA, wynosiła 3 451 (stan na 31 grudnia 2013 r.). wowania nadzoru nad wykonywaniem działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące są: Natomiast liczba zarejestrowanych działalności zwią- • udzielanie zezwoleń i podejmowanie innych decyzji zanych z narażeniem – 4 914. Ostatnia wartość jest w sprawach związanych z bezpieczeństwem jądro- znacznie większa od liczby jednostek organizacyjnych, wym i ochroną radiologiczną poprzedzone analizą bowiem wiele spośród nich prowadzi po kilka różnych i oceną dokumentacji przedkładanej przez użytko- działalności (niektóre z nich – nawet kilka tego samego wników źródeł promieniowania jonizującego, rodzaju, na podstawie odrębnych zezwoleń). Podział • przygotowywanie i przeprowadzanie kontroli jed- działalności związanych z narażeniem na promieniowa- nostek organizacyjnych wykonujących działalność nie jonizujące ze względu na rodzaj źródła promienio- związaną z narażeniem, wania jonizującego i cel jego wykorzystania przedsta- wia tabela 1. • prowadzenie ewidencji tych jednostek. Tabela 1. Jednostki organizacyjne prowadzące działalności związane z narażeniem na promieniowanie jonizujące (stan na 31grudnia 2013 r.) Jednostki organizacyjne (wg prowadzonych rodzajów działalności) Pracownia klasy I PAŃSTWOWA AGENCJA ATOMISTYKI W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ IV. 1. UŻYTKOWNICY ŹRÓDEŁ PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO W POLSCE IV. 2. WYDAWANIE ZEZWOLEŃ I PRZYJMOWANIE ZGŁOSZEŃ Liczba jednostek i symbol działalności 1 I Pracownia klasy II 89 II Pracownia klasy III 117 III Pracownia klasy Z 93 Z Instalator czujek izotopowych 368 UIC Instalator urządzeń 152 UIA Urządzenie izotopowe 551 AKP Produkcja źródeł i urządzeń izotopowych 23 PRO IV. 3. KONTROLE DOZOROWE Obrót źródłami i urządzeniami izotopowymi 62 DYS IV. 4. REJESTR ZAMKNIĘTYCH ŹRÓDEŁ PROMIENIOTWÓRCZYCH Akcelerator 66 AKC Aplikatory izotopowe 36 APL Telegammaterapia Urządzenie radiacyjne Aparat gammagraficzny Magazyn źródeł izotopowych Prace ze źródłami w terenie 4 TLG 36 URD 110 DEF 37 MAG 51 TER Transport źródeł lub odpadów 438 TRN Chromatograf 223 CHR Weterynaryjny aparat rentgenowski 764 RTW Skaner rentgenowski 382 RTS Defektoskop rentgenowski 184 RTD Inny aparat rentgenowski 367 RTG 31 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU nywania działalności związanej z narażeniem na pro- kowe dawek, program zapewnienia jakości prowadzonej ksów do zezwoleń udzielanych w latach 1992–2013. mieniowanie jonizujące. Przypadki te określone są działalności oraz zakładowy plan postępowania awa- Zestawienia nie dotyczą obiektów jądrowych oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia ryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych. Na rys. 2 obiektów przetwarzania i składowania odpadów pro- Projekty zezwoleń Prezesa PAA na wykonywanie dzia- 2002 r. w sprawie przypadków, w których działal- przedstawiono dane dotyczące liczby zezwoleń i ane- mieniotwórczych. łalności związanych z narażeniem na promieniowanie ność związana z narażeniem na promieniowanie joni- jonizujące oraz innych decyzji w sprawach istotnych dla zujące nie podlega obowiązkowi uzyskania zezwolenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, albo zgłoszenia oraz przypadków, w których może być przygotowywane były w Departamencie Ochrony Ra- wykonywana na podstawie zgłoszenia (Dz. U. Nr 137 diologicznej PAA. poz. 1153 z późn. zm.). IV. 2. WYDAWANIE ZEZWOLEŃ I PRZYJMOWANIE ZGŁOSZEŃ Rys. 2. Liczba zezwoleń na wykonywanie działalności w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące i aneksów do zezwoleń udzielonych przez Prezesa PAA w latach 1992-2013 800 600 W przypadkach, w których działalność ze źródłami pro- Liczbę wydanych w 2013 r. zezwoleń, aneksów do zezwo- mieniowania jonizującego nie wymagała zezwolenia, leń (w przypadku zmian warunków w dotychczasowych wydawane były decyzje o przyjęciu zgłoszenia wyko- zezwoleniach) oraz przyjętych zgłoszeń podano w tabeli 2. Tabela 2. Liczba zezwoleń i przyjętych zgłoszeń związanych z narażeniem na promieniowanie jonizujące, wydanych w 2013 r. Rodzaj działalności Liczba rodzajów działalności w jednostkach organizacyjnych (stan na 31 grudnia 2013 r.) aneksów Pracownia klasy I 1 0 0 0 100 11 16 0 Pracownia klasy III 234 11 4 3 Pracownia klasy Z 166 8 9 2 Instalator czujek izotopowych 368 9 2 0 Instalator urządzeń 162 26 12 0 Urządzenie izotopowe 685 19 30 Obrót źródłami i urządzeniami izotopowymi Akcelerator Aplikatory izotopowe Telegammaterapia Urządzenie radiacyjne 26 1996 1998 2000 2002 IV. 3. KONTROLE DOZOROWE 2004 2006 2008 2010 2012 2013 z czego 344 kontrole wykonali inspektorzy DOR z Warszawy, 340 – inspektorzy z oddziału DOR w Katowicach i 175 – z oddziału w Poznaniu. Przed przystąpieniem siadające obiekty jądrowe i składowiska odpadów pro- do każdej kontroli dokonywano szczegółowej analizy 6 mieniotwórczych, dokonywane były przez inspektorów zgromadzonej dokumentacji dotyczącej kontrolowanej jednostki organizacyjnej i prowadzonej przez nią dzia- 2 2 1 dozoru jądrowego z Departamentu Ochrony Radiolo- 66 9 5 7 gicznej PAA pracujących w Warszawie, Katowicach i Poz- łalności pod kątem wstępnej oceny występowania 107 21 8 0 naniu. W roku 2013 przeprowadzono 859 takich kontroli, potencjalnych „punktów krytycznych” w tej działalności 45 7 6 0 4 2 0 0 w tym 17 rekontroli (druga kontrola w tym samym roku), i obowiązującego w jednostce systemu jakości (rys.3.). 37 2 0 0 12 23 0 Magazyn źródeł izotopowych 39 4 0 0 Prace ze źródłami w terenie 56 5 5 4 Transport źródeł lub odpadów 448 11 3 25 Chromatograf 266 0 0 13 Weterynaryjny aparat rentgenowski 783 115 9 0 Skaner rentgenowski 468 63 11 0 Defektoskop rentgenowski 199 15 19 0 Inny aparat rentgenowski 543 59 28 2 411 192 63 Razem: 1994 Kontrole w jednostkach organizacyjnych, innych niż po- 111 Aparat gammagraficzny 1992 decyzji o rejestracji Pracownia klasy II Produkcja źródeł i urządzeń izotopowych 200 0 Liczba wydanych zezwoleń 400 4 914 Wydanie zezwolenia, aneksu do zezwolenia lub przyję- na wykonywanie działalności związanej z narażeniem cie zgłoszenia poprzedzone jest analizą i oceną doku- na działanie promieniowania jonizującego albo przy mentacji, która dostarczana jest przez użytkowników zgłoszeniu wykonywania tej działalności (Dz. U. Nr 220 źródeł promieniowania jonizującego. Rodzaj dokumen- poz. 1851 z późn. zm.). tacji określony został w rozporządzeniu Rady Ministrów Poza wymienioną dokumentacją szczegółowej analizie z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie dokumentów wyma- poddawane są również: uzasadnienie podjęcia działal- ganych przy składaniu wniosku o wydanie zezwolenia ności związanej z narażeniem, proponowane limity użyt- 32 Rys. 3. Liczba kontroli przeprowadzonych przez inspektorów DNZPJ/DOR PAA w latach 1992-2013 1 200 1 000 800 600 400 200 0 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 33 2006 2008 2010 2012 2013 2013 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Kierując się koniecznością zapewnienia odpowiedniej czę- Doraźne kontrole w jednostkach wykonujących wyróż- w rejestrze wykorzystywane są do kontroli jednostek współdziałania i współpracy z organami administracji rzą- stotliwości kontroli w zależności od zagrożenia stwarza- nione działalności, są przeprowadzane tylko w razie organizacyjnych wykonujących działalność związaną z na- dowej i samorządowej oraz w celach statystycznych. Szcze- nego przez wykonywaną działalność, ustalono cykle kon- sporadycznych potrzeb, a nadzór nad nimi polega głów- rażeniem na promieniowanie jonizujące. Kontrola polega gółowe zestawienie wybranych izotopów i źródeł je za- troli dla poszczególnych grup działalności. Jednocześnie, nie na analizie: sprawozdań z działalności, przesyłanych na konfrontacji zapisów w karcie ewidencyjnej z zakresem wierających zaczerpnięte z rejestru zamkniętych źródeł na podstawie wyników kontroli przeprowadzonych w ciągu ewidencji źródeł i deklaracji ich przewozu. wydanego zezwolenia. Dane z rejestru wykorzystywane promieniotwórczych zawiera tabela 4. są także do sporządzania informacji i wykazów w ramach ostatnich lat, wyodrębniono te działalności, które z punktu widzenia stwarzanego przez nie zagrożenia oraz ze wzglę- Dane dotyczące kontroli przeprowadzonych przez in- du na rosnącą kulturę bezpieczeństwa osób je wykonują- spektorów dozoru jądrowego z DOR PAA w 2013 r. cych, nie wymagają bezpośredniego nadzoru w postaci zestawiono w tabeli 3. Użyte w tabeli symbole dotyczą- rutynowych kontroli lub gdy taka kontrola jest niecelowa. ce działalności zostały zdefiniowane w tabeli 3. Tabela 4. Wybrane izotopy promieniotwórcze i źródła je zawierające przyporządkowane do poszczególnych kategorii Izotop Tabela 3. Liczba i częstotliwość kontroli przeprowadzonych w 2013 r. przez inspektorów DOR Symbole wg prowadzonych działalności Liczba kontroli w 2013 r. Częstotliwość kontroli I 2 corocznie II 54 co 2 lata III 46 co 3 lata Z 58 co 4 lata UIC 35 kontrole doraźne UIA 47 co 3 lata AKP 88 co 3 lata PRO 9 co 3 lata DYS 4 kontrole doraźne AKC 65 co 2 lata APL 25 co 2 lata TLG 2 co 2 lata URD 6 co 3 lata DEF 56 co 2 lata MAG 14 TER TRN Liczba źródeł w rejestrze Kategoria 1 Kategoria 2 Kategoria 3 Co-60 560 1 346 2 581 Ir-192 257 41 Cs-137 71 330 Se-75 174 - 3 Am-241 2 409 954 Pu-239 3 120 104 Ra-226 - 80 61 Sr-90 - 19 807 Pu-238 - 77 19 Kr-85 - 28 200 2 236 Tl-204 - - 88 inne 6 127 1 371 Rejestr obejmuje dane o 23 089 źródłach, w tym zużytych medycyna (brachyterapia), geologia (karotaż odwier- źródłach promieniotwórczych (wycofanych z eksploatacji tów), radiografia przemysłowa (przenośna aparatura oraz przekazanych do Zakładu Unieszkodliwiania Odpa- kontrolno-pomiarowa oraz stacjonarna aparatura co 3 lata dów Promieniotwórczych w Świerku k. Otwocka), jak rów- w przemyśle) wykorzystywane przez: 12 co 3 lata nież informacje dotyczące ich ruchu, (tj. terminy otrzyma- • mierniki poziomu i gęstości zawierające źródła 7 kontrole doraźne nia i przekazania źródła) oraz dokumenty z tym związane. Cs-137 o aktywności powyżej 20 GBq i Co-60 o ak- CHR 1 kontrole doraźne Oprogramowanie rejestru pozwala na identyfikację źró- tywności powyżej 1 GBq, RTW 73 kontrole doraźne RTS 26 kontrole doraźne dła według numeru jego świadectwa oraz określenie jego • mierniki grubości zawierające źródła Kr-85 o ak- RTD 96 co 2 lata bieżącej aktywności, miejsca jego użytkowania lub ma- tywności powyżej 50 GBq, Am-241 o aktywności RTG 131 co 3 lata gazynowania, a także identyfikację aktualnego i po- powyżej 10 GBq, Sr-90 o aktywności powyżej przednich użytkowników tego źródła. W zależności 4 GBq i Tl-204 o aktywności powyżej 40 GBq, od przeznaczenia źródła i jego aktywności oraz umiesz- • wagi taśmociągowe zawierające źródła Cs-137 o ak- Takimi dokumentami są karty ewidencyjne zawierające czonego w nim izotopu promieniotwórczego, oprogramo- tywności powyżej 10 GBq, Co-60 o aktywności po- następujące dane o źródłach: nazwa izotopu promienio- wanie rejestru pozwala zakwalifikować źródło do różnych wyżej 1 GBq i Am-241 o aktywności powyżej 10 GBq. twórczego, aktywność według świadectwa źródła, data kategorii, zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Agen- Rejestr zawiera 2 577 źródeł tej kategorii (stan na 31 gru- Obowiązek prowadzenia rejestru zamkniętych źródeł pro- określenia aktywności, numer świadectwa i typ źródła, typ cji Energii Atomowej: dnia 2013 r.). mieniotwórczych wynika z art. 43c ust.1 ustawy z dnia pojemnika albo nazwa urządzenia oraz miejsce użytko- 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe. Zgodnie z ust. 3 wania lub magazynowania źródła. Kopię kart kierowni- twórcze stosowane w takich dziedzinach, jak: telera- promieniotwórcze, w tym stosowane w stacjonarnej wymienionego wyżej artykułu, kierownicy jednostek cy jednostek organizacyjnych mają obowiązek przesłać dioterapia w medycynie, radiografia przemysłowa, aparaturze kontrolno-pomiarowej. organizacyjnych wykonujących na podstawie zezwolenia do Prezesa PAA do dnia 31 stycznia każdego roku. technologie radiacyjne. Rejestr zawiera 8424 źródeł tej kategorii (stan na 31 gru- działalność polegającą na stosowaniu lub przechowywa- Rejestr zawiera 1 073 źródła tej kategorii, znajdujące się dnia 2013 r.). niu zamkniętych źródeł promieniotwórczych lub urządzeń Dane z kart ewidencyjnych są wprowadzane do rejestru w eksploatacji (stan na 31 grudnia 2013). zawierających takie źródła, przekazują Prezesowi PAA zamkniętych źródeł promieniotwórczych, który służy do we- kopie dokumentów ewidencji źródeł promieniotwórczych. ryfikowania informacji o źródłach. Informacje zawarte niotwórcze stosowane w takich dziedzinach, jak: IV. 4. REJESTR ZAMKNIĘTYCH ŹRÓDEŁ PROMIENIOTWÓRCZYCH 34 • Kategoria 1 obejmuje zamknięte źródła promienio- • Kategoria 2 obejmuje zamknięte źródła promie- 35 • Kategoria 3 obejmuje pozostałe zamknięte źródła Defektoskopy oczekujące na wymianę w nich zamkniętych źródeł promieniotwórczych w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych NADZÓR NAD OBIEKTAMI JĄDROWYMI V. 1. OBIEKTY JĄDROWE W POLSCE 1.1. Reaktor MARIA 1.2. Reaktor EWA w likwidacji 1.3. Przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego V.2. WYDANE ZEZWOLENIA V.3. KONTROLE DOZOROWE V.4. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU KOORDYNACJI KONTROLI I NADZORU NAD OBIEKTAMI JĄDROWYMI V.5. ELEKTROWNIE JĄDROWE W KRAJACH SĄSIEDNICH 5.1. Elektrownie jądrowe w odległości do 300 km od granicy kraju 5.2. Dane eksploatacyjne elektrowni jądrowych w krajach sąsiednich 5.3. Budowane i planowane elektrownie jądrowe w pobliżu granic kraju 36 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU NADZÓR NAD OBIEKTAMI JĄDROWYMI V. 1. OBIEKTY JĄDROWE W POLSCE symbolem MR na paliwo niskowzbogacone (LEU – Low Enriched Uranium) produkcji francuskiej oznaczone sym- Obiektami jądrowymi w Polsce, w myśl Prawa atomo- bolem MC. wego, są: reaktor badawczy MARIA wraz z połączonym z nim basenem technologicznym, w którym przechowy- Reaktor MARIA uruchomiony został w 1975 r., a w latach wane jest wypalone paliwo jądrowe z jego eksploatacji, 1985-1993 przerwano jego eksploatację w celu doko- reaktor EWA (pierwszy reaktor jądrowy w Polsce, eks- nania niezbędnych modernizacji, w tym zainstalowania ploatowany w latach 1958-1995, a następnie poddany układu do pasywnego awaryjnego chłodzenia rdzenia procedurze likwidacji) oraz przechowalniki wypalonego reaktora wodą z basenu. Od kwietnia 1999 r. do czerwca paliwa. 2002 r., przeprowadzono w ciągu 106 kolejnych cykli paliwowych konwersję rdzenia reaktora zmniejszając Obiekty te zlokalizowane są w dwóch odrębnych jed- wzbogacenie paliwa z 80% na 36% zawartości izotopu nostkach organizacyjnych: U-235 (paliwo wysokowzbogacone). • reaktor MARIA – w Narodowym Centrum Badań Ją- drowych (NCBJ) w Świerku k. Otwocka powstałym W ramach realizacji międzynarodowego Programu Redu- we wrześniu 2011 r. z połączenia Instytutu Pro- kcji Zagrożeń Globalnych (GTRI – Global Threat Redu- blemów Jądrowych i Instytutu Energii Atomowej ction Initiative) wprowadzane jest do eksploatacji re- POLATOM, aktora MARIA paliwo niskowzbogacone o zawartości • reaktor EWA oraz przechowalniki wypalonego pa- poniżej 20% izotopu U-235. Zastosowanie takiego pali- liwa w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Pro- wa wymagało przeprowadzenia przetargu, wybrania mieniotwórczych (ZUOP), któremu podlega również dostawcy i przeprowadzenia badań nowego paliwa. Prze- Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwór- targ wygrała firma CERCA należąca do francuskiego kon- czych (KSOP) zlokalizowane w Różanie. cernu AREVA. Firma CERCA, wyprodukowała w 2009 r. Basen reaktora MARIA – NCBJ. Widoczne promieniowanie Czerenkowa dwa elementy paliwowe oznaczane symbolem MC o wzboDyrektorzy tych jednostek, zgodnie z ustawą – Prawo gaceniu 19,75% i zawartości 485 g izotopu U-235, które atomowe, odpowiadają za bezpieczeństwo eksploatacji umieszczono w rdzeniu reaktora MARIA. Badanie zakoń- oraz ochronę fizyczną tych obiektów i zgromadzonych czyło się w pierwszym kwartale 2011 r., a jego wyniki tam materiałów jądrowych. i kontrole wizualne wypalonych elementów paliwowych W 2013 r. przeprowadzona została modernizacja tego bowanie na napromienianie materiałów tarczo- w basenie technologicznym potwierdziły ich dobrą jakość układu poprzez wymianę czterech pomp na cztery pompy wych 1.1. Reaktor MARIA i możliwość zastosowania w reaktorze MARIA. Po uzy- główne i dołączenie trzech powyłączeniowych. – przeznaczonych do produkcji preparatów pro- Reaktor badawczy MARIA jest historycznie drugim re- skaniu odpowiedniej akceptacji Prezesa PAA we wrześniu aktorem jądrowym zbudowanym w Polsce (nie licząc ze- 2012 r. rozpoczęto konwersję rdzenia reaktora na paliwo W wyniku modernizacji układu chłodzenia w 2013 r. klearnej - i dla Instytutu Chemii i Techniki Jądro- stawów krytycznych ANNA, AGATA, MARYLA), a obecnie niskowzbogacone wprowadzając do rdzenia pierwszy reaktor nie był uruchamiany w okresie od 28 maja wej, a także prowadzenie naświetlania kryształów jedynym reaktorem eksploatowanym w kraju. Jest to element paliwowy MC. Obecnie wprowadzane są do do 13 września. Poza tym okresem, harmonogram pracy używanych do produkcji biżuterii oraz neutrono- wysokostrumieniowy reaktor typu basenowego o nomi- eksploatacji kolejne elementy, zastępując poprzednio reaktora w 2013 r. dostosowany był: we domieszkowanie krzemu stosowanego w elektro- nalnej mocy cieplnej 30 MWt i maksymalnej gęstości stosowane paliwo wysokowzbogacone. Zastosowanie 1) do zapotrzebowania na napromienianie płytek ura- nice. Na rys. 4 przedstawiono statystykę dotyczącą strumienia neutronów termicznych w rdzeniu wynoszą- nowego paliwa wymagało zmiany układu chłodzenia nowych do produkcji izotopu molibdenu-99 dla napromieniania materiałów tarczowych (od 1978 r. cej 3,5·10 n/(m ·s). Rdzeń reaktora obecnie podlega kanałów paliwowych i zapewnienia odpowiedniego wy- firmy amerykańskiej Mallinckrodt Pharmaceuticals, do 2013 r. włącznie). W 2013 r. eksploatacja reak- konwersji paliwa wysokowzbogaconego (HEU – High datku wody chłodzącej przez kanały z paliwem nisko- co zostało zrealizowane w 16 cyklach pracy, tora MARIA obejmowała 3 180 godzin pracy w 26 Enriched Uranium) produkcji rosyjskiej i oznaczonego wzbogaconym. 2) harmonogram, w którym uwzględniono zapotrze- cyklach paliwowych przedstawionych na rys. 5. 18 2 38 dla Ośrodka Radioizotopów POLATOM mieniotwórczych stosowanych w medycynie nu- 39 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU • wydzieleń po rozpadzie fazowym w stopie Mn-Ni-Cu, po wygrzewaniu o łącznym czasie 8h, • fluktuacji magnetycznych w hartowanej próbce stopu Mn-Ni-Cu w temperaturze 300 K, Rys. 4. Materiały napromienione w reaktorze MARIA do 2013 r. (NCBJ) Liczba napromienionych zasobników 1 600 1 500 1 400 1 300 1 200 1 100 1 000 900 800 700 • uporządkowania bliskiego zasięgu w stopie Mn-Ni-Cu • obiektów archeologicznych z wykopaliska w Czer- sku k. Warszawy, nasączonego czystą wodą i nasyconym roztworem • struktur nanometrycznych w starożytnych ozdo- • procesu schnięcia walców betonu komórkowego bach wykonanych z brązu, (26,23%) wodnym NaCl, • pomiarów sprężystego rozpraszania neutronów z du- • nano-niejednorodności w ziarnach klinoptylolitu żym przekazem pędu w hartowanym stopie Mn-Ni-Cu, poddanych nasączeniu wodnymi roztworami chlor- ku sodu, • zależności parametrów statystycznych obrazu neu- tronowego próbki podczas procesu schnięcia warstw korundu nasyconego wodą lub roztworem tronów wewnątrz stanowiska radiografii neutro- wodnym CdCl2, nowej. • pomiarów strumieni promieniowania gamma i neu- • zależności kinetyki procesu schnięcia od stężenia 600 soli dla prostopadłościennych próbek wykonanych Łączny czas otwarcia 6 kanałów poziomych w reaktorze 500 z gruboziarnistego (F20) korundu nasyconych roz- MARIA w 2013 r. wyniósł ok. 5900 godzin. 400 tworami wodnymi NaCl i CdCl2 od czasu i ziarnistości 300 próbki, 200 100 Rys. 5. Zestawienie cykli pracy reaktora Maria w 2013 r. – (NCBJ) 0 13 12 20 11 20 10 20 09 20 08 20 07 20 06 20 05 20 04 20 03 20 02 20 01 iryd kobalt molibden tellur samar siarka 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 cykl XXXIV minerały chlorek potasu ksenon 20 00 20 99 20 98 19 97 19 96 19 95 19 94 19 93 inne materiały biologiczne lutet 19 85 19 84 19 83 19 82 19 81 19 80 19 79 19 19 19 78 P[MW] cykl I cykl II cykl III cykl IV cykl V cykl VI cykl VII cykl VIII cykl IX cykl X cykl XI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 styczeń luty dzień miesiąca marzec Zestawienie ogólnych informacji o pracy reaktora przedP[MW] stawiono w tabeli 5. Tabela 5. Ogólna informacja o pracy reaktora MARIA w 2013 r. Kwartał Liczba cykli pracy I II III IV Razem 11 4 3 8 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 cykl XII 1 320 496 350 1 014 3 180 22-23 22-23 22-23 22-23 22-23 Liczba elementów paliwowych w rdzeniu 22-23 22-23 22-23 22-23 22-23 1 0 0 3 4 Błąd operatora/obsługi 0 0 0 3 3 Zanik napięcia 0 0 0 0 0 Błąd aparatury 1 0 0 0 1 Stwierdzone niesprawności i nieprawidłowości 1 0 1 3 5 Przeprowadzone prace naprawcze i konserwacyjne 3 8 11 4 26 P[MW] Przeprowadzone próby, kontrole i przeglądy 12 8 18 37 75 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 W porównaniu z poprzednim rokiem ogólna liczba nie- Reaktor MARIA wykorzystywany jest także do prowadze- planowanych wyłączeń nie zmieniła się, a liczba przepro- nia badań fizycznych z użyciem kanałów poziomych (H-3 wadzonych prób, kontroli i przeglądów utrzymywała się do H-8), głównie w zakresie fizyki materii skondensowa- na poziomie z poprzednich lat. nej, a ich wykorzystanie w 2013 r. dotyczyło m.in. badania: 40 cykl XV kwiecień Moc reaktora [MWt] Przyczyny: cykl XIV 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Czas pracy na mocy nominalnej [h] Wyłączenia nieplanowane cykl XIII maj dzień miesiąca czerwiec P[MW] 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 cykl XVI cykl XVII cykl XVIII 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 lipiec cykl XIX sierpień cykl XX cykl XXI cykl XXII wrzesień cykl XXIII cykl XXIV cykl XXV dzień miesiąca cykl XXVI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 październik listopad 41 grudzień dzień miesiąca DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU 1.2. Reaktor EWA w likwidacji radiologicznej. Budynek reaktora został wyremonto- 1.3. Przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego cych z likwidacji reaktora EWA oraz powstałych w czasie Reaktor badawczy EWA eksploatowany był w latach wany, a pomieszczenia biurowe przystosowano na po- Zgodnie z ustawą – Prawo atomowe, obiektami jądrowy- eksploatacji reaktora MARIA, a także zużytych źródeł 1958–1995 początkowo w Instytucie Badań Jądrowych, trzeby Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Promienio- mi w Polsce są również wodne („mokre”) przechowalniki promieniowania gamma o dużej aktywności. a po jego przekształceniu w Instytucie Energii Ato- twórczych. W ramach projektu Phare PL0113.02.01. wypalonego paliwa jądrowego, tj. obiekty nr 19 i 19A mowej. Początkowo moc cieplna reaktora wynosiła w hali likwidowanego reaktora EWA, firma Babcock należące od stycznia 2002 r. do Zakładu Unieszkodliwia- Przechowalnik nr 19A służył do przechowywania wyso- 2 MWt, a później została zwiększona do 10 MWt. Noell Nuclear zbudowała komorę operacyjną przezna- nia Odpadów Promieniotwórczych – ZUOP, który przejął kowzbogaconego wypalonego paliwa jądrowego ozna- czoną do prac z materiałami o dużej aktywności. nadzór nad przechowywanym w nich paliwem. czanego symbolem WWR-SM i WWR-M2 z eksploatacji ning) tego reaktora osiągnął w 2002 r. stan określany W komorze tej zostało zakapsułowane niskowzboga- Przechowalnik nr 19 służył do przechowywania zakap- nego wypalonego paliwa jądrowego MR z eksploatacji mianem zakończenia fazy drugiej. Oznacza to, że usu- cone wypalone paliwo oznaczane symbolem EK-10, sułowanego niskowzbogaconego wypalonego paliwa ją- reaktora MARIA w latach 1974-2005. nięto z reaktora paliwo jądrowe i wszystkie napromie- które było używane w początkowym okresie eksplo- drowego EK-10 z reaktora EWA, którego wywóz do kraju niowane elementy wyposażenia, których poziom aktyw- atacji reaktora EWA w latach 1958-1967. producenta tj. do Federacji Rosyjskiej został zrealizowany W związku z wywozem z przechowalnika nr 19A całości we wrześniu 2012 r. wypalonego paliwa jądrowego do Federacji Rosyjskiej reaktora EWA w latach 1967-1995, a także zakapsułowa- Rozpoczęty w 1997 r. proces likwidacji (decommissio- ności mógł mieć znaczenie z punktu widzenia ochrony w 2010 r., przechowalnik ten obecnie służy jako „gorąca Obiekt ten wykorzystywany jest obecnie jako miejsce rezerwa” na wypadek potrzeby przechowywania wypa- przechowywania niektórych stałych odpadów promie- lonego paliwa z reaktora MARIA. niotwórczych (elementów konstrukcyjnych) pochodzą- Przechowalnik nr 19A wypalonego paliwa jądrowego w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych Widok hali reaktora EWA ok. 1965 r. w dawnym Instytucie Badań Jądrowych (obecnie w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych) w Świerku 42 43 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Tabela 6. Bilans wypalonego paliwa jądrowego przechowywanego w basenach wodnych w Ośrodku Radioizotopów POLATOM/NCBJ (reaktor MARIA) i ZUOP (reaktor EWA) w Świerku, stan na dzień 31 grudnia 2013 r. Paliwo z reaktora MARIA Oznaczenie paliwa Przechowalnik Liczba elementów MC basen technologiczny 5 MR-6 basen technologiczny 81 V. 3. KONTROLE DOZOROWE pieczeństwa jądrowego, przekroczeń przepisów w zakresie ochrony radiologicznej ani naruszenia warunków zezwoleń i obowiązujących procedur postępowania. Inspektorzy dozoru jądrowego z Departamentu Badań Jądrowych PAA przeprowadzili w 2013 r. 24 kontrole V. 4. