a006 - Perkoz rdzawoszyi
Transkrypt
a006 - Perkoz rdzawoszyi
Podiceps grisegena (Perkoz rdzawoszyi) Tytu∏ Podiceps grisegena A006 (Bodd., 1783) Perkoz rdzawoszyi Rzàd: perkozy, rodzina: perkozy Status wyst´powania w Polsce Nieliczny, lokalnie Êrednio liczny gatunek l´gowy. Opis gatunku Mo˝liwoÊç pomy∏ki z innymi gatunkami W upierzeniu godowym praktycznie jest nie do pomylenia z innymi gatunkami – rdzawà szyj´ ma te˝ perkoz rogaty Podiceps auritus (A007), ale u tego gatunku bok g∏owy jest czarny ze z∏otà smugà biegnàcà od dzioba do potylicy, a oczy sà czerwonawe. W upierzeniu spoczynkowym istnieje mo˝liwoÊç pomy∏ki z perkozem dwuczubym Podiceps cristatus (A005), lecz ten ostatni ma czysto bia∏à szyj´, a oczy otoczone bia∏ymi piórami (u perkoza rdzawoszyjego oczy otaczajà czarne pióra). Biologia Tryb ˝ycia Gatunek o aktywnoÊci dziennej, ale podczas w´drówki leci g∏ównie nocà. Na l´gowisku widywany jest pojedynczo lub w parach i grupach rodzinnych, podczas w´drówek i na zimowiskach widywany zarówno pojedynczo lub w ma∏ych stadach, jak i w du˝ych, luênych zgrupowaniach, liczàcych czasami setki osobników. W okresie l´gowym jest terytorialny – nawet ptaki gniazdujàce w luênych koloniach budujà gniazda w odleg∏oÊci kilkunastu metrów od siebie. L´gi Gatunek monogamiczny, dojrza∏oÊç p∏ciowà uzyskuje w wieku 2–3 lat, choç ju˝ roczne ptaki tworzà pary i zajmujà terytoria. Okres l´gowy trwa od kwietnia do sierpnia. perkoz rdzawoszyi Gniazdo stanowi p∏aski, p∏ywajàcy kopiec, o Êrednicy do 45 cm, a wysokoÊci do 50 cm, wystajàcy zaledwie 3–4 cm nad powierzchni´ lustra wody, zbudowany z gnijàcych liÊci roÊlin wodnych, umieszczony najcz´Êciej wÊród wynurzonej roÊlinnoÊci wodnej, zwykle na p∏ytkiej wodzie, o g∏´bokoÊci 40–70 cm, lecz czasami na wodzie g∏´bszej (do 150 cm). Gniazdo umiejscowione jest zwykle na skraju trzcin lub pa∏ki, ale te˝ we wn´trzu luênych ∏anów szuwarów, czasami w zatopionych krzakach wierzb, a nawet niemal zupe∏nie odkryte, np. wÊród rdestu lub grzybieƒczyka. Jeden l´g w roku (wyjàtkowo dwa), samica sk∏ada 2–6 (zwykle 4–5) lekko owalnych, bia∏ych (z bladozielonkawym odcieniem) jaj. NajwczeÊniejsze l´gi spotyka si´ ju˝ w drugiej po∏owie kwietnia. Wysiadywanie trwa 21–23 dni (podczas ch∏odnej pogody nawet 27 dni). W trakcie wysiadywania kolor jaj zmienia si´ na skutek kontaktu z gnijàcà roÊlinnoÊcià na brudnobràzowy. Po stracie jaj w poczàtkowym okresie sezonu l´gowego, perkoz rdzawoszyi czasami ponownie przyst´puje do rozrodu. Piskl´ta po wykluciu sà cz´sto sà noszone na grzbiecie rodziców. Usamodzielniajà si´ po 8–10 tygodniach i samodzielnie podejmujà w´drówk´ jesiennà na zimowiska. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Ptak wielkoÊci krzy˝ówki, o d∏ugoÊci cia∏a 40–50 cm, rozpi´toÊci skrzyde∏ 77–85 cm, masie cia∏a 0,8–0,9 kg. Ptaki doros∏e majà czarny wierzch g∏owy, bia∏awe policzki i ˝ó∏tà nasad´ dzioba oraz czarniawy grzbiet. W upierzeniu godowym samce i samice majà charakterystycznà, rdzawoczerwonà szyj´, która w upierzeniu spoczynkowym jest szara. Osobniki m∏odociane ∏atwo rozpoznaç po bia∏ym policzku z dwoma ciemnymi, pod∏u˝nymi paskami i bladordzawej szyi. Zarówno ptaki doros∏e, jak i noszàce szat´ m∏odocianà majà czarne oczy. Samce i samice sà ubarwione jednakowo, lecz samice sà nieco mniejsze. Perkoz rdzawoszyi wydaje doÊç specyficzne g∏osy przypominajàce kwiczenie, chrzàkanie lub gdakanie. 