EKSPERTYZA PT. „ROZWÓJ EKONOMICZNY OŚRODKÓW

Transkrypt

Andrzej Stasiak
Paweł Gaiński
EKSPERTYZA PT.
„ROZWÓJ EKONOMICZNY OŚRODKÓW
POWIATOWYCH POLSKI WSCHODNIEJ”
457
SPIS TREŚCI
I. Uwagi wstępne ........................................................................................................................... 459
II. Charakterystyka powiatów i ośrodków powiatowych .................................................................... 462
III. Krótka historia kształtowania się sieci osadniczej obecnych ośrodków powiatowych ...................... 465
IV. Dane dotyczące poszczególnych miast imiennie .......................................................................... 466
V. Zmiany w stanie ludności w 1999–2005 ...................................................................................... 471
VI. Rola kapitału ludzkiego .............................................................................................................. 473
VII. Charakterystyka społeczno-gospodarcza miast ośrodków Powiatowych ......................................... 474
VIII. Zagospodarowanie infrastrukturalne ........................................................................................... 478
IX. Problem bezrobocia .................................................................................................................... 479
X. Wnioski z ekspertyzy demograficznej GUS dla Polski Wschodniej ............................................... 481
XI. Wnioski i rekomendacje .............................................................................................................. 482
Literatura i materiały wykorzystane ..................................................................................................... 484
Aneks Statystyczny ............................................................................................................................. 485
458
I. UWAGI WSTĘPNE
Niniejsza ekspertyza obejmuje zbiór miast ośrodków powiatowych województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego. Na zbiór ten składa się 87 miast – siedzib powiatów ziemskich, oraz 14 siedzib powiatów grodzkich (miejskich). Te 14 siedzib powiatów miejskich pokrywa się z siedzibami 14 powiatów ziemskich otaczających miasta wydzielone (powiaty grodzkie).
Jak wiadomo omawiane powiaty znajdują się na obszarze ww. 5 województw charakteryzujących się najniższym poziomem PKB w Polsce będących w grupie 10 najuboższych regionów w obecnym układzie terytorialnym Unii Europejskiej (w granicach 32–36% PKB średniego dla UE). Cztery z tych województw przylegają
do obecnej granicy wschodniej Unii Europejskiej (warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie). Graniczące z województwami lubelskim i podkarpackim, woj. świętokrzyskie zostało włączone do tego
makroregionu ze względu na niski poziom PKB, zbliżoną charakterystykę osadnictwa. W makroregionie występuje brak miasta powyżej 0,5 mln mieszkańców – Lublin ok. 350 tys. mieszk., Białystok ok. 290 tys. i Kielce
mają ok. 210 tys. mieszkańców. Województwo świętokrzyskie ma podobną strukturę społeczno-zawodową
i niski poziom urbanizacji. Podstawowe dane o omawianych województwach przedstawia tablica Nr 1.
Tablica 1.
PODSTAWOWE DANE DOTYCZĄCE 5 WOJEWÓDZTW POLSKI WSCHODNIEJ1
Powierzchnia
w tys. km2
Ludność
w mln.
Osoby/ km2
Udział
ludności
miejskiej
312,7
38,2
122
61,7
100
1.Warmińsko-mazurskie
24,2
1,4
59
60,2
77
2. Podlaskie
20,2
1,2
60
58,9
75
3. Lubelskie
25,1
2,2
87
46,6
70
4. Podkarpackie
17,9
2,1
117
40,5
72
5. Świętokrzyskie
11,7
1,3
111
45,8
79
99,1
8,2
82
x
Wyszczególnienie
Polska
Województwa
Razem
PKB
Polska=100
x
Te bardzo uproszczone dane pokazują duże różnice między województwami w gęstości zaludnienia,
co ma wpływ na sieć osadniczą, zwłaszcza wiejską (małe, przeciętne wsie w województwach warmińskomazurskim i podlaskim) oraz na poziom urbanizacji zbliżony do średniej polskiej w województwach słabo
zaludnionych, tj. warmińsko-mazurskim, i bardzo niski w województwie podkarpackim, gdzie tylko ok. 40%
ludności mieszka w miastach przy najwyżej średniej gęstości zaludnienia i niski w województwach lubelskim i świętokrzyskim.
Jednak z punktu widzenia struktury zawodowej wsi, mierzonej udziałem rolnictwa i zawodami pokrewnymi, to właśnie ludności wiejska województwa podlaskiego miała najwyższe udziały gospodarstw do-
1
Rocznik Statystyczny Województw. GUS, Warszawa 2003. Produkt Krajowy brutto 2003 r. GUS, Katowice 2005.
459
mowych mających główne źródła utrzymania w pracy w rolnictwie, a w województwie podkarpackim najniższe. Patrz dane w tablicy 2.
Tablica 2.
GOSPODARSTWA DOMOWE MAJĄCE GŁÓWNE ŹRÓDŁA UTRZYMANIA W PRACY W ROLNICTWIE.
DANE W %% DLA OBSZARÓW WIEJSKICH2
Do 15%
Podkarpackie
15-20%
12,5
Warmińsko-mazurskie
Świętokrzyskie
20-30%
17,3
18,1
Lubelskie
23,4
30% i więcej
Podlaskie
33,6
Średnia Polska wieś ok. 16%
Ta specyfika wsi woj. podkarpackiego jest rezultatem rozwiniętej formy zatrudnienia tzw. „robotnikochłopów” po 1950 r.
Zdajemy sobie sprawę, że zadanie określone w tytule ekspertyzy ze względu na ogromną ilość niezbędnych informacji nie mogło być w pełni wykonane. W opracowaniu zebraliśmy i przeanalizowaliśmy
podstawowe dane statystyczne dotyczące miast – ośrodków powiatowych, które umożliwiły w pośredni
sposób wykonać postawione w tytule zlecenie. Aby te zagadnienie w pełni zrealizować należałoby przeprowadzić m.in. ankietyzację omawianych jednostek i po analizie cząstkowej kwestionariuszy wytypować
do badań szczegółowych kilkanaście miast. Jest to zadanie, które wymaga nakładów pracy rocznej zespołu
trzech do pięciu osób oraz nakładów finansowych rzędu 300 tysięcy złotych. Przedstawione przez nas dane
i informacje pozwalają jednak na ogólnikową ocenę sytuacji omawianego zbioru z podziałem na zarysowującą się typologię.
Przestrzenne rozmieszczenie analizowanych jednostek przedstawiają ryciny 1–5, z podziałem na kategorię wielkości (liczba ludności) miast ośrodków powiatowych.
Ryc. 1.
OŚRODKI POWIATOWE W WOJ. WARMIŃSKO−MAZURSKIM
miasta do 20 tys. mieszkańców
miasta od 20 tys. do 50 tys. mieszkańców
miasta powyżej 50 tys. mieszkańców
2
Patrz „Wieś Polska w świetle wyników NSP 2002 i PSR 2002, Biuletyn KPZK PAN Z. 213 pod. red. A. Stasiaka, Warszawa
2004.
460
Ryc. 2.
OŚRODKI POWIATOWE W WOJ. PODLASKIM
Ryc. 3
OŚRODKI POWIATOWE W WOJ. LUBELSKIM
Ryc. 4
OŚRODKI POWIATOWE W WOJ. PODKARPACKIM
461
Ryc. 5
OŚRODKI POWIATOWE W WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIM
II. CHARAKTERYSTYKA POWIATÓW I OŚRODKÓW POWIATOWYCH
Powiat jest jednostką podziału administracyjnego Polski wchodzącą w skład województwa. Powiaty
ziemskie skupiają kilka sąsiadujących ze sobą gmin, natomiast powiaty grodzkie to wydzielone gminy – miasta na prawach powiatu. Podział na powiaty przywróciła ostatnia reforma administracyjna kraju, która weszła w życie 1 stycznia 1999 roku3. Zgodnie z intencją ustawodawcy powiaty miały rozszerzyć w istotny
sposób funkcjonalny zakres samorządu terytorialnego, będąc łącznikiem między gminą a województwem
(oraz a może przede wszystkim administracją rządową). Nie mają jednak żadnych uprawnień władczych
wobec gminy. Mają przede wszystkim ogniskować życie publiczne w zakresie, który przekracza możliwości
gminy. Powiat wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, posiada osobowość prawną i podlega ochronie sądowej. Władzę uchwałodawczą i kontrolną sprawuje rada powiatu, zaś
organem wykonawczym jest zarząd ze starostą na czele. W powiatach grodzkich funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i prezydent miasta.
Zgodnie z Ustawą o samorządzie powiatowym do podstawowych kategorii spraw należy:
– ponadpodstawowa infrastruktura techniczna (współfinansowanie lokalnych linii autobusowych oraz
utrzymanie dróg publicznych o zasięgu ponadgminnym),
– ponadpodstawowa infrastruktura społeczna (w tym np. edukacja publiczna wychodząca poza obowiązek szkolny – szkoły ponadgimnazjalne: licea i szkoły zawodowe; ponadpodstawowa opieka zdrowotna i pomoc społeczna, polityka prorodzinna),
– porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli w wymiarze ponadgminnym (np. ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa, administracja architektoniczno-budowlana – inspekcja nadzoru
budowlanego),
– ochrona środowiska i zagospodarowanie przestrzenne w wymiarze lokalnym ponadgminnym (gospodarka wodna, gospodarka nieruchomościami, geodezja, kartografia i kataster, inspekcje rolnictwa, leśnictwa i żeglugi śródlądowej),
– tzw. działalność organizatorska polegająca przede wszystkim na rozwiązywaniu lokalnych problemów (przeciwdziałaniu bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy, ochrona praw konsumenta, wspieranie osób niepełnosprawnych, wydawanie zezwoleń na podejmowanie pracy przez cu-
3
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst pierwotny : Dz. U. 1998 r. Nr 91 poz. 578; tekst
jednolity: Dz. U. 2001 r., Nr 142 poz. 1592 z późniejszymi zmianami)
462
dzoziemców, utrzymanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów
administracyjnych.
Funkcje powiatu mają więc charakter uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do funkcji gminy.
W przeciwieństwie do gminy, której przysługuje domniemanie kompetencji, kompetencje powiatu mają
z założenia charakter taksatywny i w razie pojawienia się spraw nowych i nie uregulowanych przysługują
one z mocy prawa gminie. Począwszy od 1999 roku wielu instytucjom przywrócono lub dodano określenie
„powiatowy” lub rejonowy, np.: Powiatowe Urzędy Pracy, komendy rejonowe Policji, komendy rejonowe Państwowej Straży Pożarnej, sądy rejonowe, stacje sanitarno-epidemiologiczne i weterynaryjne itp. Postępował
także proces dostosowywania umiejscowienia określonych instytucji zgodnie z siecią miast powiatowych.
Niejednokrotnie niestety, nie miało to realnego odzwierciedlenia z rzeczywistymi potrzebami obsługi lokalnej społeczności.
Zakres funkcji ośrodka powiatowego można przedstawić analizując podstawowe funkcje lokalne miasta oraz typowe funkcje ponadlokalne związane przede wszystkim z umiejscowieniem stolicy powiatu. Wykorzystanie lokalnych funkcji miasta wiąże się z określeniem zasobów, traktowanych jako czynnik rozwoju
społeczno-gospodarczego ośrodka, odgrywający ogromną rolę w strukturze działań miejscowych władz. Do
podstawowych czynników rozwoju lokalnego (zasobów lokalnych) można zaliczyć: zasoby demograficzne
i pracy, potrzeby społeczności lokalnych, zainwestowanie infrastrukturalne, istniejący potencjał gospodarczy i charakterystyka rynku lokalnego, działalność samorządu terytorialnego i innych instytucji powiatowych i gminnych itp. Rozwój funkcji ponadlokalnych wykracza niejednokrotnie poza granicę powiatów:
środowisko przyrodnicze i kulturowe, turystyka, potencjał niektórej działalności np. usługowej i handlowej,
położenie geograficzne, istniejące regionalne i krajowe szlaki komunikacyjne, współpraca transgraniczna.
Wydaje się za celowe dokonanie charakterystyki powiatów znajdujących się na obszarze omawianych
5 województw i porównanie ich ze zbiorem ogólnopolskim. Opieramy się na danych GUS. W tablicy 3 podajemy wielkości powiatów w oparciu o liczby zamieszkałej w nich ludności. Wynika z niej, że w Polsce Wschodniej mniej było powiatów o dużej liczbie ludności. Struktury powiatów ziemskich określone wielkością powierzchni podajemy w tablicy 4. Z tego zestawienia wynika, iż w Polsce Wschodniej nie ma powiatów
o najmniejszej powierzchni, natomiast jest większy udział powiatów największych, co wynika, naszym zdaniem, z niższej gęstości zaludniania obszarów Polski Wschodniej.
Tablica 3.
POWIATY ZIEMSKIE WG LICZBY LUDNOŚCI4
Wyszczególnienie
Powiaty ziemskie
o liczbie ludności w tys.
4
Ogółem w Polsce
Razem Polska Wschodnia
314
100
87
100
Do 50,0
68
21,6
22
25,4
51-75
101
32,3
33
38
76-100
65
20,7
13
14,9
101-150
59
19,8
17
19,5
151-200
18
5,7
2
2,2
200 i więcej
3
0,9
-
-
Na podstawie: Mały Rocznik Statystyczny Polska 2006. GUS Warszawa 2006. „Ludność. Stan i struktura w przekroju
terytorialnym”. Stan 31.XII.2005. GUS Warszawa 2006.
463
Tablica 4.
POWIATY ZIEMSKIE WG POWIERZCHNI W KM
Wyszczególnienie
Ogółem w Polsce
Powiaty o powierzchni
w km2
2
5
Razem Polska Wschodnia
314
100
87
100
Do 300,0
5
1,6
-
-
3001-500
27
8,6
4
4,6
501-1000
154
49,1
40
46
1001-1500
92
29,3
29
33,4
1501-2000
28
8,9
9
10,3
2000 i więcej
8
2,5
5
5,7
Tablica 5.
OŚRODKI POWIATOWE W POLSCE WSCHODNIEJ
5,0-10 tys.
10-15 tys.
15-20 tys.
20-30 tys.
30-50 tys.
50 i więcej
Razem
W tym pow.
grodzkie
Ośrodki o liczbie ludności
Do 5 tys.
wyszczególnienie
I. województwo
Warmińsko-Mazurskie
-
-
4
4
6
2
3
19
2
II. województwo
Podlaskie
-
2
2
2
5
-
3
14
3
III. województwo
Lubelskie
-
2
3
3
4
4
4
20
4
IV. województwo
Podkarpackie
-
5
2
4
-
5
5
21
4
V. województwo
Świętokrzyskie
-
2
2
3
2
1
3
13
1
Ogółem
-
11
13
16
17
12
18
87
14
Udział w %
-
12,6
14,9
18,4
19,5
13,7
20,7
100,0
Polska ogółem
liczba miasta
299
185
181
133
88
886
Udział w %
33,7
20,9
20,4
15,0
9,9
100,0
W tabeli 5 przedstawiamy charakterystykę miast – ośrodków powiatowych w Polsce Wschodniej
z punktu widzenia wielkości tych ośrodków mierzoną liczbą ludności z rozbiciem na województwa. Porównujemy też te struktury z ogólną strukturą sieci miejskiej w Polsce, także wg liczby ludności. Jeśli skumulujemy ośrodki powiatowe Polski Wschodniej w grupie do 20 tys. mieszkańców, to okaże się, że mieści się w niej
5
Op. cit.
464
ponad 2/5 zbioru (ok. 46%). Jest to więcej niż udział grup 5-20 tys. mieszk. dla całej Polski. W tej grupie nie
występują miasta najmniejsze do 5 tys. mieszkańców, ale jest jednak ponad 10% udział miast małych w przedziale 5-10 tys. mieszk. Wyraźną grupę stanowią siedziby powiatów w miastach liczących powyżej 50 tys.
mieszk., co wynika m.in. z liczącej się obecności na tym terenie miast średnich (do 100 tys.) stanowiących
w dużej mierze stolice byłych małych województw. Były to miasta bardzo szybko rosnące w latach 1974-1998.
III. KRÓTKA HISTORIA KSZTAŁTOWANIA SIĘ SIECI OSADNICZEJ
OBECNYCH OŚRODKÓW POWIATOWYCH
W województwie warmińsko-mazurskim 11 obecnych miast - ośrodków powiatowych otrzymało prawa miejskie – lokacje w okresie XIII-XV w., w 7 ośrodkach powiatowych były lokowane w XV-XVI w., jeden –
Szczytno w XVII w.