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU KOORDYNACJI KONTROLI I NADZORU NAD OBIEKTAMI JĄDROWYMI w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej oraz ochrony fizycznej materiałów i obiektów jądrowych, w tym: Basen technologiczny reaktora MARIA wykorzystywany Zezwolenie to uzupełnione zostało w latach poprzednich jest głównie do przechowywania wypalonego paliwa wieloma aneksami, a w 2013 r. trzema dalszymi: Jądrowych, Zgodnie z zapisami ustawy – Prawo atomowe przy wyko- jądrowego MR i MC pochodzącego z jego bieżącej nywaniu nadzoru i kontroli w zakresie bezpieczeństwa eksploatacji reaktora. dopuszczenia do prowadzenia badań niskowzbo- dów Promieniotwórczych, jądrowego i ochrony radiologicznej obiektów jądro- gaconego paliwa MR, • 1 kontrolę związaną z tranzytem przez Polskę wy- wych, organy dozoru jądrowego współdziałają z innymi Po usunięciu z rdzenia reaktora wypalone elementy palonego paliwa z czeskiego reaktora badawczego. organami administracji z uwzględnieniem właściwości paliwowe wymagają odpowiedniego czasu schłodzenia zmiany warunków eksploatacyjnych elementów zanim zostaną przetransportowane w inne miejsce, paliwowych MC, Kontrole przeprowadzone w NCBJ dotyczyły reaktora Dozoru Technicznego, Państwową Strażą Pożarną, or- np. w celu przerobu do kraju producenta lub do stałego MARIA i polegały między innymi na sprawdzeniu i ocenie: ganami inspekcji ochrony środowiska, organami nadzo- składowiska wypalonego paliwa. Ostatnia ekspedycja czącym eksploatacji reaktora ze zmodernizowa- • modernizacji układu chłodzenia kanałów paliwo- ru budowlanego, organami Państwowej Inspekcji Sani- wypalonego paliwa z basenu technologicznego odby- nym układem chłodzenia kanałów paliwowych. wych reaktora, w tym m.in. kontrole: na etapie przy- tarnej, Państwowej Inspekcji Pracy, a także Agencją gotowania i przeprowadzania modernizacji, wery- Bezpieczeństwa Wewnętrznego. • nr 9/2013/MARIA z dnia 4 stycznia dotyczącym • nr 10/2013/MARIA z dnia 31 stycznia dotyczącym • nr 11/2013/MARIA z dnia 25 października doty- ła się we wrześniu 2012 r., a w 2013 r. nie przenoszono z basenu żadnych wypalonych elementów paliwowych. • łącznie 20 kontroli w Narodowym Centrum Badań • 3 kontrole w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpa- i kompetencji tych organów, w szczególności z Urzędem Reaktor EWA będący w stanie likwidacji i przechowal- fikacji stanu faktycznego z dokumentacją powyko- niki wypalonego paliwa jądrowego są eksploatowane nawczą, weryfikacji prowadzenia prób ciśnienio- Prawo atomowe określa zasady koordynacji i współ- przez ZUOP na podstawie zezwolenia Nr 1/2002/EWA wych i funkcjonalnych, sprawdzania algorytmów pracy ww. organów administracji poprzez utworzenie z dnia 15 stycznia 2002 r. Zezwolenie to jest ważne sterowania nowymi pompami, rozruchu i eksplo- systemu koordynacji kontroli i nadzoru nad obiektami W 2013 r. reaktor MARIA pracował na podstawie zezwo- bezterminowo i wymaga składania sprawozdań kwar- atacji reaktora po przerwie na modernizację układu jądrowymi, zwanego dalej „systemem koordynacji”. lenia Prezesa PAA Nr 1/2009/MARIA z dnia 31 marca talnych z tej działalności do Prezesa PAA. chłodzenia kanałów paliwowych, Kierowanie systemem koordynacji powierzono Preze- V. 2. WYDANE ZEZWOLENIA 2009 r., które obejmowało również eksploatację basenu • zgodności prowadzenia bieżącej eksploatacji i do- sowi PAA wyposażając go w szereg niezbędnych upra- technologicznego reaktora z przechowywanym w nim Zezwolenia wydawane przez Prezesa PAA na prowadze- kumentacji ruchowej reaktora MARIA z warunkami wnień, wśród których jest m.in. możliwość zwoływania wypalonym paliwem jądrowym. Zezwolenie jest ważne nie działalności w obiektach jądrowych przygotowy- zezwolenia, posiedzeń przedstawicieli organów współdziałających do 31 marca 2015 r. zawiera wymóg składania sprawo- wane są w Departamencie Bezpieczeństwa Jądrowego • stanu ochrony radiologicznej w obiekcie reaktora, oraz zapraszania na te posiedzenia przedstawicieli in- zdań kwartalnych z pracy reaktora do Prezesa PAA. (DBJ) PAA. • stanu ochrony fizycznej obiektu reaktora MARIA, nych organów i służb, a także laboratoriów, organizacji •realizacji zaleceń z kontroli prowadzonych w 2012 r., eksperckich, biegłych i ekspertów, którzy mogą służyć • realizacji wystąpień i decyzji organów dozoru ją- pomocą i przyczyniać się do zwiększenia efektywności systemu. Temu ostatniemu celowi służyć mogą także drowego, • przygotowania i realizacji procesu konwersji rdze- powoływane zespoły do spraw szczegółowych zagad- nia reaktora MARIA na paliwo niskowzbogacone nień związanych z koordynacją kontroli i nadzoru nad MC-5/485, działalnością obiektów jądrowych. •realizacji procesu napromieniania płytek uranoWspółpraca pomiędzy organami należącymi do syste- wych w reaktorze MARIA, mu obejmuje w szczególności wymianę informacji o pro- • zgodności przeprowadzania rozruchu reaktora z za- twierdzonymi procedurami i instrukcjami, wadzonej działalności kontrolnej, organizację wspól- nych szkoleń i wymianę doświadczeń oraz współdziałanie • stanu badania niskowzbogaconego paliwa MR-6/485 przy opracowywaniu nowych aktów prawnych i zaleceń w rdzeniu reaktora MARIA, Zezwolenie Prezesa PAA Nr 1/2009/MARIA organizacyjno-technicznych. • realizacji prac konserwacyjnych i remontowych w reaktorze. W 2013 r. działania w ramach systemu koordynacji 44 Przeprowadzone kontrole w NCBJ i ZUOP, a także ana- obejmowały współpracę polegającą na: liza sprawozdań kwartalnych nie wykazały zagrożeń bez- 45 • rozpoczęciu procesu mającego na celu wdrożenie DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU • 3 reaktory typu BWR: Eksploatacja tych reaktorów w pobliżu granic Polski zaleceń Międzynarodowej Agencji Energii Atomo- przez Prezesa PAA wniosku Narodowego Centrum wej w zakresie tworzenia i stosowania podsta- Badań Jądrowych dotyczącego wydania zgody • 3 bloki w EJ Oskarshamn (Szwecja) o mocach 487, może teoretycznie stwarzać zagrożenia radiacyjne dla wowych zagrożeń projektowych (Design Basis na modernizację układu chłodzenia kanałów pali- 623 i 1197 MWe. ludności naszego kraju i dlatego nawiązana została Threat – DBT); w ramach tego zadania zostały wowych reaktora MARIA. przez PAA zorganizowane warsztaty (we współ- V. 5. ELEKTROWNIE JĄDROWE W KRAJACH SĄSIEDNICH pracy z Office of Nuclear Security MAEA), a także spotkanie roboczego zespołu międzyresortowego; bilateralna współpraca ze wszystkimi urzędami dozoru W tej samej odległości zlokalizowane są dwie elektro- jądrowego krajów ościennych, która realizowana jest wnie całkowicie wycofane z eksploatacji i podlegające na podstawie umów międzyrządowych (zob. rozdz. XIII. 2.). procesowi likwidacji: 5.1. Elektrownie jądrowe w odległości do 300 km od granicy kraju 1 300 MWe wyłączone w 2004 i 2009 r., 5. 2. Dane eksploatacyjne elektrowni jądrowych w krajach sąsiednich Na podstawie informacji publikowanych przez MAEA oraz inne organy nie biorące udziału w systemie W odległości do 300 km od granic Polski znajduje się 8 600 MWe wyłączone w 1999 i 2005 r., zestawiono dane eksploatacyjne elektrowni jądrowych koordynacji, czynnych elektrowni jądrowych eksploatujących 23 re- zlokalizowanych w odległości do 300 km od granic Polski aktory energetyczne o łącznej mocy ok. 15 GWe (rys. 6), o mocy 440 MWe wyłączone w 2006 i 2008 r. czych do Ustawy o dozorze technicznym: podobnie jak w 2012 r. Są to następujące obiekty: a także wyłączona po awarii w Fukushimie w 2011 r.: • rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ro- dzajów urządzeń technicznych podlegających minalnej 440 MWe): dozorowi technicznemu w elektrowni jądrowej • 2 bloki w EJ Równe (Ukraina), (Dz. U. z 2014 r. poz. 111); • 2 bloki w EJ Bohunice (Słowacja), • rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie • 2 bloki w EJ Mochovce (Słowacja), warunków technicznych dozoru technicznego dla • 4 bloki w EJ Paks (Węgry), urządzeń technicznych lub urządzeń podlegają- • 4 bloki w EJ Dukovany (Czechy), cych dozorowi technicznemu w elektrowni jądro- wej (prace nad projektem rozporządzenia trwają); minalnej 1000 MWe): Czechy • 2 bloki w EJ Równe (Ukraina), Dukovany-1 WWER-440/213 500 1985 3,78 92,2 84,9 • 2 bloki w EJ Chmielnicki (Ukraina), Dukovany-2 WWER-440/213 500 1986 3,69 89,4 85,1 • 2 bloki w EJ Temelin (Czechy), Dukovany-3 WWER-440/213 500 1986 3,54 86,4 84,3 Dukovany-4 WWER-440/213 500 1987 3,73 90,4 85,5 Temelin WWER-1000/320 1 056 2000 7,02 82,1 72,0 Temelin WWER-1000/320 1 056 2002 7,35 84,4 78,0 w działaniach dotyczących DBT oprócz PAA brała udział Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej • opiniowaniu projektów rozporządzeń wykonaw- • kontynuacji współpracy z Urzędem Dozoru Tech- nicznego polegającej na wsparciu eksperckim ze strony dozoru technicznego przy rozpatrywaniu •14 reaktorów typu WWER-440 (każdy o mocy no- •EJ Ignalina (Litwa) – 2 bloki typu RBMK o mocy •EJ Barsebäck (Szwecja) – 2 bloki typu BWR o mocy •2 reaktory w EJ Bohunice (Słowacja) – typu WWER-440 •EJ Krümmel (Niemcy) – 1 blok typu BWR o mocy 1 315 MWe. Tabela 7. Podstawowe informacje i wskaźniki eksploatacyjne w 2013 r. wszystkich reaktorów zlokalizowanych w pobliżu granic kraju (uzyskane z MAEA, 24.03.2014 i 11.06.2014) Reaktor •6 reaktorów typu WWER-1000 (każdy o mocy no- Rys. 6. Elektrownie jądrowe zlokalizowane w odległości ok. 300 km od granic Polski Słowacja Oskarshamn (298 km) 487+623+1197 MWe, BWR Równe (134 km) 2x440 MWe, WWER 2x1000 MWe, WWER Dukovany (119 km) 4x440 MWe, WWER Chmielnicki (184 km) 2x1000 MWe, WWER Temelin (192 km) 2x1000 MWe, WWER Bohunice (138 km) Mochovce (133 km) 2x440 MWe, WWER 2x440 MWe, WWER Paks (300 km) 4x440 MWe, WWER 46 (tabela 7.). Typ reaktora Moc udział energetyki elektryczna jądrowej brutto [MWe] Rok uruchomienia Produkcja energii Współczynnik wykorzystania elektrycznej [TWh] mocy [%] 2013 (roczny) wieloletni (skumulowany) 35,9% 51,7% Bohunice-3 WWER-440/213 505 1984 3,73 90,1 70,8 Bohunice-4 WWER-440/213 505 1985 3,79 90,8 73,3 Mochovce-1 WWER-440/213 470 1998 3,53 92,3 83,6 Mochovce-2 WWER-440/213 470 1999 3,58 93,0 82,7 Szwecja 38,1% (92012) Oskarshamn-1 ABB BWR Oskarshamn-2 Oskarshamn-3 Ukraina 492 1971 0,54 13,1 70,8 ABB BWR 661 1974 174,00 31,0 73,3 ABB BWR 1 450 1985 9,44 77,0 82,7 43,6% Chmielnicki-1 WWER-1000/320 1 000 1987 6,88 82,6 74,7 Chmielnicki-2 WWER-1000/320 1 000 2004 7,03 84,4 75,9 Równe-1 WWER-440213 420 1980 1,51 45,2 74,7 Równe-2 WWER-440/213 415 1981 2,25 68,2 77,4 Równe-3 WWER-1000/320 1 000 1986 6,06 72,9 67,7 Równe-4 WWER-1000/320 1 000 2004 5,05 60,6 64,3 Węgry 50,7% Paks-1 WWER-440/213 500 1982 3,83 93,1 87,0 Paks-2 WWER-440/213 500 1984 3,79 91,6 81,6 Paks-3 WWER-440/213 500 1986 3,05 73,7 87,0 Paks-4 WWER-440/213 500 1987 3,85 93,0 89,1 47 W tabeli podano: 6) niski współczynnik wykorzystania dla reaktora Rów- 1) udział elektrowni jądrowych w produkcji energii ne-1 spowodowany pozostawaniem go w rezerwie elektrycznej w danym kraju, dyspozycyjnej, a dla reaktora Paks-3 wydłużonym 2) aktualną moc elektryczną brutto po dokonanych przeglądem trwającym od października 2013 r. modernizacjach, do eksploatacji), 5.3. Budowane i planowane elektrownie jądrowe w pobliżu granic kraju 4) roczny i wieloletni (skumulowany) współczynnik wy- W krajach sąsiadujących z Polską w 2013 roku: korzystania mocy w 2013 r. (pierwsza kolumna) od po- 1) budowane były 3 reaktory: czątku eksploatacji bloku do 2013 r. (druga kolumna) obliczony jako stosunek wyprodukowanej energii WWER-440, które według aktualnych planów elektrycznej do teoretycznie możliwej produkcji przy mają być uruchomione w 2014 i 2015 r. Są to mocy nominalnej w jednostce czasu. reaktory II generacji, których budowa rozpoczę- 3) datę pierwszego podłączenia do sieci (a nie oddania • dwa reaktory w EJ Mochovce (Słowacja) typu ła się jeszcze w latach 80. ubiegłego wieku, była Komentarz do danych przedstawionych w tabeli: przerwana, a obecnie jest realizowana po wpro- 1) większość reaktorów (12) oddanych zostało do eks- wadzeniu szeregu ulepszeń zgodnie z obecnymi ploatacji w latach 1984-1987 i są to reaktory wymaganiami bezpieczeństwa reaktorów pra- WWER-440, które podlegały różnym moderniza- cujących w Unii Europejskiej, cjom zwiększającym moc nominalną wynosząca 440 MWe w momencie uruchamiania bloku oraz WWER-1200 (AES-2006), którego oficjalne roz- 2 reaktory tego samego typu oddane do eksploatacji poczęcie budowy (wylanie pierwszego betonu) na Słowacji po wieloletniej przerwie w budowie, nastąpiło w listopadzie 2013 r., a uruchomienie 2) pozostałe reaktory (6) WWER-1000 oddane zostały planowane jest w 2019 r. do eksploatacji w latach 1986-2004, 2) wstrzymana została budowa pierwszego reaktora 3) reaktory WWER-440 w 2013 r. pracowały ze współ- w EJ Bałtycka (Rosja) typu WWER-1200 rozpoczęta czynnikiem wykorzystania mocy od 68,2 do 93,0%, w 2012 r. do czasu przeprowadzenia nowej analizy a reaktory WWER-1000 od 60,6 do 84,4%, a niższy ekonomicznej wobec odmowy dostarczania energii współczynnik świadczy, że dany blok pracował elektrycznej do Polski i rezygnacji z budowy kabla ze zmniejszoną mocą ustaloną przez dyspozytora podmorskiego do Niemiec, sieci energetycznej, 3) planowana była budowa 2 reaktorów: 4) wieloletni współczynnik wykorzystania mocy dla re- aktora Paks-2 jest wyraźnie niższy niż w pozostałych widywanym rozpoczęciem budowy w 2014 r. reaktorach w tej elektrowni, ale wynika to z dłu- i planowanym uruchomieniem w 2020 r. giego przestoju tego reaktora w latach 2003-2004 spowodowanego usuwaniem awarii powstałej przy zamkniętej elektrowni w Ignalinie). Na Litwie czyszczeniu elementów paliwowych, stale są prowadzone dyskusje na temat realizacji 5) reaktor Oskarshamn-1 (Szwecja) pozostał w przedłu- tej inwestycji. żającym się remoncie od 30 października 2011 r., 48 • jeden reaktor w EJ Ostrowiec (Białoruś) typu • drugi reaktor w EJ Ostrowiec (Białoruś) z prze- • jeden reaktor w EJ Wisaginia (Litwa, tuż obok ZABEZPIECZENIA MATERIAŁÓW JĄDROWYCH VI. 1. UŻYTKOWNICY MATERIAŁÓW JĄDROWYCH W POLSCE VI. 2. KONTROLE ZABEZPIECZEŃ MATERIAŁÓW JĄDROWYCH DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU ZABEZPIECZENIA MATERIAŁÓW JĄDROWYCH został on włączony w listopadzie 2013 r. do rejonu bilan- wana przez użytkowników także do PAA. Raporty su materiałowego tworzonego przez Zakład Eksploatacji przygotowywane przez użytkowników materiałów jądro- Reaktora MARIA. wych są przesłane do Komisji i PAA za pomocą programu ENMAS Light. Ponadto Biuro przesyła również Zgodnie z wymaganiami Traktatu Euratom i Rozpo- kopie raportów na bieżąco do Międzynarodowej Agencji rządzenia Komisji Europejskiej Nr 302/2005, ilościowe Energii Atomowej. zmiany stanu materiałów jądrowych u poszczególnych W zakresie zabezpieczeń materiałów jądrowych Polska nych z cyklem paliwowym. Weryfikacje w ramach tego użytkowników są co miesiąc przekazywane do syste- W ramach Global Threat Reduction Initiative (GTRI) wypełnia zobowiązania wynikające z następujących re- systemu obejmują również od 2000 r. kontrolę towa- mu ewidencji i kontroli tych materiałów Biura Zabez- w 2013 r. kontynuowany był wywóz wypalonego paliwa gulacji międzynarodowych: rów i technologii tzw. podwójnego zastosowania. Jest pieczeń Materiałów Jądrowych Komisji Europejskiej jądrowego z ośrodka jądrowego w Świerku do Federacji • Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę to możliwe w krajach, które podpisały i wdrożyły zarów- w Luksemburgu. Kopia tych informacji jest przekazy- Rosyjskiej. Energii Atomowej (Traktat Euratom) z 25 marca no Porozumienie o zabezpieczeniach materiałów jądro- 1957 r. Traktat wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. wych, jak i Protokół dodatkowy. Ewidencję materiałów W Polsce postanowienia Traktatu obowiązują od mo- jądrowych w Polsce prowadzi Wydział Nieproliferacji mentu akcesji do Unii Europejskiej; Departamentu Bezpieczeństwa Jądrowego PAA. Współ- • III artykułu Układu o nierozprzestrzenianiu broni pracuje on w sprawach dotyczących kontroli eksportu jądrowej (NPT). Układ wszedł w życie w dniu 5 marca towarów strategicznych i technologii podwójnego za- 1970 r. W 1995 r. został przedłużony na czas nie- stosowania z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Mini- określony. Polska ratyfikowała Układ 3 maja 1969 r. sterstwem Gospodarki, Strażą Graniczną i Służbą Celną Układ zaczął obowiązywać w Polsce 5 maja 1970 r.; Ministerstwa Finansów. 15 000 VI. 1. UŻYTKOWNICY MATERIAŁÓW JĄDROWYCH W POLSCE 10 000 Rys. 7. Bilans materiałów jądrowych w Polsce (stan na 31 grudnia 2013 r.) kg 25 000 20 000 • Porozumienia między Polską, Europejską Wspólno- tą Energii Atomowej i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej w związku z wykonywaniem arty kułu III Układu o nierozprzestrzenianiu broni ją drowej, znanego także jako trójstronne porozu- Materiały jądrowe w Polsce wykorzystywane są w nas- mienie o zabezpieczeniach INFCIRC/193. Obowią- tępujących jednostkach stanowiących oddzielne rejony zuje ono od 1 marca 2007 r.; bilansu materiałowego: • Protokołu dodatkowego do trójstronnego Porozu- • Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promienio- mienia o zabezpieczeniach w związku z wykony- twórczych, który odpowiada za przechowalniki wy- waniem artykułu III Układu o nierozprzestrzenianiu palonego paliwa jądrowego, magazyn spedycyjny broni jądrowej, który wszedł w życie 1 marca 2007 r., oraz Krajowe Składowisko Odpadów Promienio- INFCIRC/193/Add8; twórczych w Różanie; • Rozporządzenia Komisji (Euratom) Nr 302/2005 5 000 0 pluton uran wzbogacony uran naturalny VI. 2. KONTROLE ZABEZPIECZEŃ MATERIAŁÓW JĄDROWYCH uran zubożony tor nego, przekazano do Euratom deklarację aktualizującą informację • Zakład Eksploatacji Reaktora MARIA i związane o prowadzonych w kraju działaniach technicznych lub badawczych związanych z jądrowym z dnia 8 lutego 2005 r. w sprawie stosowania za- z nim pracownie naukowe Narodowego Centrum Inspektorzy dozoru jądrowego Wydziału Nieproliferacji cyklem bezpieczeń przyjętych przez Euratom (Dz. Urz. Badań Jądrowych (NCBJ) w Świerku; Departamentu Bezpieczeństwa Jądrowego PAA prze- towarów wymienionych w Aneksie II do tego Protokołu UE L54 z 28 lutego 2005 r.). • Ośrodek Radioizotopów POLATOM/NCBJ w Świerku; prowadzili w 2013 r. samodzielnie lub wspólnie z in- oraz deklarację dotyczącą użytkowników małych ilości • Instytut Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie; spektorami MAEA i Euroatom 42 kontrole zabezpie- materiałów jądrowych w Polsce. Do 28 lutego 2007 r. obowiązywało dwustronne po- • 26 zakładów medycznych i naukowych wykorzys- czeń materiałów jądrowych. rozumienie o zabezpieczeniach materiałów jądrowych tujących niewielkie ilości materiałów jądrowych między Polską i MAEA. Obecnie obowiązuje w Polsce oraz 98 zakładów przemysłowych, diagnostycznych W związku z wypełnianiem zobowiązań wynikających nieprawidłowości związanych z zabezpieczeniami ma- tzw. zintegrowany system zabezpieczeń. Został on wpro- i usługowych, które posiadają osłony z uranu zu- z Protokołu dodatkowego do porozumienia trójstron- teriałów jądrowych w Polsce. wadzony w ramach trójstronnego porozumienia między bożonego. Pracownie naukowe NCBJ do października 2013 r. stano- tego porozumienia jest odpowiedzialny Prezes PAA. wiły samodzielny rejon bilansu materiałowego. Ze wzglę- System zabezpieczeń polega na niezależnej weryfikacji du na niewielkie ilości materiałów jądrowych znajdują- ilościowej materiałów jądrowych i technologii związa- cych się w tym rejonie, w porozumieniu z EURATOM 50 informacje o braku eksportu W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono Polską, Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej. Za realizację paliwowym, 51 TRANSPORT MATERIAŁÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH VII. 1. TRANSPORT ŹRÓDEŁ I ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH nizacji międzynarodowych zajmujących się opracowywaniem ww. przepisów modalnych lub bezpośrednio są implementowane do prawa krajowego i stanowią Transport materiałów promieniotwórczych odbywał się podstawową formę prawną w ruchu międzynarodowym. w 2013 r. na podstawie krajowych przepisów: • ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe, Stosownie do zawartych przez Polskę zobowiązań wo- • ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie bec MAEA, źródła promieniotwórcze zaliczone do odpo- towarów niebezpiecznych, wiednich kategorii przewożone są zgodnie z zasadami • ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie określonymi w Kodeksie postępowania dotyczącym morskim, bezpieczeństwa i ochrony źródeł promieniotwórczych • ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze, (Code of Conduct on the Safety and Security of Ra- • ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo prze- dioactive Sources) i uzupełniających wytycznych na te- wozowe. mat importu i eksportu źródeł promieniotwórczych (Guidance on the Import and Export of Radioactive Polskie przepisy oparte są na międzynarodowych Sources). przepisach modalnych, takich jak: • ADR (L’Accord européen relatif au transport inter- Ze sprawozdań rocznych jednostek organizacyjnych po- national des marchandises Dangereuses par Route), siadających zezwolenie na transport i wykonujących prze- • RID (Reglement concernant le transport Interna- wozy materiałów promieniotwórczych wynika, że w 2013 r. tionale ferroviaire des marchandises Dangereuses), wykonano w Polsce 23 044 przewozów i przewieziono • ADN (European Agreement Concerning the Inter- 57 696 sztuk przesyłek w transporcie drogowym, kolejo- national Carriage of Dangerous Goods by Inland wym, śródlądowym, morskim i lotniczym. Waterways), TRANSPORT MATERIAŁÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH VII. 1. TRANSPORT ŹRÓDEŁ I ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH VII. 2. TRANSPORT PALIWA JĄDROWEGO 2.1. Świeże paliwo jądrowe • IMDG Code (International Maritime Dangerous Omawiając kwestię przewozów substancji promienio- Goods Code), twórczych jako potencjalnego źródła zagrożenia radia- • ICAO Technical Instructions, cyjnego, należy wymienić również ewentualne próby • IATA DGR (International Air Transport Associa- nielegalnego (tj. bez zezwolenia lub zgłoszenia) przywozu tion – Dangerous Goods Regulation). do Polski substancji promieniotwórczych i materiałów 2.2. Wypalone paliwo jądrowe jądrowych. Przepisy te regulują przewozy towarów niebezpiecznych odpowiednimi środkami transportu w ruchu między- Takim próbom przeciwdziała przede wszystkim Straż narodowym. Graniczna, dysponująca 218 stacjonarnymi urządzeniami radiometrycznymi tzw. „bramkami radiometrycznymi” Według klasyfikacji przyjętej w powyższych przepisach zainstalowanymi na przejściach granicznych oraz 1 145 międzynarodowych materiały promieniotwórcze zaliczo- przenośnymi urządzeniami sygnalizacyjnymi i pomia- ne są do klasy 7, a ich dominującym zagrożeniem jest rowymi. Kontrola transgranicznego przemieszczania ma- promieniowanie jonizujące. Transport materiałów pro- teriałów promieniotwórczych i jądrowych wykonywa- mieniotwórczych odbywa się w oparciu o wytyczne na jest przez funkcjonariuszy Straży Granicznej, którzy transportowe SSR-6 opracowane przez Międzynarodową ukończyli specjalistyczne przeszkolenie z zakresu kon- Agencję Energii Atomowej. Są one podstawą dla orga- troli radiometrycznej i ochrony radiologicznej. 53 W 2013 r. placówki Straży Granicznej przeprowadziły 2.1. Świeże paliwo jądrowe następującą liczbę kontroli: W 2013 r. dokonano jednego przywozu świeżego paliwa o wzbogaceniu poniżej 20% z Francji dla reaktora MARIA • transportów źródeł promieniotwórczych: • na przywóz do RP – 528 kontroli, w Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku. • na tranzyt, wywóz z RP – 1 574 kontrole, Reaktor MARIA przechodzi proces konwersji z paliwa • transportów materiałów zawierających naturalne wysokowzbogaconego na paliwo niskowzbogacone (poniżej 20%). Zakończenie tego procesu jest przewidziane izotopy promieniotwórcze: na rok 2014. • na przywóz do RP – 4 674 kontrole, • na tranzyt, wywóz z RP – 8 214 kontroli, 2.2. Wypalone paliwo jądrowe • osób po leczeniu lub badaniu izotopami promie- W związku z realizacją międzynarodowego Programu niotwórczymi – 918 kontroli. Redukcji Zagrożeń Globalnych (GTRI – Global Threat ReW wyniku przeprowadzonych kontroli, Straż Graniczna duction Initiative), polegającego na przechodzeniu z wy- dokonała w 18 przypadkach zatrzymania transportów korzystywania, w reaktorach badawczych paliwa wyso- lub nie zezwoliła na przekroczenie granicy państwowej. kowzbogaconego wyprodukowanego w byłym Związku Zawrócenia dotyczyły między innymi braku wymaganych Radzieckim, na paliwo niskowzbogacone w 2013 r. do- prawem zezwoleń na wwóz i transportowanie substancji konano jednego przewozu tranzytowego do Federacji promieniotwórczych oraz przekroczenie dopuszczalnych Rosyjskiej wypalonego wysokowzbogaconego paliwa norm skażeń promieniotwórczych. jądrowego z reaktora badawczego w Republice Czeskiej. W ciągu ostatnich 5 lat (2009–2013) przeprowadzono Na mocy porozumienia między Departamentem Energii 7 wywozów wysokowzbogaconego (powyżej 20% U-235) (DoE) Stanów Zjednoczonych Ameryki, a Ministrem Spraw wypalonego paliwa z polskich reaktorów badawczych Wewnętrznych i Administracji oraz Ministrem Finansów EWA i MARIA do Federacji Rosyjskiej. Wywozami zaj- Rzeczpospolitej Polskiej, w sprawie współpracy przy muje się Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promie- zwalczaniu nielegalnego obrotu specjalnymi materiałami niotwórczych. Prezes PAA natomiast wydaje zezwolenie jądrowymi i innymi materiałami radioaktywnymi, Straż na przeprowadzenie wywozu oraz nadzoruje jego Graniczna, podobnie jak w 2012 r., otrzymała wsparcie przebieg. w zakresie sprzętowym ze strony amerykańskiej. Były to nowoczesne urządzenia stacjonarne oraz przenośne: Ze względu na trwający obecnie proces konwersji spektrometry i sygnalizatory promieniowania, które reaktora badawczego MARIA na paliwo niskowzboga- wsparły działania SG na lotniskach i portach morskich cone (reaktor pracuje jeszcze na paliwie o wzbogace- oraz na granicy wschodniej, będącej granicą zewnętrz- niu 36%) przewiduje się przeprowadzenie jednego ną UE. wywozu wypalonego paliwa do Federacji Rosyjskiej w 2014 r. W ciągu najbliższych lat przewidywany jest VII. 2. TRANSPORT PALIWA JĄDROWEGO ostatni wywóz wysokowzbogaconego paliwa, z reaktora MARIA. Transporty świeżego i wypalonego paliwa jądrowego odbywają się na podstawie zezwolenia Prezesa PAA. W 2013 r. przeprowadzano dwa przewozy świeżego i wypalonego paliwa jądrowego na terenie kraju. 