43 Ptaki (cz´Êç I) Poradniki ochrony siedlisk i gatunków A006 W´drówki W´druje g∏ównie nocà, rzadziej o Êwicie, bàdê o zmierzchu. Wiosnà (po∏owa marca – prze∏om kwietnia i maja) obserwowany jest rzadko, zazwyczaj pojedynczo, w parach bàdê w niewielkich stadach. Podczas w´drówki jesiennej (prze∏om lipca i sierpnia – po∏owa listopada) spotykany jest cz´Êciej i w wi´kszych stadach (do 200 ptaków). Zimowanie Zimowiska populacji europejskiej zlokalizowane sà w zachodniej cz´Êci Ba∏tyku oraz na Morzach Pó∏nocnym, Âródziemnym i Czarnym. Znaczna cz´Êç ptaków zimuje na Êródlàdowych wodach Europy – Ârodkowej, Zachodniej i Po∏udniowej. Bardzo nielicznie zimuje w Europie Wschodniej. W Polsce na Êródlàdziu i we wschodniej cz´Êci wybrze˝a Ba∏tyku zimujà pojedyncze osobniki, zaÊ na wybrze˝u pomorskim przebywa zimà do 200 ptaków. Pokarm W okresie l´gowym (wiosna i lato) zjada g∏ównie wodne bezkr´gowce, jak larwy wa˝ek i chrzàszczy (m.in. p∏ywaka ˝ó∏tobrze˝ka i ka∏u˝nicy), zaÊ drobne ryby stanowià podstaw´ po˝ywienia podczas w´drówek i na zimowisku. Zjada tak˝e niewielkie iloÊci roÊlin wodnych (ramienice, rdestnice). Na uwag´ zas∏uguje osobliwy zwyczaj po∏ykania piór, notowany tak˝e u innych gatunków perkozów. Wyst´powanie Siedlisko Siedliskiem perkoza rdzawoszyjego w Polsce (i Europie Ârodkowej) sà akweny na terenach nizinnych i wy˝ynnych. Preferuje stosunkowo niedu˝e (do 3 ha) i p∏ytkie (do 2 m g∏´bokoÊci) zbiorniki, z dobrze rozwini´tà roÊlinnoÊcià wynurzonà, ale równoczeÊnie z obecnoÊcià otwartej wody. Zasiedla równie˝ starorzecza i torfianki, a tak˝e tak nietypowe akweny, jak osadniki i wyrobiska w sàsiedztwie siedzib ludzkich. W sezonie pozal´gowym, poza wodami Êródlàdowymi bogatymi w drobne ryby, zasiedla przybrze˝ne wody morskie. Siedliska z za∏àcznika I Dyrektywy Siedliskowej, które mogà byç istotne dla gatunku 1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) 1160 Du˝e p∏ytkie zatoki 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion Rozmieszczenia geograficzne W Europie wyst´puje podgatunek P. g. grisegena zasiedlajàcy wi´kszoÊç Êrodkowej i wschodniej oraz cz´Êciowo pó∏nocnej i po∏udniowo-wschodniej cz´Êci kontynentu – gniazduje od Uralu po Szwecj´, Holandi´, Niemcy, Austri´, BoÊni´, Macedoni´ i Bu∏gari´ oraz Krym. Od koƒca lat 70. pojedyncze pary gnieêdzi∏y si´ w Szkocji, Francji, Belgii i S∏owenii. Podga- 44 tunek ten gnieêdzi si´ równie˝ w zachodniej i Êrodkowo-zachodniej Azji. Zimowiska zlokalizowane sà w zachodniej cz´Êci Ba∏tyku oraz na Morzu Pó∏nocnym, Âródziemnym, Czarnym, Kaspijskim i Jeziorze Aralskim. Znaczna cz´Êç ptaków zimuje na Êródlàdowych wodach Europy. Inny podgatunek gniazduje na wschodzie Syberii, w Mand˝urii, pó∏nocnej Japonii, w zachodniej Kanadzie i pó∏nocno-zachodniej cz´Êci