W województwie podlaskim 9 ośrodków powiatów uzyskało prawa miejskie w XV-XVI w., 3 w XVII/
XVIII w. – m. Białystok, w XVIII w. – Suwałki i 2 po 1950 r. Mońki – 1965 r. i Hajnówka w 1951 r.
W województwie lubelskim również główna fala lokacji otrzymania praw miejskich to wieki XIV
i XVI – m. Lublin, Chełm Lubelski, Kraśnik, Zamość, 1 miasto Ryki z XVIII, oraz 2 z XX w. – Puławy – 1906 r.
i Świdnik – 1954 r.
W województwie podkarpackim główna faza tworzenia się sieci miejskiej przypada na wieki XIII i XIV,
a także XV-XVI – 17 obecnych ośrodków powiatowych, po 1 na wieki XVII, XVIII – razem 2. W XX w. prawa
miejskie otrzymały miasta: Nisko w 1933 r., Ustrzyki Dolne w 1952 r. Razem 3.
W województwie świętokrzyskim6 są trzy nadania praw miejskich z XIII w. – Opatów, Końskie, Sandomierz, 3 lokacje z XIV w., 3 lokacje z XV/XVI w., 2 z XVII w., a także 2 z XX w. – Skarżysko-Kamienna w 1923
r. i Kazimierza Wielka w 1954 r.
Dane te ukazują, że w zasadzie miejska sieć osadnicza Polski Wschodniej została ukształtowana
w okresie XIII-XVI w. Patrz tablica 6.
Tablica 6.
LOKACJE MIAST OŚRODKÓW POWIATOWYCH. NA PODSTAWIE A. GAWRYSZEWSKI. OP.CIT.
Województwo
I. warmińsko-mazurskie
XIII-XIV w.
XV-XVI w. XVII-XVIII
XIX
XX
Razem
11
7
1
-
-
19
II. podlaskie
-
9
3
-
2
14
III. lubelskie
4
12
2
-
2
20
IV. podkarpackie
13
4
2
-
2
21
V. świętokrzyskie
6
3
2
-
2
13
Ogółem
34
35
10
-
8
87
39,0
40
11,5
-
9,1
100
~ 80
6
Andrzej Gawryszewski „Ludność Polski w XX wieku”. Instytut Geografii i PZ PAN, Warszawa, 2005.
465
IV. DANE DOTYCZĄCE POSZCZEGÓLNYCH MIAST IMIENNIE
Szczegółowe dane imienne dla ośrodków powiatowych dotyczące liczby ludności w 2005 r., powierzchni
powiatu w km2, gęstości zaludnienia osób/km2, udziału ludności miejskiej oraz udziału liczby ludności stolicy powiatu w ludności miejskiej przedstawia tablica 7.
Tablica 7
WYKAZ POWIATÓW (PODSTAWOWE DANE) POLSKI WSCHODNIEJ
Województwo Warmińsko-Mazurskie
Wyszczególnienie
Stolica Powiatu
Liczba
ludności
2005 rok
Powierzchnia
km2
Gęstość
zaludnienia
osób/1 km2
Udział
ludności
miejskiej
(w %)
Udział
liczby
ludności
stolicy
powiatu
w ludności
miejskiej
(w %)
Nazwa powiatu
1. Bartoszycki
2. Braniewski
3. Działdowski
4. Elbląski (ziemski)
Bartoszyce
Braniewo
Działdowo
Elbląg
61598
43894
65193
56491
1308,54
1204,54
953,18
1430,55
47,1
36,6
68,4
39,5
56,2
53,5
44,6
29,8
73,7
76,7
71,6
-
5. Ełcki
6. Giżycki
7. Gołdapski
8. Iławski
9. Kętrzyński
10. Lidzbarski
Ełk
Giżycko
Gołdap
Iława
Kętrzyn
Lidzbark
84746
56963
27055
90007
66472
1111,87
1118,74
771,93
1385,00
1212,97
76,1
50,9
35,1
65,0
55,1
66,2
57,5
50,6
57,5
57,2
100,0
90,8
100,0
62,7
74,1
43181
50143
33977
924,42
1065,23
960,7
46,8
47,1
35,4
60,0
51,3
43,6
63,7
85,0
100,0
14. Olecki
Warmiński
Mrągowo
Nidzica
Nowe Miasto
Lubawskie
Olecko
43374
34224
695,01
873,83
62,4
39,3
25,6
46,9
100,0
100,00
15. Olsztyński (ziemski)
16. Ostródzki
17. Piski
18. Szczycieński
19. Węgorzewski
20. Elbląg (grodzki)
21. Olsztyn (grodzki)
Olsztyn
Ostróda
Pisz
Szczytno
Węgorzewo
-
133360
105455
57580
69406
23734
127275
174473
2840,29
1764,89
1776,17
1933,1
693,43
80,00
87,89
39,8
59,8
34,5
36,0
34,3
1560,0
1985,0
35,1
50,3
59,2
41,1
49,2
100,0
100,0
63,2
56,7
90,8
100,0
-
1. Augustowski
2. Białostocki (ziemski)
Augustów
Białystok
58995
139942
1658,27
2984,64
35,6
46,7
55,0
36,1
92,3
-
3. Bielski
4. Grajewski
5. Hajnowski
Bielsk Podlaski
Grajewo
Hajnówka
60273
50261
48435
1385,2
967,24
1623,65
43,7
52,1
29,9
50,6
55,6
48,5
87,6
81,2
93,9
11. Mrągowski
12. Nidzicki
13. Nowomiejski
Województwo Podlaskie
466
6. Kolneński
7. Łomżyński (ziemski)
8. Moniecki
9. Sejneński
10. Siemiatycki
Kolno
Łomża
Mońki
Sejny
Siemiatycze
39809
50880
43111
21452
48816
939,73
1353,93
1382,39
856,07
1459,58
42,5
37,6
31,3
25,1
33,6
33,2
7,7
35,3
27,9
35,2
81,4
69,0
100,00
87,9
11. Sokólski
12. Suwalski (ziemski)
13. Wysokomazowiecki
72760
35220
2054,42
1307,31
35,6
26,9
37,5
0,0
69,2
-
14. Zambrowski
15. Łomża (grodzki)
16. Suwałki (grodzki)
Sokółka
Suwałki
Wysokie
Mazowieckie
Zambrów
-
59912
44913
63819
69268
1288,49
733,11
32,72
65,24
46,6
61,4
1952,0
1059,1
23,6
50,8
100,0
100,0
65,3
100,00
-
17. Białystok (grodzki)
-
291823
102,00
2892,0
100,0
-
1. Bialski (ziemski)
Biała Podlaska
113975
2753,67
41,5
20,4
-
2. Biłgorajski
3. Chełmski (ziemski)
4. Hrubieszowski
5. Janowski
6. Krasnostawski
7. Kraśnicki
Biłgoraj
Chełm
Hrubieszów
Janów Lubelski
Krasnystaw
Kraśnik
104423
73599
69133
47979
76335
100027
1677,79
1779,64
1269,45
875,34
1067,18
1005,34
62,3
41,2
54,5
54,8
71,7
99,6
32,8
6,2
26,9
24,7
27,4
38,8
78,9
100,00
100,00
100,00
93,1
8. Lubartowski
9. Lubelski (ziemski)
10. Łęczycki
11. Łukowski
12. Opolski
Lubartów
Lublin
Łęczna
Łuków
Opole
Lubelskie
90680
140041
57381
108571
1290,35
1679,42
633,75
1394,09
70,4
83,0
90,5
77,9
31,6
8,9
38,1
30,8
80,0
100,0
91,8
63177
804,14
78,8
30,1
46,9
Parczew
Puławy
Radzyń
Podlaski
Ryki
Świdnik
Tomaszów
36633
117019
952,62
933
38,5
125,4
28,1
49,5
100,00
86,4
61571
59445
72206
965,21
615,54
468,97
63,8
97,3
154,3
26,1
47,3
55,2
100,00
34,9
93,8
Lubelski
Włodawa
Zamość
88702
40279
110424
1487,1
1256,27
1872,27
59,9
32,1
59,1
25,3
34,1
10,6
89,9
100,0
-
-
58082
68160
49,46
35,29
1193,8
1947,4
100,0
100,0
-
-
66802
354967
2190,2
2406,6
100,0
100,0
-
Województwo Lubelskie
13. Parczewski
14. Puławski
15. Radzyński
16. Rycki
17. Świdnicki
18. Tomaszowski
19. Włodawski
20. Zamojski (ziemski)
21. Biała Podlaska
(grodzki)
22. Chełm (grodzki)
23. Zamość (grodzki)
24. Lublin (grodzki)
30,5
147,5
467
Cd.
WYKAZ POWIATÓW ( PODSTAWOWE DANE) POLSKI WSCHODNIEJ
Województwo Podkarpackie
Wyszczególnienie
Stolica Powiatu
Liczba
ludności
2005 rok
Powierzchnia
km2
Gęstość
zaludnienia
osób/1 km2
Udział
ludności
miejskiej
(w %)
Udział
liczby
ludności
stolicy
powiatu
w ludności
miejskiej
(w %)
2. Brzozowski
3. Dębicki
4. Jarosławski
5. Jasielski
Ustrzyki
Dolne
Brzozów
Dębica
Jarosław
Jasło
22262
65337
132556
122597
115310
1138,7
540,39
776,36
1029,15
830,41
19,5
121,1
170,6
118,7
138,8
42,9
11,9
38,9
37,7
32,8
100,0
100,0
91,4
87,9
100,0
6. Kolbuszowski
7. Krośnieński (ziemski)
8. Leski
9. Leżajski
10. Lubaczowski
11. Łańcucki
Kolbuszowa
Krosno
Lesko
Leżajsk
Lubaczów
Łańcut
61437
109689
26643
69276
57225
77721
772,93
923,79
834,86
583,01
1308,37
451,95
79,4
118,4
31,8
118,8
43,8
171,9
14,9
12,1
22,0
29,8
34,3
23,3
100,0
100,0
69,2
63,3
100,0
12. Mielecki
13. Niżański
14. Przemyski (ziemski)
15. Przeworski
16. Ropczycko sędziszowski
Mielec
Nisko
Przemyśl
Przeworsk
133255
67065
70890
78717
880,21
785,58
1213,73
698,35
151,4
85,4
58,6
112,7
48,2
35,6
0,0
26,7
95,5
65,5
74,8
Ropczyce
71218
548,89
129,6
31,2
67,9
17. Rzeszowski (ziemski)
18. Sanocki
19. Stalowowolski
20. Strzyżowski
21. Tarnobrzeski (ziemski)
22. Krosno (grodzki)
Rzeszów
Sanok
Stalowa Wola
Strzyżów
Tarnobrzeg
-
173774
94733
09410
61978
53790
47817
1218,8
1225,12
832,92
503,36
520,02
43,48
141,9
77,2
131,4
123,1
103,6
1099,2
11,8
47,2
60,6
14,0
23,9
100,0
88,8
100,0
100,0
-
66909
50115
158539
44,00
85,60
84,54
1520,7
585,5
1876,2
100,00
100,0
100,0
-
74149
89557
967,39
1257,17
76,8
71,3
23,2
30,8
100,0
60,6
35944
198376
84483
422,48
2247,45
1139,90
85,4
88,3
74,1
19,8
5,3
31,8
81,4
77,5
56881
911,51
62,5
20,7
58,5
Nazwa powiatu
1. Bieszczadzki
23. Przemyśl (grodzki)
24. Tarnobrzeg (grodzki) 25. Rzeszów (grodzki)
Województwo Świętokrzyskie
1. Buski
2. Jędrzejowski
3. Kazimierski
4. Kielecki (ziemski)
5. Konecki
Busko-Zdrój
Jędrzejów
Kazimierza
Wielka
Kielce
Końskie
6. Opatowski
Opatów
468
7. Ostrowiecki
8. Pińczowski
9. Sandomierski
10. Skarżyski
Ostrowiec
Świętokrzyski
Pińczów
Sandomierz
Skarżysko-
116599
42291
81899
616,33
611,03
675,89
189,3
69,7
121,5
69,2
30,8
36,2
92,1
91,6
85,1
11. Starachowicki
12. Staszowski
13. Włoszczowski
14. Kielce (grodzki)
-Kamienna
Starachowice
Staszów
Włoszczowa
-
80419
94741
74176
47299
208193
394,81
523,27
924,84
906,38
109,65
204,2
181,3
80,3
52,3
1898,7
72,2
59,5
34,9
22,7
100,0
84,6
95,1
60,1
100,0
-
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
W pewnej mierze mylące są dane dotyczące powiatów ziemskich otaczających miasta wydzielone,
gdyż w nich występuje zaniżony udział ludności miejskiej. Patrz przykładowo powiaty ziemskie w woj. warmińsko-mazurskim – elbląski i olsztyński. Powinno się włączyć ludność tych miast do powiatu ziemskiego
i wtedy dopiero obliczać poziom urbanizacji. Przy takim założeniu np. udział ludności miejskiej w połączonym powiecie ziemskim i miejskim elbląskim wynosiłby nie ok. 40%, ale ok. 78%. Podobnie w połączonym
powiecie olsztyńskim nie ok. 35% a ok. 75%. Zmieniłyby się również dane dot. gęstości zaludnienia na km2.
Szczegóły patrz tablica 8 .
Tablica 8.
WYKAZ POWIATÓW GRODZKICH RAZEM Z CZĘŚCIĄ ZIEMSKĄ ROK 2005
Województwo Warmińsko-Mazurskie
Wyszczególnienie
Nazwa powiatu
(razem ziemski
i grodzki)
Liczba
ludności
2005 rok
Powierzchnia
km2
Gęstość
zaludnienia
osób/1 km2
Udział
ludności
miejskiej
(w %)
Udział
liczby
ludności
stolicy
powiatu
w ludności
miejskiej
(w %)
Elbląg
Olsztyn
183766
287833
1510,55
2928,18
121,7
98,3
78,4
74,3
88,3
81,6
1 Łomżyński
2. Suwalski
Łomża
Suwałki
114699
104488
1386,65
1372,55
82,7
76,2
59,1
66,3
94,2
100,0
3. Białostocki
Białystok
431765
3086,64
139,9
79,3
85,3
1. Bialski
2. Chełmski
Biała Podlaska
Chełm
172057
141759
2803,13
1814,93
61,4
78,1
47,2
51,3
71,5
93,8
3. Zamojski
4. Lubelski
Zamość
Lublin
177223
495008
1902,77
1826,92
93,1
270,9
44,3
74,2
85,1
96,6
1. Elbląski
2. Olsztyński
Stolica Powiatu
469
Wyszczególnienie
Nazwa powiatu
(razem ziemski
i grodzki)
Stolica Powiatu
Liczba
ludności
2005 rok
Powierzchnia
km2
Gęstość
zaludnienia
osób/1 km2
Udział
ludności
miejskiej
(w %)
Udział
liczby
ludności
stolicy
powiatu
w ludności
miejskiej
(w %)
1. Krośnieński
Krosno
157506
967,27
162,8
38,8
78,3
2. Przemyski
3. Tarnobrzeski
4. Rzeszowski
Przemyśl
Tarnobrzeg
Rzeszów
137799
103905
332313
1257,73
605,62
1303,34
109,56
171,6
254,9
48,6
60,6
53,9
100,0
79,6
88,5
406569
2354,10
172,7
53,8
95,2
1. Kielecki
Kielce
Analizując te dane w poszczególnych województwach można zauważyć duże różnice między powiatami, a stąd i wynikające zróżnicowanie cech ośrodków powiatowych. I tak przykładowo w woj. warmińskomazurskim mamy powiaty o bardzo niskiej liczbie ludności. Są to: węgorzewski ok. 23 tys. mieszkańców,
gołdapski – ok. 27 tys., olecki ok. 34 tys. mieszk., ale w tych powiatach ludność miejsca ośrodka powiatowego
stanowi 100% ludności miejskiej, czyli ten ośrodek powiatowy stanowi rzeczywiste centrum tych niewielkich powiatów. Natomiast w powiecie ostródzkim liczącym ponad 105 tys. mieszk. miasto Ostróda liczące
ponad 33 tys. mieszk. skupia tylko 2/3 ludności miejskiej powiatu, czyli dzieli się obsługą ludności z innymi
jednostkami miejskimi na terenie powiatu.
