Wybrane jednostki strukturalne Sudetów na tle

BASENY ŒRÓDGÓRSKIE: KONTEKST REGIONALNY ŒRODOWISK I PROCESÓW SEDYMENTACJI
Wybrane jednostki strukturalne Sudetów na tle trendu geomorfologicznego
Jurand Wojewoda
Inst., Nauk Geol., Uniwersytet Wroc³awski, Pl. Maksa Borna 9, 50-204 Wroc³aw; e-mail: [email protected]
Zestawienie g³ównych elementów budowy geologicznej
na tle powierzchni trendu 8-stopnia obszaru Sudetów sugeruje wyraŸny zwi¹zek elewacji, depresji oraz linii neutralnej z pasem strukturalnym – po³udniowosudeck¹ stref¹
œcinania (ISSZ). W obrêbie tego pasa wystêpuj¹ liczne charakterystyczne, typowe dla re¿imu przesuwczego, romboidalne zapadliska tektoniczne.
Dwie elipsoidalne w zarysie elewacje na powierzchni
trendu 8-stopnia - elewacja karkonosko-izerska (EKI) i
elewacja orlicko-œnie¿nicka (EOS), oraz s¹siaduj¹ce z nimi
obni¿enia, obejmuj¹ obszary bardzo zró¿nicowane litologicznie, zbudowane ze ska³ krystalicznych po osadowe. Tym
samym ma³o prawdopodobne jest, aby te formy trendu morfologicznego w Sudetach powsta³y w nastêpstwie selektywnej denudacji. Obszary te wystêpuj¹ na tyle blisko siebie, ¿e
mo¿na równie¿ wykluczyæ wp³yw zró¿nicowania klimatu
zarówno w przesz³oœci, jak i obecnie na sposoby wietrzenia
i erozji pod³o¿a.
Zapadliska zlokalizowane w zachodnim segmencie ISSZ
(baseny podkarkonoskie (PKB), basen Trutnova (TB), basen
Nachodu (NB)) wype³nione s¹ utworami permo-triasu,
kredy i neogenu. Kszta³t zapadlisk sugeruje prawoskrêtny
re¿im przesuwaczy, a utwory permu i neogenu nawi¹zuj¹
zmiennoœci¹ facjaln¹ do ram zapadlisk (por. Martinek, 2007;
Wojewoda, 2007 a & b). Z kolei zapadliska w segmencie
wschodnim wystêpuj¹ przede wszystkim na obszarze rowu
Górnej Nysy K³odzkiej (NTB) s¹ wype³nione utworami
kredy i neogenu i wskazuj¹ na lewoskrêtny kierunek przemieszczeñ (Wojewoda, 2005). Sinistralny zwrot przemieszczeñ pod³o¿a potwierdza siê w miejscach, gdzie wspó³czeœnie obserwujemy wyraŸne anomalie kszta³tu doliny Nysy
K³odzkiej ponad udokumentowanymi strefami uskokowymi
(Wojewoda, 2004 and 2005 a).
Przesuwaczy charakter ISSZ dokumentuj¹ struktury
tektoniczne ni¿szego rzêdu wystêpuj¹ce w jej obrêbie.
Wzd³u¿ osi ISSZ biegnie uskok ramowy zapadliska Kudowy
– uskok Žïarky-Jakubowice, który stanowi naturalne
przed³u¿enie strefy uskokowej Poøièi-Hronov (phf). Zjawiska strukturalne udokumentowane ostatnio w obrêbie tego
uskoku jednoznacznie potwierdzaj¹ prawoskrêtny charakter
uskoku oraz zwi¹zek kopu³y strukturalnej Pstr¹¿nej i granitoidu Kudowy z tym uskokiem (Wojewoda 2007 b & c).
W obrêbie ISSZ wystêpuje niemal ca³y masyw Gór Sto³owych. Uskok ramowy zapadliska Kudowy przed³u¿a siê w
kierunku wschodnim i na obszarze Gór Sto³owych wyznacza
po³udniow¹ granicê rowu tektonicznego Czerwonej Wody
o osi równoleg³ej do ISSZ. Rów tworzy pod³u¿ne obni¿enie,
zlokalizowane centralnie w osi wododzia³u Gór Sto³owych
(!) - dolinê potoku Czerwona Woda. W obrêbie rowu wystêpuj¹ romboidalne obszary podwy¿szonej akomodacji wype³nione utworami neogenu. Jednym z nich jest Wielkie Torfowisko Batorowskie, gdzie od plejstocenu odbywa siê sedymentacja fitogeniczna (Marek, 1998). Kszta³t zapadlisk,
zniszczenia nawierzchni dróg ponad czynnymi wspó³czeœnie
uskokami i wskaŸniki kinematyczne w ska³ach pod³o¿a
sugeruj¹ przesuwczy charakter uskoków ramowych rowu
Czerwonej Wody - prawoskrêtny w segmencie zachodnim i
lewoskrêtny w segmencie wschodnim. Takie pozorne
sprzeczne zachowanie kinematyczne w obrêbie tej samej
strefy uskokowej mo¿na satysfakcjonuj¹co wyt³umaczyæ
obecnoœci¹ poprzecznej strefy ekstensji w centralnej czêœci
rowu Czerwonej Wody (œródsudecka strefa tensji (ITZ),
Wojewoda, 2006). Inne oznaczenia: uskok sudecki brze¿ny
(smf), uskok œródsudecki (isf).
LITERATURA CYTOWANA
Marek, S., 1998. Rozwój Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w œwietle badañ biostratygraficznych, Szczeliniec, No. 4, 49-88. Martinek,
K., 2007. Permian of the Krkonoše Piedmont Basin. In: J., Wojewoda, [ed.] – Review of Permian sedimentary successions of Boskovice
Trough, Nachod Basin and Trutnov Basin, Sedimentologica, No.1 (1), 69-84. Wojewoda, J., 2007 b. Žïárky-Pstr¹¿na Dome: dextral strikeslip fault-related structure at the eastern termination of the Poøièi-Hronov Fault Zone (Sudetes, Góry Sto³owe Mts.), In: 12th Meeting of the
Czech Tectonic Studies Group, April 11-14, 2007 Teplá, CGS, Prague, 93-96. Wojewoda, J., 2007 b. Palaeogeography and tectonic evolution of the Žernov-Nachod-Kudowa sedimentary area, In: 12th Meeting of the Czech Tectonic Studies Group, April 11-14, 2007 Teplá, CGS,
Prague, 96-98.
– 33 –
Polska Konferencja Sedymentologiczna
POKOS’3 [streszczenia]
– 34 –
Kudowa Zdrój, 15-21.09.2008