USA; jego zimowiska rozciàgajà si´ od po∏udniowej Japonii i Korei przez Aleuty do Kalifornii, a tak˝e na wschodnich wybrze˝ach USA do Florydy na po∏udniu. Rozmieszczenie w Polsce W Polsce gniazduje we wszystkich regionach, szczególnie licznie na Pomorzu Szczeciƒskim, Âlàsku, Mazowszu, w Wielkopolsce, w Ma∏opolsce i na Lubelszczyênie. Sporadycznie wyst´puje w pó∏nocno-wschodniej cz´Êci Pomorza Zachodniego, na Suwalszczyênie oraz w Sudetach i Karpatach. Najwy˝ej po∏o˝one stanowiska l´gowe zlokalizowane sà na Podhalu (610 m n.p.m.), u podnó˝a Karkonoszy (350 m n.p.m.) i niedaleko Sanoka (340 m n.p.m.). Nieliczny jest na Pojezierzu Mazurskim, zaÊ w delcie Wis∏y nie gnieêdzi si´ poza jez. Dru˝no. Nieliczne pary gniazdujà na peryferiach osiedli ludzkich, nawet w obr´bie du˝ych miast (Warszawa, Poznaƒ, Bytom). Zimowanie perkoza rdzawoszyjego w kraju jest s∏abo zaznaczone. W ostatnich sezonach zimowych by∏ notowany nieco liczniej na Êródlàdziu. Zimuje te˝ w znacznych iloÊciach na Zatoce Pomorskiej, ju˝ poza naszymi wodami terytorialnymi oraz wzd∏u˝ pomorskiego wybrze˝a Ba∏tyku. Status ochronny Ochrona gatunkowa w Polsce: gatunek obj´ty ochronà Êcis∏à (Dz U z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) Status zagro˝enia w Europie: S gatunek niezagro˝ony, którego status ochronny jest prawdopodobnie odpowiedni BirdLife International: SPEC Dyrektywa Ptasia: Art. 4.2 Konwencja Berneƒska: za∏àcznik II Konwencja Boƒska: za∏àcznik II Porozumienie AEWA Wyst´powanie gatunku na obszarach chronionych W Polsce na obszarach chronionych wyst´puje niewielka cz´Êç krajowej populacji l´gowej (10–20 %). Stosunkowo licznie perkoz rdzawoszyi wyst´puje na terenie PN UjÊcia Warty oraz Biebrzaƒskiego, Narwiaƒskiego i Poleskiego, a tak˝e w PK Dolina Baryczy. Rozwój i stan populacji WielkoÊç europejskie populacji l´gowej perkoza rdzawoszyjego szacowana jest na 31 000–140 000 p. Najlicz- Podiceps grisegena (Perkoz rdzawoszyi) Tytu∏ • intensyfikacja gospodarki stawowej prowadzàca do likwidacji roÊlinnoÊci wynurzonej; • wiosenne wypalanie suchej roÊlinnoÊci (bezprawne); • aktywne przeÊladowanie ze strony u˝ytkowników stawów rybnych i jezior; • stosowanie stawnych sieci rybackich w miejscach zimowych koncentracji; • realizacja planów rozbudowy farm elektrowni wiatrowych na obszarze p∏ytkiego morza; • dla ptaków zimujàcych na Ba∏tyku zagro˝eniem jest zanieczyszczenie wody substancjami ropopochodnymi; pobrudzenie piór tymi substancjami (zaraza oliwna) stanowi dla ptaków Êmiertelne niebezpieczeƒstwo. A006 Propozycje odnoÊnie do zarzàdzania Nale˝y: • opracowaç i wdro˝yç mechanizmy rekompensowania ekstensywnych metod gospodarowania na stawach rybnych; • opracowaç i wdro˝yç zasady przyjaznego ptakom pozyskiwania trzciny na zbiornikach wodnych; • podjàç budow´ p∏ytkich, zaroÊni´tych zbiorników wodnych w ramach programu ma∏ej retencji. W Parnowie na Pomorzu Zachodnim w 1976 r. zalano Êródpolne obni˝enie, tworzàc niewielki zbiornik retencyjny. W latach 1983–1988 gniazdowa∏o tam 8–12 par tego gatunku; • podjàç redukcj´ drapie˝ników, zw∏aszcza norki