W woj. podlaskim w powiatach o zbliżonej liczbie ludności ok. 43-44 tys. mieszkańców: monieckim
i zambrowskim występują wyraźne różnice w roli ośrodków powiatowych. I tak m. Mońki skupiają około
70% ludności miejskiej a m. Zambrów – 100%. Dla powiatów ziemskich Suwałk i Łomży całość lub niemal
całość ludności miejskiej stanowią powiaty grodzkie i one skupiają niemal całość usług ponadlokalnych. Podobna sytuacja występuje w pozostałych województwach. I tak w województwie lubelskim takie ośrodki jak
m. Hrubieszów, Janów Podlaski, Krasnystaw, Parczew, Włodawa skupiają 100% ludności miejskiej powiatu,
a więc i całość usług ponadlokalnych. Są również takie ośrodki jak np. m. Ryki, tu Dęblin jest konkurencją,
czy m. Opole Lubelskie skupiają poniżej 50% ludności miejskiej powiatu.
Wielkie zróżnicowanie, jeśli chodzi o liczbę ludności powiatów, gęstość zaludnienia i funkcje występujące w woj. podkarpackim. Mamy tu dwa powiaty: bieszczadzki z ośrodkiem Ustrzyki Dolne i leski z Leskiem
skupiające zaledwie po dwadzieścia kilka tysięcy mieszkańców. Charakteryzują się one także niską gęstością
zaludnienia, ale ośrodki powiatowe skupiają 100% ludności miejskiej i funkcje ponadlokalne.
Mamy natomiast szereg powiatów np. dębicki, jarosławski, mielecki, krośnieński, stalowolski, a zwłaszcza rzeszowski (ok. 173 tys. mieszk.) skupiających ponad 100 tys. mieszk. i o dużej gęstości zaludnienia (średniej
przekraczającej ponad 100 osób/km2). Jest to w dużej mierze wynikiem semiurbanizacji na terenach wiejskich
tego województwa.. Tu też są takie ośrodki powiatowe, które skupiają 100% ludności miejskiej np. tak różne jak
Stalowa Wola i Strzyżów lub np. Nisko czy m. Rapczyce, które mają 2/3 udziału ludności miejskiej powiatu.
W woj. Świętokrzyskim zarysowuje się wyraźna różnica między uprzemysłowionymi powiatami doliny rzeki Kamiennej: Skarżysko-Kamienna, Starachowice, Ostrowiec Świętokrzyski, stosunkowo niewielkimi
obszarowo, ale ludnymi i gęsto zaludnionymi, a np. słabo zurbanizowanymi powiatami rolniczymi – Opatów,
Kazimierza Wielka.
Osobną jednostkę stanowi ogromny powierzchniowo ok. 2,3 tys. km2 i ludnościowo pow. ziemski kielecki – ok. 200 tys. mieszkańców. Łącznie z powiatem grodzkim miasta Kielce, stanowi skupisko ok. 400 tys.
mieszk., czyli ok. 1/3 ludności województwa świętokrzyskiego. Miasto Kielce spełnia tu funkcje zarówno
wojewódzkie jak i powiatowe, gdyż nie ma tu ośrodka miejskiego mogącego te funkcje zdecentralizować.
470
V. ZMIANY W STANIE LUDNOŚCI W 1999–2005
Przeanalizowaliśmy zmiany w stanie ludności imiennie dla miast wg kategorii wielkości i dla poszczególnych województw. W bardziej zgeneralizowanej formie przedstawia to tablica nr 9.
Z tablicy 9 wynika, że ponad 90% miast - ośrodków powiatowych w latach 1999–2005 wykazywało
straty ludności. Szczególnie wyróżniają się województwa lubelskie i świętokrzyskie, w których wszystkie
miasta – ośrodki powiatowe, łącznie z powiatami grodzkimi wykazywały zmniejszenie się liczby ludności.
Stosunkowo nieźle przedstawiała się sytuacja w województwie podkarpackim. W zasadzie jednak obraz, jaki
otrzymaliśmy jest wyraźnie pesymistyczny.
Tablica 9.
WZROST LUB SPADEK LICZBY LUDNOŚCI MIAST – OŚRODKÓW POWIATÓW W OKRESIE 1999–2005.
Dane w %% stan 1999 = 100.
Województwo
Wzrost
Razem
1. warmińsko-mazurskie
2. podlaskie
3. lubelskie
4. podkarpackie
5. świętokrzyskie
Razem
100
2
2
–
3
–
7
8
Spadek
W tym 2-3%
–
1
–
1
–
–
–
Razem
17
12
20
18
13
80
92
W tym
3,1-5
>5,1
4
4
7
6
5
26
30
7
3
7
3
6
26
30
Źródło: opracowanie własne na podstawie aneksu statystycznego
Poniżej w tablicy nr 11 podajemy imiennie miasta – ośrodki powiatowe notujące wzrost ludności
w latach 1999–2005. Jest ich 7. Stanowi to jakby jaśniejszą stronę zjawiska. Stronę „czarną” przedstawiamy
w tablicy 10, w której wymieniamy imiennie te miasta – ośrodki, które w okresie 1999–2005 poniosły straty
ludnościowe przekraczające 5 i więcej %. Tego typu miast – ośrodków jest 26.
Gdy popatrzymy na dane tablicy 11, to wynika z nich, że przyrosty ludności są niewielkie. Najszybciej
„rosnący” Białystok wykazuje wzrost ok. 2,4%.
Natomiast z tablicy 10 wynika, iż ta grupa obejmująca ok. 30% zbioru wykazuje już poważne straty,
wymagające poważnej analizy. W tej grupie są ośrodki powiatów rolniczych np. Kazimierza Wielka (świętokrzyskie), Hrubieszów (lubelskie), turystycznych jak: Lesko, Ustrzyki Dolne (podkarpackie), Giżycko (warmińsko-mazurskie), jak i przemysłowych Końskie, Starachowice, Ostrowiec Św. (świętokrzyskie).
Problem ten powinien być przedmiotem szczególnej uwagi w aktualizowanych planach zagospodarowania przestrzennego województw.
471
Tablica 10.
MIASTA – OŚRODKI POWIATOWE WYKAZUJĄCE SPADEK LUDNOŚCI W OKRESIE 1999–2005,
PRZEKRACZAJĄCY 5%. ROK 1999 = 100
Województwo
Miasto – ośrodek powiatowy wykazują
spadek ludności przekraczający 5%
%
1. Węgorzewo
2. Lidzbark Warmiński
3. Braniewo
4. Mrągowo
5. Szczytno
6. Kętrzyn
7. Giżycko
5,15
6,16
5,43
6,02
5,61
6,92
5,45
II. podlaskie
1. Sokółka
2. Hajnówka
3. Zambrów
5,10
8,13
5,05
III. lubelskie
1. Opole Lubelskie
2. Ryki
3. Włodawa
4. Hrubieszów
5. Krasnystaw
6. Tomaszów Lub.
7. Puławy
5,85
10,02
7,10
7,39
5,98
5,23
7,63
IV. podkarpackie
1. Lesko
2. Ustrzyki Dolne
3. Stalowa Wola
13,64
7,86
7,95
V. świętokrzyskie
1. Kazimierza Wlk.
2. Staszów
3. Końskie
4. Sandomierz
5. Starachowice
6. Ostrowiec Świętokrzyski
Razem
26 ośrodków wykazuje straty powyżej 5% ludności, w tym Ryki
(lubelskie) i Lesko (podkarpackie) 10 i więcej procent
7,86
8,89
6,98
7,84
6,20
6,11
Tablica 11.
MIASTA – OŚRODKI POWIATOWE WYKAZUJĄCE WZROST LUDNOŚCI W LATACH 1999–2005.
ROK 1999= 100
Województwo
Miasto – ośrodek powiatowy wykazujące wzrost ludności
W%
Warmińsko-mazurskie
1. Nowe Miasto Lubuskie
2. Miasto Olsztyn (powiat grodzki)
1,73
1,11
Podlaskie
1. Suwałki (powiat grodzki)
2. Białystok (powiat grodzki)
0,66
2,38
Lubelskie
–
Podkarpackie
1. Strzyżów
2. Kolbuszowa
3. Ropczyce
Świętokrzyskie
–
Razem
7 miast wykazuje niewielki wzrost ludności nie przekraczający 3%
472
0,95
2,39
1,03
W nawiązaniu do zmian w liczbie ludności ogółem w ośrodkach powiatowych w latach 1939–2005
podajemy dane dot. migracji wewnętrznych w 2004 r. Patrz tablica Nr 12.
Tablica 12.
SALDO MIGRACJI WEWNĘTRZNYCH W ROKU 2004. DANE NA 1000 MIESZKAŃCÓW
Województwo –
razem
ośrodki powiatowe
dodatnie
razem
do 1,0
I. Warmińsko-Mazurskie
19
4
3
II. Podlaskie
14
2
2
III. Lubelskie
20
1
IV. Podkarpackie
21
V. Świętokrzyskie
Razem
ujemne
1,1-2,0 razem
do 2,0
2,1-3,0 3,1-5,0
5,1-10 > 10,1
15
2
3
6
4
-
-
12
2
2
5
3
-
-
1
19
-
1
9
8
1
2
2
-
19
2
4
3
10
-
13
-
-
-
13
1
-
5
6
1
87
9
7
2
78
7
10
28
31
2
Źródło: opracowanie na podstawie danych z aneksu statystycznego
Otóż na 87 miast – ośrodków powiatowych zaledwie 9 wykazywało dodatnie saldo migracji oscylujące w granicach do 2‰. Natomiast w 78 miastach ośrodkach powiatowych, tj. w około 90% saldo to
było ujemne. W 33 miastach ośrodkach powiatowych, tj. w ok. 38% saldo to przekroczyło 5,1‰, a w
dwóch wypadkach przekraczało 10‰. Były to Tomaszów Lubelski w woj. lubelskim i Staszów w woj.
świętokrzyskim.
VI. ROLA KAPITAŁU LUDZKIEGO
Kapitał ludzki, czyli ekonomiczny zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii witalnej zawarty
w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości, określa zdolność do pracy, do adaptacji do zmian w otoczeniu oraz możliwości kreacji nowych rozwiązań. Zasób ten nie jest dany genetycznie danej populacji, ale
można go powiększać za pomocą inwestycji w człowieka. Jak stwierdził prof. Gary S. Becker, laureat Nagrody
Nobla w dziedzinie ekonomii w 1992 roku, w zasadzie 80 % osiągnięć nowoczesnej gospodarki tkwi w ludziach, a nie w majątku. Wiąże się to z ogromną rolą szkolnictwa (zarówno średniego, jak i wyższego) na
obszarze Polski Wschodniej. Oferta edukacyjna na poziomie średnim jest zaspokajana. Rozwój szkolnictwa
wyższego na omawianym obszarze charakteryzuje się znaczącą dynamiką, stanowiąc realną alternatywę dla
dużych, renomowanych ośrodków naukowo-dydaktycznych w kraju. Wspomniana dynamika ma odzwierciedlenie we wskaźnikach liczby studentów na 10 tysięcy mieszkańców. Zaskakująco korzystnie wypada
województwo świętokrzyskie – 502,5 (piąte miejsce w kraju), „w środku” znajdują się lubelskie i podlaskie
(odpowiednio: 460,1 i 438,5), jedne z najniższych wielkości charakteryzuje warmińsko-mazurskie (392,9)
oraz podkarpackie (352,8 – przedostatnia pozycja w Polsce)7.
W województwie warmińsko-mazurskim ponad 36 tysięcy studentów (64 % ogółu) przypada na
Uniwersytet. Ofertę edukacyjną uzupełniają uczelnie państwowe i niepaństwowe umiejscowione w niektórych ośrodkach powiatowych, m.in.: Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TVP w Olsztynie, Olsztyńska
Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego, Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. T. Kotarbińskiego, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu, Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomicz-
7
M. Boni, ekspertyza pt.: Kapitał ludzki, kapitał społeczny a wyzwania rynku pracy na obszarach Polski Wschodniej, MRR,
Warszawa 2006, s. 37
473
na, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, Wszechnica Mazurska w Olecku, Prywatna Wyższa Szkoła Zawodowa w Giżycku, Wyższa Szkoła Zawodowa w Lidzbarku Mazurskim, a także filie różnych jednostek w Ełku,
Iławie, Elblągu.
W województwie podlaskim studiuje blisko 53 tysiące (45 tys. w samym Białymstoku), z czego najwięcej na Politechnice Białostockiej (14,5 tys.) oraz Uniwersytecie w Białymstoku (13,7 tys.). Na najstarszej uczelni w regionie (Akademii Medycznej) kształci się około 3,5 tys. żaków. Znaczący udział w podaży
dydaktycznej stanowią uczelnie niepaństwowe oraz państwowe wyższe szkoły zawodowe powstałe niedawno w Łomży (Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości) oraz w Suwałkach (Państwowa
Wyższa Szkoła Zawodowa), m.in.: Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Wyższa Szkoła Finansów
i Zarządzania w Białymstoku, Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Białymstoku, Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży, Wyższa Szkoła Służby Społecznej w Suwałkach, Nadbużańska Szkoła Wyższa w Siemiatyczach, Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Supraślu.
Najważniejszym ośrodkiem akademickim w lubelskim jest oczywiście Lublin, gdzie kształci się na
Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej blisko 35 tys. studentów, na najstarszym Katolickim Uniwersytecie Lubelskim 19,9 tys., Akademii Rolniczej 11,6 tys., Politechnice ponad 10 tys. Pozostałe najważniejsze
ośrodki naukowo-dydaktyczne to m.in.: Akademia Medyczna w Lublinie, Lubelska Szkoła Biznesu, Wyższa
Szkoła Nauk Społecznych w Lublinie, Państwowe Wyższe Szkoły Zawodowe w Białej Podlaskiej, Chełmie
i Zamościu, Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie, Wyższa Szkoła Biznesu i Administracji
w Łukowie.
W najgorzej wypadającym w rankingu województwie podkarpackim oferta edukacyjna skupiona
jest w Rzeszowie i Przemyślu: Uniwersytet Rzeszowski – 21,8 tys., Politechnika Rzeszowska – 11,6 tys. –
szczególna rolę należy przypisać wydziałowi lotniczemu. Pozostałe ważne ośrodki: Państwowa Wyższa
Szkoła Zawodowa w Jarosławiu (10 tys. studentów w mieście o liczbie ludności niewiele ponad 40 tys.),
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania
w Przemyślu, państwowe wyższe szkoły zawodowe w Przemyślu, Krośnie, Tarnobrzegu, Wyższa Szkoła
Gospodarki i Zarządzania w Mielcu, oraz liczne filie i wydziały zamiejscowe różnych uczelni z Polski
południowo-wschodniej.
Z ponad 65 tysięcy studentów województwa świętokrzyskiego zdecydowana większość korzysta
z edukacji w Kielcach, np.: Akademia Świętokrzyska 27,9 tys., Politechnika 9,6 tys. oraz Wszechnica Świętokrzyska, Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Kielcach, Wyższa Szkoła Handlowa etc. Mniejsze ośrodki znajdują się w Ostrowcu Świętokrzyskim, Pińczowie i Sandomierzu.
Wydaje się, że podstawowym wyzwaniem dla Polski Wschodniej (na tle ukazanych wcześniej zależności i zjawisk w potencjale demograficznym) staje się konieczność zatrzymania owego kapitału ludzkiego,
zapewniając mu odpowiednie warunki mieszkaniowe i płacowe w najważniejszych ośrodkach powiatowych.
VII. CHARAKTERYSTYKA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA MIAST
OŚRODKÓW POWIATOWYCH
Istotne dla charakterystyki struktur gospodarczych miast ośrodków powiatowych są udziały zatrudnienia w trzech działach gospodarki narodowej. Są to: A. przemysł i budownictwo (do Działu Przemysł zalicza się: górnictwo i kopalnictwo, przetwórstwo przemysłowe, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę); B. Usługi rynkowe (handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów mechanicznych,
motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego; hotele i restauracje; transport, gospodarka magazynowa i łączność; pośrednictwo finansowe; obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane
z prowadzeniem działalności gospodarczej; pozostała działalność komunalna, społeczna i indywidualna;
C. Usługi nierynkowe (administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
i powszechne ubezpieczenia zdrowotne; edukacja; ochrona zdrowia i opieka społeczna).
474
Tablica 13.