54 ODPADY PROMIENIOTWÓRCZE DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU ODPADY PROMIENIOTWÓRCZE pieczeństwem postępowania z odpadami, ale też za sa- niotwórczych (KSOP) w miejscowości w Różan n. Narwią mo postępowanie z tymi odpadami, w tym za poszu- (ok. 90 km od Warszawy). Według klasyfikacji MAEA, kiwanie miejsca pod budowę nowego składowiska KSOP jest składowiskiem powierzchniowym przeznaczo- odpadów. Obecnie, ostatnie dwie kwestie nie należą nym do składowania krótkożyciowych, nisko- i średnio- już do jego kompetencji. Prezes PAA nie odpowiada aktywnych odpadów promieniotwórczych (o okresie po- za poszukiwanie i wybór miejsca lokalizacji składowiska łowicznego rozpadu radionuklidów krótszym niż 30 lat). odpadów promieniotwórczych, jak też za budowę Służy ono również do przechowywania odpadów dłu- Odpady promieniotwórcze powstają w wyniku stoso- wanie” noszą znamiona czasowości – przechowywanie czy eksploatację takiego składowiska. Zagadnienia gożyciowych, głównie alfa-promieniotwórczych, a także wania radioizotopów w medycynie, przemyśle i bada- jest procesem ograniczonym czasowo do momentu te są obecnie w gestii Ministra Gospodarki. zużytych zamkniętych źródeł promieniotwórczych ocze- niach naukowych, podczas produkcji otwartych i zam- złożenia odpadów w składowisku, składowanie zaś jest kniętych źródeł promieniowania oraz w czasie eksplo- ostateczne i bezterminowe. (zwanym inaczej geologicznym czy podziemnym). Skła- wpływy z tego tytułu pokrywają jedynie część kosztów dowisko w Różanie istnieje od 1961 r. i jest jedynym Przetwarzanie i składowanie odpadów promieniotwór- ponoszonych przez przedsiębiorstwo. W 2013 r. braku- tego typu obiektem w kraju. Ze względu na wyczer- atacji reaktorów badawczych. Odpady te występują zarówno w postaci ciekłej, jak i stałej. kujących na umieszczenie w składowisku głębokim ZUOP świadczy swoje usługi odpłatnie, przy czym czych wymaga zminimalizowania ilości powstających jące środki finansowe pochodziły z dotacji Ministerstwa panie powierzchni składowania, przewidywane jest Grupę odpadów ciekłych stanowią głównie wodne roz- odpadów, odpowiedniego ich segregowania, zmniejsza- Gospodarki. ZUOP posiada obiekty na terenie ośrodka jego zamknięcie w latach 2020-2023. ZUOP otrzymał twory i zawiesiny substancji promieniotwórczych. nia ich objętości, zestalania i pakowania w taki sposób, jądrowego w Świerku, wyposażone w urządzenia służące w 2013 r. 239 zleceń ze 177 instytucji na odbiór odpa- aby przedsięwzięte środki i zapewnione bariery skutecz- do „kondycjonowania” odpadów promieniotwórczych. dów promieniotwórczych. W tabeli 8. zostały przed- Do grupy odpadów stałych zaliczane są zużyte zamknięte nie izolowały odpady od człowieka i środowiska. źródła promieniotwórcze, zanieczyszczone substancjami stawione ilości odebranych i przetworzonych odpadów Miejscem składowania odpadów promieniotwórczych promieniotwórczych (łącznie z odpadami powstałymi w Polsce jest Krajowe Składowisko Odpadów Promie- w ZUOP). promieniotwórczymi środki ochrony osobistej (rękawice Odpady promieniotwórcze przechowuje się w sposób gumowe, odzież ochronna, obuwie), materiały i sprzęt zapewniający ochronę ludzi i środowiska, w warunkach laboratoryjny (szkło, elementy aparatury, lignina, wata, normalnych i w sytuacjach zdarzeń radiacyjnych, w tym folia), zużyte narzędzia i elementy urządzeń techno- przez zabezpieczenie ich przed rozlaniem, rozproszeniem logicznych (zawory, fragmenty rurociągów, części pomp) lub uwolnieniem. Do tego celu służą specjalnie dedy- oraz wykorzystane materiały sorpcyjne i filtracyjne, sto- kowane obiekty lub pomieszczenia (magazyny odpadów Spoza ośrodka w Świerku (medycyna, przemysł, badania naukowe) sowane w procesie oczyszczania roztworów promie- promieniotwórczych), wyposażone w urządzenia do wen- Narodowe Centrum Badań Jądrowych OR POLATOM niotwórczych bądź powietrza uwalnianego z reaktorów tylacji mechanicznej lub grawitacyjnej oraz do oczysz- Narodowe Centrum Badań Jądrowych – Reaktor MARIA i pracowni izotopowych (zużyte jonity, szlamy postrą- czania powietrza usuwanego z tego pomieszczenia. Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych Tabela 8. Ilości odpadów promieniotwórczych odebranych przez ZUOP w 2013 r. Źródła odpadów Odpady stałe [m3] 18,06 Ogółem: ceniowe, wkłady filtracyjne itp.). Przy klasyfikacji odpa- Odpady ciekłe [m3] 0,99 8,80 0,38 10,80 27,00 7,02 0,00 44,68 28,37 dów promieniotwórczych uwzględnia się ich aktywność Składowanie odpadów promieniotwórczych dopusz- oraz czas połowicznego rozpadu. Wyróżnia się nastę- czalne jest wyłącznie w obiektach dedykowanych do tego Podział odebranych odpadów stałych i ciekłych, ze wzglę- czymi. Do składowiska przekazano również 15 opako- pujące kategorie odpadów promieniotwórczych: odpa- celu, tj. składowiskach. Według polskich przepisów dzieli du na ich rodzaj i kategorię, kształtował się następująco: wań nietypowych. Zużyte źródła promieniotwórcze, dy promieniotwórcze nisko-, średnio- i wysokoaktywne, się je na powierzchniowe i głębokie, a w procesie ich • odpady niskoaktywne (stałe) – 44,68 m , które nie podlegają procesowi przetwarzania zamykane klasyfikowane do trzech podkategorii: przejściowych licencjonowania w zakresie bezpieczeństwa jądrowego 3 • odpady średnioaktywne (stałe) – 0,00 m , są w oddzielnych pojemnikach (takich źródeł przekaza- oraz krótko- i długożyciowych; zużyte zamknięte źródła i ochrony radiologicznej, pozostającym w kompetencji • odpady niskoaktywne (ciekłe) – 28,37m3, no łącznie 42). Przetworzonych odpadów stałych przeka- promieniotwórcze, klasyfikowane do trzech kategorii, Prezesa PAA, określa się szczegółowo rodzaje odpadów • odpady średnioaktywne (ciekłe) – 0,00 m3, zano 28,99 m3, o łącznej aktywności 1 848,2 GBq (dane także według kryterium aktywności. poszczególnych kategorii, które mogą być składowane • odpady alfa-promieniotwórcze – 2,88 m , na dzień 31 grudnia 2013 r.). w danym obiekcie. • czujki dymu – 16 287 szt., • zużyte zamknięte źródła promieniotwórcze – 1 335 szt. Szczególnym, odrębnym przepisom dotyczącym postę- 3 3 Przekazywane są również odpady pochodzące z demontażu czujek dymu w celu ich przechowywania cza- powania na wszystkich etapach (w tym przechowywania Odbiorem, transportem, przetwarzaniem i składowa- i składowania) podlegają odpady promieniotwórcze niem odpadów powstających u użytkowników materia- Po przetworzeniu odpady promieniotwórcze, umiesz- zawierające materiały jądrowe oraz – traktowane od- łów promieniotwórczych w kraju zajmuje się Zakład Unie- czane są w bębnach o pojemności 200 i 50 dm , a nas- dzielnie – wypalone paliwo jądrowe. szkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP). tępnie przekazywane wyłącznie w postaci zestalonej Postępowanie z odpadami promieniotwórczymi w ZUOP Nadzór nad bezpieczeństwem postępowania z opadami, do składowania. jest wykonywane na podstawie trzech zezwoleń Pre- Odpady promieniotwórcze mogą być okresowo prze- zesa PAA: w tym nadzór nad bezpieczeństwem ich składowania chowywane, a docelowo – składowane. Należy zwrócić przez ZUOP sprawuje Prezes PAA. Przed 1 stycznia 2002 r. Do KSOP przekazano w 2013 r. 92 bębny o pojemności uwagę na fakt, iż terminy „przechowywanie” i „składo- Prezes PAA odpowiadał nie tylko za nadzór nad bez- 200 litrów z przetworzonymi odpadami promieniotwór- 56 sowego. 3 • Zezwolenia nr D-14177 z dnia 17 grudnia 2001 r. na działalność związaną z wykorzystaniem energii 57 jądrowej, a polegającą na: transporcie, przetwa- niego, współpracy między ZUOP a władzami Gminy rzaniu i magazynowaniu na terenie ośrodka ją- Różan, jak też kontrolę dokumentacji odpadów drowego w Świerku odpadów promieniotwórczych przyjętych do składowania oraz aktualny stan odebranych od jednostek organizacyjnych prowa- eksploatacji obiektów składowiska, dzących działalność związaną z wykorzystaniem energii jądrowej z terenu całego kraju, jądrowego w Świerku i dotyczyły one prowadze- nia dokumentacji przyjmowanych, przetwarzanych • Zezwolenia nr 1/2002/KSOP – Różan z dnia 15 sty- • 2 kontrole w obiektach ZUOP na terenie ośrodka cznia 2002 r. na eksploatację KSOP w Różanie, i przechowywanych odpadów promieniotwórczych • Zezwolenia nr 1/2002/EWA z dnia 15 stycznia 2002 r. prowadzenia procesów technologicznych przetwa- na likwidację reaktora EWA oraz eksploatację rzania odpadów promieniotwórczych, stanu ochro- przechowalników wypalonego paliwa nr 19 i 19A. ny radiologicznej obiektów ZUOP związanych z postępowaniem z odpadami promieniotwórczy- Zezwolenia te są ważne bezterminowo i wymagają mi oraz funkcjonowania systemu ochrony fizycznej składania sprawozdań (pierwsze – rocznych, a drugie przechowalników wypalonego paliwa jądrowego. i trzecie – kwartalnych), które są analizowane przez inspektorów dozoru jądrowego DBJ PAA. Informacje Wnioski i spostrzeżenia z przeprowadzonych kontroli zawarte w sprawozdaniach są następnie weryfikowane realizowane były przez kierownictwo ZUOP na bieżąco, podczas kontroli. natomiast nieprawidłowości i uchybienia stwierdzane przez inspektorów dozoru jądrowego były usuwane Inspektorzy dozoru jądrowego z DBJ PAA w 2013 r. zgodnie z postanowieniami zawartymi w protokołach przeprowadzili 3 kontrole w zakresie postępowania kontroli bądź wystąpieniach pokontrolnych. z odpadami promieniotwórczymi w ZUOP w tym: • w KSOP w Różanie w 2013 r. przeprowadzono Przeprowadzone kontrole odpadów promieniotwórczych 1 kontrolę, która obejmowała zagadnienia ochro- składowanych i przechowywanych na terenie KSOP oraz ny fizycznej, ochrony radiologicznej pracowników, ZUOP w Świerku k. Otwocka nie wykazały zagrożenia monitoringu środowiskowego na terenie i wokół dla ludności i środowiska. OCHRONA RADIOLOGICZNA LUDNOŚCI I PRACOWNIKÓW W POLSCE IX. 1. NARAŻENIE LUDNOŚCI NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE IX. 2. KONTROLA NARAŻENIA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE W PRACY 2.1. Narażenie w pracy od sztucznych źródeł promieniowania jonizującego 2.2. Kontrola narażenia w górnictwie od naturalnych źródeł promieniowania jonizującego IX. 3. NADAWANIE UPRAWNIEŃ PERSONALNYCH W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ Linia przetwarzania niskoaktywnych odpadów promieniotwórczych 58 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU OCHRONA RADIOLOGICZNA LUDNOŚCI I PRACOWNIKÓW W POLSCE Rys. 8. Udział różnych źródeł promieniowania jonizującego w średniej rocznej dawce skutecznej Roczna dawka efektywna promieniowania jonizującego otrzymana przez ludność Polski w 2013 r. (3,31 mSv) Źródła naturalne (73,5%) 2,434 mSv IX. 1. NARAŻENIE LUDNOŚCI NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE medycznych oraz dawek otrzymanych przez człowieka podczas zdarzeń radiacyjnych, czyli w warunkach, w których źródło promieniowania nie jest pod kontrolą. Narażenie statystycznego mieszkańca kraju na promie- 1 600 8,4% wewnętrzne 0,280 mSv 1 500 1 400 1 300 niowanie jonizujące, wyrażone jest jako dawka skutecz- Limity narażenia dla osób z ogółu ludności uwzględniają na (efektywna) i obejmuje sumę dawek pochodzących napromieniowanie zewnętrzne oraz napromieniowanie 1 200 od naturalnych źródeł promieniowania i od źródeł sztu- wewnętrzne powodowane radionuklidami, które dostają 1 100 cznych, tj. wytworzonych przez człowieka. Pierwszą grupę się do organizmu człowieka drogą pokarmową lub od- 1 000 źródeł narażenia stanowi przede wszystkim promienio- dechową i określane są, podobnie jak dla narażenia 900 wanie jonizujące emitowane przez radionuklidy będące zawodowego, jako: 800 naturalnymi składnikami wszystkich elementów środo- • dawka skuteczna, obrazująca narażenie całego ciała, 700 wiska oraz promieniowanie kosmiczne. Do drugiej grupy • dawka równoważna, wyrażająca narażenie poszcze- 600 zalicza się wszystkie – wykorzystywane w wielu dziedzi- gólnych organów i tkanek ciała. 26,5% 0,876 mSv 500 nie – sztuczne źródła promieniowania, takie jak pro- Podstawowym krajowym aktem normatywnym ustana- 300 mieniotwórcze izotopy pierwiastków i urządzenia wytwa- wiającym powyższe limity jest rozporządzenie Rady Mini- 200 rzające promieniowanie, jak aparaty rentgenowskie, strów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek grani- 100 akceleratory, reaktory jądrowe i inne urządzenia ra- cznych promieniowania jonizującego (Dz. U. z 2005 r. 0 diacyjne. Nr 20, poz. 168). Dokument ten stanowi m.in., że dla osób 11,8% promieniowanie kosmiczne 0,390 mSv 14,0% promieniowanie gamma 0,462 mSv 36,3% radon 1,201 mSv 400 nach działalności gospodarczej, naukowej oraz medycy- Źródła sztuczne (26,5%) 0,876 mSv diagnostyka medyczna 26,0% 0,860 mSv awarie 0,3% 0,009 mSv toron 3,0% 0,101 mSv inne 0,2% 0,007 mSv Narażenie radiacyjne człowieka nie może być całkowicie sztuczne źródła promieniowania jonizującego), wyrażona wyeliminowane, a jedynie ograniczone, nie mamy bo- 97 z ogółu ludności dawka graniczna (powodowana przez Finlandii, Szwecji, Rumunii, czy Włoch. jako dawka skuteczna (efektywna), wynosi 1 mSv w ciągu od źródeł naturalnych pochodzi od: Narażenie statystycznego mieszkańca Polski w 2013 r. wiem wpływu na poziom promieniowania kosmicznego, roku kalendarzowego. Dawka ta może być w danym roku • radonu i produktów jego rozpadu, od źródeł promieniowania stosowanych w celach medy- czy zawartość naturalnych radionuklidów w skorupie kalendarzowym przekroczona pod warunkiem, że w ciągu • promieniowania kosmicznego, cznych, głównie w diagnostyce medycznej obejmującej ziemskiej, istniejących od miliardów lat. Wspomnianemu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej sumaryczna • promieniowania ziemskiego, tzn. promieniowania badania rentgenowskie oraz badania in vivo (tj. poda- ograniczaniu podlega natomiast narażenie wywołane wartość nie przekroczy 5 mSv. emitowanego przez naturalne radionuklidy znaj- wanie pacjentom preparatów promieniotwórczych), sza- dujące się w nienaruszonej skorupie ziemskiej, cuje się na 0,860 mSv. sztucznymi źródłami promieniowania jonizującego i ogra- 19 Wykazane na rysunku narażenie na promieniowanie niczenie to określane jest przez tzw. dawki graniczne Ocenia się, że roczna całkowita dawka skuteczna pro- (limity), których przestrzeganie – zgodnie z dotychcza- mieniowania jonizującego otrzymywana przez statys- ciała ludzkiego. sową wiedzą – pozwala uniknąć szkodliwych skutków tycznego mieszkańca Polski od naturalnych i sztu- zdrowotnych. Należy przy tym zaznaczyć, że limity te nie cznych źródeł promieniowania jonizującego (w tym Z rys. 8. wynika, że w Polsce – podobnie, jak w wielu fię komputerową (0,33 mSv) oraz radiografię konwencjo- obejmują narażenia na promieniowanie naturalne. W szcze- od źródeł promieniowania stosowanych w diagnostyce krajach europejskich – narażenie od źródeł naturalnych nalną i fluoroskopię (0,38 mSv). Przy innych badaniach gólności nie obejmują one narażenia od radonu w bu- medycznej) wynosiła w 2013 r. średnio 3,31 mSv, tj. utrzy- stanowi 73,5% całkowitego narażenia radiacyjnego, diagnostycznych dawki te są znacznie mniejsze. W bada- dynkach mieszkalnych, od naturalnych radionuklidów pro- mywała się na poziomie z ostatnich kilku lat. Procento- a wyrażone jako tzw. dawka skuteczna – wynosi niach, w których stosowano mammografię średnia roczna mieniotwórczych wchodzących w skład ciała ludzkiego, wy udział w tym narażeniu różnych źródeł promienio- ok. 2,434 mSv/rok. Największy udział w tym narażeniu dawka skuteczna przypadająca na statystycznego miesz- od promieniowania kosmicznego na poziomie ziemi, jak wania przedstawiono na rys. 8. Wartość tę oszacowano ma radon i produkty jego rozpadu, od których statysty- kańca naszego kraju wynosi 0,02 mSv, przy stosowaniu również narażenia nad powierzchnią ziemi od nuklidów uwzględniając dane uzyskane m.in. z Centralnego La- czny mieszkaniec Polski otrzymuje dawkę wynoszącą kardiologicznych procedur zabiegowych 0,08 mSv oraz znajdujących się w nienaruszonej skorupie ziemskiej. boratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie, Insty- ok. 1,201 mSv/rok. Należy również zaznaczyć, że na- w medycynie nuklearnej 0,05 mSv. Limity nie obejmują także dawek otrzymanych przez tutu Medycyny Pracy w Łodzi i Głównego Instytutu rażenie statystycznego mieszkańca Polski od źródeł pacjentów w wyniku stosowania promieniowania w celach Górnictwa w Katowicach. naturalnych jest około 1,5-2 razy niższe niż mieszkańca 60 • naturalnych radionuklidów wchodzących w skład Na dawkę tę składają się przede wszystkim dawki otrzymywane przy badaniach, w których stosowano tomogra- 61 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU międzynarodowych określających limity narażenia oszacować, że maksymalna wartość dawki może być iż narażenie powodowane sztucznymi radionuklidami ludności. ok. 4-5-krotnie wyższa od wartości średniej, co oznacza, nie przekracza 5% dawki granicznej. Jak wspomniano wyżej, przepisy krajowe ustalają skute- Rys. 9. Średnie roczne wniknięcie z żywnością Cs-134, Cs-137 i Sr-90 w Polsce w latach 2003-2013 czną roczną dawkę graniczną dla ludności wynoszącą 1 mSv. [Bq/rok] Na wartość dawki skutecznej statystycznego Polaka 500 objętej tym limitem składają się trzy wymienione wyżej elementy. Narażenie statystycznego mieszkańca Polski od sztuczŚrednia dawka skuteczna przypadająca na jedno ba- nych radionuklidów – głównie izotopów cezu i strontu danie rentgenowskie wynosi 1,2 mSv, a dla najczęściej – w żywności i w środowisku oszacowano łącznie na wykonywanych badań wartości te kształtują się nastę- ok. 0,013 mSv (stanowi to 1,3% dawki granicznej dla pująco: ludności), przy czym narażenie od radionuklidów w żyw- • zdjęcia klatki piersiowej – ok. 0,11 mSv, ności oszacowano na ok. 0,009 mSv (stanowi to 0,9% • zdjęcia kręgosłupa i prześwietlenia płuc odpowied- dawki granicznej dla ludności). nio od 3 mSv do 4,3 mSv. Wartości te wyznaczono na podstawie wyników pomiaZakres zmienności ww. wartości w odniesieniu do poje- rów zawartości radionuklidów w artykułach spożywczych dynczych badań osiąga nawet dwa rzędy wielkości i wy- i produktach żywnościowych stanowiących podstawowe nika zarówno z jakości aparatury, jak i stosowania maksy- składniki przeciętnej racji pokarmowej, z uwzględnieniem malnie odmiennych od typowych, warunków badania. aktualnych danych dotyczących spożycia poszczególnych jej składników. Podobnie jak w latach ubiegłych, naj- 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Należy dodać, że powyższe dane mogą w przyszłości większy udział w tym narażeniu przypada na artykuły ulec zmianie, ze względu na przeprowadzaną sukce- mleczne, mięsne, warzywne (w tym głównie ziemniaki) sywnie wymianę aparatury rentgenowskiej, która nie i zbożowe, natomiast grzyby, owoce leśne oraz dziczyzna, Cs-137 spełnia wymogów określonych w dyrektywie 97/43/Eura- pomimo podwyższonej zawartości izotopów cezu i stron- Cs-134 tom z dnia 30 czerwca 1997 r. w sprawie ochrony zdro- tu, nie wnoszą – ze względu na stosunkowo niskie spo- Sr-90 wia osób fizycznych przed niebezpieczeństwem wy- życie tych artykułów – znaczącego wkładu do tego nikającym z promieniowania jonizującego związane- narażenia. Warto dodać, że narażenie od naturalnego Narażenie od przedmiotów powszechnego użytku wy- (przedstawiono szerzej w rozdz. IX. 2. „Kontrola nara- go z badaniami medycznymi oraz uchylająca dyrektywę izotopu K-40, występującego powszechnie w żywności, nosiło w 2013 r., ok. 0,001 mSv, co stanowi 0,1% dawki żenia na promieniowanie jonizujące w pracy”) wynosi- wynosi ok. 0,17 mSv rocznie, czyli ok. 20-krotnie wię- granicznej dla ludności. Podaną wartość wyznaczono ło w 2013 r. ok. 0,002 mSv, co stanowi 0,2% dawki cej od narażenia powodowanego radionuklidami sztucz- głównie na podstawie pomiarów promieniowania emi- granicznej. Trzeba także przypomnieć, że limity narażenia ludności nymi. Dane dotyczące rocznego wchłaniania z żywnością towanego przez kineskopy telewizorów i izotopowe nie obejmują narażenia wynikającego ze stosowania pro- radionuklidów sztucznych w latach 2003-2013 przed- czujki dymu oraz promieniowania gamma emitowanego Łączne narażenie na promieniowanie statystycznego stawiono na rys. 9. przez sztuczne radionuklidy wykorzystywane przy bar- mieszkańca naszego kraju w 2013 r. od sztucznych źró- wieniu płytek ceramicznych czy porcelany. W obliczonej deł promieniowania jonizującego, z wyłączeniem nara- 84/466/Euratom. mieniowania jonizującego w celach terapeutycznych. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Narażenie radiacyjne powodowane: Wartości obrazujące narażenie powodowane promienio- wartości uwzględniono również dawkę pochodzącą od żenia medycznego (a przy dominującym udziale naraże- waniem emitowanym przez radionuklidy sztuczne za- promieniowania kosmicznego, otrzymywaną przez pasa- nia pochodzącego od Cs-137, obecnego w środowi- warte w takich komponentach środowiska, jak: gleba, żerów podczas przelotów samolotami. W związku z coraz sku w wyniku wybuchów jądrowych i awarii czarnobyl- i awarii radiacyjnych, powietrze i wody otwarte, określano na podstawie powszechniejszym stosowaniem ekranów oraz monito- skiej), wynosiło ok. 0,016 mSv, tj. 1,6% dawki granicznej • wykorzystywaniem wyrobów powszechnego użyt- pomiarów zawartości poszczególnych radionuklidów rów LCD zamiast dotychczas używanych lamp kinesko- od sztucznych izotopów promieniotwórczych dla osób ku emitujących promieniowanie lub zawierających w próbkach materiałów środowiskowych pobieranych powych, dawka, jaką otrzymuje statystyczny Polak od tych z ogółu ludności, wynoszącej 1 mSv rocznie i zaledwie w różnych regionach kraju (wyniki pomiarów podano urządzeń ulega systematycznemu zmniejszeniu. 0,48% dawki otrzymywanej przez statystycznego miesz- • obecnością sztucznych radionuklidów w żywności i środowisku pochodzących z wybuchów jądrowych substancje promieniotwórcze, kańca Polski od wszystkich źródeł promieniowania • działalnością zawodową związaną ze stosowaniem w rozdz. XI. „Ocena sytuacji radiacyjnej kraju”). Uwzglę- źródeł promieniowania jonizującego, podlega kon- dniając lokalne różnice w poziomie zawartości izotopu Narażenie statystycznego Polaka w trakcie działalności troli i ograniczeniom wynikającym ze standardów Cs-137, ciągle obecnego w glebie i w żywności, można zawodowej ze źródłami promieniowania jonizującego 62 jonizującego. 63 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU W świetle norm przyjętych na świecie i stosowanych Przepisy ustawy – Prawo atomowe wprowadziły obowią- indywidualnych w Polsce (wg danych pochodzących w kraju przepisów ochrony radiologicznej narażenie zek prowadzenia rejestru dawek i objęcia indywidualną z wymienionych wyżej akredytowanych laboratoriów) radiacyjne statystycznego mieszkańca Polski w 2013 r., kontrolą jedynie pracowników kategorii A narażenia było objętych ok. 50 tys. osób. Dla 95% omawianej będące następstwem stosowania sztucznych źródeł pro- na promieniowanie jonizujące, tj. takich, którzy według tu grupy osób, kontrola dawek prowadzona jest w celu mieniowania jonizującego, jest niskie. oceny kierownika jednostki organizacyjnej mogą w nor- potwierdzenia, że stosowanie źródeł promieniowania malnych warunkach pracy być narażeni na dawkę skute- nie stanowi zagrożenia i nie powinno powodować szko- czną (efektywną) od sztucznych źródeł promieniowania, dliwych dla zdrowia skutków. Pracownicy tej grupy przekraczającą 6 mSv w ciągu roku lub na dawkę zaliczeni są do kategorii B narażenia na promieniowanie równoważną przekraczającą w jednym roku 0,3 wartości jonizujące. Największą grupę w kategorii B stanowi per- odpowiednich dawek granicznych dla skóry, kończyn sonel medyczny diagnostycznych pracowni rentgenow- i soczewek oczu. skich (ok. 30 tys. osób w ok. 4 tys. zakładów posiadających pracownie rentgenowskie). Ocena dawek pracowników kategorii B, tj. narażonych Stanowisko do pomiaru promieniowania jonizującego IX. 2. KONTROLA NARAŻENIA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE W PRACY wymagań w tym zakresie spoczywa przede wszystkim na dawki skuteczne od sztucznych źródeł promienio- Ok. 2,5 tysiąca osób potencjalnie istotnie narażonych, wania od 1 do 6 mSv w ciągu roku, dokonywana jest które muszą być objęte indywidualnymi pomiarami da- na podstawie pomiarów prowadzonych w środowisku wek narażenia zewnętrznego lub/i oceną dawek wew- pracy. Decyzją kierownika jednostki organizacyjnej, nętrznych (dawek obciążających od substancji promie- pracownicy tej kategorii mogą (ale nie muszą) zostać niotwórczych, które w warunkach pracy mogłyby wni- objęci kontrolą narażenia, za pomocą dawkomierzy knąć do wnętrza organizmu), kwalifikowanych jest co- osobistych. rocznie do kategorii A narażenia na promieniowanie jonizujące. na kierowniku jednostki organizacyjnej, który odpowiada za kontrolę dawek otrzymywanych przez pod- Dla osób pracujących w warunkach narażenia na promie- ległych mu pracowników. Kontrola ta (art. 21 ustawy niowanie jonizujące możliwe jest przekroczenie limitu Dane na temat dawek pracowników zakwalifikowanych – Prawo atomowe) musi być dokonywana na podstawie dawki 20 mSv (lecz nie więcej niż 50 mSv) w ciągu roku, przez kierowników jednostek do kategorii A groma- wyników pomiarów środowiskowych lub dozymetrii pod warunkiem nie przekroczenia dawki 100 mSv przez dzone są w centralnym rejestrze dawek Prezesa PAA. Wykonywanie obowiązków zawodowych, związanych z pra- indywidualnej przeprowadzanych przez specjalistyczne, okres pięcioletni. Powoduje to konieczność sprawdzania Pracownicy w tej kategorii zagrożenia promieniowaniem cą w obiektach jądrowych, jednostkach prowadzących akredytowane laboratorium radiometryczne. Pomiary sumy dawek otrzymywanych w roku bieżącym i poprze- jonizującym zobowiązani są do pomiarów dawek sku- postępowanie z odpadami promieniotwórczymi, a także i ocenę dawek indywidualnych, na zlecenie zaintereso- dnich 4 latach kalendarzowych w procesie kontroli tecznych (efektywnych) na całe ciało i/lub na określoną, innych jednostkach stosujących źródła promieniowania wanych jednostek organizacyjnych prowadziły w 2013 r. narażenia pracowników, którzy pracują ze źródłami najbardziej narażoną jego część (np. na ręce). Wyjątko- następujące akredytowane laboratoria: promieniowania jonizującego. Oznacza to, że kierow- wo, w przypadkach narażenia na skażenia przez rozpra- • Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i Środo- nicy jednostek organizacyjnych muszą prowadzić rejestr szalne substancje promieniotwórcze zwane źródłami Od 2002 r. obowiązują zasady kontroli osób pracują- wiskowej Instytutu Fizyki Jądrowej im. H. Niewo- dawek narażonych pracowników. Szczegółowe informa- otwartymi, wykonuje się ocenę dawki obciążającej cych w warunkach narażenia, wynikające z wdrożenia dniczańskiego w Krakowie (IFJ), cje dotyczące trybu ewidencji, raportowania i rejestracji od skażeń wewnętrznych. w Polsce wymagań dyrektywy Rady Unii Europejskiej dawek indywidualnych są zawarte w rozporządzeniu nr 96/29/Euratom z dnia 13 maja 1996 r. ustanawia- cyny Pracy im. J. Nofera w Łodzi (IMP), Rady Ministrów z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wyma- Od początku powstania centralnego rejestru dawek, jącej podstawowe normy bezpieczeństwa w zakresie gań indywidualnych tj. od 2002 r., do końca kwietnia 2014 r. zgłoszono łącz- ochrony zdrowia pracowników i ogółu społeczeństwa Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie (Dz. U. z 2007 r. Nr 131, poz. 913). Zgodnie z tym nie ok. 4 900 osób, w tym ok. 2 242 pracowników, przed zagrożeniami wynikającymi z promieniowania jo- (CLOR), rozporządzeniem, kierownicy jednostek zobowiązani są których dane zostały zaktualizowane w ciągu ostatnich nizującego (Dz. Urz. WE L 159 z 29 czerwca 1996 r., str. 1; do przesyłania danych o narażeniu podległych im pra- 4 lat. W roku 2013 przysłano aktualizacje danych 1 364 Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 2, szawie (WIHiE), cowników kategorii A, do centralnego rejestru dawek pracowników. str. 291). indywidualnych Prezesa PAA. 2.1. Narażenie w pracy od sztucznych źródeł promieniowania jonizującego jonizującego powoduje narażenie radiacyjne pracowników. • Zakład Ochrony Radiologicznej Instytutu Medy• Zakład Kontroli Dawek i Wzorcowania Centralnego • Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii w War• Laboratorium Pomiarów Dozymetrycznych Narodo- dotyczących rejestracji dawek Praktycznie, dzięki właściwej ochronie radiologicznej, wego Centrum Badań Jądrowych – NCBJ w Świerku, Zasady kontroli narażenia (transponowane z dyrektywy • w zakresie kontroli dawek od naturalnych izoto- Populacja pracowników mających w pracy styczność 1 302 osoby zakwalifikowane do kategorii A otrzymały do polskiego prawa) zawarte są w rozdz. 