amerykaƒskiej, jenota i lokalnie wrony siwej; • uregulowaç zasady gospodarki rybackiej na obszarach koncentracji ptaków wodnych (opracowaç i wprowadziç przepisy precyzujàce czas i miejsce stosowania poszczególnych typów sieci rybackich); • chroniç obszary morskie przed zanieczyszczeniami ropopochodnymi; • odstàpiç od planów budowy elektrowni wiatrowych posadowionych na p∏ytkich akwenach morza (co najmniej do izobaty 20 m). Propozycje badaƒ Nale˝y zbadaç: • rozmieszczenie i liczebnoÊç krajowej populacji l´gowej; • sukces rozrodczy; • prze˝ywalnoÊç; • rozmieszczenie zimowisk i tras przelotu krajowej populacji l´gowej; • zagospodarowaç przy∏ów ptaków w sieci rybackie na polskich obszarach morskich (badanie: sk∏adu pokarmu, ska˝enia Êrodkami chemicznymi, molekularne, wiadomoÊci powrotne o ptakach obràczkowanych). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków niej gniazduje w Rosji (10 000–100 000 p.), na Ukrainie (7000–12 000 p.) i w Finlandii (5000–7000 p.). LiczebnoÊç zimujàcych ptaków, na podstawie liczebnoÊci populacji l´gowej, oceniana jest na oko∏o 90 000–140 000 os. Cz´Êç z nich zimuje w pó∏nocno-zachodniej Europie, cz´Êç natomiast w basenie Morza Âródziemnego i Morza Czarnego. W Europie liczebnoÊç gatunku jest stabilna, a na zachodzie kontynentu zaznacza si´ zjawisko rozszerzania si´ area∏u. O zmianach liczebnoÊci zachodzàcych w populacji l´gowej perkoza rdzawoszyjego na obecnym terytorium Polski brak szczegó∏owych informacji. Charakterystyczne dla gatunku jest niesta∏e zajmowanie stanowisk: zanikanie lokalnych populacji oraz kolonizowanie nowych akwenów. W sprzyjajàcych okolicznoÊciach, np. podczas d∏ugo utrzymujàcych si´ wylewów rzek, gatunek mo˝e lokalnie mocno zwi´kszaç liczebnoÊç, gniazdujàc w nietypowych siedliskach, np. na zalanych ∏àkach (np. dolina Odry przy ujÊciu Stobrawy, dolina Warty ko∏o Konina). Znane sà zmiany liczebnoÊci, jakim podlega∏y lokalne populacje w niektórych regionach w drugiej po∏owie XX w. I tak np. na terenie obecnego PN UjÊcie Warty w 1978 r. do l´gów przystàpi∏o 160 p., w latach 1979 i 1987–1988 nie wi´cej ni˝ 30 p. a w latach 1995–1997 do 60 p.; na Stawach Przygodzickich na poczàtku lat 80. gniazdowa∏o 23–28 p., w 1991, 1992 i 1993 odpowiednio 35, 70 i 135 p., ale w ostatnich latach stwierdzono wyraêne zmniejszenie si´ liczebnoÊci; na zb. Jeziorsko w 1989 r. gniazdowa∏y 3 p., w latach 1990–1991 30–39 p., a w latach 1993–1996 zaledwie 1–6 p.; na Stawach Milickich w latach 1982–1984 gnieêdzi∏o si´ odpowiednio 242, 230 i 198 p., a w latach 1992–1994 tylko 147, 139 i 120 p. LiczebnoÊç polskiej populacji l´gowej na prze∏omie XX i XXI w. oszacowana jest na 2000–3000 p., z czego na Âlàsku wyst´puje ok. 520–660 p., na Mazowszu i po∏udniowym Podlasiu ok. 520 p., w Wielkopolsce co najmniej 350 p., w Ma∏opolsce do 330 p. i na Lubelszczyênie do 150 p. W latach 1990 i 2000. perkoz rdzawoszyi wyst´powa∏ najliczniej w nast´pujàcych ostojach ptaków: Dolina Baryczy (wraz ze Stawami Przygodzickimi 270 p. w 1993), Jezioro Âwidwie (40–70 p. w latach 1991–1997), Ostoja Iƒska (50–60 p. w 