UDZIAŁ PRACUJĄCYCH W PRZEMYŚLE I BUDOWNICTWIE W 2003 ROKU
Województwo
ośrodki powiatowe
II. Podlaskie
III. Lubelskie
IV. Podkarpackie
V. Świętokrzyskie
Razem
Do 20 %
20,1-30,0 %
30,1-40,0%
40,1% i więcej
2
1
1
1
5
2
3
8
7
3
23
7
4
3
6
5
25
8
6
8
8
4
34
Zgodnie z danymi zawartymi w tablicy 13 okazuje się, że w około 40% miast – ośrodków powiatowych
nadal zatrudnienie w przemyśle i budownictwie odgrywało rolę wiodącą, gdyż pracowało w tym dziale w tych
miastach ponad 40% zatrudnionych. W porównaniu z rokiem 1999 występuje wyraźna tendencja spadkowa
(poza paroma wyjątkami). W województwie warmińsko-mazurskim najwięcej zatrudnionych w omawianym dziale gospodarki występuje8 w Kętrzynie (przemysł elektrotechniczny, odzieżowy i spożywczy), Ełku
(przemysł drzewny, budownictwo, przemysł mięsny), Piszu (przemysł i przetwórstwo drzewne i przemysł
metalurgiczny). W podlaskim szans rozwoju sektora produkcyjnego upatrywać należy w wysokiej jakościowo bazie surowcowej dla przetwórstwa rolniczego oraz niektórych dziedzinach przemysłu np.: mleczarskiego, mięsnego, piwowarskiego, tytoniowego, drzewnego, włókienniczego czy zbożowego (Wysokie Mazowieckie, Grajewo, Hajnówka, Augustów). Region Lubelski charakteryzuje znaczący udział zatrudnienia w przemyśle i budownictwie. Najważniejszą rolę odgrywa przemysł spożywczy, produkcja mebli, produkcja maszyn i urządzeń, przemysł lotniczy, produkcja wyrobów zarówno z metali jak i surowców niemetalicznych.
Do najważniejszych ośrodków można zaliczyć: Świdnik, Kraśnik, Puławy, Lubartów. W województwie podkarpackim nadal działalność przemysłowa zasadniczo wpływa na aktywność i poziom rozwoju społecznogospodarczego regionu. W strukturze gałęziowej przemysłu dominują przemysły: lotniczy, elektromaszynowy, chemiczny i spożywczy, skupione w dużych zakładach zlokalizowanych w niektórych miastach-ośrodkach powiatowych (Mielec, Stalowa Wola, Krosno, Dębica, Sanok oraz Ropczyce). Działalność przemysłowa o dużym znaczeniu dla województwa świętokrzyskiego skupiona jest głównie w powiatach północnej
i centralnej części regionu: Włoszczowa (przemysł drzewny, spożywczy, obróbka aluminium, budowlany,
elektryczny), Starachowice (przemysł motoryzacyjny i drzewny), Skarżysko-Kamienna (przemysł metalowy), Ostrowiec Świętokrzyski (huta żelaza i zakład metalurgiczny, przemysł odzieżowy, spożywczy).
Tablica 14.
UDZIAŁ PRACUJĄCYCH W USŁUGACH RYNKOWYCH W 2003 ROKU
Województwo –
ośrodki powiatowe
II. Podlaskie
III. Lubelskie
IV. Podkarpackie
V. Świętokrzyskie
Razem
Do 20 %
20,1-30,0 %
30,1-40,0%
40,1% i więcej
1
3
2
6
10
10
11
12
6
49
6
4
6
9
5
30
2
2
8
Zobacz aneks statystyczny
475
Duże znaczenie miało także zatrudnienie w usługach rynkowych w 32 miastach ośrodkach powiatowych, tj. w ponad 1/3 zatrudnienia w tym dziale przekraczała 30% a w ponad połowie utrzymywała się
w granicach 20-30% (patrz tablica nr 14). Znamienne jest dla wszystkich województw Polski Wschodniej,
że w stolicach regionów występują najwyższe wskaźniki zatrudnienia w tym dziale gospodarki narodowej.
Istniejące rozmaite ograniczenia, w tym finansowe i prawne oraz niekiedy mała aktywność społeczności
lokalnej nie sprzyjają pożądanemu rozwojowi sektora usług rynkowych na omawianym obszarze.
Usługi nierynkowe związane z funkcjami publicznymi ponadlokalnymi (oświata, zdrowie, opieka społeczna, kultura, administracja itp.) stanowiły dominanty w 24 miastach – ośrodkach powiatowych (ok. 28%)
skupiając 40 i więcej procent zatrudnienia. Dla 40 miast – ośrodków powiatowych, tj. blisko 50% był to
istotny dział zatrudnienia, dający zatrudnienie w granicach 30-40% miejsc pracy (patrz tablica 15).
Tablica 15.
UDZIAŁ PRACUJĄCYCH W USŁUGACH NIERYNKOWYCH W 2003 ROKU
Województwo –
ośrodki powiatowe
Do 30%
30,1-40%
40,1-50%
50,1% i więcej
8
8
2
1
II. Podlaskie
1
10
2
1
III. Lubelskie
3
10
6
1
IV. Podkarpackie
7
7
6
1
V. Świętokrzyskie
4
5
3
1
23
40
19
5
Razem
W pewnej mierze o pozycji gospodarczej miasta świadczy także liczba podmiotów gospodarczych na
1000 mieszkańców i ich struktura. Jest to istotny miernik rozwoju gospodarczego i lokalnej przedsiębiorczości. Podmioty gospodarcze aktywizują bowiem pozostałe dziedziny życia gospodarczego i społecznego. Według danych z 2004 r. występowały w tym zakresie duże zróżnicowania. Mieliśmy 19 miast ośrodków powiatowych, w których rejestrowano 111 i więcej podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców, ale także 17,
w których takich podmiotów było niewiele – do 80 (patrz tablica 16). Jak pokazują dane z aneksu statystycznego działalność gospodarcza skupiona jest w najważniejszych ośrodkach regionu albo dynamicznie się rozwijających. W województwie warmińsko-mazurskim najwyższe wskaźniki „przedsiębiorczości” występują
w Olsztynie, Gołdapi, Olecku, Giżycku i Mrągowie. W podlaskim w Białymstoku, Suwałkach, Zambrowie
i Wysokim Mazowieckim. Na Lubelszczyźnie wysoka aktywność społeczności lokalnej objawiła się także
Tablica 16.
PODMIOTY GOSPODARCZE NA 1000 MIESZKAŃCÓW W 2004 ROKU
Województwo –
ośrodki powiatowe
Razem
Do 80
81-90
91-100
101-110
111 i więcej
II. Podlaskie
III. Lubelskie
IV. Podkarpackie
V. Świętokrzyskie
19
14
20
21
13
3
3
6
5
–
5
4
1
1
1
6
2
3
8
3
2
5
5
3
2
3
–
5
4
7
razem
87
17
12
22
17
19
476
w niektórych mniejszych ośrodkach (Ryki, Opole Lubelskie, Janów Lubelski) oraz w Tomaszowie Lubelskim
(najwyższy wskaźnik 146 podmiotów na 1000 mieszkańców) Zamościu i Lublinie. Wysokie zróżnicowanie
występuje w regionie podkarpackim, gdzie do najważniejszych ośrodków rozwoju przedsiębiorczości o odmiennych funkcjach zaliczyć można: Lesko, Ustrzyki Dolne, Łańcut, Jarosław, Tarnobrzeg i Rzeszów. Na tle
całej Polski Wschodniej bardzo dobrze (biorąc pod uwagę omawiany wskaźnik) wypada województwo świętokrzyskie z takimi miastami jak: Kielce, Sandomierz, Końskie, Busko-Zdrój, Staszów. Region charakteryzuje znacząca liczba zakładów osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Niestety nadal województwa tej części Polski mają najniższe udziały w bezpośrednich inwestycjach zagranicznych.
Możliwości wypełniania przez ośrodki powiatowe swoich funkcji związane są z uzyskiwanymi dochodami w ramach istnienia tej jednostki podziału administracyjnego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami
(w tym Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 13 listopada 2003 roku) do dochodów
tzw. obligatoryjnych samorządu powiatowego można zaliczyć: udział z wpływów, stanowiący dochód budżetu państwa, podatku dochodowego od osób fizycznych PIT zamieszkałych na terenie powiatu (do 2003 roku
1%, w 2004 – 8,42 %, 2005 – 10,25 %), udział z podatku dochodowego od osób prawnych CIT i jednostek
organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej a posiadających siedzibę na terenie powiatu (od 2004
roku 1,4 %), subwencję ogólną, dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty od
zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań służb, inspekcji i straży, o których mowa w ustawie o samorządzie powiatowym,
dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez powiat,
dotacje celowe na finansowanie zadań własnych samorządu powiatowego, odsetki od środków finansowych
powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych oraz dochody z majątku powiatu (o ile takowy powiat
posiada). Dodatkowo samorząd może liczyć na tzw. dochody fakultatywne m.in.: dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych, dotacje celowe na zadania realizowane w ramach porozumień z np. organami administracji rządowej, dotacje celowe na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku
publicznego, dotacje celowe z funduszy celowych, spadki i darowizny itp. Wprowadzenie zmian z końcem
roku 2003 (zwiększenie udziału w PIT oraz wprowadzanie udziału w CIT) spowodowało, że zwiększył się
udział dochodów własnych powiatów ziemskich z poziomu 11,3 % w 2003 roku do 29,2 % w roku 2005, zaś
w miastach na prawach powiatu odpowiednio z 56,2 % do 66,1 %. W strukturze wydatków nadal najważniejszą pozycję odgrywają wydatki bieżące oraz na oświatę i wychowanie.
Z uwagi na znaczenie funkcji lokalnych i ponadlokalnych ośrodków powiatowych w Polsce Wschodniej poddano analizie podstawowe informacje o poziomie dochodów i wydatków miast (gmin) a nie budżetów powiatowych. (TABELE aneks statystyczny oraz Tablica 17). W pewnej mierze syntetycznym wskaźnikiem rozwoju gospodarczego miast są jego dochody budżetowe na 1 mieszkańca. Mamy dane za rok 2004,
niestety nie dla wszystkich ośrodków – miast powiatowych są porównywalne. Wynika to z tego, że część tych
danych są to dane zbiorcze dla tzw. gmin miejsko-wiejskich, szczególnie licznych w woj. świętokrzyskim.
Tak więc posiadamy dane dot. wyłącznie ośrodków miast powiatowych dla 60 jednostek. Zestawione one są
w tablicy nr 17.
Tablica 17.
DOCHODY BUDŻETÓW MIAST NA 1 MIESZKAŃCA W 2004 ROKU
Województwo – miasta
razem
Do
1300 zł
13011500 zł
15011750 zł
17512000 zł
> 2001 zł
II. Podlaskie
III. Lubelskie
IV. Podkarpackie
V. Świętokrzyskie
14
12
15
14
5
–
1
1
1
1
3
4
6
3
1
8
3
3
6
1
1
2
1
1
–
2
2
4
3
2
Razem
60
4
17
21
5
13
Uwaga: dane bez ośrodków powiatowych, które są jednocześnie gminami miejsko-wiejskimi
477
Wynika z nich, że miasta te skupiają się w przedziałach 1301–1500 zł i 1500–1750 zł i stanowią
razem prawie 2/3 tego zbioru. Występują również miasta – ośrodki powiatowe bardzo biedne (4) poniżej
1300 zł dochodów budżetowych na mieszkańca, ale także zamożne ponad 2000 zł dochodów budżetowych
na 1 mieszkańca. Ta grupa jest dosyć liczna – 13 jednostek.
W latach 1999–2004 (porównaj Tabele w aneksie statystycznym) we wszystkich miastach zaobserwowano wzrost poziomu dochodów, niestety nawet zmiany przepisów nie wszędzie spowodowały jednoczesny przyrost udziału dochodów własnych (najlepsza sytuacja wystąpiła w miastach będących powiatami grodzkimi). Udział dochodów własnych nie ma odzwierciedlenia w liczbie ludności ośrodka oraz występują znaczące różnice w ich poziomie (np. od 66,7 % w Puławach i 66,5% w Sandomierzu do 35,1% w Sejnach,
34,2% w Suwałkach, 35,3% w Przemyślu). Istnieją także znaczące dysproporcje w poziomie dochodów na
jednego mieszkańca (także co zrozumiałe poziomie wydatków). Zdecydowanie najlepiej wypadają miasta
na prawach powiatu (Olsztyn 2,4 tys., Suwałki 2,4 tys., Zamość 2,3 tys., Krosno 2,7 tys., Przemyśl 2,4 tys.,).
Z pozostałych ośrodków największe wskaźniki osiągnęły miasta: Sandomierz (ponad 2 tys. zł na mieszkańca), Puławy ponad 1,8 tys., Wysokie Mazowieckie blisko 1,8 tys., oraz Mrągowo i Iława ponad 1,7 tys. Paradoksalnie najniższe wielkości zaobserwowano w miastach, w których był stosunkowo wysoki udział dochodów własnych: Ostróda (1,3 tys. zł na mieszkańca, 61,6% udziału dochodów własnych), Hajnówka
(1,2 tys. i 50,5%), Kraśnik (1,3 tys. i 53,7%), Świdnik (1,2 tys. i 55,9%), Stalowa Wola (1,2 tys. i 58,6%),
Skarżysko-Kamienna (1,2 tys. i 50,2%).
Również w jakiejś mierze syntetycznym wskaźnikiem zamożności mieszkańców jest nasycenie zasobem mieszkaniowym, gdyż mieszkanie jest kosztownym dobrem konsumpcyjnym. W tym zakresie przyjęliśmy jako podstawowy wskaźnik liczbę mieszkań na 1000 mieszkańców w 2004 r. (patrz tablica 18).
Tablica 18.
LICZBA MIESZKAŃ NA 1000 MIESZKAŃCÓW W 2004 ROKU
Województwo –
ośrodki powiatowe
Razem
Do 300
301-325
326-350
351 i więcej
II. Podlaskie
III. Lubelskie
IV. Podkarpackie
V. Świętokrzyskie
19
14
20
21
13
–
2
1
3
–
3
4
4
13
–
7
6
13
5
7
9
2
2
–
6
Razem
87
6
24
38
19
Przyjmuje się, że w polskich warunkach średnio przypada ok. 335 mieszkań na 1000 mieszkańców
miast. W granicach tej średniej i powyżej mieści się 57 miast – ośrodków powiatowych, tj. nieco ponad 60%
zbioru. Jednak jest grupa skrajna 6 miast – ośrodków powiatowych mająca bardzo niski wskaźnik nasycenia
mieszkaniami poniżej 300 mieszkań na 1000 mieszkańców, co wykazywałoby bądź duże braki zasobu mieszkaniowego lub przewagę formy zabudowy jednorodzinnej.
VIII. ZAGOSPODAROWANIE INFRASTRUKTURALNE
Jednym z podstawowych czynników konkurencyjności regionów i ośrodków miejskich jest infrastruktura techniczna. W przeszłości i współcześnie była i jest niezbędną determinantą rozwoju różnych form
działalności człowieka. Od jej sprawności i nowoczesności w dużym stopniu zależy długookresowe tempo
rozwoju całej gospodarki, regionów, układów lokalnych, a także poziom życia ludności. Oznacza to, że problem zagospodarowania infrastrukturalnego można rozpatrywać z punktu widzenia podstawowych jedno-
478
stek samorządu terytorialnego (np. miast – ośrodków powiatowych), jak i w skali całego kraju. W skład
infrastruktury technicznej wschodzą: transport, ciepłownictwo i elektroenergetyka, łączność, gazyfikacja,
gospodarka wodno-ściekowa oraz gospodarka odpadami. Do głównych właściwości wymienionych elementów zaliczyć należy: niepodzielność techniczną i ekonomiczną, usługowy charakter, długi okres powstawania, długowieczność, kapitałochłonność i majątkochłonność, trwały związek z terenem oraz małą mobilność
urządzeń. W polskich realiach rozwój elementów zagospodarowania infrastrukturalnego był i najprawdopodobniej pozostanie jeszcze przez wiele lat najważniejszą pozycją w budżecie polityki regionalnej. Należy
pamiętać, że sposób finansowania infrastruktury technicznej musi sprzyjać sprawnej realizacji zarówno przedsięwzięć dotyczących strategicznej infrastruktury tworzącej układ krajowy i europejski, jak i infrastruktury
lokalnej, w tym ośrodków powiatowych.