3 ustawy – Prawo pów promieniotwórczych otrzymywanych przez ze źródłami promieniowania jonizującego liczy w Polsce dawki skuteczne (efektywne) nie przekraczające 6 mSv atomowe, poświęconym bezpieczeństwu jądrowemu, górników zatrudnionych pod ziemią – Laboratorium kilkadziesiąt tysięcy osób. Jednak tylko niewielka ich w ciągu roku (dolna granica narażenia zakładanego ochronie radiologicznej i ochronie zdrowia pracowników. Radiometrii Głównego Instytutu Górnictwa (GIG) część rutynowo pracuje w warunkach istotnego narażenia dla pracowników kategorii A), a dawki powyżej 6 mSv Zgodnie z nimi, odpowiedzialność za przestrzeganie w Katowicach. na promieniowanie jonizujące. W 2013 r. kontrolę dawek otrzymało 62 osoby, u których tylko w 2 przypadkach 64 65 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU zmierzono przekroczenie rocznej dawki 20 mSv, czyli Sumaryczne dane za rok 2013 dotyczące narażenia kim podwyższonym poziomem promieniowania jonizują- (Dz. U. Nr 94 z 2003 r., poz. 841 z późn. zm) wy- limitu dawki, jaki można otrzymać przez rok kalen- na promieniowanie jonizujące pracowników katego- cego w kopalniach, wywołanym promieniotwórczością różniające wyrobiska: darzowy w wyniku rutynowej pracy z promieniowa- rii A zgłoszonych do centralnego rejestru dawek naturalną. Do źródeł tego zagrożenia należy zaliczyć: niem jonizującym. W przypadkach przekroczenia limi- przez poszczególne jednostki organizacyjne zawiera trolowanych w rozumieniu przepisów Prawa tu dawki, szczegółowo analizowane były warunki pracy tabela 93. kopalnianym (podstawowe źródło zagrożenia), atomowego, w których środowisko pracy • promieniowanie gamma emitowane przez naturalne stwarza potencjalne narażenie otrzymania izotopy promieniotwórcze (głównie rad), zawarte przez pracownika rocznej dawki skutecznej w skałach górotworu, przekraczającej 6 mSv, i przyczyny narażenia na promieniowanie. Tabela 9. Statystyka indywidualnych rocznych dawek skutecznych (efektywnych) osób zaliczonych do kategorii A narażenia na promieniowanie jonizujące w 2013 r. Otrzymana roczna dawka skuteczna [mSv] Liczba pracowników* • radon i pochodne jego rozpadu w powietrzu • wody kopalniane (oraz osady z tych wód) o pod- • klasy A, zlokalizowane na terenach kon- • klasy B, zlokalizowane na terenach nadzoro- wyższonej zawartości izotopów radu. wanych w rozumieniu przepisów Prawa ato- Dwa pierwsze wymienione wyżej czynniki dotyczą mowego, w których środowisko pracy stwa- < 6 1 302 praktycznie wszystkich górników zatrudnionych pod zie- rza potencjalne narażenie otrzymania rocz- 6 ÷ 15 52 mią, natomiast zagrożenie radiacyjne pochodzące od wód nej dawki skutecznej większej niż 1 mSv, lecz 15 ÷ 20 8 20 ÷ 50 2 kopalnianych i osadów występuje w szczególnych przy- nie przekraczającej 6 mSv. > 50,0 0 *Według zgłoszeń do centralnego rejestru dawek przesłanych do 30 kwietnia 2014 r. padkach i dotyczy ograniczonej liczby pracowników. Określone powyżej poziomy dawek są wartościami Według informacji Wyższego Urzędu Górniczego stan uwzględniającymi wpływ tła naturalnego „na powierz- zatrudnienia w kopalniach węgla kamiennego ogółem chni” (czyli poza środowiskiem pracy). Oznacza to, Z danych tych wynika, że w grupie pracowników kate- pisami ustawy – Prawo atomowe (20mSv/rok). W 2013 r. według danych WUG z dnia 31.12.2013 r. wynosił: że przy dokonywaniu obliczeń potrzebnych do zaklasy- gorii A odsetek osób, które nie przekroczyły dolnej taki przypadek wystąpił tylko raz: otrzymana dawka wy- 106 097 górników. fikowania wyrobisk do poszczególnych klas zagroże- granicy przewidzianej dla tej kategorii narażenia, to jest niosła 22,2 mSv w ciągu roku. 6 mSv rocznie, wyniósł w 2013 r. 95,5%, a osób, które nia radiacyjnego, należy od wartości dawki obliczonej W zakresie zagrożeń radiacyjnych, oprócz aktów wyko- na podstawie pomiarów odjąć wartość dawki wynikającej nie przekroczyły limitu 20 mSv/rok – 99,8%. Zatem W 2013 r. nie zarejestrowano w CRD przypadków na- nawczych do ustawy – Prawo atomowe, w 2013 r. obo- z tła naturalnego „na powierzchni” dla przyjętego czasu zaledwie ok. 4,5% osób narażonych zawodowo, zakwali- rażenia na promieniowanie w okolicznościach, o których wiązywały akty wykonawcze do ustawy – Prawo geolo- pracy. W tabeli 10. przedstawiono wartości limitów fikowanych do kategorii A, otrzymało dawki przewidy- mowa w art. 16 ust. 1 (narażenia przypadkowe), art. 19 giczne i górnicze: roboczych wskaźników zagrożenia dla obu klas wyro- wane dla pracowników tej kategorii narażenia na pro- ust. 1 (narażenia w szczególnych przypadkach) lub art. 20 1) rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czer- bisk zagrożonych radiacyjnie. Zaproponowane war- mieniowanie jonizujące. ust. 1 (narażenia wyjątkowe) ustawy – Prawo atomowe. wca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny tości wynikają z opracowanego i wdrożonego modelu pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego obliczania dawek obciążających, powodowanych specyficznymi warunkami pracy w podziemnych zakładach W 2013 r. najwyższą dawkę skuteczną promieniowania Wszystkie przypadki przekroczenia rocznej dawki grani- zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziem- jonizującego 26,7 mSv zarejestrowano u lekarza kar- cznej podlegają szczegółowemu dochodzeniu prowadzo- nych zakładach górniczych (Dz. U. Nr 139 z 2002 r., górniczych. Badane są następujące czynniki zagrożenia diochirurga, pracującego przy zabiegach angiografii nemu przez inspektorów dozoru jądrowego. poz. 1169 z późn. zm.) regulujące zasady nadzoru radiacyjnego: nad ochroną przed zagrożeniem radiacyjnym natu- produktów rozpadu radonu w powietrzu wyrobiska sób wykonywania pomiarów i oceny stanu zagro- górniczego, w Świerku. Ośrodek Radioizotopów POLATOM w NCBJ 2.2. Kontrola narażenia w górnictwie od naturalnych źródeł promieniowania jonizującego ralnymi substancjami promieniotwórczymi oraz spo żenia radiacyjnego w podziemnym zakładzie gór- jest specjalistycznym zakładem, który produkuje źródła W odróżnieniu od zagrożeń radiacyjnych pochodzących niczym, pracy w wyrobisku górniczym, promieniotwórcze dla przemysłu i medycyny. Jego pra- naczyniowej. Drugi przypadek przekroczenia dawki granicznej to dawka pracownika Ośrodka Radioizotopów POLATOM w Narodowym Centrum Badań Jądrowych • stężenie energii potencjalnej alfa krótkożyciowych • moc dawki promieniowania gamma na stanowisku od sztucznych izotopów promieniotwórczych i urzą- 2) rozporządzenie Wewnętrznych • stężenie radu w wodach kopalnianych, cownicy mają stały kontakt z materiałami promienio- dzeń emitujących promieniowanie, zagrożenie radiacyjne i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w spra- • stężenie radu w osadach wytrącanych z wód ko- twórczymi, ale otrzymywane przez nich dawki rzadko w górnictwie (węglowym i przy wydobyciu innych su- wie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych palnianych. osiągają poziom dawek maksymalnych określonych prze- rowców naturalnych) spowodowane jest przede wszyst- Ministra Spraw Tabela 10. Wartości limitów roboczych wskaźników zagrożenia dla poszczególnych klas wyrobisk zagrożonych radiacyjnie (GIG) Do 2002 r. roczne zestawienia danych dotyczących narażenia indywidualnego (według grup zawodowych, branż i typów zakładów) opierały się na danych pochodzących bezpośrednio z laboratoriów prowadzących odczyty dozymetrów i ocenę dawek. Dotyczyły one pracowników objętych kontrolą narażenia bez uwzględnienia podziału na kategorie A lub B. Podział pracowników na takie kategorie wprowadzono od początku 2002 r. Dane o dawkach otrzymywanych przez pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące są obecnie gromadzone w działającym od początku 2003 r. centralnym rejestrze dawek Prezesa PAA. Dotyczą one wyłącznie pracowników zakwalifikowanych przez kierownika do kategorii A i pochodzą bezpośrednio z jednostek organizacyjnych, których kierownicy powinni przesłać w terminie do 15 kwietnia danego roku karty zgłoszeniowe z danymi za ubiegły rok kalendarzowy. Przesłane karty zawierają ocenę otrzymanych przez pracowników dawek skutecznych (efektywnych), wykonaną przez akredytowane laboratoria. 3 66 Wskaźnik zagrożenia Klasa A* Klasa B** Stężenie energii potencjalnej α krótkożyciowych produktów rozpadu radonu (Cα), μJ/m Cα > 2,5 0,5 < Cα ≤ 2,5 Moc kermy promieniowania γ (K), μGy/h K > 2,5 0,5 < K ≤ 2,5 CRaO > 120 20** < CRaO ≤ 12 3 Aktywność właściwa izotopów radu w osadzie (CRaO), kBq/kg *Podane wartości odpowiadają dawkom 1 mSv lub 6 mSv, przy dodatkowym założeniu, że nie następuje sumowanie efektów od poszczególnych źródeł zagrożenia, a roczny czas pracy wynosi 1800 godzin. **Jeśli aktywność właściwa w osadzie przekracza wartość 20 kBq/kg, należy bezwzględnie dokonać oszacowania skutecznej dawki obciążającej dla osób pracujących w tym miejscu. 67 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Oceny narażenia górników na naturalne źródła pro- liczenie do konkretnej kategorii wyrobisk zagrożonych W procesie analizy uwzględniona została liczba kopalń godzin oraz często podawany czas pracy w chodnikach mieniowania (oparte na pomiarach w środowisku pracy) radiacyjnie, dokonywane jest przez kierowników od- z wyrobiskami zagrożonymi radiacyjnie, rodzaj wyro- wodnych 750 godzin. Dokonane w oparciu o takie war- prowadzi Główny Instytut Górnictwa (GIG) w Katowicach. powiednich zakładów górniczych na podstawie sumy biska, źródło zagrożenia oraz liczebność zatrudnionej tości szacunki mogą więc znacznie odbiegać od rze- dawek skutecznych dla wszystkich czynników zagrożenia tam załogi górniczej. Na podstawie informacji zebra- czywistej sytuacji. W podziemnych zakładach górniczych, w wyrobiskach radiacyjnego w rzeczywistym czasie pracy. Zatem, liczba nych przez Wyższy Urząd Górniczy określono udział zagrożonych radiacyjne (w których istnieje możliwość wyrobisk zaliczonych do poszczególnych kategorii za- pracujących w wyrobiskach górników, potencjalnie W 2013 r. maksymalna roczna dodatkowa dawka otrzymania rocznej dawki efektywnej (skutecznej) po- grożenia radiacyjnego jest w rzeczywistości mniejsza. zagrożonych radiacyjnie. Dotyczy to zwłaszcza miejsc, skuteczna, związana z poszczególnymi źródłami za- w których mogą występować wody i osady o podwyższo- grożenia, wyniosła: Informacje na temat liczby wyrobisk górniczych fak- nych stężeniach izotopów radu, podwyższone stężenia tycznie zaliczonych do poszczególnych klas zagrożenia energii potencjalnej alfa oraz wyższe od średnich moce Eα = 4,3 mSv (przy założeniu, że roczny czas pracy radiacyjnego nie są przekazywane do GIG. dawek promieniowania gamma. wynosi 1800 godzin), wyżej 1 mSv), wprowadzono metody organizacji pracy uniemożliwiające przekroczenie dawki granicznej 20 mSv. W tabeli 11 zestawiono liczbę kopalń, w których (na podstawie stwierdzonych przekroczeń wartości po- • dla krótkożyciowych produktów rozpadu radonu • dla pomiarów środowiskowych promieniowania szczególnych czynników zagrożenia radiacyjnego) mogą Ponadto, oszacowano procentowy udział osób pracu- W 2013 r. wykonano 3 172 pomiary stężenia energii gamma Eγ = 3,5 mSv (przy założeniu, że roczny czas występować wyrobiska zakwalifikowane do klasy A jących w wyrobiskach należących do poszczególnych klas potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu pracy w chodnikach wodnych wynosi 750 godzin), i B zagrożenia radiacyjnego. Należy podkreślić, że za- zagrożenia. Wynik tej oceny przedstawiono na rys. 10. radonu, 835 pomiarów ekspozycji na zewnętrzne pro- mieniowanie gamma w podziemnych zakładach górni- ERa = 1,92 mSv dla wniknięcia izotopów radu czych oraz 654 analizy promieniotwórczości wód ko- do organizmu (dla rzeczywistego czasu pracy). Tabela 11. Liczba kopalń węgla kamiennego, w których występowały wyrobiska zagrożone radiacyjnie (GIG) Klasa zagrożenia Liczba kopalń • wyrażona jako skuteczna dawka obciążająca palnianych pobranych w wyrobiskach dołowych kopalń Zagrożenie Zagrożenie Zagrożenie Zagrożenie węgla kamiennego i 132 analizy stężenia nuklidów Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo atomowe, do- krótkożyciowymi promieniowaniem promieniotwórczymi promieniowaniem promieniotwórczych w próbkach osadów wód dołowych. tyczącymi terenów kontrolowanych i nadzorowanych, produktami gamma osadami gamma Na podstawie prowadzonej od ponad dwudziestu lat podziemne wyrobiska zaliczone do kategorii B (teren systematycznej kontroli zagrożenia radiacyjnego stwier- nadzorowany) należy przeklasyfikować do kategorii dzono, że w niekorzystnych warunkach może ono wy- A (teren kontrolowany) w przypadkach, gdy zachodzi stąpić prawie w każdym wyrobisku górniczym. Ocena możliwość rozprzestrzenienia się skażeń, np. w trakcie zagrożenia wykonana przez GIG dla kopalń węgla prowadzenia prac związanych z usuwaniem osadów lub kamiennego wykazała, że tylko w 1 kopalni czynne jest ścieków. rozpadu radonu (dozymetria indywidualna) A 1 - 1 - 1 B 9 5 5 4 3 Rys. 10. Udział procentowy zatrudnienia górników kopalń węgla kamiennego w wyrobiskach zaliczonych do poszczególnych klas zagrożenia radiacyjnego. Stan zatrudnienia w kopalniach węgla kamiennego ogółem wg danych WUG z dnia 31.12.2013 r.: 106 097 osób wyrobisko klasy A (zagrożenie dotyczy 0,03% ogólnej liczby zatrudnionych górników), a w 9 kopalniach Analiza wyników pomiarów na tle danych z ostatnich – klasy B (zagrożenie dotyczy 0,9% ogólnej liczby 10 lat pokazała, że w podziemnych zakładach górni- zatrudnionych górników). W wyrobiskach górniczych czych (przy założonych czasach pracy dla poszczególnych 1 600 o nieco podwyższonym tle promieniowania naturalnego czynników zagrożenia) zawsze występują wyrobiska 1 500 (ale poniżej poziomu odpowiadającego klasie B) pracuje klasy B zagrożenia radiacyjnego, do których zalicza 1 400 6% ogólnej liczby zatrudnionych górników, natomiast się stanowiska, na których dawka przekracza 1 mSv. 1 300 93,88% górników pracuje w wyrobiskach, w których Wyrobiska, które należałoby zaliczyć do klasy A za- 1 200 poziom promieniowania nie różni się od tła naturalnego grożenia radiacyjnego, to te których dawka górników „na powierzchni”. W żadnej z kopalń nie stwierdzono mogłaby przekraczać 6 mSv, występują sporadycznie przekroczenia dawki 20 mSv w ciągu roku. Jest to dawka i po stwierdzeniu zagrożenia można z nich zrezygno- graniczna dla osób, których działalność zawodowa wać. Podczas ostatnich 10 lat tylko raz dawka maksy- związana jest z zagrożeniem radiacyjnym. malna od pojedynczego czynnika zagrożenia przekroczyła 0,03 0,90 6,00 1 100 1 000 900 800 limit graniczny, czyli 20 mSv. 700 Śląskie Centrum Radiometrii Środowiskowej Głów- 600 klasa A klasa B potencjalnie zagrożone niezagrożone 500 400 93,88 300 nego Instytutu Górnictwa dysponuje dokładnymi infor- W 2013 r. głównymi przyczynami występowania pod- macjami o czasie pracy w poszczególnych wyrobiskach wyższonych dawek skutecznych dla górników były jedynie w przypadku obliczania skutecznych dawek ekspozycja na zewnętrzne promieniowanie gamma oraz obciążających. Dla pozostałych czynników zagrożenia na krótkożyciowe produkty rozpadu radonu. 200 radiacyjnego analizę wielkości zagrożenia wykonano, 100 przyjmując pewne założenia: nominalny czas pracy 1 800 19 97 0 68 minerały chlorek potasu iryd kobalt tellur samar 69 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU IX. 3. NADAWANIE UPRAWNIEŃ PERSONALNYCH W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ spektorów ochrony radiologicznej (Dz. U. poz. 1022). wiskach mających istotne znaczenie dla zapewnie- Ponadto, w kategorii uprawnień do zatrudnienia na sta- Rozporządzenie to obowiązuje od dnia 29 września 2012 r. nia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radio- nowiskach ważnych z punktu widzenia bezpieczeństwa Zastąpiło ono identycznie zatytułowane rozporządze- logicznej. jądrowego i ochrony radiologicznej, w wyniku pomyślnie nie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 173)]. zdanego egzaminu przed Komisją Prezesa PAA, przedłuW szkoleniach, w 2013 r. uczestniczyły łącznie 573 osoby. żenie uprawnień bez uprzedniego szkolenia uzyskało W obiektach jądrowych i innych jednostkach, w których 8 osób, w tym: występuje narażenie na promieniowanie jonizujące, za- W myśl art. 7 ust. 6 oraz art. 12 ust. 2 ustawy, warunkiem W rezultacie zdanego egzaminu i spełnienia pozostałych • 4 osoby – operatora reaktora badawczego, trudniane są na określonych stanowiskach osoby mają- uzyskania uprawnień jest m.in. ukończenie szkolenia warunków nadania uprawnień, uprawnienia inspektora • 2 osoby – dozymetrysty reaktora badawczego, ce uprawnienia nadawane przez Prezesa PAA [art. 7 w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony ochrony radiologicznej uzyskały 193 osoby, natomiast • 1 osoba – specjalisty do spraw ewidencji materia- ust. 3 i 10 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada radiologicznej w zakresie dostosowanym do typu wy- uprawnienia do zatrudnienia na stanowiskach ważnych łów jądrowych, 2000 r. – Prawo atomowe i rozporządzenie Rady Mini- maganych uprawnień oraz zdanie egzaminu przed ko- z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony strów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie stanowisk misją egzaminacyjną Prezesa PAA. Informację o jed- radiologicznej uzyskało 395 osób, w tym: mających istotne znaczenie dla zapewnienia bezpie- nostkach, które prowadziły takie szkolenia w 2013 r. • 278 osób – uprawnienia operatora akceleratora W 2013 r. uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej czeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz in- zawiera tabela 12. stosowanego do celów medycznych oraz urządzeń oraz uprawnienia do zatrudnienia na stanowiskach do ważnych z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego Tabela 12. Jednostki prowadzące w 2013 r. szkolenia z bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej Rodzaj uprawnień Nazwa Liczba jednostki Liczba przeprowadzonych uczestników szkoleń szkoleń 2 39 Inspektor Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej ochrony w Warszawie radiologicznej Naczelna Organizacja Techniczna w Katowicach Stowarzyszenie Inspektorów Ochrony Radiologicznej w Poznaniu Akademia Obrony Narodowej w Warszawie Liczba uzyskanych 2 29 - - 2 71 5 67 Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego Operator Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej akceleratora w Warszawie w Poznaniu 10 233 Narodowe Centrum Badań Jądrowych 2 20 Centrum Onkologii Oddział w Krakowie 1 35 Centrum Onkologii Oddział w Gliwicach 2 60 operatora urządzeń i ochrony radiologicznej uzyskało łącznie 596 osób (z uwzględnieniem 8 osób związanych z eksploatacją • 117 osób – uprawnienia operatora akceleratora reaktora MARIA). stosowanego do celów innych niż medyczne. 193 19 i/lub do brachyterapii ze źródłami promieniotwórczymi, uprawnień* 2 teleradioterapii 395 Stowarzyszenie Inspektorów Ochrony Radiologicznej *Obejmuje także osoby, które odbywały szkolenie przed 2013 r. lub były uprawnione do przystąpienia do egzaminu bez uczestnictwa w szkoleniu. Wymagane szkolenia prowadzone były przez jednostki W 2013 r. działały dwie komisje egzaminacyjne, powo- organizacyjne uprawnione do takiej działalności przez łane przez Prezesa PAA na podstawie art. 71 ust. 1 oraz Prezesa PAA, dysponujące kadrą wykładowców i odpo- art. 12a ust. 6 ustawy – Prawo atomowe: wiednim zapleczem technicznym, umożliwiającym pro- wadzenie ćwiczeń praktycznych, na podstawie pro- uprawnień gramów (IOR), szkoleniowych opracowanych dla każdej • komisja egzaminacyjna właściwa do nadawania inspektora ochrony radiologicznej jednostki i zgodnych z typem szkolenia zatwierdzonym przez Prezesa PAA. uprawnień umożliwiających zatrudnienie na stano- 70 • 1 osoba – kierownika reaktora badawczego. • komisja egzaminacyjna właściwa do nadawania 71 MONITOROWANIE SYTUACJI RADIACYJNEJ W KRAJU Monitorowanie sytuacji radiacyjnej w Polsce polega nów byłych zakładów wydobywczych i przerób- na systematycznym prowadzeniu pomiarów mocy dawki czych rud uranu w Kowarach). promieniowania gamma w określonych lokalizacjach na terenie kraju oraz pomiarów zawartości izotopów Pomiary wykonywane w ramach monitoringu ogólno- promieniotwórczych w głównych komponentach śro- krajowego oraz monitoringu lokalnego prowadzone są dowiska i produktach spożywczych (w żywności). przez: • stacje pomiarowe, tworzące system wczesnego Zależnie od zakresu wykonywanych zadań można tu wykrywania skażeń promieniotwórczych, wyróżnić dwa rodzaje monitoringu: • ogólnokrajowy – pozwalający na uzyskanie danych • placówki pomiarowe, prowadzące pomiary skażeń promieniotwórczych materiałów środowiskowych niezbędnych do oceny sytuacji radiacyjnej na ob- i żywności, szarze całego kraju w warunkach normalnych i w sy- tuacjach zagrożenia radiacyjnego i na tej podstawie oraz dozór jądrowy w odniesieniu do monitoringu badanie długookresowych zmian sytuacji radiacyj- lokalnego. • służby jednostek eksploatujących obiekty jądrowe nej środowiska i produktów żywnościowych, MONITOROWANIE SYTUACJI RADIACYJNEJ W KRAJU X. 1. MONITORING OGÓLNOKRAJOWY 1.1. Stacje systemu wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych 1.2. Placówki prowadzące pomiary skażeń promieniotwórczych środowiska • lokalny – pozwalający na uzyskanie danych z te- Koordynację pracy systemu stacji i placówek pomiaro- renów, na których jest (lub była) prowadzona wych w 2013 r., jak w latach poprzednich, wykony- działalność mogąca powodować lokalne zwięk- wało, w imieniu Prezesa Państwowej Agencji Atomi- szenie narażenia radiacyjnego ludności (dotyczy styki, Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych (CEZAR) PAA. to ośrodka jądrowego w Świerku, składowiska od- Ogólny schemat struktury tego systemu przedstawiono opadów promieniotwórczych w Różanie oraz tere- na rys. 11. i artykułów rolno-spożywczych X. 2. MONITORING LOKALNY Rys. 11. System monitoringu radiacyjnego w Polsce 2.1. Ośrodek jądrowy w Świerku 2.2. Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych w Różanie Państwowa Agencja Atomistyki 2.3. Tereny byłych zakładów wydobywczych i przeróbczych rud uranu X. 3. UCZESTNICTWO W MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANIE DANYCH MONITORINGU Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych CEZAR RADIACYJNEGO 3.1. System Unii Europejskiej wymiany danych pomiarowych pochodzących z rutynowego monitoringu radiacyjnego środowiska, działającego w krajach Unii Monitoring lokalny Monitoring krajowy 3.2. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń w systemie EURDEP w ramach Unii Europejskiej Wybrane lokalizacje w Polsce 3.3. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń w systemie Rady Państw Morza Bałtyckiego X. 4. ZDARZENIA RADIACYJNE 4.1. Zasady postępowania 4.2. Zdarzenia radiacyjne poza granicami kraju 4.3. Zdarzenia radiacyjne w kraju Placówki pomiarowe skażeń promieniotwórczych Stacje wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych Stacje podstawowe Stacje wspomagające Placówki podstawowe 73 Placówki specjalistyczne DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Wyniki monitoringu radiacyjnego kraju stanowią pod- Rys. 12. Lokalizacja stacji systemu wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych stawę dokonywanej przez Prezesa PAA oceny sytuacji radiacyjnej Polski, która systematycznie prezentowana USTKA jest o godzinie 11:00 każdego dnia na stronach in- GDYNIA ŚWINOUJŚCIE ternetowych PAA (moc dawki promieniowania gamma), a zbiorczo w komunikatach kwartalnych publikowanych Stacja wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych PMS w Monitorze Polskim (moc dawki promieniowania gamma oraz zawartość izotopu Cs-137 w powietrzu i mleku) OLSZTYN SZCZECIN BYDGOSZCZ oraz w raportach rocznych (pełne wykorzystanie wyni- BIAŁYSTOK GORZÓW WIELKOPOLSKI ków pomiarowych). Tak się dzieje w sytuacji „normal- TORUŃ nej”, tzn. gdy nie występuje potencjalne zagrożenie radiacyjne, a w razie zaistnienia sytuacji awaryjnych ryczne oznaczanie zawartości poszczególnych ra- częstotliwość przekazywanych informacji ustalana jest dioizotopów w próbie tygodniowej; stacje wyko- indywidualnie. Prezentowane informacje stanowią pod- nują również ciągły pomiar aktywności zbieranych stawę oceny zagrożenia radiacyjnego ludności i prowa- na filtrze aerozoli atmosferycznych, umożliwiający dzenia działań interwencyjnych, gdyby sytuacja tego szybkie wykrycie znacznego wzrostu stężenia wymagała. izotopów Cs-137 i I-131 w powietrzu. X. 1. MONITORING OGÓLNOKRAJOWY WARSZAWA ZIELONA GÓRA ŚREM ŻAGAŃ ŁÓDŹ LEGNICA WŁODAWA WROCŁAW LUBLIN • 9 stacji IMiGW należących do Instytutu Meteoro- logii i Gospodarki Wodnej, które wykonują: • ciągły pomiar mocy dawki promieniowania KATOWICE 1.1. Stacje systemu wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych gamma, stacje PMS • ciągły pomiar aktywności całkowitej i sztucznej stacje ASS-500 Zadaniem stacji pomiarowych systemu wczesnego wy- promieniowania alfa i beta aerozoli atmosfe- krywania skażeń promieniotwórczych jest umożliwienie rycznych (7 stacji), bieżącej oceny sytuacji radiacyjnej kraju, jak również • pomiar aktywności całkowitej promieniowania wczesne wykrywanie skażeń promieniotwórczych w ra- beta w próbach dobowych i miesięcznych opadu zie zaistnienia zdarzenia radiacyjnego. W skład tego całkowitego. gające (rys. 12.). • 13 stacji automatycznych PMS (Permanent Mo- RZESZÓW SANOK stacje IMiGW ZAKOPANE stacje MON LESKO Do końca 2002 r. istniało 48 placówek podstawowych zawartości Cs-137 (spektrometrycznie) i Sr-90 (radiochemicznie) w połączonych próbach miesięcznych opadu Jest to sieć placówek wykonujących metodami laborato- wczesnego całkowitego ze wszystkich 9 stacji. ryjnymi pomiary zawartości skażeń promieniotwórczych i placówek prowadzących pomiary skażeń promienio- Ponadto, raz w miesiącu, wykonywane jest oznaczanie Stacje podstawowe: KRAKÓW 1.2. Placówki prowadzące pomiary skażeń promieniotwórczych środowiska i artykułów rolno-spożywczych systemu wchodzą tzw. stacje podstawowe i wspoma- BARTOSZYCE MIKOŁAJKI KOSZALIN nitoring Station) należących do PAA i działających zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie stacji wykrywania skażeń promieniotwórczych w próbkach materiałów środowiskowych oraz w żywności twórczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 239, poz. 2030). W wyniku także w systemach międzynarodowych UE i państw Stacje wspomagające: i paszach. W jej skład wchodzą: przeprowadzonej w 2003 r. reorganizacji systemu bałtyckich (Rada Państw Morza Bałtyckiego), które • placówki podstawowe, działające w Stacjach Sa- Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz dalszych zmian wykonują pomiary ciągłe: Obrony Narodowej (MON), które wykonują ciągłe nitarno-Epidemiologicznych, wykonujące oznacze- w latach późniejszych, ich liczba została zmniejszona do 33 (stan z końca 2013 r.). • 8 stacji pomiarowych należących do Ministerstwa • mocy dawki i widma promieniowania gamma po- pomiary mocy dawki promieniowania gamma, re- nia całkowitej aktywności beta w próbach mleka wodowanego pojawieniem się pierwiastków pro- jestrowane automatycznie w Centralnym Ośrodku (raz w miesiącu) i produktów spożywczych (raz mieniotwórczych w powietrzu i na powierzchni Analizy Skażeń (COAS). na kwartał) oraz zawartości określonych radionu- W 2013 r. wyniki pomiarowe (rozdz. XI. 2. „Ocena sytu- klidów (Cs-137, Sr-90) w wybranych artykułach acji radiacyjnej kraju” – „Promieniotwórczość podsta- W poprzednich latach w strukturach MON funkcjonowa- rolno-spożywczych (średnio dwa razy w roku), wowych artykułów spożywczych i produktów żyw- ło 13 stacji, jednak ze względu na stan techniczny nościowych”) napływały do Centrum ds. Zdarzeń Ra- • 12 stacji typu ASS-500, z czego 11 należy do Cen- 5 z nich musiało zostać wycofanych z eksploatacji. budowane analizy skażeń prób środowiskowych. tralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej, Obecnie w resorcie obrony narodowej trwają prace nad a 1 stacja do PAA, które wykonują ciągłe zbieranie wprowadzeniem do użytku stacji pomiarowych nowej Rozmieszczenie podstawowych placówek pomiarowych czyły w pomiarach porównawczych organizowanych aerozoli atmosferycznych na filtrze i spektromet- generacji. przedstawiono na rys. 13. przez Prezesa PAA. ziemi, • intensywności opadów atmosferycznych oraz tem- peratury otoczenia. 74 • placówki specjalistyczne, wykonujące bardziej roz- diacyjnych PAA z 31 placówek. Niektóre placówki nie przysyłały wyników pomiarowych, natomiast uczestni- 75 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Rys. 13. Placówki podstawowe pomiarów skażeń promieniotwórczych w Polsce SŁUPSK GDAŃSK ELBLĄG OLSZTYN SZCZECIN ŁOMŻA BYDGOSZCZ CIECHANÓW WŁOCŁAWEK mieście Otwocku, Cs-137 i Cs-134, H-3 oraz Sr-90 nich, można stwierdzić, że nie obserwuje się wpływu w (głównie pracy ośrodka jądrowego w Świerku i KSOP w Różanie Cs-137) i naturalnych izotopów promieniotwór- na środowisko przyrodnicze, a promieniotwórczość ście- czych w glebie i w trawie; wykonano także po- ków i wód drenażowo-opadowych usuwanych z terenu miar mocy dawki promieniowania gamma w pięciu ośrodka jądrowego w Świerku była w 2013 r. znacznie wybranych lokalizacjach. niższa od obowiązujących limitów. 2.2. Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych w Różanie 2.3. Tereny byłych zakładów wydobywczych i przeróbczych rud uranu wodach Monitoring PŁOCK WARSZAWA SIEDLCE KONIN ŁÓDŹ LUBIN RADOM WROCŁAW LUBLIN KAMIENNA GÓRA WAŁBRZYCH Na podstawie porównania danych z 2013 r. i lat poprzed- OPOLE KIELCE TARNOBRZEG KATOWICE KRAKÓW TARNÓW NOWY SĄCZ RZESZÓW SANOK PRZEMYŚL radiacyjny sztucznych otoczeniu Na terenach dawnego kopalnictwa rud uranu realizowa- Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych ny jest od 1998 r. przez placówkę PAA w Jeleniej Górze (KSOP) w Różanie prowadzony był w 2013 r. przez Za- (Biuro Obsługi Roszczeń b. Pracowników Zakładów Rud kład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych, Uranu) „Program monitoringu radiacyjnego terenów a w otoczeniu składowiska przez Centralne Laborato- zdegradowanych w wyniku działalności wydobywczej rium Ochrony Radiologicznej na zlecenie Prezesa PAA. i przeróbczej rud uranu”. W ramach tego programu Odbywał się on w następujący sposób: w 2013 r. zostały wykonane: na terenie i w • na terenie KSOP – prowadzono pomiary zawartości • pomiary zawartości izotopów alfa i beta promie- izotopów promieniotwórczych; niotwórczych w wodach pitnych (publiczne ujęcia • gamma w aerozolach atmosferycznych, wody pitnej) na terenach Związku Gmin Karkono- • beta (w tym H-3) w wodzie wodociągowej skich i miasta Jelenia Góra oraz w wodach i w wodach gruntowych (piezometry), powierzchniowych i podziemnych (wypływy z wy- robisk podziemnych), • beta i gamma w glebie i trawie; prowadzono X. 2. MONITORING LOKALNY studziennych, BIAŁYSTOK GORZÓW WIELKOPOLSKI POZNAŃ ścieków w najbliższym (w stosunku do ośrodka) również pomiary promieniowania • oznaczenia stężenia radonu w wodzie z ujęć pu- gamma przy pomocy dawkomierzy termolumi- blicznych, w wodzie zasilającej pomieszczenia miesz- nescencyjnych (TLD) w celu wyznaczenia rocznych kalne oraz w wodach powierzchniowych i pod- wartości dawek promieniowania gamma dla sta- ziemnych (wypływy z wyrobisk podziemnych). • beta w wodach rzeki Świder, łych punktów kontrolnych, • gamma oraz beta (w tym zawartości H-3 i Sr-90) Wyniki pomiarów zamieszczono w rozdz. XI. 3. „Ocena • w otoczeniu KSOP – oznaczano zawartości: 2.1. Ośrodek jądrowy w Świerku i alfa w wodach drenażowo-opadowych, • Cs-137, Cs-134 i H-3 w wodach źródlanych sytuacji radiacyjnej kraju – Promieniotwórczość natural- Monitoring radiacyjny na terenie i w otoczeniu ośrodka • H-3 w wodach podziemnych, • izotopów beta promieniotwórczych, w tym H-3, nych radionuklidów w środowisku zwiększona wskutek jądrowego w Świerku w 2013 r. prowadzony był przez • Sr-90 oraz gamma w szlamach z przepompowni w wodach gruntowych (piezometry), Laboratorium Pomiarów Dozymetrycznych Narodowego ścieków ośrodka, Centrum Badań Jądrowych (dawniej Instytut Energii topów promieniotwórczych w glebie, trawie Atomowej POLATOM), a w otoczeniu ośrodka dodatkowo kach sanitarnych, oraz w zbożu, przez Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie na zlecenie Prezesa PAA. Odbywał się on ku pobranym z pobliskiego gospodarstwa; topów promieniotwórczych występujących w następujący sposób: prowadzone były również pomiary promienio- w aerozolach atmosferycznych, wykonując po- • na terenie i w otoczeniu ośrodka prowadzono wania gamma dla wybranych lokalizacji na te- miary dwukrotnie. pomiary zawartości następujących izotopów pro- renie i w otoczeniu ośrodka przy pomocy dawko- mieniotwórczych: mierzy termolumines-cencyjnych (TLD) w celu Mierzono również moc dawki promieniowania gamma 3.1. System Unii Europejskiej wymiany danych pomiarowych pochodzących z rutynowego monitoringu radiacyjnego środowiska, działającego w krajach Unii wyznaczenia rocznych wartości dawek, w pięciu stałych punktach kontrolnych. Najważniejsze System obejmuje dane dotyczące mocy dawki, skażeń i Cs-137) w aerozolach atmosferycznych, • dodatkowo na zlecenie Prezesa PAA w otoczeniu wyniki pomiarów i dane obrazujące sytuację radiacyjną powietrza, skażeń wody przeznaczonej do spożycia, wód • wybranych naturalnych i sztucznych (I-131 • gamma i beta (w tym zawartości Sr-90) w ście• gamma w glebie i trawie i zbożach oraz w mle- działalności człowieka”. • sztucznych (głównie Cs-137) i naturalnych izo- X. 3. UCZESTNICTWO W MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANIE DANYCH MONITORINGU RADIACYJNEGO • sztucznych (głównie Cs-137) i naturalnych izo- • beta i gamma w opadzie atmosferycznym, ośrodka – oznaczono zawartości izotopów Cs-137 na terenie i w otoczeniu ośrodka jądrowego w Świerku powierzchniowych, mleka oraz żywności (dieta). Dane • beta i gamma w wodach studziennych, i Cs-134 oraz H-3 w wodzie z pobliskiej rzeki Świ- oraz KSOP w Różanie przedstawiono w rozdz. XI. „Ocena przekazywane są przez Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych • beta w wodzie wodociągowej, der, Cs-137, Cs-134 i H-3 w wodzie z oczyszczalni sytuacji radiacyjnej kraju”. PAA do Joint Research Centre (JRC) zlokalizowanego 76 77 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU w miejscowości Ispra we Włoszech raz w roku (do 30 czer- i wymagającą podjęcia pilnych działań w celu ochrony 4.2. Zdarzenia radiacyjne poza granicami kraju nizacyjno-technicznych lub związanych z przeprowadza- wca każdego roku, dane za rok ubiegły). pracowników lub ludności. W przypadku zaistnienia zda- W 2013 r. Krajowy Punkt Kontaktowy nie otrzymał żad- nymi ćwiczeniami międzynarodowymi. rzenia radiacyjnego (sytuacji awaryjnej) przewiduje się po- nych powiadomień o awariach w obiektach jądrowych, 3.2. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń w systemie EURDEP w ramach Unii Europejskiej dejmowanie działań interwencyjnych odrębnie dla zda- które sklasyfikowane byłyby powyżej poziomu 3 w sied- Należy podkreślić, że żadne zdarzenia radiacyjne za- rzeń ograniczonych do terenu jednostki organizacyjnej miostopniowej skali INES. rejestrowane w 2013 r. poza granicami kraju nie spowo- System European Radiological Data Exchange Platform wykraczają poza jednostkę organizacyjną (zdarzenia „woje- Odebrano natomiast 39 informacji o incydentach (poziom (EURDEP) obejmował w 2013 r. wymianę następujących wódzkie” i „krajowe”, w tym o skutkach transgranicznych). od 0 do 3 w siedmiostopniowej skali INES), które głównie 4.3. Zdarzenia radiacyjne w kraju danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń: Akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia dotyczyły nieplanowanego narażenia pracowników na pro- Dyżurni Centrum w 2013 r. przyjęli 59 powiadomień kierują – w zależności od zasięgu zdarzenia – kierownik jed- mieniowanie jonizujące podczas stosowania źródeł pro- o zdarzeniach radiacyjnych na terenie Polski (tabela 13.). nostki, wojewoda lub minister właściwy ds. wewnętrznych. mieniotwórczych, incydentów na terenie elektrowni ją- (zdarzenia „zakładowe”) oraz dla zdarzeń, których skutki • moc dawki promieniowania gamma (stacje PMS i IMiGW), • całkowitą aktywność alfa i beta pochodzącą od ra- dionuklidów sztucznych w aerozolach atmosferycz- Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych (CEZAR), pełni rolę nych (stacje IMiGW). informacyjno-konsultacyjną w zakresie oceny poziomu da- dowały zagrożenia dla ludzi i środowiska w Polsce. drowych lub związanych ze źródłami promieniowania W ramach realizacji zadań ekipa dozymetryczna Pre- jonizującego. zesa PAA wyjeżdżała 17 razy na miejsce zdarzenia w celu wykonania pomiarów radiometrycznych i/lub odebra- wek i skażeń oraz innych ekspertyz i działań wykonywa- Ponadto, Krajowy Punkt Kontaktowy poprzez system nia materiałów zakwalifikowanych do odpadów promie- System EURDEP funkcjonuje w trybie ciągłym przy czym: nych na miejscu zdarzenia. Ponadto, przekazuje informa- USIE oraz ECURIE otrzymał kilkadziesiąt informacji orga- niotwórczych (tabela 14.). cje na temat zagrożeń radiacyjnych do społeczności nara- • w sytuacji normalnej dane aktualizowane są co naj- mniej raz na dobę, żonych w wyniku zdarzenia oraz organizacjom między- narodowym i państwom ościennym. Powyższe postę- • w sytuacji awaryjnej dane powinny być aktualizo- wane co najmniej raz na 2 godziny, powanie jest również stosowane w sytuacji wykrycia • przekazywanie danych do centralnej bazy EURDEP nielegalnego obrotu substancjami promieniotwórczymi powinno odbywać się automatycznie z zapew- (w tym prób ich nielegalnego przewozu przez granicę nieniem przełączania trybu normalnego na awa- państwa). CEZAR PAA dysponuje ekipą dozymetryczną, ryjny (odpowiednie instrukcje). Tabela 13. Powiadomienia o zdarzeniach radiacyjnych w 2013 r. Powiadomienia dotyczyły obecności substancji promieniotwórczych w złomie 30 zadziałania bramki radiometrycznej na przejściu granicznym 14 obecności substancji promieniotwórczych w odpadach komunalnych i przemysłowych 10 incydentów podczas prac ze źródłami promieniotwórczymi 2 która może wykonać na miejscu zdarzenia pomiary mocy znalezienia źródła promieniotwórczego w miejscu ogólnodostępnym 2 dawki i skażeń promieniotwórczych, zidentyfikować ska- zaginięcia źródła promieniotwórczego 1 Polska przekazuje swoje wyniki pomiarów z często- żenia i porzucone substancje promieniotwórcze, a także RAZEM tliwością raz na godzinę, niezależnie od trybu. usunąć skażenia oraz przewieść odpady promieniotwórcze z miejsca zdarzenia do Zakładu Unieszkodliwiania 59 Tabela 14. Wyjazdy ekipy dozymetrycznej Prezesa PAA na miejsce zdarzenia radiacyjnego w 2013 r. 3.3. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń w systemie Rady Państw Morza Bałtyckiego Odpadów Promieniotwórczych. CEZAR pełni szereg funkcji, jak: służba awaryjna Pre- zadziałania bramki radiometrycznej na przejściu granicznym Zakres i format danych przekazywanych przez Polskę zesa PAA , Krajowy Punkt Kontaktowy (KPK) dla Mię- znalezienia źródła promieniotwórczego w miejscu ogólnodostępnym w ramach wymiany w obrębie Rady Państw Morza Bał- dzynarodowej Agencji Energii Atomowej (system USIE obecności substancji promieniotwórczych w złomie tyckiego (RPMB), tj. w ramach wymiany regionalnej, jest – Unified System for Information Exchange in Inci- identyczny jak w systemie EURDEP w Unii Europejskiej. dents and Emergencies), Komisji Europejskiej (system Wyjazdy ekipy dozymetrycznej dotyczyły: 4 14 2 1 RAZEM 17 ECURIE – European Community Urgent Radiological Ponadto ekipa dozymetryczna Prezesa PAA brała udział Placówek Kontroli (GPK), w związku z wykryciem pod- Częstotliwość aktualizacji danych w sytuacji normalnej mo- Information Exchange), Rady Państw Morza Bałtyckiego, w ćwiczeniach przeprowadzonych na terenie Portu wyższonego poziomu promieniowania. Konsultacje do- że być różna w różnych krajach i zależy od częstotliwości NATO i państw związanych z Polską umowami dwu- Lotniczego Warszawa Okęcie oraz Szpitala Bielańskiego tyczyły m.in.: przewozów tranzytowych lub wwozu zbierania danych w poszczególnych krajach. W sytuacji stronnymi m.in. w zakresie powiadamiania i współpra- w Warszawie. do Polski dla odbiorców krajowych materiałów cera- awaryjnej zaleca się uaktualnianie danych co 2 godziny. cy w przypadku zdarzeń radiacyjnych – prowadzi dyżury X. 4. ZDARZENIA RADIACYJNE przez 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę. Centrum Należy podkreślić, że żadne zdarzenie radiacyjne, zare- cegły szamotowej, propanu-butanu, części elektroni- dokonuje regularnej oceny sytuacji radiacyjnej kraju, jestrowane w 2013 r. na terenie Polski nie spowodowało cznych i mechanicznych, chemikaliów, źródeł promie- a w razie zaistnienia zdarzenia radiacyjnego korzy- zagrożenia dla ludzi i środowiska naturalnego. niotwórczych (łącznie 5 407 przypadków), jak również 4.1. Zasady postępowania sta z komputerowych systemów wspomagania decyzji Zdarzenie radiacyjne, zgodnie z definicją przyjętą w usta- (RODOS i ARGOS). wie Prawo atomowe, jest sytuacją związaną z zagrożeniem 4 Wspólnie z ZUOP (na podstawie umowy zawartej przez Prezesa PAA i ZUOP). 78 micznych, materiałów mineralnych, węgla drzewnego, przekraczania granicy przez osoby poddawane diaDyżurni CEZAR PAA udzielili w omawianym okresie gnostyce lub terapii radiofarmaceutykami (790 przypad- sprawozdawczym 6 328 konsultacji (niezwiązanych z li- ków). Ponadto, dyżurni służby awaryjnej Prezesa PAA kwidacją zdarzeń radiacyjnych i ich skutków), a więk- udzielili 131 konsultacji innym instytucjom oraz osobom szość z nich (6 197) była adresowana do Granicznych prywatnym. 79 OCENA SYTUACJI RADIACYJNEJ KRAJU Zgodnie z art. 72 ustawy Prawo atomowe, Prezes Pań- stwowej Agencji Atomistyki dokonuje systematycznej oraz ocena stanu bezpieczeństwa jądrowego i ochro- oceny sytuacji radiacyjnej kraju. Podstawą do takiej oceny ny radiologicznej w Polsce”. • corocznych raportach „Działalność Prezesa PAA są przede wszystkim wyniki pomiarów uzyskane ze stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych Ponadto – na podstawie danych ze stacji wczesnego wy- oraz placówek prowadzących pomiary skażeń promie- krywania skażeń promieniotwórczych prowadzących niotwórczych artykułów spożywczych, produktów żyw- pomiary w trybie ciągłym – codziennie podawana jest nościowych, wody pitnej, wody powierzchniowej oraz na ogólnodostępnej stronie internetowej PAA mapa pasz surowych (zob. rozdz. X. „Monitorowanie sytuacji obrazująca dobowy rozkład mocy dawki promieniowania radiacyjnej kraju”). gamma na terenie całego kraju. Oceny te przedstawiane są w: • kwartalnych komunikatach Prezesa PAA publiko- Prezentowane tu oceny uwzględniają również wyniki wanych w Monitorze Polskim o sytuacji radiacyjnej pomiarów (gleby, wód powierzchniowych i osadów den- w kraju, zawierających dane o poziomie promienio- nych) wykonywanych przez Centralne Laboratorium Ochro- wania gamma, skażeniach promieniotwórczych po- ny Radiologicznej na zlecenie Głównego Inspektoratu wietrza oraz zawartości radionuklidu Cs-137 w mleku, Ochrony Środowiska. Tabela 15. Wartości mocy dawki uzyskane ze stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych w 2013 r. (PAA na podstawie danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych) Stacje* PMS miejscowość lokalizacja zakres średniej dziennej mocy dawki [nGy/h] Średnia roczna [nGy/h] Białystok 84-116 94 Gdynia 102-112 105 Koszalin 83-100 90 107-126 114 OCENA SYTUACJI RADIACYJNEJ KRAJU Kraków Łódź 81-96 87 XI. 1. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ W ŚRODOWISKU Lublin 79-116 98 1.1. Moc dawki promieniowania gamma w powietrzu Olsztyn 87-111 96 1.2. Aerozole atmosferyczne Sanok 100-133 114 Szczecin 92-108 98 1.3. Opad całkowity Toruń 82-96 88 1.4. Wody i osady denne Warszawa 85-100 89 1.5. Gleba Wrocław Zielona Góra 83-99 88 85-101 90 XI.2. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ PODSTAWOWYCH ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH IMiGW Gdynia 77-95 82 I PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH Gorzów 81-101 90,5 106 Legnica 94-123 2.2. Mięso, drób, ryby i jaja Lesko 80-121 98 Mikołajki 80-117 102 2.3. Warzywa, owoce, zboże i grzyby Świnoujście 74-91 78 2.1. Mleko XI. 3. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ NATURALNYCH RADIONUKLIDÓW W ŚRODOWISKU ZWIĘKSZONA WSKUTEK DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA Warszawa 64-92 75 Włodawa 51-86 64 Zakopane 89-143 114 *Symbole stacji określone w rozdz. X. „Monitorowanie sytuacji radiacyjnej kraju” 81 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Rys. 14. Średnie roczne stężenie Cs-137 w aerozolach w Polsce w latach 1998-2013 (PAA na podstawie danych dostarczonych przez CLOR uzyskanych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych ASS-500, w nawiasach podano liczbę stacji mierzących stężenie tego radionuklidu) [µBq/m3] (12) 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 (10) 3,0 2,0 (10) (10) (10) (10) (10) (10) 1,0 XI. 1. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ W ŚRODOWISKU 1.2. Aerozole atmosferyczne (12) (12) (12) (13) (13) (13) (12) (12) 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 W 2013 r. promieniotwórczość sztuczna aerozoli w przyziemnej warstwie atmosfery, określana na podstawie 1.1. Moc dawki promieniowania gamma w powietrzu pomiarów wykonywanych w stacjach wczesnego wykry- Wartości mocy dawki promieniowania gamma w powie- ostatnich latach, przede wszystkim obecność ślado- trzu, uwzględniające promieniowanie kosmiczne oraz pro- wych ilości radionuklidu Cs-137. Jego średnie stężenia mieniowanie pochodzące od radionuklidów zawartych w tym okresie zawierały się w granicach poniżej 0,04 w glebie, przedstawione w tabeli 15., wskazują, że w Polsce do 23,0 μBq/m3 (średnio 1,0 μBq/m3). Średnie warto- w 2013 r. jej średnie dobowe wartości wahały się w gra- ści stężenia radionuklidu I-131 w tym okresie zawierały nicach od 51 do 143nGy/h, przy średniej rocznej wyno- się w przedziale od poniżej 0,1 do 2,4 μBq/m3 (śred- szącej 94 nGy/h. nio 0,6 μBq/m ), natomiast średnie wartości stężenia wania skażeń (ASS 500), wykazuje podobnie jak w kilku Rys. 15. Średnie roczne stężenie Cs-137 w aerozolach w Warszawie w latach 1998-2013 (PAA na podstawie danych dostarczonych przez CLOR uzyskanych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych ASS-500) [µBq/m3] 7,0 6,0 5,0 3 naturalnego radionuklidu Be-7 wynosiły kilka milibekereli na m3. W otoczeniu ośrodka jądrowego w Świerku wartości mocy dawki promieniowania gamma wynosiły od 48,1 do 63,2 nGy/h (średnio 58,2 nGy/h), a w otoczeniu po- Na rys. 14. i 15. przedstawiono średnie roczne stężenia wierzchniowego Krajowego Składowiska Odpadów Pro- Cs-137 w aerozolach atmosferycznych w latach 1998-2013, mieniotwórczych w Różanie – od 70,2 do 85,9 nGy/h (śred- odpowiednio w całej Polsce i w Warszawie. Podwyższone nio 78,7 nGy/h). Wartości te nie odbiegają w sposób isto- stężenia Cs-137 w 2002 r. spowodowane były pożarami tny od wyników pomiarowych mocy dawki uzyskanych lasów na terenach Ukrainy, skażonych w wyniku awarii w innych rejonach kraju. czarnobylskiej. Podwyższone stężenia Cs-137 w 2011 r. 4,0 3,0 2,0 1,0 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 wynikały z wyższych stężeń tego radionuklidu rejesWyniki pomiarów wskazują, że poziom promieniowania trowanych po awarii w elektrowni jądrowej w Fukushimie, Stężenie izotopów Cs-137 oraz I-131 w powietrzu w oto- Pomiary stężeń izotopów promieniotwórczych w po- gamma w Polsce oraz w otoczeniu ośrodka jądrowego podczas przemieszczania się nad Polską mas powietrza czeniu KSOP w Różanie, dla pomiarów wykonanych wietrzu w roku 2013 prowadzone były na terenie oraz w Świerku i KSOP w Różanie w 2013 r. nie odbiegał znad tej elektrowni. Szczegółowe informacje na temat w okresie letnim i jesiennym roku 2013 wykonanych przy w otoczeniu Narodowego Centrum Badań Jądrowych od poziomu z roku ubiegłego. Zróżnicowanie wartości zamieszczone zostały w sprawozdaniu z „Działalności pomocy przenośnego urządzenia do poboru aerozolo- w Świerku w cyklu tygodniowym. Stężenia izotopu mocy dawki (nawet dla tej samej miejscowości) wynika Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki oraz ocena sta- wych próbek powietrza, nie przekroczyło progów de- I-131 w powietrzu na terenie ośrodka w Świerku wa- z lokalnych warunków geologicznych decydujących o po- nu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej tekcji, które wynosiły ok. 5,0 µBq/m dla izotopu I-131 hały się od wartości nie przekraczających 0,26 µBq/m3 ziomie promieniowania ziemskiego. w Polsce” za rok 2011. oraz ok. 3,5 µBq/m3 dla izotopu Cs-137. do 44 µBq/m3, natomiast stężenie Cs-137 mieściło się 82 3 83 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU w granicach od poniżej 0,25 µBq/m3 do 2,2 µBq/m3. o stężeniu powyżej 1 Bq/m3, nie zarejestrowano w roku W otoczeniu ośrodka (Wólka Mlądzka) stężenia I-131 2013 żadnego przypadku przekroczenia tej wartości dla w powietrzu wynosiły od poniżej 0,32 do 14 µBq/m , średnich stężeń dobowych. 3 natomiast stężenia Cs-137 zawierały się w przedziale 1.3. Opad całkowity od 0,36 do 2,3 µBq/m3. Opadem całkowitym nazywamy pyły skażone izotopami W stacjach wykonujących ciągłe pomiary całkowitej pierwiastków promieniotwórczych, które wskutek pola aktywności alfa i beta aerozoli atmosferycznych, umo- grawitacyjnego i opadów atmosferycznych osadzają się żliwiające wykrycie obecności radionuklidów sztucznych na powierzchni ziemi. Tabela 16. Średnia aktywność Cs-137 i Sr-90 oraz średnia aktywność beta w rocznym opadzie całkowitym w Polsce w latach 1997-2013 (GIOŚ, pomiary wykonane przez IMiGW) Rok Aktywność [Bq/m2] Cs-137 Sr-90 Aktywność beta [kBq/m2] 1997 1,5 <1,0 0,35 1998 1,0 <1,0 0,32 1999 0,7 <1,0 0,34 2000 0,7 <1,0 0,33 2001 0,6 <1,0 0,34 2002 0,8 <1,0 0,34 2003 0,8 <0,1 0,32 2004 0,7 0,1 0,34 2005 0,5 0,1 0,32 2006 0,6 0,1 0,31 2007 0,5 0,1 0,31 2008 0,5 0,1 0,30 2009 0,5 0,1 0,33 2010 0,4 0,1 0,33 2011 1,1 0,2 0,34 2012 0,3 0,1 0,32 2013 0,3 0,2 0,31 Wskazują one, że stężenia te utrzymują się na poziomach Stężenia promieniotwórcze w wodach powierzchnio- z roku ubiegłego i są na poziomach obserwowanych wych południowej strefy Bałtyku były w 2013 r. ozna- w innych krajach europejskich. czane dla izotopów Cs-137, Ra-226 oraz K-40 (pomiary Wyniki pomiarów przedstawione w tabeli 16 wskazują, 1.4. Wody i osady denne że zawartości sztucznych radionuklidów Sr-90 oraz Cs-137 Promieniotwórczość wód i osadów dennych określano w rocznym opadzie całkowitym były w roku 2013 na po- na podstawie oznaczania wybranych radionuklidów Stężenia radioizotopów Cs-134 i Cs-137 w próbkach wód nionych trzech izotopów pierwiastków utrzymują się ziomie obserwowanym w poprzednich latach. Podwyż- sztucznych i naturalnych w próbach pobieranych w sta- otwartych, pobranych w 2013 r. z punktów kontrolnych na poziomie 34,2 mBq/dm3 dla Cs-137, 3,09 mBq/dm3 szony poziom aktywności Cs-137 w opadzie całkowitym łych miejscach kontrolnych. położonych w pobliżu ośrodka jądrowego w Świerku dla Ra-226 oraz 2588 mBq/dm3 dla K-40 i nie odbiegają wynosiły: od wyników z lat poprzednich. w 2011 r., był spowodowany dotarciem nad obszar Polski wykonywane przez CLOR). Średnie stężenia wymie- w marcu, kwietniu i maju 2011r. mas powietrza znad Wody otwarte elektrowni jądrowej w Fukushimie. W 2013 r. nie za- Wyniki pomiarów zawartości cezu Cs-137 i strontu Sr-90 i 2,14 mBq/dm3 (poniżej ośrodka), Wody studzienne, źródlane i gruntowe rejestrowano obecności radionuklidu Cs-134. przeprowadzone w roku 2013 są ujęte w tabeli 17. w otoczeniu Krajowego Składowiska • rzeka Świder: 1,23 mBq/dm 3 (powyżej ośrodka) • wody z oczyszczalni ścieków w Otwocku odprowa- dzane do Wisły: 9,87 mBq/dm . Odpadów Promieniotwórczych Stężenie trytu w próbkach wód otwartych pobranych Ośrodek jądrowy w Świerku: w 2013 r. z punktów kontrolnych położonych w pobliżu Średnie stężenia promieniotwórczych izotopów cezu ośrodka jądrowego w Świerku wynosiło: i strontu w wodach studziennych gospodarstw w oto- 3 Tabela 17. Stężenia radionuklidów Cs-137 i Sr-90 w wodach rzek i jezior Polski w 2013 r. [mBq/dm3] (GIOŚ, pomiary wykonane przez CLOR) CS-137 i ośrodka jądrowego w Świerku SR-90* zakres średnio zakres Wisła, Bug i Narew 1,92-5,65 3,15 1,56-11,59 4,02 Odra i Warta 1,66-7,25 3,54 3,01-6,22 4,39 i 1,0 Bq/dm3 (poniżej ośrodka), Jeziora 1,06-5,88 3,13 1,35-8,36 3,40 średnio *W skażeniach promieniotwórczych uwolnionych w czasie awarii w Czarnobylu aktywność Sr-90 była znacząco niższa od aktywności Cs-137. Obserwowana obecnie zwiększona aktywność Sr-90 w osadach jest spowodowana jego łatwiejszym wymywaniem z gleby. 