2002), UjÊcie Warty (28–60 p. w latach 1995–1997), Dolina Górnej Narwi (do 60 p. w latach 1988–1994), Dolina TyÊmienicy (poni˝ej 40 p. w latach 1990–1995), Dolina Nidy (20–25 p. w 1997), Stawy Przemkowskie (12–21 p. w latach 1997–1998), Jezioro Turawskie (do 21 p. w 1991). Najwi´ksze liczebnoÊci zimujàcych perkozów rdzawoszyich znane sà z pomorskiego wybrze˝a Ba∏tyku (do 200 os.) oraz z obszaru Zatoki Pomorskiej (poza naszymi wodami terytorialnymi, do 1275 ptaków). Zagro˝enia Gatunkowi zagra˝a w Polsce: • osuszanie mokrade∏ i bagien; • likwidacja starorzeczy; Monitoring • ocena liczebnoÊci populacji l´gowej w kluczowych ostojach gatunku na terenie kraju co 3 lata. Metodyka do ustalenia; 45 Ptaki (cz´Êç I) A006 • coroczny monitoring ptaków zimujàcych na polskich obszarach morskich. Metodyka do ustalenia; • coroczny monitoring stopnia zanieczyszczenia ptaków produktami ropopochodnymi na polskich obszarach morskich. Metodyka do ustalenia. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Bibliografia 46 ANTCZAK J. 1991. Ptaki l´gowe rezerwatu Parnowo pod Koszalinem i mokrade∏ pod Ko∏obrzegiem. W: Górski W. (red.) L´gowiska ptaków wodnych i b∏otnych oraz ich ochrona w Êrodkowej cz´Êci Pomorza. S∏upsk, s. 65–76. BAZA DANYCH OSO – NATURA 2000. Zak∏ad Ornitologii PAN. BAZA DANYCH POLSKIEGO ATLASU ORNITOLOGICZNEGO. Zak∏ad Ornitologii PAN. BIRDLIFE INTERNATIONAL/EUROPEAN BIRD CENSUS COUNCIL. 2000. European bird populations: estimates and trends. BirdLife Conservation Series No. 10. Cambridge, 160 s. BUKACI¡SKI D., JAB¸O¡SKI P. 1992. Awifauna l´gowa jeziora ¸uknajno i terenów przyleg∏ych w latach 1982–1987. Not. Orn., 33: 5–45. CEMPULIK P., KROTOWSKI T. 1987. Awifauna l´gowa i zimujàca wybranych zbiorników wodnych w krajobrazie przemys∏owym Górnego Âlàska. Ptaki Âlàska, 5: 63–74. CZAPULAK A., ADAMSKI A., CIEÂLAK M., ZAWADZKI L. 1998. Ptaki wodne rezerwatu „Stawy Przemkowskie” w latach 90. Ptaki Âlàska, 12: 81–112. DOMBROWSKI A., S¸UPEK J., KUCZBORSKI R., RZ¢PA¸A M., TABOR A. 1994. Zmiany liczebnoÊci ptaków wodnych gniazdujàcych na stawach rybnych Êrodkowej cz´Êci Niziny Po∏udniowopodlaskiej. Not. Orn., 35: 273–282. DYRCZ A. 1991. Perkoz rdzawoszyi – Podiceps grisegena Bodd., 1783. W: Dyrcz A., Grabiƒski W., Stawarczyk T., Witkowski J. (red.) Ptaki Âlàska. Monografia faunistyczna. Wroc∏aw, s. 45–47. FLOUSEK J., GRAMSZ B. 1999. Atlas ptaków l´gowych Karkonoszy (1991–1994). Sprava Karkonosskeho narodniho parku. Vrchlabi, 424 s. GROMADZKI M., DYRCZ A., G¸OWACI¡SKI Z., WIELOCH M. 1994. Ostoje ptaków w Polsce. Gdaƒsk, 403 s. HORDOWSKI J. 1991. Rozmieszczenie i liczebnoÊç ptaków l´gowych w województwie przemyskim. Bolestraszyce, 80 s. JANISZEWSKI T., W¸ODARCZYK R., BARGIEL R., GRZYBEK J., KALI¡SKI A., LESNER B., MIELCZAREK S. 1998. Awifauna zbiornika Jeziorsko w latach 1986–1996. Not. Orn., 39: 121–150. J¢DRASZKO-DÑBROWSKA D., CYGAN J. P. 1995. L´gowe i zimujàce ptaki wodno-b∏otne Warszawy. Not. Orn., 36, 3–4: 241–271. KRZANOWSKI Z. 1999. Perkoz rdzawoszyi – ginàcy ptak szuwarów. ¸owiec Polski, 10: 10. KRZYÂKÓW T. 1995. Perkoz