Istotnym czynnikiem warunkującym możliwości społeczno-gospodarczego rozwoju danego obszaru są istniejące drogi i szlaki komunikacyjne, jak również funkcjonowanie transportu publicznego. Tym
samym podstawowym elementem infrastruktury technicznej jest transport. Podstawowym celem działalności transportu jest pokonywanie przestrzeni. W zagospodarowaniu przestrzeni społeczno-ekonomicznej dąży się do uzyskania optymalnej jej spójności, co osiągnąć można poprzez rozwój systemu transportowego. Podkreślenia wymaga fakt, że infrastruktura transportowa (jak też wszystkie elementy infrastruktury technicznej) jest wprawdzie czynnikiem niezbędnym, ale niewystarczającym do rozwoju lokalnego
i regionalnego.
Dostępność komunikacyjna pomiędzy omawianymi ośrodkami powiatowymi w Polsce Wschodniej
jest dość dobra9. Dla połączeń z pozostałą części kraju (jak i układami międzynarodowymi) najważniejsze są
możliwości dotarcia do powiązań transnarodowych (autostrad, szybkiej kolei, lotnisk międzynarodowych).
Z tego punktu widzenia najistotniejsze powiązania komunikacyjne znajdują się w ciągu niektórych dróg
krajowych (nr 8 Via Baltica, nr 16: Grudziądz – Olsztyn – Augustów, nr 17 z Lublina do Warszawy, nr 4
z Rzeszowa do Krakowa) oraz pełniących scalającą rolę w powiązaniach regionu (krajowa 19 Białystok –
Lublin – Rzeszów). Możliwości przemieszczania się pomiędzy miastami – ośrodkami powiatowymi są uwarunkowane pozostałymi szlakami komunikacyjnymi, w tym układem dróg wojewódzkich oraz siecią powiązań kolejowych. Jakkolwiek nasycenie tymi układami jest dość dobre, to niestety stan techniczny wymaga
pilnej modernizacji.
Z uwagi na dostępność danych statystycznych oraz ogrom informacji w analizie dodatkowych elementów zagospodarowania infrastrukturalnego ograniczyliśmy się do problemu gazyfikacji i gospodarki
wodno-kanalizacyjnej. Jak pokazują dane z aneksu statystycznego w latach 1999–2004 nastąpił istotny przyrost długości sieci zarówno wodociągowej jak i kanalizacyjnej. Nadal jednak w kilku miastach brakuje sieci
gazowej – najgorzej pod tym względem wypada województwo podlaskie, gdzie aż w 8 jednostkach nie ma
omawianej sieci. Pewnym uzupełnieniem dla ogólnych długości sieci jest wskaźnik ich gęstości. Najlepsze
wyniki uzyskują największe ośrodki Polski Wschodniej.
IX. PROBLEM BEZROBOCIA
Klęska bezrobocia, gdyż tak to możemy nazwać dotknęła Polskę w okresie transformacji po 1990 r.
i trwa do dziś. Na koniec 2004 r. bezrobocie wynosiło ok. 3 mln ludzi. Obecnie uległo pewnemu zmniejszeniu, ale stopa bezrobocia rejestrowanego waha się ok. 16%. Dotknęło ono również badane województwa
i powiaty Polski Wschodniej. Za podstawę analizy przyjęliśmy dane dla roku 2002, czyli gdzieś w środku
badanego okresu (lata 1999-2005). W tym czasie stopa bezrobocia wynosiła dla Polski 21,2%, a w analizowanych województwach dane przedstawiały się następująco:
9
Por. J. Friedberg Ekspertyza pt Dostępność terytorialna Polski Wschodniej, MRR, Warszawa 2006
479
Województwo10
%
28,2
II. podlaskie
19,1
III. lubelskie
18,5
IV. podkarpackie
21,4
V. świętokrzyskie
22,2
Z danych tych wynika, iż tragicznie kształtowała się sytuacja z bezrobociem w woj. warmińsko-mazurskim, także źle w województwach świętokrzyskim i podkarpackim, nieco lepiej w województwach podlaskim i lubelskim. Przeprowadziliśmy analizę stopy bezrobocia w skali powiatów ziemskich i dla powiatów
grodzkich. Dane odnośnie powiatów ziemskich oddają pośrednio sytuację w miastach – ośrodkach powiatowych. Wyniki przedstawiają tablice 19 i 20.
W woj. warmińsko-mazurskim we wszystkich powiatach ziemskich stopa bezrobocia przekraczała 25%,
a w 12 wynosiła więcej niż 30%. Jedynie powiat grodzki Olsztyn miał znacznie niższą stopę bezrobocia –
Tablica 19.
STOPA BEZROBOCIA W POWIATACH W UKŁADZIE WOJEWÓDZKIM W 2002 R. DANE W %.
Województwo
Powiaty. Dane w %
Do 15
15-20
20,1-25
Polska
x
x
21,2
1. powiaty ziemskie
2. powiaty grodzkie
x
x
x
x
Olsztyn
16,8
II. podlaskie
1. powiaty ziemskie
2. powiaty grodzkie
x
6
19,1
5
II. lubelskie
1. powiaty ziemskie
2. powiaty grodzkie
x
1
18,5
19
III. podkarpackie
1. powiaty ziemskie
2. powiaty grodzkie
V. świętokrzyskie
a. powiaty ziemskie
b. powiaty grodzkie
10
x
x
x
3
25,1-30
30,1 i więcej
Razem
x
x
28,2
7
Elbląg 24,7
x
12
x
21 w tym
2 grodzkie
x
4
Białystok
20,8
x
x
Suwałki
25,6
Łomża 26,7
x
x
x
18 w tym
3 grodzkie
x
x
Lublin 20,5
Biała Podl. Chełm 25,2
24,6
Zamość 28,1
x
x
24 w tym
4 grodzkie
x
6
Rzeszów
18,8
21,4
11
Krosno
20,5
x
2
Tarnobrzeg
25,6
Przemyśl
26,9
x
2
25 w tym
4 grodzkie
2
2
5
22,2
1
Kielce 23,5
14 w tym
1 grodzki
Rocznik Statystyczny Województw 2003. GUS Warszawa 2003.
480
x
Tablica 20.
STOPA BEZROBOCIA W POWIATACH W UKŁADZIE WOJEWÓDZKIM W 2002 R. SYNTEZA
Wyszczególnienie
Liczba
Stopa bezrobocia w %
jednostek
Do 15
15-20
20,1-25
25,1-30
30,1
i więcej
Powiaty razem
101
9
37
21
18
16
1. ziemskie
87
9
35
16
11
16
2. grodzkie
14
x
2
5
7
x
16,8%. W 2005 r. bezrobocie w Olsztynie zmalało w wyniku wzrostu zatrudnienia o 3 tys. osób. W woj. podlaskim mieliśmy niezłą sytuację w 6 powiatach ziemskich – stopa bezrobocia ok. 15% i nie ma żadnego powiatu,
w którym stopa bezrobocia przekraczałaby 25%. W powiecie grodzkim Białystok stopa ta wynosiła ok. 21%.
Do 2005 r. sytuacja nie uległa zmianie, nawet nieco się pogorszyła. Spadek zatrudnienia o ok. 1000 osób.
Województwo lubelskie miało wśród omawianych województw najniższą stopę bezrobocia w 2002 r.
– 18,5%. Prawie wszystkie powiaty ziemskie – 19 na 20 - mieściły się w przedziale 15-20% bezrobocia, a jeden
poniżej 15% (lubelski ziemski). Natomiast powiaty grodzkie miały wyższe stopy bezrobocia, najwyższy –
powiat grodzki Zamość – 28,1%. Lublin – powiat grodzki miał stopę bezrobocia w 2002 r. na poziomie ok.
20%. W 2005 r. powinna ona nieco zmaleć w wyniku wzrostu zatrudnienia o blisko 3 tys. osób.
Województwo podkarpackie było bardziej zróżnicowane. Główna grupa powiatów (11) skupiła się
w przedziale 20-25%, cztery w przedziale 25% i więcej, w tym dwa powiaty bieszczadzki i leski znalazły się
w przedziale 30% i więcej. Pamiętamy, że są to powiaty bardzo słabo zaludnione. Z powiatów grodzkich zła
sytuacja występuje w m. Przemyślu i Tarnobrzegu mających stopę bezrobocia 25% i więcej. Powiat grodzki
Rzeszów - 18,8%, znajduje się w grupie poniżej 20%, gdyż wzrosło tu zatrudnienie o ponad 1000 osób, co
z pewnością obniżyło nieco stopę bezrobocia.
Województwo świętokrzyskie posiadało średnią stopę bezrobocia ok. 22%. W 8 jednostkach powiatowych bezrobocie było niższe od 20%, ale w 4 przekraczało 25%. Szczególnie wysokie było w powiatach uprzemysłowionych - ostrowieckim i skarżyskim (ponad 30%), niewiele mniejsze w koneckim i starachowickim –
ok. 29%. W sumie można powiedzieć, iż powiaty o przewadze rolniczej, z wyjątkiem warmińsko-mazurskiego, miały stopy bezrobocia nieco niższe (ewentualnego ukrytego bezrobocia na wsi). Powiaty, które miały
uprzednio charakter ośrodków przemysłowych, są dotychczas bardziej dotknięte klęską bezrobocia. Zaskakujące są wysokie stopy bezrobocia w powiatach grodzkich. Na 14 jednostek tylko w 2 (Olsztyn i Białystok)
stopa bezrobocia była niższa od 20%, natomiast w 12 przekraczała 20%, w tym 7 przekraczało 25%.
Wniosek może być jeden – bezrobocie stanowi bardzo istotny element kształtujący sytuację społeczno-gospodarczą Polski Wschodniej.
X. WNIOSKI Z EKSPERTYZY DEMOGRAFICZNEJ GUS DLA POLSKI
WSCHODNIEJ
Z uprzednich naszych rozważań wynika, iż na 87 miast ośrodków powiatowych aż 8 wykazywało
spadek liczby ludności w okresie 1999–2005, w tym 30 notowało spadek przekraczający 5% stanu z 1999 r.
Podobne rezultaty otrzymaliśmy przy analizie sald ruchów migracyjnych. Natomiast z przedstawionej przez
GUS ekspertyzy zmian ludnościowych w województwach Polski Wschodniej jednoznacznie wynika, iż ludność ogółem zmniejszy się do 2020 r. o ok. 210 tys., tj. 2,6% stanu z roku 2005. Szczególnie niepokojący jest
przewidywany spadek liczby ludności miast o blisko 160 tys., tj. ok. 4% stanu z roku 2005.
Dla poszczególnych województw ostrzegające są dane dotyczące spadku liczby ludności w każdym
województwie, zwłaszcza w woj. świętokrzyskim (patrz tabela 21).
481
Tabela 21.
PROGNOZA LUDNOŚCI DLA POLSKI WSCHODNIEJ 2005–2020. DANE W TYS.
Wyszczególnienie
2005
2020
Zmiany 2005-2020
w tys.
w%
w tys.
w%
Polska Wschodnia
ogółem
8191,2
100,0
7981,8
100,0
–209,4
–2,6
Miasta
4015,0
49,0
3853,2
48,3
–161,8
–4,0
Wieś
4176,2
51,0
4128,5
51,7
–47,7
–1,1
Lubelskie
2179,6
100,0
2095,8
100,0
–83,8
–3,8
Miasta
1016,9
46,7
971,7
46,3
–45,2
–4,4
Wieś
1162,7
53,3
1124,1
53,7
–38,6
–3,3
Podkarpackie
2098,3
100,0
2095,9
100,0
–2,4
–0,1
846,8
40,4
812,8
38,8
–34
–4,0
Wieś
1251,4
59,6
1283,1
61,2
+31,7
+2,5
Podlaskie
1199,7
100,0
1165,5
100,0
–34,7
–2,9
Miasta
710,0
59,2
701,4
60,2
–8,6
–1,2
Wieś
489,7
40,8
464,1
39,8
–25,6
–5,2
1285,0
100,0
1222,5
100,0
–62,5
–4,7
Miasta
583,5
45,4
538,2
44,0
–45,3
–7,8
Wieś
701,5
54,6
684,3
56,0
–17,2
–2,5
1428,6
100,0
1402,1
100,0
–26,5
–1,9
Miasta
857,9
60,1
829,2
59,1
–28,7
–3,3
Wieś
570,8
39,9
572,9
40,9
+2,1
+0,4
Miasta
Świętokrzyskie
Warmińsko-Mazurskie
w tys.
w%
Jeśli chodzi o miasta to istotne spadki przewidziane są dla województw podkarpackiego (–4%), lubelskiego (–4,4%), a zwłaszcza świętokrzyskiego (–7,8%). Dla wsi niebezpieczne są spadki w woj. podlaskim
(–5,2%).
XI. WNIOSKI I REKOMENDACJE
1. Przez województwa Polski Wschodniej przebiegają główne arterie komunikacyjne ruchu WschódZachód Europy. W chwili obecnej praktycznie nie wykorzystujemy szansy, która przed nimi stoi. Zostało
opracowanych wiele różnych dokumentów (np.: Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN,
instytucji rządowych i pozarządowych), podkreślających konieczność rozbudowy podstawowych układów
komunikacyjnych w tej części kraju, przede wszystkim autostrady A2 i A4 oraz drogi S8 (Via Baltica), która
stanowi jedyną drogę niekontrolowaną przez Rosję dla państw bałtyckich jako wyjście na „zachód”. Dla
rozwoju powiązań wewnątrz regionu należy jak najszybciej zmodernizować drogę ekspresową S19 oraz wiele dróg wojewódzkich, które stanowią podstawową siatkę połączeń pomiędzy miastami – ośrodkami powiatowymi. Realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych z zakresu infrastruktury transportowej jest kosztowna
i nie przynosi zazwyczaj zysku bezpośredniemu inwestorowi. W związku z powyższym inwestycje te powin-
482
ny być finansowane przez instytucje publiczne (budżet państwa, samorządy terytorialne) przy wsparciu
środków z funduszy zagranicznych.
2. Z analizy demograficznej wynika, że województwa omawianego obszaru wyróżnia niska gęstość
zaludnienia oraz niski poziom urbanizacji. W Polsce Wschodniej nie występują miasta liczące więcej niż 500
tysięcy mieszkańców. Ośrodki powiatowe, pełniące ważną rolę w słabo zurbanizowanej przestrzeni powinny
dostać dodatkowy impuls rozwojowy aby nie dopuścić do dalszej erozji bazy ekonomicznej tych jednostek.
3. Ośrodki, które mają 80 % i więcej mieszkańców z ludności miejskiej ogółem w powiecie, zgodnie
z teorią W. Christallera są miastami z przewagą funkcji ponadlokalnych (egzogenicznych). Mniejszy udział
oznacza, że na obszarze powiatu umiejscowione są także inne jednostki o znaczących funkcjach lokalnych
i ponadlokalnych.
4. Zmiany własnościowe, procesy restrukturyzacji, likwidacja wielu zakładów skutkowały dużą redukcją miejsc pracy, osłabieniem bazy ekonomicznej miast. Niedostateczna kondycja ekonomiczna ośrodków powiatowych, które niegdyś stanowiły i obecnie stanowić powinny główne ogniwa aktywizacji samych
miast oraz terenów z nimi sąsiadujących, przyczynia się do opóźnienia przemian strukturalnych Polski
Wschodniej i rzutuje na jego niekorzystną sytuację społeczno-gospodarczą. Znalazło to odbicie w procesach
zmniejszania się liczby ludności i ujemnym saldzie migracji.
5. Zmniejszenie potencjału sektora przemysłowego, w wielu miejscach niedorozwój usług rynkowych,
przy jednocześnie wzrastających zasobach pracy stanowiły przyczynę utrzymującego się bezrobocia. Dramatyczna sytuacja w dłuższym okresie czasu doprowadzi nie tylko do kryzysu gospodarczego, ale również do
degradacji społecznej.
6. Szansą dla omawianych ośrodków powinno być wspieranie już zrestrukturyzowanego potencjału
przemysłowego (przemysł wysokich technologii, przemysł rolno-spożywczy, elektromaszynowy, drzewny, budowlany), który stał się w wielu przypadkach konkurencyjny na rynku wewnętrznym, jak i zagranicznym.
7. Wzmocnienie roli ośrodków powiatowych można osiągnąć wykorzystując istniejący potencjał kapitału ludzkiego na obszarze Polski Wschodniej. Wiąże się to z przyspieszonym rozwojem szkolnictwa wyższego, zarówno publicznego jak i prywatnego, w tych pięciu województwach. W dłuższej perspektywie stworzona baza kształcenia ludzi na wyższym poziomie stanowi ogromną szansę rozwojową.