84 • rzeka Świder: 0,7 Bq/dm 3 (powyżej ośrodka) czeniu ośrodka Świerk w 2013 r. wynosiły odpowiednio 4,21 mBq/dm3 dla Cs-134 oraz Cs-137 oraz 14,50 mBq/dm3 • wody z oczyszczalni ścieków w Otwocku odprowa- dla Sr-90. Oznaczone zostało również stężenie trytu dzane do Wisły: poniżej 0,5 Bq/dm . (H-3), które wynosiło średnio 0,9 Bq/dm3. 3 85 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Krajowe Składowisko Odpadów Wyniki pomiarów stężeń w roku 2013 nie odbiegają przy czym ponad 70% wyników nie przekraczało war- w 2012 r. wynosiły: 24,8 Bq/kg dla Ra-226 (naturalny Promieniotwórczych (KSOP) w Różanie: od wyników z lat poprzednich. tości 1,5 kBq/m (średnio 1,54 kBq/m ). szereg w wodach źródlanych w otoczeniu Krajowego Składo- Osady denne Natomiast stężenie tego izotopu w glebie przyjmuje wiska Odpadów Promieniotwórczych w Różanie wyno- W 2013 r. – podobnie jak w roku ubiegłym – oznacza- wartości od 1,4 do 188,1 Bq/kg, ze średnim stęże- siły średnio 3,6 mBq/dm3. no stężenia wybranych radionuklidów sztucznych i natu- niem wynoszącym 16,3 Bq/kg. Najwyższe poziomy, które Średnia depozycja izotopu Cs-137 w poszczególnych ralnych w próbkach suchej masy (s.m.) osadów dennych są obserwowane na południu Polski, są wynikiem intensy- województwach została przedstawiona w tabeli 20., W 2013 r. badano również stężenie trytu w wodach rzek, jezior i Morza Bałtyckiego. Wyniki pomiarów wnych lokalnych opadów deszczu występujących na tych natomiast średnie wojewódzkie stężenia naturalnych gruntowych w okolicy Krajowego Składowiska Odpadów przedstawiono w tabelach 18 i 19. terenach podczas awarii czarnobylskiej. izotopów promieniotwórczych w glebie w roku 2012 r. Średnie stężenia naturalnych radionuklidów w Polsce w tabeli 21. 2 2 Stężenia izotopów promieniotwórczych Cs-137 i Cs-134 uranowo-radowy), 23,8 Bq/kg dla Ac-228 (naturalny szereg torowy) oraz 415 Bq/kg dla K-40 (izo- promieniotwórczych w Różanie, które wyniosło śred- top potasu występujący naturalnie). nio 2,84 Bq/dm3. Tabela 20. Średnie depozycje oraz stężenia radionuklidu Cs-137 w glebie w poszczególnych województwach Polski w 2012 r. (GIOŚ, pomiary wykonane przez CLOR) Tabela 18. Stężenia radionuklidów cezu i plutonu w osadach dennych rzek i jezior Polski w 2013 r. [Bq/kg s.m.] (GIOŚ, pomiary wykonane przez CLOR) CS-137 Lp. Województwo Pu-239,240 CS-137 Średnia depozycja (Zakres depozycji) [kBq/m²] Średnie stężenie (Zakres stężeń) [Bq/kg] zakres średnio zakres średnio 1 dolnośląskie Wisła, Bug i Narew 0,72-63,75 7,68 0,005-0,226 0,041 2 kujawsko-pomorskie 0,75 (0,51-1,18) 6,3 (3,3-10,6) Odra i Warta 1,03-11,66 4,50 0,005-0,083 0,034 3 lubelskie 1,19 (0,22-4,81) 12,0 (1,7-57,2) Jeziora 1,17-29,03 6,83 0,006-0,193 0,040 4 lubuskie 0,73 (0,26-1,29) 6,5 (2,5-10,0) 5 łódzkie 0,65 (0,28-1,80) 6,5 (2,3-17,7) 6 małopolskie 1,89 (0,51-7,65) 25,4 (5,4-109,1) 7 mazowieckie 1,76 (0,46-6,15) 15,5 (4,1-50,0) 8 opolskie 4,02 (0,97-7,80) 32,7 (9,4-61,6) Tabela 19. Stężenia radionuklidów sztucznych Cs-137 i Pu-238, Pu-239, Pu-240 oraz radionuklidów naturalnych K-40 i Ra-226 w osadach dennych południowej strefy Morza Bałtyckiego w 2013 r. [Bq/kg s.m.] (PAA na podstawie danych dostarczonych przez CLOR) Grubość warstwy 0-5 cm 5-19 cm Cs-137 136,59 48,04 Pu-238 Pu-239,240 0,05 1,38 0,05 1,10 Podane wyniki wskazują, że stężenia radionuklidów w osa- 2,55 (0,44-17,97) 25,8 (3,9-188,1) 9 podkarpackie 0,83 (0,33-1,53) 7,7 (2,6-14,4) K-40 Ra-226 10 podlaskie 1,05 (0,71-1,66) 17,8 (6,3-63,8) 843,30 30,15 11 pomorskie 0,86 (0,42-1,60) 9,3 (3,2-22,2) 29,85 12 śląskie 2,50 (0,61-7,84) 26,4 (5,1-77,4) 13 świętokrzyskie 1,28 (0,31-3,55) 12,8 (3,7-26,6) 14 warmińsko-mazurskie 1,02 (0,23-1,82) 10,0 (2,8-18,8) 15 wielkopolskie 0,68 (0,32-1,29) 6,5 (3,2-12,4) 16 zachodniopomorskie 0,50 (0,22-1,19) 5,1 (1,4-9,7) 879,17 oraz naturalnych izotopów promieniotwórczych. dach dennych oraz wodach Morza Bałtyckiego w 2013 r. utrzymywały się na poziomach obserwowanych w latach Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdza się, poprzednich. że średnia depozycja izotopu Cs-137 w powierzchniowej warstwie gleby (10 cm) w Polsce jest na poziomie powy- 1.5. Gleba żej 1 kBq/m2 i wynosi średnio 1,54 kBq/m2 (dane pocho- Stężenia izotopów promieniotwórczych w glebie – za- dzące z pomiarów próbek pobranych jesienią 2012 r.). równo naturalnych, jak i sztucznych – wyznaczane są Tabela 21. Średnie stężenia izotopów naturalnych w glebie w poszczególnych województwach Polski w 2012 r. (GIOŚ, pomiary wykonane przez CLOR Lp. Województwo Ra-226 1 dolnośląskie 41,1 (5,5-128,3) 2 kujawsko-pomorskie 3 lubelskie 4 Średnie stężenie (Zakres stężeń) [Bq/kg] Ac-228 K-40 36,0 (6,0-101,7) 551 (178-924) 16,4 (10,0-22,7) 16,4 (8,5-23,6) 409 (243-536) 17,6 (10,3-32,6) 17,8 (10,0-33,9) 330 (196-552) lubuskie 13,5 (8,6-19,2) 12,7 (8,0-20,3) 312 (224-429) 5 łódzkie 13,1 (7,4-18,2) 13,3 (6,8-22,1) 297 (164-430) na podstawie cyklicznych, wykonywanych, co kilka lat Średnia depozycja dla izotopu Cs-137 w Polsce, w okresie pomiarów spektrometrycznych w próbkach niekulty- prowadzenia monitoringu skażeń promieniotwórczych wowanej gleby, pobieranych z warstwy o grubości gleby, malała od wartości 4,64 kBq/m2 w 1988 r. 10 cm oraz 25 cm. Monitoring zawartości izotopów do 1,54 kBq/m2 w 2012r. Wartość depozycji dla izotopu 6 małopolskie 33,7 (10,3-57,6) 33,9 (11,6-49,6) 507 (218-816) promieniotwórczych w glebie jest prowadzony przez Cs-134 w próbkach gleby zmieniała się w okresie 7 mazowieckie 13,5 (7,6-21,0) 13,8 (6,8-25,8) 322 (166-525) Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej (CLOR) prowadzenia monitoringu zgodnie z okresem połowicz- 8 opolskie 26,9 (7,6-43,5) 25,8 (7,7-43,9) 445 (190-694) na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowi- nego rozpadu i obecnie izotop ten nie występuje w mie- 9 podkarpackie 33,7 (4,6-57,6) 32,2 (4,3-47,2) 473 (115-834) ska (GIOŚ). rzalnych ilościach w glebach Polski. W roku 2012 pobrano 264 próbki gleby z 254 stałych Wyniki pomiarów spektrometrycznych wskazują, że depo- punktów kontrolnych rozmieszczonych na terenie kraju. 10 podlaskie 17,7 (7,8-26,6) 18,9 (4,4-24,9) 458 (63-588) 11 pomorskie 17,9 (6,0-39,9) 15,9 (4,7-32,8) 350 (175-564) 12 śląskie 28,6 (10,1-51,4) 27,7 (7,7-48,3) 393 (147-627) 13 świętokrzyskie 20,4 (12,6-33,7) 19,8 (6,3-36,1) 318 (112-585) zycja radioizotopu Cs-137 w poszczególnych próbkach 14 warmińsko-mazurskie 17,9 (9,6-24,2) 16,8 (8,9-28,8) 425 (218-676) W roku 2013 wykonano pomiary spektrometryczne tych pobranych z dziesięciocentymetrowej warstwy gleby 15 wielkopolskie 14,4 (7,6-24,5) 14,0 (6,6-21,0) 335 (212-461) próbek i oznaczono stężenie sztucznych (Cs-137, Cs-134) w 2012 r. zawierała się w granicach od 0,22 do 17,97 kBq/m 16 zachodniopomorskie 15,8 (4,3-29,7) 15,3 (4,1-30,3) 335 (181-574) 2 86 87 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Średnie wartości depozycji radioizotopu Cs-137 w gle- w glebie dla całej Polski w poszczególnych latach Średnie wartości skażenia powierzchniowego gleby ulega powolnemu spadkowi, wynikającemu przede bie w poszczególnych województwach przedstawiono 1988-2012 podano na rys. 17. Cs-137 w 2012 r. w otoczeniu ośrodka jądrowego wszystkim z rozpadu promieniotwórczego, w Świerku i KSOP w Różanie wynosiły odpowiednio 6,8 Bq/kg oraz 70,5 Bq/kg. Dla porównania stężenie razy niższe od średniego stężenia naturalnego Cs-137 w glebie na terenie Polski w 2012 r. mieściło się radionuklidu K-40, w granicach od 1,4 do 188,1 Bq/kg. na rys. 16., zaś średnią depozycję tego radionuklidu Rys. 16. Średnia depozycja Cs-137 (warstwa gleby 10 cm) w roku 2012 w poszczególnych województwach Polski (PAA na podstawie danych przekazanych przez GIOŚ, pomiary wykonane przez CLOR) [kBq/m3] • średnie stężenie Cs-137 w glebie jest dwadzieścia • średnie stężenia radioizotopu Cs-137 w glebie w otoczeniu ośrodka jądrowego w Świerku i Krajo- 4,5 4,0 Analiza zebranych danych pozwala na stwierdzenie, że: wego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych w Różanie mieszczą się w zakresie wartości obser- • radioizotop Cs-137 w glebie pochodzi głównie z okresu awarii czarnobylskiej, a jego koncentracja wowanych w innych regionach kraju. XI. 2. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ PODSTAWOWYCH ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH I PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH żywnościowych jest na poziomie poniżej 1‰ aktywności 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 ie om or sk ie sk ol op od ni ie w ch iń m w za ar ja ku lk op ur az sk o- to m kr sk sk zy ąs śl ię św ie ie e ki ie e sk ck as or m po dl po pa ar dk ki ie ie sk ol po az m op ck ow ie ol sk ie ie e m ał op łó dz sk bu lu ki ie e ki ls be lu or m po w sk o- do ln oś lą sk sk ie ie 0 Rys. 17. Średnia depozycja Cs-137 (warstwa gleby 10 cm) w Polsce w latach 1998-2012 (PAA na podstawie danych przekazanych przez GIOŚ, pomiary wykonane przez CLOR) [kBq/m3] 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 Cs-137. Z tego względu, w dalszych rozważaniach Cs-134 został pominięty. Obserwowane w 2006 r. w niektórych artykułach spożywczych niższe (w porównaniu z latami poprzednimi i następnymi) aktywności Cs-137 spowodo- 2,5 2,0 1,5 Podane w tym rozdziale aktywności izotopów promie- wane były prawdopodobnie warunkami meteorolo- niotwórczych w artykułach spożywczych i produktach gicznymi, które występowały w tym okresie na terenie żywnościowych należy odnosić do wartości określonych Polski (okresy suszy). w rozporządzeniu Rady Unii Europejskiej nr 737/90. 1,0 0,5 0 1988 1992 1996 2000 88 2004 2008 2012 Dokument ten stanowi m.in., że stężenie izotopów Dane prezentowane w niniejszym rozdziale pochodzą Cs-137 i Cs-134 łącznie nie może przekraczać 370 Bq/kg z przekazanych do PAA wyników pomiarów wykonywa- w mleku i jego przetworach oraz 600 Bq/kg we wszyst- nych przez placówki prowadzące pomiary skażeń pro- kich innych artykułach i produktach żywnościowych. mieniotwórczych (stacje sanitarno-epidemiologiczne). Obecnie stężenie Cs-134 w artykułach i produktach 89 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU 2.1. Mleko nosiły średnio ok. 0,6 Bq/dm³ (rys. 18) stanowiąc ok. 25% Stężenie izotopów promieniotwórczych w mleku stanowi całkowitej podaży pokarmowej Cs-137. Były zatem istotny wskaźnik oceny narażenia radiacyjnego drogą jedynie o ok. 20% wyższe niż w 1985 r. i ponad [Bq/kg] pokarmową. Można przyjąć, że w przeciętnej racji ży- dziesięciokrotnie niższe niż w 1986 r. (awaria czarno- 1,0 wieniowej w Polsce mleko stanowi 20-30% całkowitej bylska). Dla porównania warto podać, że średnie stę- podaży pokarmowej. żenie naturalnego promieniotwórczego izotopu potasu (K-40) w mleku wynosi ok. 43 Bq/dm3. Rys. 20. Średnie roczne stężenie Cs-137 w drobiu i w jajach w Polsce w latach 2003-2013 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne) 0,8 0,6 W 2013 r. stężenia Cs-137 w mleku płynnym (świeżym) 0,4 zawierały się w granicach od 0,09 do 2,3 Bq/dm³ i wy- 0,2 Rys. 18. Średnie roczne stężenie Cs-137 w mleku w Polsce w latach 2003-2013 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne) 0 2003 [Bq/m3] 2004 2005 drób 0,8 0,6 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 jaja Rys. 21. Średnie roczne stężenie Cs-137 w rybach w Polsce w latach 2003-2013 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne) 0,4 [Bq/kg] 3,0 0,2 2,5 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2.2. Mięso, drób, ryby i jaja Rozkład czasowy aktywności Cs-137 w latach 2003-2013, Wyniki pomiarów aktywności Cs-137 w różnych rodzajach w różnych rodzajach mięsa zwierząt hodowlanych (wo- mięsa łowina, cielęcina, wieprzowina), a także w mięsie z dro- zwierząt hodowlanych (wołowina, cielęcina, wieprzowina), a także w mięsie z drobiu, w rybach i jajach, biu i jajach oraz rybach przedstawiono na rys. 19-21. przeprowadzonych w 2013 r. wyglądały następująco 2,0 1,5 1,0 0,5 0 (średnia roczna wartość stężenia Cs-137): Uzyskane dane wskazują, że w 2013 r. średnia aktywność • mięso zwierząt hodowlanych – ok. 0,95 Bq/kg, izotopu cezu w mięsie, drobiu, rybach i w jajach była • drób – ok. 0,9 Bq/kg, na poziomie z roku ubiegłego. W porównaniu z rokiem 2.3. Warzywa, owoce, zboże i grzyby a w owocach w granicach 0,13-2,63 Bq/kg, średnio • ryby – ok. 1,1 Bq/kg, 1986 (awaria w Czarnobylu), aktywności te w 2013 r. Wyniki pomiarów promieniotwórczości sztucznej w wa- 0,6 Bq/kg (rys. 23). W porównaniach długookresowych • jaja – ok. 0,6 Bq/kg. były kilkunastokrotnie niższe. rzywach i owocach wykonane w 2013 r. wskazują, że stę- wyniki z 2013 r. były na poziomie z roku 1985, żenie izotopu Cs-137 w warzywach zawierało się w gra- a w stosunku do 1986 r. – kilkunastokrotnie niższe. Rys.19. Średnie roczne stężenie Cs-137 w mięsie zwierząt hodowlanych w Polsce w latach 2003-2013 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 nicach 0,11-3,84 Bq/kg, średnio 0,5 Bq/kg (rys. 22), [Bq/kg] 1,8 Rys. 22. Średnie roczne stężenie Cs-137 w warzywach w Polsce w latach 2003-2013 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne) 1,6 [Bq/kg] 1,4 1,0 1,2 0,8 1,0 0,6 0,8 0,6 0,4 0,4 0,2 0,2 0 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 90 2009 2010 2011 2012 2013 2003 2004 2005 2006 2007 2008 91 2009 2010 2011 2012 2013 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU XI. 3. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ NATURALNYCH RADIONUKLIDÓW W ŚRODOWISKU ZWIĘKSZONA WSKUTEK DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA Rys. 23. Średnie roczne stężenie Cs-137 w owocach w Polsce w latach 2003-2013 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne) [Bq/kg] 1,0 Pomiarami objęto też stężenia radonu w wodzie z publicznych ujęć na terenie Związku Gmin Karkonoskich. W zaleceniach Unii Europejskiej dotyczących radonu w wodzie (Commission Recommendations 2001/928/ 0,8 0,6 0,4 0,2 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Aktywności Cs-137 w zbożach w 2013 r. zawierały się ka jądrowego Świerk i od 0,93 do 26,4 Bq/kg (średnio w granicach 0,11-3,34 Bq/kg (średnio 0,8 Bq/kg) i były 11,99 Bq/kg) dla KSOP. zbliżone do wartości obserwowanych w 1985 r. W świeżych grzybach leśnych utrzymuje się nieco podW roku 2013 przeprowadzono pomiary zawartości wyższony – w porównaniu do podstawowych artykułów Cs-137 w zbożach w otoczeniu Krajowego Składowiska żywnościowych – poziom aktywności Cs-137. Wyniki po- Odpadów Promieniotwórczych w Różanie. Aktywności miarów przeprowadzonych w 2013 r. wskazują, że śred- Cs-137 w zbożach w otoczeniu KSOP w 2013 r. po- nie aktywności cezu w podstawowych gatunkach świe- zostawały na bardzo niskim poziomie, poniżej granicy żych grzybów wyniosły ok. 10 Bq/kg. Należy podkre- wykrywalności. ślić, że w 1985 r., tj. w okresie przed awarią czarnobylską, aktywności Cs-137 w grzybach były również znacznie Średnie aktywności izotopu cezu w trawie w otocze- wyższe niż w innych produktach spożywczych. Wów- niu ośrodka jądrowego Świerk oraz KSOP (w odniesie- czas radionuklid ten pochodził z okresu prób z bronią niu do suchej masy) w 2013 r. zawierały się w granicach jądrową (potwierdza to analiza stosunku izotopów od 0,26 do 13,1 Bq/kg (średnio 7,77 Bq/kg) dla ośrod- Cs-134 i Cs-137 w 1986 r.). Monitoring radiacyjny środowiska obejmuje również Euratom) napisano, że dla ujęć publicznych o stężeniach obserwację sytuacji radiacyjnej na terenach, na których radonu przekraczających 100 Bq/dm3 kraje członkow- występuje zwiększony – w wyniku działalności człowieka skie powinny ustanowić indywidualnie tzw. referencyj- – poziom promieniowania jonizującego pochodzącego ne poziomy stężeń radonu; dla stężeń przekraczających od źródeł naturalnych. Do takich terenów zalicza się (jak 1 000 Bq/dm3 konieczne są działania zaradcze mające podano w rozdz. X. „Monitorowanie sytuacji radiacyjnej na względzie ochronę radiologiczną. W 2013 r. żaden kraju”) tereny byłych zakładów wydobycia i przerobu z uzyskanych wyników stężenia radonu w wodzie nie rud uranu znajdujących się w okolicach Jeleniej Góry. przekroczył wartości 1 000 Bq/dm3. W interpretacji wyników pomiarów posłużono się zalece- Stężenie radonu w wodzie z ujęć publicznych i stu- niami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – Guideli- dni przydomowych w miejscowościach wchodzących nes for drinking-water quality, Vol. 1 Recommendations. w skład Związku Gmin Karkonoskich wynosiło od 1,5 Geneva, 1993 (poz. 4.1.3, str. 115) wprowadzającymi do 359,0 Bq/dm3. Stężenie radonu w wodach wypływa- tzw. poziomy referencyjne dla wody pitnej. Zgodnie jących z obiektów górniczych, charakteryzujących się z nimi, całkowita aktywność alfa wody pitnej nie po- najwyższą całkowitą promieniotwórczością alfa i beta winna zasadniczo przekraczać 100 mBq/dm , natomiast miało najwyższą wartość 422,7 Bq/dm3 w wodzie wy- aktywność beta – 1000 mBq/dm3. Należy zaznaczyć, pływającej ze sztolni nr 17 kopalni „Pogórze”. 3 że wspomniane poziomy mają jedynie charakter wskaźnikowy – w przypadku ich przekroczenia zaleca się iden- Można stwierdzić, że nawet w tym rejonie Polski, o po- tyfikację radionuklidów. tencjalnie najwyższym zagrożeniu radiacyjnym pochodzącym od radonu w wodzie i od naturalnych pierwiastków Zgodnie z programem monitoringu, w roku 2013 r. prze- promieniotwórczych w glebie, zagrożenie jest dla miej- prowadzono pomiary aktywności alfa i beta dla 45 prób scowej ludności pomijalnie małe. wody w rejonach dawnego górnictwa rud uranu, uzyNa podstawie przedstawionych w tym rozdziale danych skując następujące wyniki: można stwierdzić, że stężenie naturalnych radionukli- • publiczne ujęcia wody pitnej, • całkowita aktywność alfa – od 2,9 do 49,1 mBq/dm , dów w środowisku utrzymuje się na podobnym poziomie • całkowita aktywność beta – od 35,5 do 274,7 mBq/dm , w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Natomiast stężenie • wody wypływające z wyrobisk górniczych (sztolnie, izotopów sztucznych (głównie Cs-137), których źródłem 3 3 była przede wszystkim awaria w Czarnobylu oraz wcześ- rzeki, stawy, źródła, studnie), • całkowita aktywność alfa – od 3,7 do 670,4 mBq/dm , niejsze próby z bronią jądrową, sukcesywnie maleje • całkowita aktywność beta – od 34,8 do 3 251,5 zgodnie z naturalnym procesem rozpadu promienio- 3 mBq/dm3, twórczego. Stwierdzone zawartości radionuklidów nie przy czym górne poziomy aktywności wystąpiły w wo- stwarzają zagrożenia radiacyjnego dla ludzi i środowiska dach wypływających ze sztolni nr 19a byłej kopalni „Pod- w Polsce. górze” w Kowarach. Jakkolwiek wody wypływające z wyrobisk górniczych, wody powierzchniowe i podziemne nie są przeznaczone do wykorzystania jako wody pitne i nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, to z uwagi na ich podwyższoną promieniotwórczość powinny być nadal systematycznie kontrolowane. 92 93 DZIAŁALNOŚĆ INFORMACYJNA I EDUKACYJNA – OBECNE DZIAŁANIA I PLANY NA PRZYSZŁOŚĆ Badania przeprowadzone w krajach posiadających elek- Została ona umieszczona na stronie internetowej urzędu. trownie jądrowe pokazały, że do powodzenia programu jądrowego konieczne jest uzyskanie zaufania Ważnym elementem działań edukacyjno-promocyjnych społecznego. Umożliwia to funkcjonowanie niezależne- PAA jest wydawanie kwartalnika „Bezpieczeństwo jądro- go i kompetentnego dozoru jądrowego. Ambicją PAA we i ochrona radiologiczna”. Czasopismo ma charakter jest stanie się urzędem zaufania publicznego, a ele- ekspercki i jest skierowane do osób zawodowo zwią- mentem dążenia do tego celu jest upowszechnianie zanych z kwestiami bezpieczeństwa jądrowego i ochro- informacji na tematy związane z bezpieczeństwem ny radiologicznej, a także pracowników naukowych i stu- jądrowym i ochroną radiologiczną. dentów (zwłaszcza kierunków technicznych i związanych z energetyką jądrową). Dotychczas działania informacyjne PAA prowadzone były głównie za pośrednictwem strony internetowej. Biuletyn „BJiOR” ukazuje się od 1989 r. Dotychczas W 2013 r. PAA przygotowała prezentację multimedial- wydano 90 numerów. W 2013 r. czasopismo przeszło ną dotyczącą zakresu działania i kompetencji urzędu. zmianę wizerunkową – szatę graficzną dostosowano Prezentacja w przystępny i łatwy sposób wyjaśnia naj- do Systemu Identyfikacji Wizualnej PAA i wprowadzono ważniejsze kwestie związane z funkcjonowaniem PAA. wersję elektroniczną. DZIAŁALNOŚĆ INFORMACYJNA I EDUKACYJNA – OBECNE DZIAŁANIA I PLANY NA PRZYSZŁOŚĆ Okładka kwartalnika Bezpieczeństwo Jądrowe i Ochrona Radiologiczna 95 WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA Prowadzenie międzynarodowej współpracy Polski w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej jest ustawowym zadaniem Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki. Zadanie to realizuje on w ścisłej współpracy z Ministrem Spraw Zagranicznych, Ministrem Gospodarki, a w szczególności Pełnomocnikiem Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej oraz innymi ministrami (kierownikami urzędów centralnych), zgodnie z zakresem ich kompetencji. Działania Prezesa PAA na arenie międzynarodowej w 2013 r. obejmowały reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej na forum organizacji międzynarodowych oraz współpracę o charakterze dwustronnym. PAA aktywnie uczestniczy w międzynarodowych organizacjach. XIII. 1. WSPÓŁPRACA WIELOSTRONNA W 2013 r. Prezes PAA był zaangażowany w realizację zadań wynikających z wielostronnej współpracy Polski w ramach: • Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Wspól- nota Euratom) – Polska jest członkiem od 2004 r., od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej; WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA XIII. 1. WSPÓŁPRACA WIELOSTRONNA 1.1. Współpraca z organizacjami międzynarodowymi 1.1.1. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) • Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) – Polska jest członkiem założycielem od 1957 r.; • Agencji Energii Jądrowej Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD) – w listopadzie 2010 r. Polska zakończyła sukcesem starania o peł ne członkostwo; 1.1.2. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) 1.1.3. Agencja Energii Jądrowej Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD) rów Jądrowych (WENRA) – współpraca rozpoczęta 1.2. Inne formy współpracy wielostronnej w 2004 r., a od 2008 r. Polska ma status obserwa- 1.2.1. Zachodnioeuropejskie Stowarzyszenie Regulatorów Jądrowych (WENRA) tora w tym gremium; 1.2.2. Spotkania Rady Szefów Europejskich Urzędów Dozoru Radiologicznego (HERCA) 1.2.3. Rada Państw Morza Bałtyckiego (RPMB) 1.2.4. Europejskie Stowarzyszenie Regulatorów Ochrony Fizycznej (ENSRA) 1.2.5. Europejskie Towarzystwo Badań i Rozwoju Zabezpieczeń Materiałów Jądrowych (ESARDA) • Zachodnioeuropejskiego Stowarzyszenia Regulato- • Spotkań Szefów Europejskich Urzędów Dozoru Radiologicznego (HERCA) – współpraca rozpoczęta w 2008 r.; Emblematy i flagi państw, instytucji i stowarzyszeń współpracujących z PAA • Rady Państw Morza Bałtyckiego (RPMB) – Polska jest członkiem założycielem od 1992 r. XIII. 2. WSPÓŁPRACA Dwustronna Decyzją Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2012 r. jako organ właściwy w zakresie dotyczącym członkowstwa 97 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU RP w Organizacji Traktatu o Całkowitym Zakazie Prób i rozwijania stosunków z innymi państwami, między Jądrowych (CTBTO) i opłacania składki członkowskiej innymi poprzez ustanowienie warunków niezbędnych został wyznaczony Minister Spraw Zagranicznych. W zwią- do stworzenia i szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego. zku z ww. decyzją zadanie współpracy z CTBTO zostało przekazane w 2013 r. z Państwowej Agencji Atomistyki Zaangażowanie PAA wynikające z członkostwa Polski do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Składka człon- we Wspólnocie Euratom w 2013 r. skupiło się głównie kowska w 2013 r. została jeszcze opłacona przez Agen- na pracach prowadzonych w dwóch grupach mających cję. Decyzja ta została podjęta na wniosek Prezesa PAA kluczowe znaczenie z punktu widzenia dozoru jądrowego: w związku rozbrojeniowym charakterem zadań CTBTO nie leżących w zakresie kompetencji dozoru jądrowego. • Europejskiej grupy organów regulacyjnych ds. bez- pieczeństwa jądrowego ENSREG (European Nuclear Grupa robocza do spraw kwestii atomowych (zakończenie prezydencji litewskiej) Decyzją Prezesa Rady Ministrów z dnia 13 lutego 2013 r. Safety Regulators’ Group), skupiającej przedstawi- jako organ właściwy w zakresie dotyczącym członkow- cieli ścisłych kierownictw krajowych urzędów dozoru stwa RP w Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych jądrowego z Państw Członkowskich i posiadajacej (CERN) oraz w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądro- kompetencje doradcze dla Komisji Europejskiej; wych w Dubnej (ZIBJ) i opłacania składek członkowskich do tych organizacji został wyznaczony Minister Nauki – B.07 WPAQ (Working Party on Atomic Que- i Szkolnictwa Wyższego. W związku z ww. decyzją za- stions), w której PAA posiada kompetencję wio- danie współpracy z CERN i ZIBJ zostało przekazane dącą. Najistotniejszym tematem prac w tej grupie • dyrektywa 2003/122/Euratom w sprawie kontroli czością naturalną w materiałach budowlanych podobną w 2013 r. z Państwowej Agencji Atomistyki do Minister- była kontynuacja dyskusji, zapoczątkowanej jeszcze wysoce radioaktywnych źródeł zamkniętych i od- współpracę PAA nawiązała z ówczesnym Ministerstwem stwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Składki członkowskie w czasie prezydencji polskiej (w drugiej połowie padów promieniotwórczych, z zakresu ochrony Infrastruktury Budownictwa i Gospodarki Morskiej. w 2013 r. zostały jeszcze opłacone przez Agencję. 