rdzawoszyi – Podiceps grisegena (Bodd., 1783). W: Jermaczek A., Czwa∏ga T., Jermaczek D., KrzyÊków T., Rudawski W., Staƒko R. (red.) Ptaki Ziemi Lubuskiej. Monografia faunistyczna. Âwiebodzin, s. 20–21. KUPCZYK M. 2000. Podiceps grisegena (Bodd., 1783) – Perkoz rdzawoszyi. W: Bednorz J., Kupczyk M., Kuêniak S., Winiecki A. (red.) Ptaki Wielkopolski. Poznaƒ, s. 35–37. KUREK H. 1993. Ptaki starorzecza Sanu w Hurku pod PrzemyÊlem. Badania nad ornitofaunà ziemi przemyskiej, 1: 59–72. KUROCHKIN E. N. 1982. Seroshchekaja poganka. W: ILICHEV V.D., FLINT V. E. (red.) Pticy SSSR. Istoria izuchenia. Gagary, poganki, trubkonosye. Moskva, s. 321–333. LLIMONA F., del HOYO J. 1992. Podicipedidae Grebes. W: del Hoyo J., Elliott A., Sargatal J. (red.) Handbook of the Birds of the World. Vol. 1. Ostrich to Ducks. Barcelona, s. 74–96. LUNIAK M., KOZ¸OWSKI P., NOWICKI W. 2001. Ptaki Warszawy 1962–2000. Warszawa, 179 s. MIELCZAREK P. 1992. Perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena. W: WALASZ K., MIELCZAREK P. (red.) Atlas ptaków l´gowych Ma∏opolski. 1985–1991. Wroc∏aw. s. 82–83. ¸AWNICZAK D. 1982. Z ekologii i biologii perkoza dwuczubego (Podiceps cristatus [L.]), perkoza rdzawoszyjego (Podiceps grisegena [Bodd.]) i zausznika (Podiceps nigricollis C.L. Brehm) na stawach rybnych ko∏o Milicza. Acta Universitatis Vratislaviensis. Prace Zoologiczne, 12: 63–81. POLAK M., WILNIEWCZYC P. 2001. Ptaki l´gowe doliny Nidy. Not. Orn., 42: 89–102. PTASZYK J. 2003. Ptaki Poznania. Stan jakoÊciowy i iloÊciowy oraz jego zmiany w latach 1850–2000. Poznaƒ, 508 s. SIKORA A., MEISSNER W., SKAKUJ M. 1994. Rzadkie gatunki ptaków obserwowane nad Zatokà Gdaƒskà w latach 1983–1989. Not. Orn., 35: 207–243. STAJSZCZYK M. 1993. Krzy˝ówki, cyraneczki i inne. Uwagi i propozycje. ¸owiec Polski, 10: 18–19. STAJSZCZYK M. Ptaki rozlewisk Odry na Ziemi Brzeskiej. Mscr. STAJSZCZYK M., ANDRZEJCZYK A., ¸UCIW P. Walory przyrodnicze stawów w Niemilu. Mscr. STASZEWSKI A., CZERASZKIEWICZ R. 2000. Awifauna l´gowa rezerwatu „Âwidwie” i okolic w latach 1990–1998. Not. Orn., 41: 115–138. STAWARCZYK T., KARNA A. 1992. Sukcesja l´gowych ptaków wodno-b∏otnych na Zbiorniku Turawskim w latach 1977–1991. Ptaki Âlàska, 9: 1–15. TOMIA¸OJå L. 1990. Ptaki Polski; rozmieszczenie i liczebnoÊç. Warszawa, 462 s. TOMIA¸OJå L., STAWARCZYK T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebnoÊç i zmiany. Wroc∏aw, 870 s. WETLANDS INTERNATIONAL. 2002. Waterbird Population Estimates – Third Edition. Wageningen, The Netherlands, 226 s. WINIECKI A., GRZYBEK J., KRUPA A., MIELCZAREK S. 1997. Awifauna l´gowa doliny Êrodkowej Warty. Not. Orn., 38: 87–120. WITKOWSKI J., OR¸OWSKA B., RANOSZEK E., STAWARCZYK T. 1995. Ptaki doliny Baryczy. Not. Orn., 36: 5–74. VLUG J. J. 1997. Podiceps grisegena Red-necked Grebe. W: Hagemeijer W. J. M., Blair M. J. (red.) The EBCC Atlas of European Breeding Birds: Their Distribution and Abundance. London, s. 10–11. ZAWADZKA D., ZAWADZKI J. 1995. Wst´pna charakterystyka awifauny Wigierskiego Parku Narodowego. Not. Orn., 36: 297–309. Marek Stajszczyk