8. Dla wzmocnienia niektórych funkcji ponadlokalnych związanych z usługami turystycznymi należy wykorzystać wysokie walory środowiska przyrodniczego. Miasta - ośrodki powiatowe mogłyby stać się
centrami lokalnymi i regionalnymi logistyki turystycznej (wiele jednostek już wykorzystuje rentę położenia
z tego tytułu).
9. Elementem pozytywnego programu dla ośrodków powiatowych powinna być aktywizacja lokalnych społeczności w zakresie rozwoju drobnej przedsiębiorczości. Wiele zależy od postawy samorządów lokalnych (w lepszej sytuacji są samorządy gminne aniżeli samorządy powiatowe, które praktycznie nie mają
samodzielności finansowej).
10. Dla podniesienia standardu życia mieszkańców i rozwoju przedsiębiorczości należy dalej dostosowywać i rozbudowywać infrastrukturę społeczną i techniczną w taki sposób, który gwarantuje stabilny i trwały
rozwój społeczny, gospodarczy i przestrzenny miast oraz obszarów przyległych.
11. Należy pamiętać także o roli współpracy transgranicznej, która może przejawiać się w funkcjonowaniu miast i powiatów przygranicznych. Wszelkie działania podejmowane przez te jednostki samorządowe
prowadzone są w ramach polityki lokalnej i służą np.: tworzeniu lobbingu na rzecz otwierania lub zwiększenia przepustowości przejść granicznych, wsparciu lokalnego biznesu, promocji turystyki, wspólnej organizacji imprez kulturalnych i sportowych. Bardzo popularne stało się organizowane w ostatnich latach wspólnych ćwiczeń różnego rodzaju służb, warunkujących poprawę bezpieczeństwa. Na omawianym obszarze
w skali lokalnej brakuje partnerskich przedsięwzięć z zakresu gospodarki komunalnej, np.: wspólne wysypiska śmieci czy oczyszczalnie ścieków.
483
LITERATURA I MATERIAŁY WYKORZYSTANE
1. Bank Danych Regionalnych GUS, http://www.stat.gov.pl/bdr/bdrap.strona.indeks,
2. A. Stasiak (red) Wieś Polska w świetle wyników NSP 2002 i PSR 2002, Biuletyn KZPK PAN, z. 213, Warszawa 2004,
3. Z. Niewiadomski Ustrój samorządu terytorialnego i administracji rządowej po reformie, Difin, Warszawa 2004,
4. A. Gawryszewski Ludność Polski w XX wieku, IGiPZ PAN, Warszawa 2005,
5. Dotychczasowe ekspertyzy wykonane na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego,
6. Strategie rozwoju regionalnego województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego,
7. Wojewódzkie plany zagospodarowania przestrzennego województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego,
lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego,
8. Niektóre strategie i plany rozwoju lokalnego miast – ośrodków powiatowych Polski Wschodniej,
9. Ustawa z 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym, (tekst pierwotny: Dz. U. 1998 r. Nr 91 poz. 578;
tekst jednolity: Dz. U. 2001 r., Nr 142 poz. 1592 z późniejszymi zmianami),
10. Rocznik statystyczny województw, GUS, Warszawa 2003,
11. Produkt krajowy brutto 2003 r. , GUS, Katowice 2005,
12. Mały rocznik statystyczny Polski 2006, GUS, Warszawa 2006,
13. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, GUS, Warszawa 2006,
14. Roczniki statystyczne województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego za odpowiednie lata,
15. Miasta w liczbach 1999-2000 i 2003-2004, GUS, Warszawa 2002 i 2006.
484
485
Woj. Warmińsko-mazurskie
Nowe Miasto Lubawskie
Węgorzewo
Gołdap
Nidzica
Olecko
Lidzbark Warmiński
Braniewo
Pisz
Działdowo
Mrągowo
Bartoszyce
Szczytno
Kętrzyn
Giżycko
Iława
Ostróda
Ełk
Elbląg (p. grodzki)
Olsztyn (p. grodzki)
Wyszczególnienie
Ludność 2005
11049
11704
13689
14798
16155
16505
17925
19346
20863
21809
25511
25772
28103
29761
32445
33506
56120
127275
174473
Udział ludności
w stosunku do ludności
powiatu w %
25,5
49,3
50,6
43,6
47,2
38,2
40,8
33,6
32,0
43,5
41,4
37,1
42,3
52,2
36,0
31,8
66,2
-
Przyrost naturalny
na 1000 ludności 1999
2,5
-0,2
2,6
2,4
2,1
-0,5
4,0
5,3
1,6
4,4
3,1
-0,1
-0,9
0,7
2,6
3,0
4,1
0,2
1,1
Przyrost naturalny
na 1000 ludności 2004
0,9
-0,2
3,7
2,6
1,4
-2,1
0,9
2,8
2,6
2,2
0,9
-0,6
-0,1
0,0
2,3
1,7
1,7
-0,9
2,0
Saldo migracji
wewnętrznych na 1000
ludności 1999
-0,9
-2,7
-3,2
-2,7
-7,2
-2,5
-2,4
-1,4
1,0
1,5
-3,6
-3,4
-3,2
3,7
-1,4
-2,2
3,2
-0,2
7,2
Saldo migracji
wewnętrznych na 1000
ludności 2004
0,6
-4,6
-2,9
-4,1
-2,3
-3,0
-6,1
0,4
-4,3
-4,9
-5,1
-5,2
-3,2
-7,0
-3,4
-1,8
0,7
-1,8
1,4
51,0
48,6
46,4
54,5
53,3
54,5
54,7
54,7
57,1
5,0
46,8
39,9
47,5
24,3
27,2
33,6
38,6
38,8
40,5
42,4
50,7
57,0
45,9
85,5
291,3
430,5
18,4
18,5
=
21,4
24,5
27,8
27,1
27,1
32,1
39,7
33,8
62,7
208,9
286,1
Poziom dochodów
budżetów miast
1999 w mln zł
18,3
Poziom dochodów
budżetów miast
2004 w mln zł
12,2
55,5
Udział dochodów
własnych 1999 w %
PODSTAWOWE DANE DLA OŚRODKÓW POWIATOWYCH W POLSCE WSCHODNIEJ
49,9
53,3
58,1
47,9
47,7
57,6
51,0
61,1
49,2
51,8
54,0
56,7
45,9
50,2
Udział dochodów
własnych 2004 w %
ANEKS STATYSTYCZNY
Dochody
na 1 mieszkańca 1999
w zł
1017
1058
1046
988
902
1019
1191
962
1112
1609
1669
1038
982
1130
Dochody
w zł
1609
1757
1516
1551
1493
1708
1756
1365
1541
2280
2483
1462
1502
1663
Wydatki
w zł
965
1041
1035
993
894
1011
1176
996
1101
1615
1743
1175
977
1116
1567
1666
1511
1584
1401
1571
1753
1505
1621
2327
2545
1369
1435
1668
Wydatki
w zł
486
5971
9279
10461
10772
15178
18945
22159
22718
22782
26893
29971
63819
69268
291823
8842
9730
10286
11947
13724
16135
18633
19531
20170
21767
23017
27208
30612
36170
40041
Sejny
Wysokie Mazowieckie
Mońki
Kolno
Siemiatycze
Sokółka
Hajnówka
Grajewo
Zambrów
Bielsk Podlaski
Augustów
Łomża (p. grodzki)
Suwałki (p. grodzki)
Białystok (p. grodzki)
Opole Lubelskie
Ryki
Parczew
Janów Lubelski
Włodawa
Radzyń Podlaski
Hrubieszów
Krasnystaw
Tomaszów Lubelski
Łęczna
Lubartów
Biłgoraj
Łuków
Kraśnik
Świdnik
13,9
16,4
28,1
24,9
34,1
26,2
26,9
25,6
22,7
37,9
25,4
26,1
28,2
36,2
55,5
27,8
15,5
24,3
27,1
31,1
26,0
45,7
45,2
50,7
44,6
50,8
4,6
-0,3
1,3
1,0
-0,4
3,5
1,3
-0,3
3,0
7,3
2,3
4,0
4,1
1,4
2,0
3,6
4,0
1,4
3,5
2,6
-0,7
-0,6
2,3
4,4
0,2
2,6
3,0
4,5
0,6
0,8
0,8
-0,1
3,1
2,2
4,2
0,2
-2,2
2,7
5,0
2,5
4,0
4,6
0,7
0,2
1,3
1,0
0,6
1,1
-1,2
-1,4
-0,6
2,3
4,4
0,2
2,6
3,0
4,5
0,6
-2,3
-1,6
-3,6
7,2
-1,8
-2,5
-5,6
3,8
1,3
1,3
-2,5
2,7
-2,1
-3,5
1,7
2,6
-5,7
0,5
-5,4
1,9
-3,2
-0,8
1,0
0,3
0,5
1,7
2,3
3,1
0,7
-7,4
-3,8
-4,3
1,8
-4,8
-7,7
-7,1
-2,4
-11,4
-9,1
-7,4
-3,6
-5,9
-5,2
-3,3
-6,5
-4,0
-9,5
0,2
-2,1
-4,0
-5,9
-2,2
-4,2
-4,2
1,2
-3,7
-1,8
-0,4
34,3
37,3
42,4
48,4
50,6
25,1
27,7
30,4
34,6
36,1
28,2
33,5
32,1
38,9
45,8
143,4
172,3
579,4
24,2
22,8
24,4
27,1
30,8
106,4
121,5
414,2
21,7
22,1
26,3
30,8
31,8
17,3
21,6
10,9
15,4
17,1
15,9
19,1
21,3
21,9
9,1
16,6
8,9
10,8
55,1
49,6
53,9
56,4
56,5
52,4
44,9
48,6
57,2
54,7
41,9
51,9
43,0
51,1
56,5
29,3
25,1
43,7
37,8
54,4
27,8
49,9
52,3
58,4
49,2
53,7
55,9
45,7
46,5
43,7
55,0
55,8
50,5
53,0
42,3
52,6
62,1
36,9
34,2
53,9
37,2
53,0
35,1
60,6
1054
1021
949
914
883
1164
946
952
1028
1033
1002
992
1019
981
1017
1644
1773
1456
978
986
1455
1129
1484
1386
1383
1335
1260
1590
1370
1410
1573
1567
1264
1467
1400
1446
1538
2249
2493
1985
1600
1413
1527
1797
1122
984
974
882
866
1305
971
965
995
1063
1011
992
981
1000
1219
2017
1787
1503
977
1007
1409
1234
1466
1281
1405
1441
1164
1561
1454
1462
1560
1614
1245
1444
1378
1385
1551
2213
2930
2110
1623
1376
1409
1721
487
22,1
11,9
14,0
14,9
42,8
21,6
20,6
21,1
23,3
20,0
23,3
32,8
41,8
33,2
35,5
45,9
60,4
16,1
12,1
22,8
Lesko
5875
Brzozów
7745
Strzyżów
8699
Kolbuszowa
9179
Ustrzyki Dolne
9521
Lubaczów
12387
Leżajsk
14297
Ropczyce
15070
Nisko
15633
Przeworsk
15746
Łańcut
18076
Jasło
37811
Sanok
39552
Jarosław
40677
Dębica
47054
Krosno (p. grodzki)
47817
Tarnobrzeg (p. grodzki)
50115
Mielec
61241
Stalowa Wola
66097
Przemyśl (p. grodzki)
66909
Rzeszów (p. grodzki)
158539
Kazimierza Wielka
Opatów
Włoszczowa
5773
6865
10796
42,7
-
49976
58082
66802
68160
354967
Puławy
Biała Podlaska (p. grodzki)
Zamość (p. grodzki)
Chełm (p. grodzki)
Lublin (p. grodzki)
-2,4
0,1
-1,4
3,2
0,4
1,4
6,2
2,4
5,6
4,2
4,2
3,1
1,1
2,0
1,5
1,1
0,3
4,5
1,5
3,4
2,6
3,1
0,3
2,1
2,2
3,3
2,2
-0,5
0,7
-2,5
-2,6
-1,9
0,9
6,0
1,1
5,6
2,7
1,9
1,1
4,2
1,7
1,1
2,2
3,1
0,9
-0,6
3,2
-0,4
1,91
2,4
1,1
-1,6
1,6
1,4
2,7
1,7
-0,5
0,1
-3,6
2,4
2,3
-2,3
1,3
4,6
-2,6
-4,8
-1,2
-1,7
-0,8
4,3
-1,4
0,3
-3,3
-2,2
0,5
-1,1
-2,3
-0,8
-3,5
-3,3
-2,0
-0,2
-1,6
2,5
0,0
3,0
1,1
-5,6
-3,9
-1,4
-9,8
-2,4
0,9
0,1
-6,1
-5,2
-3,7
-2,1
-1,3
-2,1
-3,0
-3,7
-7,4
-5,2
-6,7
-1,6
-5,2
-5,2
-6,1
-5,1
-3,5
-5,1
-4,0
-4,5
-3,1
-3,5
16,9
22,7
24,5
30,4
62,9
59,2
68,0
73,7
132,3
99,3
90,9
86,4
165,8
379,5
17,4
20,1
46,3
41,7
45,7
51,0
105,0
80,3
61,2
67,6
130,8
290,4
92,9
119,6
156,6
153,8
738,4
13,1
15,1
61,3
97,3
126,3
119,7
536,4
54,2
60,8
61,6
59,0
52,1
56,4
33,2
32,6
50,1
55,8
26,9
40,5
44,6
57,6
64,6
28,2
28,2
33,3
44,1
61,2
63,8
62,7
59,2
49,5
62,8
40,7
39,1
62,5
58,58
35,3
51,2
44,7
58,6
66,7
40,6
38,0
39,8
55,0
1055
1111
1188
1000
1090
1038
2132
1569
950
942
1911
1790
10125
1023
1132
1664
1848
1692
1505
1561
1688
1664
1491
1693
1560
2762
1975
1484
1297
2460
2387
1347
1609
1854
2070
2351
2243
2074
1051
1076
1321
1004
1138
1099
2114
1537
932
1041
1978
1811
980
1070
1792
1897
1735
1567
1599
1884
1597
1525
1644
2557
3032
2073
1353
1303
2462
2454
1425
2724
2157
2274
2196
2102
488
11939
15571
16652
17357
20792
25160
49416
5337
74211
208193
28,2
20,9
18,6
23,4
24,6
30,7
61,4
56,3
63,6
-
-0,3
2,9
-0,6
-0,9
0,9
0,4
-2,4
-2,2
-0,5
0,0
-0,5
2,8
-1,6
-0,3
-0,6
0,1
-2,8
-2,7
-1,2
-0,4
-2,8
-2,4
-2,4
-3,4
0,8
-1,6
-1,4
-1,9
-3,0
-2,6
-6,7
-11,2
-3,6
-4,8
-5,6
-5,6
-3,6
-4,2
-5,7
-6,7
Objaśnienia:
Uwaga !!!!!!: miasta na prawach powiatu łącznie z dochodami i wydatkami budżetu powiatu
Pińczów
Staszów
Jędrzejów
Busko-Zdrój
Końskie
Sandomierz
Skarżysko-Kamienna
Starachowice
Ostrowiec Świętokrzyski
Kielce (p. grodzki)
33,7
45,9
57,8
73,9
354,8
50,9
63,7
77,0
115,0
446,4
58,6
51,3
58,0
57,4
41,2
66,5
50,2
55,9
57,5
52,7
1231
908
1015
936
1672
2010
1277
1430
1541
2126
1285
967
1008
896
1599
2065
1220
1291
1599
2089
489
23,6
26,0
34,8
32,7
24,9
23
31,9
36,3
33,6
23,9
23,1
35,1
27,8
29,3
27,5
20,7
28,5
25,7
18,8
7,2
13,4
20,9
9,9
Sejny
Wysokie Mazowieckie
Stopa bezrobocia
(wrzesień 2006)
dla całości powiatu
Węgorzewo
Gołdap
Nidzica
Olecko
Lidzbark Warmiński
Braniewo
Pisz
Działdowo
Mrągowo
Bartoszyce
Szczytno
Kętrzyn
Giżycko
Iława
Ostróda
Ełk
Wyszczególnienie
Pacujący ogółem 1999
1288
2846
2515
2612
2588
4501
3448
4117
4174
4816
5783
6588
6476
6519
7440
5756
11134
8122
14459
35213
64645
Pacujący ogółem 2003
1224
2575
2499
1920
2426
3596
3555
3544
3150
4259
5442
5735
5314
5787
6628
4868
9615
6919
12748
28007
55769
Pracujący w przemyśle
i budownictwie
(w % ogółem) 1999
14,1
34,8
40,4
22,7
35,4
51,6
36,5
44,2
28,6
47,8
41,1
40,5
35,1
38,3
48,3
23,5
41,2
32,6
42,4
41,7
31,4
11,8
39,7
40,5
15,3
36,7
46,9
38,9
42,7
18,3
46,8
43,7
38,6
30,8
35,8
48,4
21,6
44,1
30,6
44,1
38,1
26,7
Pracujący w przemyśle
i budownictwie
(w % ogółem) 2003
TABELA C.D.