2011 r.), nad projektem nowej dyrektywy Rady usta- przed promieniowaniem jonizującym wpisuje się nawiającej podstawowe normy bezpieczeństwa w proces porządkowania i upraszczania legislacji Dyskusję w sprawie dyrektywy BSS zakończono w czasie Decyzja ta została podjęta na wniosek Prezesa PAA w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi wtórnej Unii Europejskiej. prezydencji irlandzkiej (w połowie 2013 r.) uzyskując w związku z celami naukowymi realizowanymi w CERN z narażenia na działanie promieniowania jonizu- i ZIBJ nie leżącymi w zakresie kompetencji organu do- jącego (Basic Safety Standards – BSS). • Grupie Roboczej Rady UE ds. kwestii atomowych zorowego. pełne porozumienie polityczne w Radzie UE w sprawie Uwzględnia też najnowsze standardy w zakresie ochrony przyjęcia kompromisowego tekstu, który został zaakcep- przed promieniowaniem jonizującym wypracowane przez towany przez wszystkie Państwa Członkowskie i Komisję Europejską. Nowa dyrektywa BSS, powstała z połączenia w jedną wyspecjalizowane instytucje międzynarodowe tj. ICRP 1.1. Współpraca z organizacjami międzynarodowymi całość pięciu dotychczas niezależnych dyrektyw: (International Committee of Radiological Protection) 1.1.1. Europejska Wspólnota Energii Atomowej podstawowe normy bezpieczeństwa w zakresie (EUROATOM) ochrony zdrowia pracowników i ogółu społeczeń- Dyskusja w Radzie UE nad dyrektywą BSS była prowa- ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia Europejska Wspólnota Energii Atomowej (European Ato- stwa przed zagrożeniami wynikającymi z promie- dzona na posiedzeniach technicznych z udziałem eksper- na działanie promieniowania jonizującego oraz uchy- mic Energy Community) jest organizacją międzyrządową niowania jonizującego, tów krajowych, których zadaniem było wypracowanie lająca dyrektywy 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, utworzoną na mocy Traktatu Rzymskiego podpisanego • dyrektywa 97/43/Euratom, określająca kwestię wspólnego stanowiska odnośnie kwestii ściśle technicz- 96/29/Euratom, 97/43/Euratom i 2003/122/Euratom zo- 25 marca 1957 r. przez Francję, Republikę Federalną Nie- ochrony zdrowia osób przed zagrożeniami wynika- nych oraz na posiedzeniach plenarnych grupy, której za- stała oficjalnie przyjęta przez Radę UE 5 grudnia 2013 r. miec, Włochy, Belgię, Niderlandy i Luksemburg. Po zmia- jącymi z promieniowania jonizującego powstałego daniem była akceptacja ustaleń grupy ekspertów oraz nach wprowadzonych przez Traktat z Lizbony, który został wskutek badania medycznego, dyskusja zasadniczej treści dyrektywy BSS. W odniesieniu Drugim istotnym tematem, podjętym przez Grupę, już podpisany 13 grudnia 2007 r. zmodyfikowany Traktat • dyrektywa 89/618/Euratom w zakresie informowa- do zastosowań promieniowania jonizującego w procedu- w okresie prezydencji litewskiej (druga połowa 2013 r.), EURATOM wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. nia opinii publicznej o konieczności stosowania rach medycznych PAA nawiązało współpracę z Minister- była dyskusja nad zmianami w obowiązującej obecnie określonych środków ochrony zdrowia oraz kroków stwem Zdrowia i KCOR (Krajowe Centrum Ochrony dyrektywie Rady ustanawiającej wspólnotowe ramy W jego preambule zapisano między innymi, że energia koniecznych do podjęcia w przypadku zagrożenia Radiologicznej w Ochronie Zdrowia). Ekspert z KCOR, bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych (Nuc- jądrowa stanowi jeden ze środków rozwoju i ożywienia radiologicznego, wspólnie z ekspertem z PAA, każdorazowo uczestniczył lear Safety Directive – NSD). Najistotniejsze propozycje przemysłu, umożliwiający rozprzestrzenianie się idei • dyrektywa 90/641/Euratom w zakresie ochrony pra- w posiedzeniach zespołu ekspertów, na których były zmian planowanych w obecnie obowiązującej dyrekty- pokoju w Europie. Traktat EURATOM określa też zadania cy pracowników zewnętrznych zagrożonych pro- omawiane fragmenty dyrektywy BSS odnoszące się do me- wie polegają na wzmocnieniu roli i rzeczywistej niezależ- Wspólnoty, wśród których jest przyczynienie się do pod- mieniowaniem jonizującym w trakcie wykonywania dycznych jonizującego. ności krajowych organów dozoru jądrowego w Państwach noszenia poziomu życia w Państwach Członkowskich prac w obszarach kontrolowanych, W odniesieniu do zagadnień związanych z promieniotwór- Członkowskich, zwiększeniu przejrzystości w zakresie 98 •dyrektywa 96/29/Euratom (BSS), ustanawiająca i MAEA. Ostatecznie „Dyrektywa Rady 2013/59/Euratom ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeństwa w celu zastosowań promieniowania 99 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU dostępu do informacji związanych z bezpieczeństwem na podstawie art. 35 i przekazywania do Komisji Składka członkowska Polski do MAEA (opłacana w ra- Współpraca przy ustanawianiu norm bezpieczeństwa MAEA jądrowym oraz wprowadzeniu, obok istniejącego już Europejskiej wyników pomiarowych z monitorin- mach budżetu PAA) wyniosła w 2013 r.: Ważnym elementem działalności MAEA jest stanowienie obowiązku międzynarodowych przeglądów instytucji gu radiacyjnego kraju w sytuacji normalnej i pod- norm bezpieczeństwa dla pokojowego wykorzystania dozorowych, obowiązkowych niezależnych przeglądów czas zdarzeń radiacyjnych (art. 36 Traktatu Eura- gularnego, energii jądrowej. Prace nad tymi normami prowadzone są bezpieczeństwa instalacji jądrowych, a także promowaniu tom); w ramach pięciu komitetów: szeroko rozumianej „kultury bezpieczeństwa jądrowe- go”. Działające na terenie UE elektrownie jądrowe art. 21 Dyrektywy Rady 2006/117/Euroatom z dnia • Komitetu Doradczego utworzonego na podstawie • 1 943 516 EURO i 444 399 USD do budżetu re• 285 061 EURO i 354 113 USD na Fundusz Współ- pracy Technicznej (FWT). drowego (NUSSC), zostały poddane w latach 2011 i 2012 procedurom 20 listopada 2006 r. ds. nadzoru i kontroli nad Obie pozycje obliczane są na bazie skali składek ONZ sprawdzającym w odniesieniu do zagrożeń naturalnych przemieszczaniem odpadów promieniotwórczych dla danego państwa na konkretny rok. tj. trzęsień ziemi i powodzi co było bezpośrednim oraz wypalonego paliwa jądrowego; odniesieniem do katastrofy w Fukushimie. Procedury gicznej (RASSC), • Stałej Grupy Roboczej Komisji Europejskiej ds. bez- • Komitet ds. norm w zakresie bezpieczeństwa ją• Komitet ds. norm w zakresie ochrony radiolo• Komitet ds. norm w zakresie odpadów promie- Forum Współpracy Dozorowej niotwórczych (WASSC), te polegały na kompleksowych analizach ryzyka i bez- piecznego przewozu materiałów promieniotwór- Forum Współpracy Dozorowej (Regulatory Cooperation pieczeństwa elektrowni jądrowych (stress tests) zlo- czych; Forum – RCF) jest stosunkowo nową inicjatywą Mię- promieniotwórczych (TRANSSC), dzynarodowej Agencji Energii Atomowej i ma na celu W 2013 r. inspektorzy dozoru jądrowego PAA nadal koordynację współpracy organów dozoru jądrowego cznej (NSGC). uczestniczyli w inspekcjach obiektów jądrowych prze- pomiędzy krajami wprowadzającymi, a krajami posia- Eksperci PAA biorą udział w pracach wszystkich wy- prowadzanych w Polsce przez inspektorów Wspólnoty dającymi rozwiniętą energetykę jądrową. Strategia pro- mienionych komitetów. Zmiany w dyrektywie (NSD) zaproponowała Komisja Euratom. Ponadto należy podkreślić, że Polska, repre- gramu Forum zakłada opracowanie planu działań przy- Europejska jako odpowiedź na wyniki przeprowadzonych zentowana przez PAA, jest ogniwem systemów wymiany stosowujących infrastrukturę bezpieczeństwa jądro- Współpraca naukowo-techniczna w Unii Europejskiej analiz, zgodnie z konkluzjami zawar- danych pomiarowych w ramach Unii Europejskiej. Są to: wego do celów nadzoru nad elektrowniami jądrowymi i pomoc techniczna MAEA dla Polski tymi w dokumencie zatytułowanym „Komunikat Komisji system wymiany danych pochodzących z rutynowego i realizację tego planu we współpracy z doświadczo- Tabela 22. przedstawia dane dotyczące wartości po- do Rady i Parlamentu dotyczący kompleksowych ocen monitoringu system nymi partnerami międzynarodowymi. Współpraca obej- mocy technicznej (dostawy specjalistycznej aparatury ryzyka i bezpieczeństwa („testów wytrzymałościowych”) EURDEP (European Radiological Data Exchange Platform) mie konsultacje, misje eksperckie, szkolenia i wymianę i urządzeń, staże i stypendia zagraniczne, wizyty elektrowni jądrowych w Unii Europejskiej oraz działań wymiany danych ze stacji wczesnego wykrywania ska- pracowników. ekspertów) uzyskanej przez Polskę za pośrednictwem powiązanych”. żeń (moc dawki). Informacje na ten temat można znaleźć kalizowanych na terytorium Unii Europejskiej, a ich celem było zidentyfikowanie tych obszarów związanych z bezpieczeństwem, które wymagają poprawy. radiacyjnego środowiska oraz • Komitet ds. norm w zakresie transportu materiałów • Komitet ds. wytycznych w zakresie ochrony fizy- MAEA w ciągu ostatnich lat. w rozdz. X. 1. „Ocena sytuacji radiacyjnej kraju – Moni- Podczas spotkania Komitetu sterującego RCF we wrześniu toring ogólnokrajowy”. 2013 r., z udziałem przedstawiciela PAA, przedstawiono Tabela 23. przedstawia zestawienie trzech projektów pomocy nocie Energii Atomowej, przedstawiciele PAA uczes- propozycję Prezesa PAA dotyczącą nawiązania współpra- technicznej MAEA realizowanych w Polsce w 2013 r. tniczyli także w pracach innych grup roboczych i ciał cy PAA–RCF w zakresie organizacji szkoleń stanowisko- W 2013 r. Polska uczestniczyła w ponad 20 projektach W ramach członkostwa Polski w Europejskiej Wspól konsultacyjnych Rady Unii Europejskiej i Komisji Euro- 1.1.2. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej wych pracowników merytorycznych PAA w urzędach współpracy regionalnej MAEA (region środkowej oraz pejskiej, przypisanych kompetencyjnie do PAA lub te- (MAEA) dozoru jądrowego w krajach posiadających rozwiniętą wschodniej Europy) i międzyregionalnej, spośród któ- matycznie związanych z kompetencjami Prezesa PAA. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (Interna- energetykę jądrową. Propozycja została wstępnie przy- rych 13 miało charakter ściśle dozorowy i było koordy- Dotyczyło to: tional Atomic Energy Agency) stanowi wyspecjalizowaną jęta do realizacji od 2014 r. nowane przez przedstawicieli PAA. agendę Organizacji Narodów Zjednoczonych, powołaną • Komitetu ds. programów pomocowych przy likwi- dacji obiektów jądrowych; w 1957 r., będącą centrum współpracy w dziedzinach związanych z bezpiecznym wykorzystaniem energii • Grupy roboczej: ds. podstawowych norm ochrony zdrowia pracowników i ludności przed niebez- jądrowej dla celów pokojowych. pieczeństwem promieniowania jonizującego powo- Celem MAEA, określonym w Statucie, jest „dążenie łanej na podstawie art. 31 Traktatu Euratom; do rozszerzenia wkładu energii atomowej dla pokoju, • Grupy roboczej ds. postępowania z odpadami pro- zdrowia i dobrobytu ludzkości, oraz zapewnienie możli- mieniotwórczymi powołanej na podstawie art. 37 wie najszerszej kontroli, aby energia atomowa nie była Traktatu Euratom; wykorzystana w celach wojskowych.” Najwyższym orga- Tabela 22. Pomoc techniczna udzielona Polsce przez MAEA (w formie projektów krajowych) w latach 2002-2013 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 USD (tys.) 428 278 579 1664 265 632 535 544 212 295 150 133 Rok Tabela 23. Projekty pomocy technicznej MAEA realizowane w Polsce w 2013 r. Nr programu MAEA rok POL/0/011 USD (tys.) • Grup: ds. monitoringu poziomu napromieniowa- nem kierowniczym MAEA jest Konferencja Generalna, nia powietrza, wód i gleby oraz do spraw kon- której sesje odbywają się corocznie. Sesja Konferencji POL/2/016 troli przestrzegania podstawowych norm, a także Generalnej w 2013 r. odbyła się we wrześniu w Wiedniu. kontroli przez Komisję Europejską sytuacji w tym Uczestniczyła w niej delegacja PAA pod przewodnictwem POL/9/021 zakresie w krajach członkowskich, powołanych jej Prezesa. 100 Nazwa projektu Beneficjent Rozwój zdolności w zakresie badań podstawowych i stosowanych w dziedzinie atomistyki Instytut Chemii i Techniki Jądrowej Wsparcie rozwoju infrastruktury dla energetyki jądrowej Ministerstwo Gospodarki Przygotowanie dozoru jądrowego do sprawowania nadzoru nad energetyką jądrową 101 Państwowa Agencja Atomistyki DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Inne dziedziny i formy współpracy z MAEA badań, opracowywanie aktów prawnych i wprowadzanie dozoru jądrowego państw członkowskich Unii Europej- Energetyki Jądrowej. Drugie, połączone z wizytą tech- Współpraca z MAEA obejmowała również takie dziedzi- nowych rozwiązań technologicznych produktów i usług. skiej i Szwajcarii, eksploatujących elektrownie jądrowe niczną w Czarnobylu, było poświęcone głównie zagad- ny, jak: NEA zrzesza 30 z 34 państw OECD i wspiera kraje (łącznie siedemnaście państw). Celem jego działalności nieniom bezpieczeństwa likwidacji elektrowni jądrowej członkowskie w wykorzystaniu energii jądrowej dla celów jest harmonizacja wymagań i praktyk postępowania w za- oraz przechowywania i składowania odpadów. pokojowych. kresie lokalizacji, projektowania, budowy i eksploatacji • udział w koordynowanym przez MAEA międzyna- rodowym systemie wczesnego powiadamiania o awariach obiektów jądrowych i pomocy wzajem- elektrowni jądrowych oraz ich likwidacji, przechowywania 1.2.2. Spotkania Grupy Szefów Europejskich Urzędów nej państw w przypadku takich awarii (Emergency Działalność NEA opiera się na współpracy ekspertów i składowania odpadów promieniotwórczych, a także dą- Dozoru Radiologicznego (HERCA) Notification and Assistance Convention – ENAC). krajowych w 7 komitetach i w podległych im grupach ro- żenie do systematycznego podnoszenia poziomu bez- Grupa Szefów Europejskich Urzędów Dozoru Radiolo- Krajowy Punkt Kontaktowy tego systemu działa boczych (NEA zatrudnia jedynie 65 pracowników). Polska pieczeństwa. gicznego (Heads of European Radiation Control Autho- przez całą dobę w Centrum ds. Zdarzeń Radiacyj- została członkiem NEA w 2010 r. nych PAA, rities) jest stosunkowo nową platformą współpracy WENRA działa przez stałe oraz powoływane ad hoc europejskich organów dozorowych. Przedstawiciele PAA • udział w systemie klasyfikacji zdarzeń jądrowych Członkostwo w NEA umożliwia szerszy udział w wymianie grupy robocze, wypracowuje akceptowane przez wszyst- uczestniczą w jej spotkaniach plenarnych oraz grupach INES (International Nuclear and Radiological Event doświadczeń z innymi krajami członkowskimi, co jest kich członków „poziomy odniesienia bezpieczeństwa”, roboczych od 2009 r. W ubiegłym roku przedstawiciel Scale), zapewniającym m.in. otrzymywanie bieżą- szczególnie istotne ze względu na fakt, że do NEA należą tzw. SRLs (Safety Reference Levels) w zakresie bezpie- Polski (Wiceprezes PAA) uczestniczył w spotkaniu jej cych, dostępnych w MAEA informacji o incydentach, prawie wszystkie kraje posiadające energetykę jądrową. czeństwa eksploatacji elektrowni jądrowych (stała gru- nadrzędnego organu, czyli Rady Szefów dozoru radiolo- które ze względu na lokalny zasięg występowania Spośród powołanych komitetów NEA trzy wymienione pa RHWG ) oraz ich likwidacji, a także i przechowywania gicznego w Reykiawiku. Spotkanie poświęcone było tych skutków nie są objęte procedurami wczes- zajmują się bezpośrednio obszarem działalności PAA, i składowania odpadów (stała grupa WGWD ). Poziomy zacieśnieniu współpracy z Międzynarodową Komisją nego powiadamiania, tj. Komitet ds. działalności dozoru jądrowego (Commi- odniesienia WENRA były wykorzystane przy pracach nad Ochrony Radiologicznej ICRP, reprezentowaną na tym • realizację zobowiązań w zakresie kontroli państwa ttee on Nuclear Regulatory Activities – CNRA), Komitet zmianami ustawy – Prawo atomowe. spotkaniu przez aktualną Przewodniczącą ICRP, w kon- nad obrotem i przepływem przez terytorium Polski ds. bezpieczeństwa instalacji jądrowych (Committee materiałów i urządzeń jądrowych podlegających on the Safety of Nuclear Installations – CSNI) i Komi- PAA bierze udział w posiedzeniach plenarnych stowa- tworzeniu europejskiej platformy ESOREX do elektro- szczególnemu nadzorowi w celu przeciwdziałania tet prawa atomowego (Nuclear Law Committee – NLC). rzyszenia od 2004 r., a od 2008 r. ma status obserwatora. nicznej wymiany danych o dawkach osób zawodowo rozprzestrzenianiu broni jądrowej (w tym nadzór PAA włączyła się w prace tych komitetów jeszcze przed Posiedzenia w 2013 r. poświęcone były monitorowaniu narażonych na promieniowanie, przeglądowi działań nad realizacją zobowiązań Polski związanych z sys- akcesją Polski do NEA. W ramach CNRA, dla przygotowań wdrożenia dokumentów SRLs w krajach WENRA z uw- i inicjatyw Komisji Europejskiej w dziedzinie ochrony temem zabezpieczeń MAEA /Safeguard/). Zadanie PAA do realizacji Programu Polskiej Energetyki Jądrowej zględnieniem zmian wynikających z lekcji awarii w EJ radiologicznej, w tym – szkoleniu inspektorów ochrony to wykonuje punkt kontaktowy przy Wydziale Nie- istotny jest zwłaszcza udział w Grupie roboczej ds. regu- w Fukushimie, dotyczących ekstremalnych zagrożeń zew- radiologicznej (RPO7) oraz ekspertów (RPE8) w dziedzi- proliferacji DBJ PAA we współdziałaniu z MG i MSZ, lowania nowych reaktorów (Working Group on Regula- nętrznych, funkcji obudowy bezpieczeństwa, wytycznych nie ochrony radiologicznej, bieżącym relacjom HERCA • bieżącą współpracę w zakresie bezpieczeństwa tion of New Reactors – WGRNR). PAA uczestniczy także zarządzania ciężkimi awariami oraz roli okresowych z różnymi zainteresowanymi organizacjami oraz przeglą- jądrowego i ochrony radiologicznej polegającą w Grupie roboczej ds. zagrożeń jądrowych (Working przeglądów bezpieczeństwa w procesie ciągłego pod- dowi prac prowadzonych w następujących 4 grupach m.in. na współudziale polskich ekspertów w opra- Party on Nuclear Emergency Matters – WPNEM), zajmu- noszenia poziomu bezpieczeństwa obecnie eksploato- roboczych działających w ramach grupy HERCA, z udzia- cowywaniu i nowelizacji norm i zaleceń MAEA. jącej się wzmacnianiem krajowych systemów wykrywania wanych EJ. Przyjęto także raport grupy RHWG (Reactor łem w 2013 r., podobnie jak w latach poprzednich, przed- W kwietniu 2013 r. międzynarodowy zespół eks- i przeciwdziałania zdarzeniom radiacyjnym. Harmonisation Working Group), określający podejście stawicieli Polski: pertów powołanych przez MAEA dokonał, na zapro- 5 6 tekście planu strategicznego ICRP na lata 2011-2017, WENRA do realizacji celów bezpieczeństwa dla nowo- • WG-E – grupa ds. zdarzeń radiacyjnych, szenie strony polskiej, oceny działania PAA (dozoru Od przystąpienia Polski do NEA, PAA uczestniczy ponadto budowanych elektrowni jądrowych, z uwzględnieniem • WG 1 – grupa ds. paszportów dozymetrycznych i pra- jądrowego) w ramach misji Zintegrowanego Prze- w pracach: Grupach roboczych CNRA ds. komunikacji tzw. rozszerzonych warunków projektowych oraz rapor- cowników zewnętrznych, glądu Dozoru Jądrowego (IRRS). Misja zakończy- społecznej urzędów dozoru jądrowego (Working Group ty grupy WGWD (Working Group on Waste and Deco- ła się wydaniem raportu, który jest upubliczniony. on Public Communication of Nuclear Regulatory Organi- mmissioning) o postępach w realizacji krajowych planów mieniowania jonizującego, zations – WGPC) i ds. praktyk inspekcyjnych (Working działania w zakresie SRLs dotyczących przechowywania 1.1.3. Agencja Energii Jądrowej Organizacji Group on Inspection Practices – WGIP) oraz Grupie i składowania odpadów. W 2013 r. odbyły się 2 takie sowań promieniowania. Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD) roboczej CSNI ds. ocen bezpieczeństwa (Working Group posiedzenia, w których uczestniczył Wiceprezes PAA. Agencja Energii Jądrowej (Nuclear Energy Agency – NEA) on Risk Assessment – WGRISK). Pierwsze z nich stało się m.in. okazją do prezentacji W zakresie tematyki zdarzeń radiacyjnych na uwagę zas- na forum WENRA zmian prawnych i organizacyjnych ługują przedstawione na forum HERCA raporty na temat: jest autonomiczną, wyspecjalizowaną agendą w ramach • WG MA – grupa ds. zastosowań medycznych pro• WG np. – grupa ds. niemedycznych źródeł i zasto- OECD, międzyrządową organizacją z siedzibą w Paryżu. 1.2. Inne formy współpracy wielostronnej w zakresie dozoru jądrowego w Polsce dokonanych zarządzania sytuacją likwidacji skutków radiologicznych Jej podstawowym celem jest wspieranie państw człon- 1.2.1. Zachodnioeuropejskie Stowarzyszenie pod kątem przygotowań do realizacji Programu Polskiej dużej awarii elektrowni jądrowej oraz harmonizacji kowskich w rozwoju pokojowego wykorzystania energii Regulatorów Jądrowych (WENRA) jądrowej w sposób bezpieczny, przyjazny dla środowiska Zachodnioeuropejskie Stowarzyszenie Dozorów Jądro- i opłacalny ekonomicznie. Cele te realizowane są poprzez wych (Western European Nuclear Regulators Association) współpracę międzynarodową, organizowanie wspólnych grupuje na zasadzie dobrowolności szefów urzędów 102 Reactors’ Harmonization Working Group Working Group for Waste and Decommissioning 7 Radiation Protection Officer 8 Radiation Protection Expert 5 6 103 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU reagowania na dużą awarię w odległej i w zlokalizowanej w zakresie ochrony fizycznej, w bezpośrednim sąsiedztwie elektrowni jądrowej w wa- runkach europejskich. dzania osób przyjmowanych do pracy z materia- 1.2.3. Rada Państw Morza Bałtyckiego (RPMB) • Raport Grupy Roboczej na temat procedur spraw- Taki przegląd będzie w programie corocznych posie- z organizacjami z USA na spotkaniu przedstawiono nowe dzeń plenarnych ENSRA. organizacje członkowskie ESARDA. Są to: Uniwersytet w Liege, Uniwersytet w Hamburgu i Oak Ridge National Laboratory z USA. łami jądrowymi stosowanych w państwach UE i re- • Wizyta techniczna. prezentowanych w ENSRA (background checks). Drugiego dnia spotkania miała miejsce wizyta w EJ Almaraz, 200 km na zachód od Madrytu. W czasie Szkolenia i kursy pod patronatem Komisji Europejskiej, W 2013 r. Finlandia wysłała do państw należących wizyty zaprezentowane zostały zewnętrzne elementy na których wykładowcami są specjaliści ESARDA or- Ministrów Spraw Zagranicznych. W jej skład wcho- do ENSRA kwestionariusz na temat weryfikacji osób systemu ochrony fizycznej obiektu. ganizowane są przez Joint Research Center w Ispra. dzą przedstawiciele Danii, Estonii, Finlandii, Islandii przyjmowanych do pracy w obiektach jądrowych. Nie ma (od 1993 r.), Niemiec, Litwy, Łotwy, Norwegii, Polski, jednolitych procedur w tej sprawie wśród państw nale- Do uczestnictwa w posiedzeniach ENSRA w charakterze jest na witrynie internetowej Towarzystwa: Rosji i Szwecji. W Grupie Roboczej Rady ds. bezpieczeń- żących do ENSRA. Nie istnieją też żadne procedury czy obserwatorów zaproszone zostały Bułgaria i Rumunia. http://esarda.jrc.ec.europa.eu/ stwa jądrowego i radiacyjnego (Expert Group on Nuclear wytyczne na poziomie Unii Europejskiej w sprawie and Radiation Safety – EGNRS) Polskę reprezentuje PAA. wymiany takich informacji. Pojawiła się sugestia, aby kwe- 1.2.5. Europejskie Towarzystwo Badań i Rozwoju XIII. 2. WSPÓŁPRACA DWUSTRONNA stia ta podniesiona została przez kilka krajów w trak- Zabezpieczeń Materiałów Jądrowych (ESARDA) W celu zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ra- cie posiedzeń Atomic Questions Working Group. PAA jest członkiem Europejskiego Towarzystwa Badań diacyjnego, Rzeczpospolita Polska zawarła szereg mię- i Rozwoju Zabezpieczeń Materiałów Jądrowych (Euro- dzynarodowych umów dwustronnych, za realizację pean Safeguards Research and Development Associa- których odpowiada Prezes PAA. Umowy o wczesnym Radę Państw Morza Bałtyckiego (Council of the Baltic Sea States) powołano w marcu 1992 r. na Konferencji Informacje o wymianie danych ze stacji wczesnego wykrywania skażeń w ramach systemu Rady Państw Morza Informacja o kursach i działalności ESARDA dostępna Bałtyckiego (RPMB) można znaleźć w rozdziale X. 3. „Moni- torowanie sytuacji radiacyjnej w kraju” – „Uczestnictwo W październiku 2014 r. w Delft w Holandii zostanie tion – ESARDA) od 2009 r. Jest to organizacja będąca powiadamianiu o awarii jądrowej i wymianie informacji w międzynarodowej wymianie danych monitoringu ra- zorganizowane szkolenie Train-the-Trainers course for forum wymiany informacji, doświadczeń w dziedzinie oraz doświadczeń zawarte zostały z krajami sąsiednimi European countries. Celem tego szkolenia ma być zabezpieczeń materiałów jądrowych, skupiająca insty- na podstawie międzynarodowej Konwencji o wczesnym przygotowanie grupy ekspertów, którzy będą mogli być tuty naukowe, uniwersytety, firmy przemysłowe, spe- powiadamianiu o awarii jądrowej: z Federacją Rosyjską 1.2.4. Europejskie Stowarzyszenie Regulatorów wykorzystywani jako wykładowcy w organizowanych cjalistów i organy administracji państwowej krajów UE. (umowa dotyczy obszaru 300 km od granicy, a więc Ochrony Fizycznej (ENSRA) przez MAEA, we współpracy z ENSRA, szkoleniach W ramach towarzystwa działa kilka tematycznych grup obwodu kaliningradzkiego), Litwą, Białorusią, Ukrainą, dotyczących ochrony fizycznej. roboczych. Grupy te zajmują się takimi zagadnieniami Słowacją, Republiką Czeską, Austrią, Danią, Norwegią jak: wprowadzanie zasad zabezpieczeń materiałów ją- i Niemcami. Dodatkowo PAA podpisała porozumienia drowych, kontrola zamknięć i dostępu do materiałów o współpracy z amerykańskim i francuskim urzędem dozoru jądrowego. diacyjnego”. Początek Europejskiego Stowarzyszenia Regulatorów • Raport Grupy Roboczej do spraw szkolenia. Ochrony Fizycznej (European Nuclear Security Regulators Association) sięga 1990 r., kiedy ukształtowała się nieformalna grupa składająca się z przedstawicieli Biorąc pod uwagę rekomendacje raportu Ad Hoc Group jądrowych, pomiary niszczące i nie niszczące, techniki Szwecji, on Nuclear Security z maja 2012 r., ENSRA zobowią- i metodyka weryfikacji, zarządzanie wiedzą i szkolenia, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Grupa przekształciła się zała się do rewizji swoich terms of reference i przyjęcia zastosowanie technologii sieci Novell, kontrola eks- Ze względu na eksploatację elektrowni jądrowych w Stowarzyszenie o nazwie ENSRA w 2004 r. Obecnie do Stowarzyszenia kolejnych państw posiadających reak- portu towarów i technologii strategicznych i podwój- w pobliżu terytorium Polski, istotnym elementem w skład Stowarzyszenia wchodzi 14 Państw Członkow- tory jądrowe, a także zacieśniania współpracy poprzez nego zastosowania. wpływającym na nasze bezpieczeństwo radiacyjne jest skich Unii Europejskiej. Zasadniczymi celami Stowarzy- wymianę dobrych praktyk między państwami należącymi szenia są wymiana informacji w sprawach dotyczących do ENSRA. Przewiduje się, że nowe terms of reference W 2013 r. coroczne spotkanie Towarzystwa odbyło się sąsiednich realizowana na podstawie wspomnianych ochrony fizycznej materiałów i obiektów jądrowych zostaną przyjęte w 2014 r. w Belgii. W spotkaniu uczestniczyło ok. 200 specjalistów umów międzyrządowych. urzędów dozoru Belgii, Niemiec, Francji, • Rewizja „terms of reference” Stowarzyszenia. współpraca ze wszystkimi dozorami jądrowymi krajów z krajów członkowskich UE, zaproszeni pracownicy oraz promocja jednolitego podejścia do kwestii ochrony MAEA i EURATOM oraz specjaliści z USA. Przedstawi- W ramach współpracy dwustronnej w 2013 r. odbyły się leżące do ENSRA. ciel PAA uczestniczył w spotkaniu Komitetu Kierującego w Polsce spotkania z delegacjami Austrii, Białorusi W listopadzie 2013 r. odbyło się w Hiszpanii doroczne Zgodnie z zaleceniami AHGNS, ENSRA zdecydowała oraz w spotkaniu grupy roboczej ds. wprowadzania zasad i Słowacji oraz spotkanie wyjazdowe na zaproszenie plenarne posiedzenie Stowarzyszenia. Posiedzenie było o przeprowadzeniu przeglądu realizacji rekomendacji zabezpieczeń materiałów jądrowych. szwedzkiego dozoru jądrowego (SSM). pierwszym, w którym Polska uczestniczyła w charakterze AHGNS wśród państw członkowskich UE należących stałego członka Stowarzyszenia. do ENSRA. Taki przegląd będzie w programie corocz- W czasie spotkań uzyskano informację na temat bie- Głównymi tematami spotkania z Austrią były przy- Spotkanie zostało zorganizowane przez hiszpański do- nych posiedzeń plenarnych ENSRA. żących tendencji, problemów i standardów stosowanych gotowania do uruchomienia polskiego programu ener- zór jądrowy (Council of Nuclear Security – Consejo de Se- w zabezpieczeniach materiałów jądrowych, a także getyki jądrowej oraz wymiana informacji związanych guridad Nuclear, CSN), który przewodniczy ENSRA Zgodnie z zaleceniami AHGNS, ENSRA zdecydowała sprawozdania z przeprowadzonych szkoleń i spotkań z misjami zintegrowanego przeglądu bezpieczeństwa od czasu poprzedniego posiedzenia w 2012 r. w Szwajcarii. o przeprowadzeniu przeglądu realizacji rekomendacji warsztatowych w dziedzinie zabezpieczeń i księgowości jądrowego (IRRS) przeprowadzonymi w obu krajach. AHGNS wśród państw członkowskich UE należących materiałów jądrowych. W związku z działaniami To- do ENSRA. Z przeglądu wynika, że większość rekomen- warzystwa mającymi na celu popularyzację wiedzy Podczas spotkania z delegacją Białorusi poruszano te- dacji AHGNS jest realizowana w państwach ENSRA. o zabezpieczeniach materiałów jądrowych i współpracę maty związane z prawnymi aspektami funkcjonowania fizycznej w państwach należących do Unii Europejskiej. Głównymi punktami programu posiedzenia były: • Informacja członków ENSRA na temat działalności 104 • Wypełnianie zaleceń AHGNS przez państwa na- 105 dozorów jądrowych w obu krajach. Delegacja białoruska Tematyka dyskusji z partnerem szwedzkim skupiała się poinformowała o stanie prac nad białoruską elektrownią głównie jądrową i zaangażowaniem Gostatomnadzor (białoruski odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem dozór jądrowy) w te prace. Partnerów z Białorusi jądrowym, a także na nowych wymaganiach bezpie- poinformowano o przebiegu i wynikach misji IRRS czeństwa dla szwedzkich elektrowni jądrowych. na sprawach związanych z zarządzaniem w PAA. Głównymi tematami omawianymi podczas spotkania W ze Słowacją były sprawy funkcjonowania monitoringu partnerzy umów dwustronnych posługują się jednolitymi radiologicznego, nadzór nad użytkownikami materiałów kryteriami, jądrowych i sposoby prowadzenia inspekcji obiektów (Internationa Nuclear and Event Scale), opracowany jądrowych na Słowacji. przez MAEA. trakcie oceny możliwych określonymi przez zdarzeń tzw. radiacyjnych system INES ZAŁĄCZNIKI ZAŁĄCZNIK NR 1 WYKAZ AKTÓW WYKONAWCZYCH DO USTAWY Z DNIA 29 LISTOPADA 2000 R. – PRAWO ATOMOWE ZAŁĄCZNIK NR 2 WYKAZ WAŻNIEJSZYCH AKTÓW PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO I EUROPEJSKIEGO 106 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU 15. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (Dz. U. Nr 180, poz. 1325), 16. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie nadzoru i kontroli w zakresie przestrze gania warunków ochrony radiologicznej w jednostkach organizacyjnych stosujących aparaty rentgenowskie ZAŁĄCZNIK NR 1 WYKAZ AKTÓW WYKONAWCZYCH DO USTAWY Z DNIA 29 LISTOPADA 2000 R. – PRAWO ATOMOWE do celów diagnostyki medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeń nienowotworowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 1, poz. 11), 17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2007 r. w sprawie wymagań dotyczących zawartości natu ralnych izotopów promieniotwórczych potasu K-40, radu Ra-226 i toru Th-228 w surowcach i materiałach stosowanych w budynkach przeznaczonych na pobyt ludzi i inwentarza żywego, a także w odpadach prze mysłowych stosowanych w budownictwie, oraz kontroli zawartości tych izotopów (Dz. U. Nr 4, poz. 29), Rozporządzenia 1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których działalność związana z narażeniem na promieniowanie jonizujące nie podlega obowiązkowi uzyskania zezwolenia albo zgłoszenia oraz przypadków, w których może być wykonywana na podstawie zgłoszenia (Dz. U. Nr 137, poz. 1153 i Dz. U. z 2004 r. Nr 98, poz. 980), 2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie inspektorów dozoru jądrowego (Dz. U. Nr 137, poz. 1154), 3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie działalności związanej z narażeniem na działanie promienio wania jonizującego albo przy zgłoszeniu wykonywania tej działalności (Dz. U. Nr 220, poz.1851, Dz. U. 2004 r. Nr 98, poz. 981, Dz. U z 2006 r. Nr 127, poz. 883 i Dz. U. z 2009 r. Nr 71, poz. 610), 4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego (Dz. U. Nr 230, poz. 1925), 5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych i placówek prowadzących pomiary skażeń promieniotwórczych (Dz. U. Nr 239, poz. 2030), 6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących sprzętu dozy metrycznego (Dz. U. Nr 239, poz. 2032), 7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wartości poziomów interwencyjnych dla poszczególnych rodzajów działań interwencyjnych oraz kryteriów odwołania tych działań (Dz. U. Nr 98, poz. 987), 8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie określenia podmiotów właściwych w spra wach kontroli po zdarzeniu radiacyjnym żywności i środków żywienia zwierząt na zgodność z maksymalnymi dopuszczalnymi poziomami skażeń promieniotwórczych (Dz. U. Nr 98, poz. 988), 9. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizującym pracowników zewnętrznych narażonych podczas pracy na terenie kontrolowanym (Dz. U. Nr 102, poz. 1064), 10. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie informacji wyprzedzającej dla ludności na wypadek zdarzenia radiacyjnego (Dz. U. Nr 102, poz. 1065), 11. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 20, poz. 168), 12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie planów postępowania awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Dz. U. Nr 20, poz. 169 oraz Dz.U. z 2007 r. Nr 131, poz. 912), 13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych wymagań dla zakładów opieki zdrowotnej ubiegających się o wydanie zgody na prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach medycznych, polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu radioterapii onkologicznej (Dz. U. Nr 75, poz. 528, Dz. U. z 2011 r. Nr 48, poz. 252 oraz Dz. U. z 2012 r., poz. 471), 14. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 140, poz. 994), 18. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących formy i treści wzorcowych i roboczych medycznych procedur radiologicznych (Dz.U. Nr 24, poz. 161), 19. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie podstawowych wymagań dotyczących terenów kontrolowanych i nadzorowanych (Dz. U. Nr 131, poz. 910), 20. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie warunków przywozu na terytorium Rzeczy pospolitej Polskiej, wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz tranzytu przez to terytorium mate riałów jądrowych, źródeł promieniotwórczych i urządzeń zawierających takie źródła (Dz. U. Nr 131, poz. 911), 21. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wymagań dotyczących rejestracji dawek indywidualnych (Dz. U. Nr 131, poz. 913), 22. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 października 2007 r. w sprawie dotacji podmiotowej i celowej, opłat oraz gospodarki finansowej przedsiębiorstwa państwowego użyteczności publicznej – „Zakład Unieszko dliwiania Odpadów Promieniotwórczych” (Dz. U. Nr 185, poz. 1311), 23. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 marca 2008 r. w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek ochrony zdrowia udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu rentgenodiagnostyki, radiologii zabiego wej oraz diagnostyki i terapii radioizotopowej chorób nienowotworowych (Dz. U. Nr 59, poz. 365), 24. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 marca 2008 r. w sprawie bazy danych urządzeń radiologicznych (Dz. U. Nr 59, poz. 366), 25. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 października 2008 r. w sprawie udzielania zezwolenia oraz zgody na przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzyt przez to terytorium odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego (Dz. U. Nr 219, poz. 1402), 26. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie ochrony fizycznej materiałów jądrowych i obiektów jądrowych (Dz. U. Nr 207, poz. 1295), 27. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie sposobu sprawowania nadzoru i przeprowadzania kontroli w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu i Centralnym Biurze Antykorupcyjnym przez organy dozoru jądrowego (Dz. U. Nr 8, poz. 55), 28. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1015 i poz. 1023), 29. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 kwietnia 2011 r. w sprawie wykazu przejść granicznych, przez które mogą być wwożone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wywożone z tego tery torium materiały jądrowe, źródła promieniotwórcze, urządzenia zawierające takie źródła, odpady promie niotwórcze i wypalone paliwo jądrowe (Dz. U. Nr 89, poz. 513), 30. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 września 2011 r. w sprawie minimalnej sumy gwarancyjnej obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej osoby eksploatującej urządzenie jądrowe (Dz. U. Nr 206, poz. 1217), 31. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 września 2011 r. w sprawie badań psychiatrycznych i psycholo gicznych osób wykonujących czynności mające istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego 108 109 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU i ochrony radiologicznej w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność związaną z narażeniem, pole- Ważniejsze akty prawa wewnętrznego gającą na rozruchu, eksploatacji lub likwidacji elektrowni jądrowej (Dz. U. Nr 220, poz. 1310), 1. Zarządzenie nr 1 Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2002 r. w sprawie nadania statutu przedsiębior- 32. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie wzoru legitymacji służbowej inspek- stwu użyteczności publicznej pod nazwą „Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych” z sie- tora dozoru jądrowego (Dz. U. Nr 257, poz. 1544), dzibą w Otwocku-Świerku, 33. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie Rady do spraw Bezpieczeństwa 2. Zarządzenie nr 4 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 marca 2002 r. w sprawie wykony- Jądrowego i Ochrony Radiologicznej (Dz. U. Nr 279, poz. 1643), wania przepisów ustawy – Prawo atomowe w Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej i jednos- 34. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie wzoru kwartalnego sprawozdania tkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (Dz. Urz. MSWiA Nr 3, poz. 7), o wysokości uiszczonej wpłaty na fundusz likwidacyjny (Dz. U. z 2012 r., poz. 43), 3. Zarządzenie nr 51/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 17 września 2003 r. w sprawie wykonywania prze- 35. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 marca 2012 r. w sprawie dotacji celowej udzielanej w celu zapew- pisów ustawy – Prawo atomowe w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej nienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej kraju przy stosowaniu promieniowania jonizu- (Dz. Urz. MON Nr 15, poz. 161), jącego (Dz. U. z 2012 r., poz. 394), 4. Zarządzenie Ministra Środowiska nr 69 z dnia 3 listopada 2011 r. w sprawie nadania statutu Państwowej 36. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie oceny okresowej bezpieczeństwa jądro- Agencji Atomistyki (Dz. Urz. MŚ i GIOŚ Nr 4, poz. 66). wego obiektu jądrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 556), 37. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowych zasad tworzenia i dzia- Nowe ustawy związane z bezpieczeństwem jądrowym i ochroną radiologiczną są wymienione w rozdziale II. 2.2. łania Lokalnych Komitetów Informacyjnych oraz współpracy w zakresie obiektów energetyki jądrowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 861), 38. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie inspektorów dozoru jądrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1014), 39. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie stanowisk mających istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz inspektorów ochrony radiologicznej (Dz. U. z 2012 r., poz. 1022), 40. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie czynności mających istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność polegającą na rozruchu, eksploatacji lub likwidacji elektrowni jądrowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 1024), 41. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu przeprowadzania oceny terenu przeznaczonego pod lokalizację obiektu jądrowego, przypadków wykluczających możliwość uznania terenu za spełniający wymogi lokalizacji obiektu jądrowego oraz w sprawie wymagań dotyczących raportu lokalizacyjnego dla obiektu jądrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1025), 42. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 sierpnia 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania analiz bezpieczeństwa przeprowadzanych przed wystąpieniem z wnioskiem o wydanie zezwolenia na bu dowę obiektu jądrowego oraz zakresu wstępnego raportu bezpieczeństwa dla obiektu jądrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1043), 43. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 sierpnia 2012 r. w sprawie wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, jakie ma uwzględniać projekt obiektu jądrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1048), 44. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 października 2012 r. w sprawie wysokości wpłaty na pokrycie kosztów końcowego postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi oraz na pokrycie kosztów likwidacji elektrowni jądrowej dokonywanej przez jednostkę organizacyjną, która otrzy mała zezwolenie na eksploatację elektrowni jądrowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 1213), 45. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie nadawania uprawnień inspektora ochrony radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty rentgenowskie w celach medycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 1534) – weszło w życie 1 stycznia 2013 r., 46. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2013 r. w sprawie wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochro ny radiologicznej dla etapu likwidacji obiektów jądrowych oraz zawartości raportu z likwidacji obiektu ją drowego (Dz. U. z 2013 r., poz. 270) – weszło w życie 14 marca 2013 r., 47. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2013 r. w sprawie wymagań dotyczących rozruchu i eks ploatacji obiektów jądrowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 281) – weszło w życie 15 marca 2013 r. 110 111 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU Wybrane akty prawa wspólnotowego 1. Dyrektywa Rady 96/29/Euratom z dnia 13 maja 1996 r. ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeń stwa w zakresie ochrony zdrowia pracowników i ogółu społeczeństwa przed zagrożeniami wynikającymi ZAŁĄCZNIK NR 2 z promieniowania jonizującego (Dz. Urz. WE L 159 z 29 czerwca 1996 r., str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 2, str. 291)9, 2. Dyrektywa Rady 89/618/Euratom z dnia 27 listopada 1989 r. w sprawie informowania ogółu społeczeństwa WYKAZ WAŻNIEJSZYCH AKTÓW PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO I EUROPEJSKIEGO o środkach ochrony zdrowia, które będą stosowane oraz działaniach, jakie należy podjąć w przypadku pogo towia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 357 z 7 grudnia 1989 r., str. 31; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, Umowy międzynarodowe rozdz. 15, t. 1, str. 366)10, 1. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM), 3. Dyrektywa Rady 90/641/Euratom z dnia 4 grudnia 1990 r. w sprawie praktycznej ochrony pracowników 2. Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, sporządzony w Moskwie, Waszyngtonie i Londynie dnia 1 lipca zewnętrznych, narażonych na promieniowanie jonizujące podczas pracy na terenie kontrolowanym (Dz. Urz. 1968 r. (Dz. U. z 1970 Nr 8, poz. 60) (INFCIRC/140) i wynikające z niego: WE L 349 z 13 grudnia 1990 r., str. 21, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, • Porozumienie między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Irlandią, Repu- str. 405, z późn. zm.)11, bliką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Europejską Wspólnotą Energii 4. Dyrektywa Rady 97/43/Euratom z dnia 30 czerwca 1997 r. w sprawie ochrony zdrowia osób fizycznych Atomowej i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej dotyczące wprowadzenia w życie artykułu III ustę- przed niebezpieczeństwem wynikającym z promieniowania jonizującego związanego z badaniami medycz- py 1 i 4 Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, podpisane w Brukseli dnia 5 kwietnia 1973 r. (Dz. U. nymi oraz uchylająca dyrektywę 84/466/Euratom (Dz. Urz. WE L 180 z 9 lipca 1997 r., str. 22, z późn. zm., z 2007 r. Nr 218, poz. 1617), Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 3, str. 332, z późn. zm.)12, • Protokół dodatkowy do Porozumienia między Republiką Austrii, Królestwem Belgii, Królestwem Danii, 5. Dyrektywa Rady 2003/122/Euratom z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie kontroli wysoce radioaktywnych Republiką Finlandii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim źródeł zamkniętych i odpadów radioaktywnych (Dz. Urz. UE L 346 z 31 grudnia 2003 r., str. 57; Dz. Urz. Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Portugalską, Królestwem Hiszpanii, Kró- UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7, str. 694)13, lestwem Szwecji, Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Międzynarodową Agencją Energii Atomowej 6. Dyrektywa Rady 2006/117/Euratom z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad prze- dotyczącego wprowadzenia w życie artykułu III ustępy 1 i 4 Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, mieszczaniem odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jądrowego (Dz. Urz. UE L 337 z 5 gru- podpisany w Wiedniu dnia 22 września 1998 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 156, poz. 1096). dnia 2006 r., str. 21), 3. Konwencja o wczesnym powiadamianiu o awarii jądrowej, sporządzona w Wiedniu dnia 26 września 1986 r. 7. Dyrektywa Rady 2009/71/Euratom z dnia 25 czerwca 2009 r. ustanawiająca wspólnotowe ramy bezpieczeń- (Dz. U. z 1988 r. Nr 31, poz. 216), stwa jądrowego obiektów jądrowych (Dz. Urz. UE L 172 z 2 lipca 2009 r. str. 18 oraz Dz. Urz. UE L 260 4. Konwencja o pomocy w przypadku awarii jądrowej lub zagrożenia radiologicznego, sporządzona w Wiedniu z 3 października 2009 r. str. 40), dnia 26 września 1986 r. (Dz. U. z 1988 r. Nr 31, poz. 218), 8. Dyrektywa Rady 2011/70/Euratom z dnia 19 lipca 2011 r. ustanawiająca ramy wspólnotowe w zakresie 5. Konwencja bezpieczeństwa jądrowego, sporządzona w Wiedniu dnia 20 września 1994 r. (Dz. U. z 1997 r. odpowiedzialnego i bezpiecznego gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promienio- Nr 42, poz. 262), twórczymi (Dz. Urz. UE L 199 z 2 sierpnia 2011 r., str. 48), 6. Wspólna konwencja bezpieczeństwa w postępowaniu z wypalonym paliwem jądrowym i bezpieczeństwa 9. Rozporządzenie Rady (Euratom) Nr 3954/87 z dnia 22 grudnia 1987 r. ustanawiające maksymalne dozwolone w postępowaniu z odpadami promieniotwórczymi, sporządzona w Wiedniu dnia 5 września 1997 r. (Dz. U. poziomy skażenia radioaktywnego środków spożywczych oraz pasz po wypadku jądrowym lub w każdym z 2002 r. Nr 202, poz. 1704), innym przypadku pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 371 z 30 grudnia 1987 r., str. 11, z późn. zm; 7. Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych wraz z załącznikami I i II, otwarta do podpisu w Wiedniu Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 333, z późn. zm.), i Nowym Jorku w dniu 3 marca 1980 r. (Dz. U. z 1989 r. Nr 17, poz. 93), 10. Rozporządzenie Komisji (Euratom) Nr 944/89 z dnia 12 kwietnia 1989 r. ustanawiające maksymalne doz- 8. Konwencja wiedeńska o odpowiedzialności cywilnej za szkodę jądrową, sporządzona w Wiedniu dnia 21 maja wolone poziomy skażenia radioaktywnego w środkach spożywczych o mniejszym znaczeniu w następstwie 1963 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 63, poz. 370), wypadku jądrowego lub w każdym innym przypadku pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 101 z 13 kwiet- 9. Wspólny protokół dotyczący stosowania Konwencji wiedeńskiej i Konwencji paryskiej (o odpowiedzialności nia 1989 r., str. 17; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 347), za szkody jądrowe), sporządzony w Wiedniu dnia 21 września 1988 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 129, poz. 633), 11. Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2219/89 z dnia 18 lipca 1989 r. w sprawie specjalnych warunków wywozu 10. Protokół zmieniający Konwencję wiedeńską z 1963 roku o odpowiedzialności cywilnej za szkody jądrowe, środków spożywczych oraz pasz po wypadku jądrowym lub w każdym innym przypadku pogotowia radiolo- sporządzony w Wiedniu dnia 12 września 1997 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 4, poz. 9). gicznego (Dz. Urz. WE L 211 z 22 lipca 1989 r., str. 4; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 11, t. 16, str. 342), 9 Zgodnie z art. 107 dyrektywy Rady 2013/59/Euratom z dnia 5 grudnia 2013 r. ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeństwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na promieniowanie jonizujące oraz uchylająca dyrektywy 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom, 97/43/Euratom i 2003/122/Euratom (Dz. Urz. WE L 13 z 17 stycznia 2014 r., str. 1) traci moc ze skutkiem od dnia 6 lutego 2018 r. 10 Zgodnie z art. 107 dyrektywy Rady 2013/59/Euratom traci moc ze skutkiem od dnia 6 lutego 2018 r. 11 Zgodnie z art. 107 dyrektywy Rady 2013/59/Euratom traci moc ze skutkiem od dnia 6 lutego 2018 r. 12 Zgodnie z art. 107 dyrektywy Rady 2013/59/Euratom traci moc ze skutkiem od dnia 6 lutego 2018 r. 13 Zgodnie z art. 107 dyrektywy Rady 2013/59/Euratom traci moc ze skutkiem od dnia 6 lutego 2018 r. 112 113 DZIAŁALNOŚĆ PREZESA PAŃSTWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI oraz OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA JĄDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCE W 2013 ROKU 12. Rozporządzenie Komisji (Euratom) Nr 770/90 z dnia 29 marca 1990 r. ustanawiające maksymalne dozwolone poziomy skażenia radioaktywnego pasz w następstwie wypadku jądrowego lub wszelkich innych przypadków pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 83 z 30 marca 1990 r., str. 78; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 379), 13. Rozporządzenie Rady (Euratom) Nr 1493/93 z dnia 8 czerwca 1993 r. w sprawie przesyłania substancji radioaktywnych między Państwami Członkowskimi (Dz. Urz. WE L 148 z 19 czerwca 1993 r., str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 12, t. 1, str. 155), 14. Rozporządzenie Komisji (Euratom) Nr 302/2005 z dnia 8 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zabezpieczeń przyjętych przez Euratom (Dz. Urz. UE L 54 z 28 lutego 2005 r., str. 1), 15. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1635/2006 z dnia 6 listopada 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (EWG) nt 737/90 w sprawie warunków regulujących przywóz produktów rolnych pochodzących z państw trzecich w następstwie wypadku w elektrowni jądrowej w Czarnobylu (Dz. Urz. UE L 306 z 7 listopada 2006 r., str. 3), 16. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 733/2008 z dnia 15 lipca 2008 r. w sprawie warunków regulujących przywóz produktów rolnych pochodzących z krajów trzecich w następstwie wypadku w elektrowni jądrowej w Czarnobylu (Dz. Urz. UE L 201 z 30 lipca 2007 r., str. 1), 17. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) Nr 284/2012 z dnia 29 marca 2012 r. wprowadzające specjalne warunki regulujące przywóz paszy i żywności pochodzących lub wysyłanych z Japonii w następstwie wypadku w elektrowni jądrowej Fukushima i uchylające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 961/2011, (Dz. Urz. UE L 92 z 30 marca 2012 r., str. 16), 18. Decyzja Rady z dnia 14 grudnia 1987 r. w sprawie wspólnotowych warunków wczesnej wymiany informacji w przypadku pogotowia radiologicznego (87/600/Euratom) (Dz. Urz. WE L 211 z 22 lipca 1989 r., str. 4; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 11, t. 16, str. 342), 19. Decyzja Komisji z dnia 5 marca 2008 r. ustanawiająca standardowy dokument dla nadzoru i kontroli nad prze mieszczaniem odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jądrowego określonych w dyrek tywie Rady 2006/117/Euratom (2008/312/Euratom) (Dz. Urz. UE L 107 z 17 kwietnia 2008 r., str. 32). 114 www.paa.gov.pl
Podobne dokumenty
Numer 2/2013 - Państwowa Agencja Atomistyki
INFRASTRUKTURA DOZORU JĄDROWEGO W POLSCE................................................................................................................3
Bardziej szczegółowoRaport za 2010 r. - Państwowa Agencja Atomistyki
od zdarzeń radiacyjnych w kraju lub zagranicą. Na podstawie prowadzonych prac i pomiarów zaprezentowanych w niniejszym opracowaniu można stwierdzić, że stan źródeł promieniowania jonizującego, obie...
Bardziej szczegółowo