Pracujący w usługach
rynkowych
(w % ogółem) 1999
32,8
23,3
21,4
29,6
27,8
21,6
23,7
23,8
34,1
19,1
27,3
32,2
30,1
25,2
24,1
38,3
36,9
40,3
33,7
31,2
41,3
rynkowych
(w % ogółem) 2003
32,0
21,1
28,7
29,7
24,5
24,2
26,7
27,5
38,8
18,9
27,3
34,3
34,2
25,7
24,9
34,2
30,7
40,7
29,6
32,9
42,3
nierynkowych
(w % ogółem) 1999
51,9
41,2
38,2
47,4
34,5
25,6
35,3
31,6
35,5
32,2
31,1
25,9
33,5
35,8
26,2
37,3
21,3
26,8
23,7
26,1
26,7
nierynkowych
(w % ogółem) 2003
55,7
38,9
30,7
54,9
35,9
28,1
31,1
29,5
42,6
32,7
31,8
25,9
33,7
37,9
26,3
41,5
24,9
28,6
26,2
28,5
30,6
Podmioty gospodarcze
w rejestrze Regon 1999
380
870
898
1030
1146
1187
1364
1252
1550
1446
1635
1974
1711
2191
2338
3227
2453
2826
4474
11840
19597
w rejestrze Regon 2004
509
1002
884
992
1394
1347
1803
1592
1603
1792
1608
2397
2027
2359
2419
3636
2797
3312
4854
12094
21206
85
109
79
85
102
91
112
96
89
93
77
110
79
91
85
122
86
99
87
95
122
na 1000 mieszkańców
2004
490
10,6
16,6
9,7
15,2
10,0
23,2
16,7
8,7
17,8
15,4
16,4
10,9
15,5
21,6
16,4
15,9
15,5
23,4
14,4
18,4
14,2
17,2
15,3
15,8
11,9
15,8
16,0
16,9
14,0
19,0
17,1
Mońki
Kolno
Siemiatycze
Sokółka
Hajnówka
Grajewo
Zambrów
Bielsk Podlaski
Augustów
Opole Lubelskie
Ryki
Parczew
Janów Lubelski
Włodawa
Radzyń Podlaski
Hrubieszów
Krasnystaw
Tomaszów Lubelski
Łęczna
Lubartów
Biłgoraj
Łuków
Kraśnik
Świdnik
Puławy
2838
3771
3299
4244
3769
4880
4824
6684
6404
2597
7107
8892
10278
11640
8473
18124
17403
21532
1955
2731
3992
5226
6729
5008
5467
7504
7051
15439
19205
86121
2270
3033
2465
3544
2844
4725
3863
5669
5720
2410
6266
8050
8488
9871
7586
15570
13492
17225
1725
2142
3126
4344
5021
4329
4035
6664
6298
12740
15643
74561
34,2
48,2
41,5
34,0
26,6
30,8
19,7
42,0
25,1
25,5
45,6
45,5
46,1
57,1
60,1
48,6
33,2
30,1
27,6
41,6
35,4
36,6
50,8
40,7
51,4
46,7
41,9
31,1
40,7
30,3
27,7
45,1
30,1
38,9
22,6
38,1
17,9
40,6
26,3
26,8
47,3
44,6
41,9
57,7
60,2
48,1
27,5
23,7
25,0
32,8
31,3
37,2
45,8
43,8
40,1
45,4
43,2
27,6
40,2
26,3
30,9
22,3
19,3
21,8
26,2
30,0
34,2
21,3
33,2
35,5
22,8
24,0
27,3
19,1
15,8
29,6
33,9
35,9
27,9
21,3
34,6
28,3
19,6
24,5
23,1
24,4
28,2
35,3
28,9
37,1
33,2
22,7
21,9
18,9
26,8
20,1
32,9
23,2
29,9
29,8
21,8
20,3
26,1
16,2
16,1
27,3
34,5
36,5
23,8
25,3
33,8
29,6
20,9
23,1
24,8
26,0
25,5
35,0
28,4
39,1
33,8
28,1
38,8
25,5
47,1
38,4
45,6
35,7
40,7
38,8
31,2
30,0
26,5
23,2
21,5
21,3
32,3
33,6
42,9
35,8
29,3
34,1
27,7
34,8
25,3
27,7
28,8
33,3
30,1
32,2
39,1
30,9
47,9
41,1
50,5
40,9
48,7
35,4
42,9
43,3
30,6
34,6
31,9
25,5
21,8
24,4
37,5
39,3
49,9
41,8
34,3
32,9
31,9
33,0
35,0
27,8
30,4
37,0
30,9
34,1
807
904
918
1032
1219
121
1522
1479
2676
1259
1930
2375
2630
2705
2813
4162
4517
7186
723
811
1092
1387
1592
1447
1734
204
2374
5255
6627
29753
897
1079
940
1406
1264
1284
1979
1507
2963
1318
2211
2847
3293
2860
3135
5292
4876
7861
919
992
1186
1512
1734
1967
2357
2325
3038
6332
7501
31334
101
111
91
118
92
80
106
77
146
61
96
106
107
79
78
105
84
118
87
92
78
79
78
86
102
86
101
99
109
107
491
23,9
10,8
16,4
23,3
24,5
23,2
18,5
25,2
20,5
17,4
19,0
21,2
16,6
16,5
19,5
16,4
19,5
16,0
7,2
15,1
13,4
12,4
18,9
8,4
18,0
12,0
18,4
18,2
12,3
14,5
15,4
Chełm (p. grodzki)
Lublin (p. grodzki)
Lesko
Brzozów
Strzyżów
Kolbuszowa
Ustrzyki Dolne
Lubaczów
Leżajsk
Ropczyce
Nisko
Przeworsk
Łańcut
Jasło
Sanok
Jarosław
Dębica
Krosno (p. grodzki)
Mielec
Stalowa Wola
Kazimierza Wielka
Opatów
Włoszczowa
Pińczów
Staszów
Jędrzejów
1696
3099
5237
3714
5415
5797
2066
4367
3602
3788
2164
3689
7040
4633
4183
7234
7485
17445
15000
14656
19819
26644
15106
22039
27840
21505
76808
18550
120424
1580
2745
4901
3279
4737
4700
1904
3806
2794
3273
2006
3249
5550
4061
2772
5581
5996
15042
12866
12312
166389
23666
11287
22118
24054
17024
67246
14396
99412
25,2
35,4
53,2
35,2
43,2
29,2
21,5
35,2
48,0
36,7
23,7
24,9
50,3
50,9
41,4
35,9
44,7
46,8
54,9
42,3
52,9
53,8
41,4
60,6
56,7
31,3
38,5
32,9
31,0
24,1
34,3
56,3
28,5
37,4
26,1
23,7
28,9
35,1
24,7
26,5
23,7
41,2
47,7
27,0
30,8
34,2
43,9
48,7
34,7
48,6
50,5
30,2
63,3
59,4
24,1
33,3
26,5
23,2
33,8
27,5
18,7
27,7
24,4
38,2
28,1
22,3
16,0
28,7
29,8
29,3
19,0
19,2
21,3
37,5
27,6
32,1
20,6
29,4
26,9
23,8
30,4
19,7
26,8
31,9
35,2
34,3
35,5
31,1
18,7
18,4
27,6
25,8
36,1
26,1
22,9
22,8
35,9
26,8
31,7
25,5
22,3
26,1
32,1
33,3
30,9
25,0
33,2
26,1
25,6
34,4
20,2
22,7
34,6
36,0
33,6
36,9
39,7
36,8
27,5
35,7
31,4
31,4
50,2
41,6
34,4
33,6
44,6
44,3
29,9
29,3
36,8
26,2
26,5
21,0
24,3
28,1
20,0
22,4
28,2
19,3
16,2
36,3
26,1
32,4
33,3
44,5
47,0
25,0
43,2
35,9
37,0
50,2
47,6
40,7
38,5
45,1
43,4
33,1
29,8
46,6
36,8
31,8
25,1
26,2
32,2
25,2
23,9
35,1
16,3
17,7
40,9
30,6
39,6
39,5
400
734
911
1023
1585
1630
613
823
616
817
962
958
1215
1055
1004
1189
1871
3933
3611
4337
3667
5216
4675
4950
5186
6955
16254
5719
35070
483
787
1024
115
1980
1850
735
737
663
896
1051
925
1420
1187
1171
1343
2083
3520
3670
4541
3793
5073
5415
5809
6425
6459
18622
5497
39499
83
114
95
93
127
110
126
94
76
98
110
74
100
79
75
85
115
93
93
112
80
106
108
95
97
95
117
80
111
492
Busko-Zdrój
Końskie
Sandomierz
Skarżysko-Kamienna
Starachowice
Kielce (p. grodzki)
10,1
26,7
14,1
29,5
21,7
22,5
12,6
6091
8230
8620
15820
14534
23938
78023
5603
7235
7633
12134
11796
16464
65103
18,4
50,2
36,9
40,5
53,1
56,4
37,3
16,0
45,7
35,5
37,9
51,8
44,4
31,6
28,9
20,1
27,8
36,6
20,7
22,2
36,7
31,8
21,5
27,9
35,4
20,8
29,3
36,7
52,7
29,5
35,1
22,6
25,5
20,8
25,8
52,3
32,8
36,4
26,5
27,2
25,3
31,3
1972
2297
2692
4574
4258
5895
22858
2287
2649
3320
5775
5145
7837
28899
132
127
131
116
96
105
138
493
Sejny
Wysokie Mazowieckie
Węgorzewo
Gołdap
Nidzica
Olecko
Lidzbark Warmiński
Braniewo
Pisz
Działdowo
Mrągowo
Bartoszyce
Szczytno
Kętrzyn
Giżycko
Iława
Ostróda
Ełk
wyszczególnienie
Liczba podmiotów
według PKD
w sekcji D 1999
28
57
108
89
155
145
149
140
116
110
141
191
153
228
224
260
291
265
374
1121
1680
Liczba podmiotów
według PKD
w sekcji D 2004
38
73
101
79
171
131
182
146
113
129
142
218
169
215
183
242
302
246
336
1159
1603
Liczba podmiotów
według PKD
w sekcji F 1999
21
115
89
79
149
161
223
126
121
154
217
178
171
240
225
283
251
339
436
978
2087
TABELA CD.
Liczba podmiotów
według PKD
w sekcji F 2004
38
128
81
69
152
135
254
134
89
163
194
219
175
199
174
285
224
310
415
857
1957
Liczba podmiotów
według PKD
w sekcji G 1999
132
349
332
341
330
434
451
481
546
585
601
697
692
747
778
1164
825
1103
1698
4008
6620
Liczba podmiotów
według PKD
w sekcji G 2004
141
385
263
298
375
456
555
508
513
630
537
753
689
785
726
1180
858
990
1602
3569
6122
Liczba podmiotów
według PKD
w sekcji I 1999
26
67
48
46
85
96
84
70
60
148
139
169
101
177
189
205
222
170
466
1115
1789
Liczba podmiotów
według PKD
w sekcji I 2004
38
59
44
41
83
82
110
90
60
131
109
181
152
170
183
205
249
215
460
885
1696
Liczba mieszkań
ogółem 1999
1910
2724
3364
3495
3986
4469
5084
5398
5387
5304
6061
6910
7700
7657
9540
10093
9264
10527
16532
40961
56211
Liczba mieszkań
ogółem 2004
1980
2911
3724
3877
4321
4651
5347
5926
5827
5876
6747
7701
8656
8300
10180
10807
10516
11446
18265
43515
64153
330,1
315,2
335,4
330,8
315,3
314,2
332,1
368,9
352,1
327,8
348,7
369,7
395,5
323,9
391,9
381,1
352,9
352,1
327,1
340,9
369,0
Liczba mieszkań
na 1000 ludności
2004
494
Opole Lubelskie
Ryki
Parczew
Janów Lubelski
Włodawa
Radzyń Podlaski
Hrubieszów
Krasnystaw
Tomaszów Lubelski
Łęczna
Lubartów
Biłgoraj
Łuków
Kraśnik
Świdnik
Puławy
Mońki
Kolno
Siemiatycze
Sokółka
Hajnówka
Grajewo
Zambrów
Bielsk Podlaski
Augustów
62
96
93
93
83
113
115
115
229
84
234
349
254
258
297
272
336
547
77
79
131
147
344
163
160
217
247
484
613
2412
59
104
85
133
81
91
140
97
256
90
247
381
313
264
311
343
328
553
94
85
136
167
320
190
181
219
316
559
633
2391
44
74
81
74
167
155
147
158
256
131
270
192
296
270
319
361
412
657
84
83
158
157
176
121
210
226
260
519
723
3296
51
106
67
109
121
134
150
121
247
118
251
221
323
255
295
436
357
638
113
104
145
156
165
144
262
259
318
575
686
3073
369
424
397
432
471
478
761
626
1214
559
681
1021
1167
992
1003
1741
1912
3142
252
316
349
499
479
585
638
813
784
1844
2392
11043
387
477
376
532
441
463
927
590
1291
529
826
1148
1474
1033
1074
2146
1867
3321
303
382
357
108
529
835
744
820
963
2200
2507
10331
88
50
47
61
64
77
117
97
177
97
103
148
212
184
151
227
416
441
59
34
88
110
64
121
139
162
233
470
690
3084
81
50
47
79
57
76
145
75
176
97
111
157
229
166
165
279
450
445
62
62
92
5919
67
153
167
153
261
587
707
2861
2818
3359
3460
3184
4340
5013
6255
6450
6105
5992
6664
7348
8816
11500
12526
17304
17633
20268
3003
3101
4685
6230
8155
6822
7158
8742
9037
19657
20747
99808
2924
3264
3455
3646
4733
5321
6410
6619
6349
6325
7252
8204
9495
12067
13810
18335
19402
21912
3160
3223
5090
327,3
8445
7174
7351
9271
10065
20560
22691
109000
329,3
335,7
333,8
306,8
342,6
329,7
343,5
337,4
313,4
290,1
328,2
304,2
309,0
332,8
344,8
365,4
334,2
328,2
378,9
315,1
321,1
344,7
336,0
321,8
328,3
373,1
299,2
297,4
334,6
495
480
2925
62
86
64
90
92
67
113
99
113
118
246
384
277
344
355
539
392
725
408
409
1511
28
54
109
92
148
155
137
Chełm (p. grodzki)
Lublin (p. grodzki)
Lesko
Brzozów
Strzyżów
Kolbuszowa
Ustrzyki Dolne
Lubaczów
Leżajsk
Ropczyce
Nisko
Przeworsk
Łańcut
Jasło
Sanok
Jarosław
Dębica
Krosno (p. grodzki)
Mielec
Stalowa Wola
Kazimierza Wielka
Opatów
Włoszczowa
Pińczów
Staszów
Jędrzejów
Busko-Zdrój
33
50
109
104
176
185
147
65
64
61
107
104
72
108
108
121
127
240
347
273
323
388
513
340
782
517
358
1544
430
3025
40
52
69
108
189
159
258
50
134
58
80
95
86
94
120
93
105
132
267
337
303
336
410
459
421
430
378
1337
519
3356
43
56
75
02
211
137
236
50
94
56
75
04
68
120
102
109
97
145
237
279
311
306
329
517
495
476
283
1404
418
3290
160
342
376
365
744
790
797
204
288
246
330
374
414
491
390
421
519
723
1639
1482
2157
1414
2105
2059
1950
2276
3222
6111
2316
12486
179
350
394
389
866
808
881
231
244
236
338
344
339
540
413
458
502
768
1341
1280
2055
1292
1811
2304
2079
2641
2554
6166
2088
13146
21
35
57
116
80
79
146
53
37
30
56
76
31
97
94
48
66
135
281
232
250
344
309
182
308
268
670
1056
544
3451
15
35
47
99
81
77
152
50
35
33
46
79
20
104
109
56
61
148
201
209
249
283
275
237
336
316
495
1134
431
3315
1996
2376
3313
3914
4847
5540
5826
1656
2075
2259
2386
2894
3560
3941
3869
4194
4523
5282
11117
12018
12268
13245
14920
15375
18445
21581
22722
50607
22535
119467
1972
2473
3700
4047
5289
5673
6041
1764
2359
2626
2655
3025
3902
4428
4153
4803
4808
5538
11956
12943
12857
13752
15779
16231
19542
22437
23168
54116
23932
129037
337,2
356,7
343,9
338,9
338,1
337,8
348,6
301,3
302,5
302,5
289,8
316,0
312,3
312,7
276,1
305,7
305,9
306,9
316,2
326,3
317,2
291,4
328,3
324,3
318,8
337,5
341,5
340,3
348,8
362,5
496
364
175
500
496
448
2076
390
206
611
578
587
2481
187
186
378
357
590
2643
207
220
441
440
802
3031
992
1267
1981
1754
2638
8561
1114
1450
2392
1942
3340
10312
105
196
307
272
472
1893
111
223
374
308
630
2134
7051
7905
17397
19073
26126
68994
7374
8449
18973
19622
26640
75493
352,8
333,8
381,4
364,9
357,6
360,4
Objaśnienia:
Sekcje PKD: Sekcja D - przetwórstwo przemysłowe; Sekcja F - Budownictwo; Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów
użytku osobistego i domowego; Sekcja I - transport, gospodarka magazynowa i łączność
Końskie
Sandomierz
Skarżysko-Kamienna
Starachowice
Kielce (p. grodzki)
497
38,1
33,1
47,0
35,2
34,2
43,3
47,9
48,2
49,8
54,6
45,1
49,9
76,7
64,0
64,1
Gołdap
Nidzica
Olecko
Lidzbark Warmiński
Braniewo
Pisz
Działdowo
Mrągowo
Bartoszyce
Szczytno
Kętrzyn
Giżycko
Iława
Ostróda
Ełk
206,1
195,5
43,6
Węgorzewo
27,1
Sieć rozdzielcza
wodociągowa
w km 1999
wyszczególnienie
Sieć rozdzielc
za wodociągowa
w km 2004
227,3
206,5
72,5
64,8
88,2
51,9
50,5
52,6
52,2
53,3
54,8
58,7
37,4
35,7
49,2
29,5
51,4
46,4
34,0
Sieć rozdzielcza
kanalizacyjna
w km 1999
222,1
183,0
48,3
80,6
140,2
42,8
58,3
34,5
32,7
56,7
31,7
48,8
27,7
20,4
31,4
31,0
31,6
36,6
7,3
Sieć rozdzielcza
kanalizacyjna
w km 2004
254,0
193,2
61,6
77,0
155,3
51,0
62,1
35,7
36,2
60,9
40,0
66,1
30,9
23,8
36,3
33,4
35,3
44,3
12,6
TABLICE CD.
Sieć gazowa
w km 1999
226,8
172,4
54,9
56,9
56,4
53,6
40,6
62,5
36,3
42,7
77,7
20,8
-
18,6
29,3
22,3
-
50,
-
Sieć gazowa
w km 2004
252,6
181,8
54,2
43,6
64,2
51,5
51,1
54,0
43,4
49,3
81,5
20,4
-
46,7
29,4
86,9
-
34,3
-
Łóżka w szpitalach
na 10 tys.
mieszkańców 1999
77,8
78,6
36,5
48,3
90,7
83,9
64,9
66,3
85,4
69,0
161,3
108,6
73,3
73,3
68,2
68,5
84,7
98,1
108,6
Łóżka w szpitalach
na 10 tys.
mieszkańców 2003
81,8
76,1
50,5
54,0
64,7
93,0
68,6
58,1
100,3
65,9
162,3
102,4
53,9
69,1
68,1
54,1
64,5
80,5
92,5
Apteki 1999
47
29
13
10
11
6
5
5
4
5
7
5
3
3
4
3
3
4
4
Apteki 2003
56
35
16
10
11
6
7
5
6
8
6
6
6
5
5
5
4
5
4
Księgozbiór
w woluminach na 1000
mieszkańców 1999
3535
3827
2177
2284
3440
2676
3102
2966
3305
2390
2675
4323
5202
4053
3141
3339
4064
4560
4847
Księgozbiór
w woluminach na 1000
mieszkańców 2004
3522
4081
2203
2439
3715
3031
3168
2828
3775
1997
2726
3932
4119
4039
3452
3577
4575
4873
4680
Miejsca noclegowe
w obiektach
turystycznych 1999
6741
1181
654
1427
1241
1518
584
505
66
1533
49
39
125
182
513
238
660
286
84
5543
1052
900
621
212
1378
357
211
93
1549
179
-
183
49
740
47
756
397
64
Miejsca noclegowe
w obiektach
turystycznych 2004*
498
24,6
22,2
37,8
48,2
59,8
32,8
14,9
63,0
56,2
99,3
90,0
394,5
Mońki
Kolno
Siemiatycze
Sokółka
Hajnówka
Grajewo
Zambrów
Bielsk Podlaski
Augustów
33,2
41,1
49,6
44,0
35,4
31,2
48,1
69,6
47,8
36,5
57,6
70,5
Opole Lubelskie
Ryki
Parczew
Janów Lubelski
Włodawa
Radzyń Podlaski
Hrubieszów
Krasnystaw
Tomaszów Lubelski
Łęczna
Lubartów
Biłgoraj
23,5
9,6
Wysokie Mazowieckie
Sejny
76,2
61,5
37,9
54,4
80,6
51,3
38,0
36,6
38,6
31,7
48,3
34,2
439,2
94,8
103,6
69,3
78,9
46,1
36,9
65,8
53,8
40,0
23,4
27,2
25,2
11,6
37,4
42,2
26,1
34,5
33,0
26,0
28,1
32,3
28,1
17,6
22,2
18,1
259,2
62,6
79,8
51,0
17,8
35,7
32,1
23,6
21,6
23,8
7,5
18,2
13,8
7,3
62,2
42,1
42,3
43,1
36,7
32,5
39,0
36,4
32,1
24,7
30,1
19,8
316,3
64,8
90,2
63,2
36,1
38,0
37,3
64,9
32,7
27,3
9,2
22,5
18,5
10,2
57,8
5,2
22,9
78,9
88,4
-
35,8
-
30,7
-
30,9
35,0
454,3
14,3
27,8
-
-
12,7
-
-
-
44,8
-
-
9,8
-
69,6
12,5
33,3
69,6
92,2
-
36,7
-
41,4
-
48,2
32,3
451,4
14,3
36,4
-
-
31,5
-
-
-
45,3
-
-
42,2
-
133,0
183,6
-
261,2
191,6
207,8
303,6
178,7
280,9
242,3
103,5
250,2
98,2
102,9
90,9
77,6
81,6
66,7
135,1
104,9
162,8
99,5
125,5
91,9
277,9
146,4
124,1
168,6
-
225,2
185,9
193,2
240,4
142,8
246,2
229,1
108,8
272,7
90,6
87,4
93,6
69,7
83,1
48,0
120,0
147,5
153,6
98,0
127,7
166,5
187,3
142,0
11
9
7
9
6
6
6
7
8
6
3
6
89
18
19
8
7
4
7
7
7
4
3
2
4
2
13
13
11
10
9
7
8
9
8
7
4
6
88
23
24
12
8
7
9
5
9
4
4
3
5
2
3603
3608
2232
4368
2255
4137
2689
5950
3825
2026
2967
3583
2416
3175
3022
2869
3112
1983
2050
3024
3032
3472
2253
3724
4240
5799
2687
3492
2592
3647
3941
4022
2731
6229
2728
2179
3384
4233
2789
3277
3074
2963
3215
2105
2047
3471
3841
4657
2356
3796
4321
6048
110
48
-
222
38
49
54
1202
893
65
-
-
2272
664
267
3751
124
58
68
234
100
64
50
80
-
66
253
46
-
161
26
133
55
120
831
41
-
-
1363
708
263
2519
141
20
20
171
70
70
-
40
14
70
499
464,1
Lublin (p. grodzki)
87,8
30,6
66,5
69,8
45,6
65,4
89,7
79,7
Ropczyce
Nisko
Przeworsk
Łańcut
Jasło
Sanok
Jarosław
Dębica
Stalowa Wola
83,3
137,8
35,6
Leżajsk
Mielec
26,3
Lubaczów
126,8
12,4
Ustrzyki Dolne
33,9
Kolbuszowa
121,7
20,7
Strzyżów
Krosno (p. grodzki)
18,1
Brzozów
Lesko
7,0
154,8
Chełm (p. grodzki)
108,9
84,1
Puławy
75,7
Świdnik
101,3
84,6
Kraśnik
78,2
Łuków
87,8
143,1
144,0
126,7
93,3
97,2
74,8
104,3
73,8
71,6
23,5
87,8
42,6
26,4
12,4
36,1
20,9
18,3
7,2
548,4
158,7
119,1
126,4
88,5
85,8
86,5
80,8
87,1
98,6
38,2
72,6
74,4
67,8
63,9
59,1
50,5
57,9
30,3
11,1
28,2
23,4
11,2
12,7
17,3
5,1
17,4
463,1
108,8
113,0
97,7
62,5
66,1
55,0
48,2
100,8
118,2
51,6
103,7
98,5
81,0
82,9
166,1
103,7
82,6
50,5
14,7
43,1
37,3
13,6
16,0
20,0
19,8
9,8
516,5
121,0
127,1
115,4
70,9
71,5
62,4
61,5
101,3
128,7
117,5
166,2
146,6
112,2
107,0
145,9
92,8
57,9
67,9
72,7
61,5
37,1
-
43,9
42,8
36,2
29,9
464,2
109,2
109,5
76,3
60,2
67,2
93,0
53,4
165,7
156,0
169,3
219,9
160,3
153,2
114,7
175,1
103,8
68,
84,3
99,0
65,4
51,4
9,6
45,6
44,6
44,3
32,0
560,9
126,6
131,0
70,3
78,8
97,2
103,1
71,6
65,0
60,7
55,6
140,1
125,6
90,8
109,5
95,4
135,1
22,6
158,8
-
243,4
142,8
117,1
243,2
125,3
491,0
202,9
11,5
97,5
106,7
117,9
108,9
55,4
102,1
214,5
74,1
69,3
64,0
133,7
114,5
87,6
95,7
96,9
150,0
200,8
141,9
-
267,4
119,0
128,6
214,3
129,7
456,1
200,1
106,7
98,7
112,0
111,5
115,2
58,4
102,1
194,3
20
15
12
24
13
11
14
16
9
4
5
5
6
2
2
4
4
4
2
150
26
34
17
17
11
14
10
20
18
14
29
15
21
18
17
8
8
6
4
7
5
2
4
5
5
2
180
30
39
21
23
13
18
12
2859
5229
3680
4065
4593
2953
389
3179
6207
4584
3061
4278
5186
4286
5221
4959
6155
5104
7026
2097
2708
3940
3553
2309
2448
2166
3642
3099
5333
3851
4430
4662
2526
3852
3500
6939
4860
2905
3663
3872
3962
4865
5627
6231
5276
852
2232
2654
3788
3546
2467
2132
1920
3616
242
394
178
125
229
211
334
460
151
100
81
50
29
-
297
45
-
82
364
2327
693
754
310
685
65
60
421
375
273
211
185
426
283
266
154
317
171
35
66
30
30
295
47
56
46
377
2522
425
1301
842
721
17
62
112
500
221,1
177,4
182,2
267,5
Starachowice
Kielce (p. grodzki)
Objaśnienia:
* - w roku 2004 bez kwater agroturystycznych
124,8
Skarżysko-Kamienna
94,9
32,0
Jędrzejów
Sandomierz
48,0
Staszów
41,0
33,0
Pińczów
63,4
33,0
Włoszczowa
Końskie
67,0
Opatów
Busko-Zdrój
16,0
Kazimierza Wielka
138,9
305,6
207,8
184,9
140,8
99,6
68,9
45,3
38,1
63,6
29,2
736,6
67,0
16,1
273,8
130,4
232,7
114,1
104,9
80,9
52,4
36,1
20,0
32,8
21,9
19,0
17,6
15,4
15,3
226,3
104,1
288,2
145,3
113,0
97,2
53,7
45,3
22,8
39,5
31,1
16,7
36,0
16,2
20,9
313,4
115,7
252,4
112,2
102,8
81,3
89,2
45,8
60,3
-
33,8
-
-
31,3
-
295,0
120,0
283,8
129,1
104,6
117,6
132,1
53,5
63,6
-
44,8
-
-
35,2
-
353,3
163,2
62,7
71,6
78,3
76,8
201,1
224,6
275,7
126,3
215,9
114,7
275,3
182,0
129,3
111,4
101,7
72,8
62,6
75,7
73,4
212,4
228,1
235,2
112,9
234,4
116,0
289,0
187,0
138,0
117,3
101,0
58
23
14
15
10
9
6
6
4
5
4
3
3
56
19
86
28
20
19
12
11
8
8
8
5
6
4
4
73
29
2564
2353
2549
2971
3337
3243
3502
4189
3536
7205
3416
7077
7629
3462
4184
2579
2574
2445
2616
3876
3676
3438
4179
4020
7155
3678
6788
8805
3404
3869
1630
255
178
389
638
50
290
80
564
290
104
44
-
1543
432
1378
227
215
195
334
55
218
37
417
257
156
71
-
1654
950
TABLICE CD
wyszczególnienie
Liczba uczniów liceów
ogólnokształcących
na 1 pomieszczenie 2004/2005
Liczba uczniów szkół
zawodowych na 1 pomieszczenie
szkolne 2004/2005
Węgorzewo
Gołdap
Nidzica
Olecko
Lidzbark Warmiński
Braniewo
Pisz
Działdowo
Mrągowo
Bartoszyce
Szczytno
Kętrzyn
Giżycko
Iława
Ostróda
Ełk
18
23
22
16
20
19
13
15
14
26
18
24
39
20
31
24
23
19
17
70
28
24
16
28
81
45
38
32
27
29
19
22
28
30
30
20
19
Sejny
Wysokie Mazowieckie
Mońki
Kolno
Siemiatycze
Sokółka
Hajnówka
Grajewo
Zambrów
Bielsk Podlaski
Augustów
14
21
18
25
27
22
18
25
42
20
26
25
30
14
27
35
16
15
25
31
14
24
19
20
21
21
22
Opole Lubelskie
Ryki
Parczew
Janów Lubelski
Włodawa
Radzyń Podlaski
Hrubieszów
Krasnystaw
Tomaszów Lubelski
18
28
28
21
61
37
37
23
51
39
26
27
30
12
15
15
27
22
501
Łęczna
Lubartów
Biłgoraj
Łuków
Kraśnik32
Świdnik
Puławy
Chełm (p. grodzki)
Lublin (p. grodzki)
25
25
45
24
32
31
20
26
32
38
27
39
22
27
26
30
15
Lesko
Brzozów
Strzyżów
Kolbuszowa
Ustrzyki Dolne
Lubaczów
Leżajsk
Ropczyce
Nisko
Przeworsk
Łańcut
Jasło
Sanok
Jarosław
Dębica
Krosno (p. grodzki)
Mielec
Stalowa Wola
Rzeszów (p. grodzki0
20
21
25
23
14
31
26
25
22
25
25
27
24
34
47
27
32
37
69
28
32
29
52
54
33
21
19
44
26
26
31
72
23
28
34
26
25
27
23
22
20
27
Kazimierza Wielka
Opatów
Włoszczowa
Pińczów
Staszów
Jędrzejów
Busko-Zdrój
Końskie
Sandomierz
Skarżysko-Kamienna
Starachowice
Kielce (p. grodzki)
24
32
13
29
34
18
26
24
24
25
30
26
30
13
45
21
25
50
51
25
29
26
19
28
27
27
502
46
32
19
80

EKSPERTYZA PT. „ROZWÓJ EKONOMICZNY OŚRODKÓW

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wykształcenie: wyższe, ekonomia i zarządzanie studia

Oferta szkoleniowa

Hiszpański kryzys to szansa

niemiecki i język rosyjski (dobra), j ęzyk włoski Tomasz

Wniosek o zaświadczenie o ostateczności decyzji

PROTOKÓŁ

Opis projektu - Mapa Dotacji

Ankieta badania potrzeb szkoleniowych do Projektu Sieć