Informacje ogólne - myslakowice.edu.pl

Zespół Szkół Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Mysłakowicach
Informacje ogólne
Autor: Jacek Pawłowski
22.02.2006.
POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE
Mysłakowice położone są w południowo-zachodniej Polsce,
województwie dolnośląskim, w powiecie jeleniogórskim ziemskim. Z geograficznego punktu widzenia leżą
u stóp Karkonoszy (najwyższe pasmo Sudetów), w południowo wschodniej części Kotliny Jeleniogórskiej,
w tzw. Obniżeniu Mysłakowic.
Otoczone są Wzgórzami Łomnickimi od zachodu, Wzgórzami Karpnickimi i Mrowcem od
wschodu, od południa natomiast otwiera się widok na Śnieżkę (najwyższy szczyt Karkonoszy 1603 m
n.p.m..), a od północy, północnego wschodu na Góry Sokole, będące częścią Rudaw Janowickich. Inną
naturalną granicę stanowią dwie rzeki: Łomnica na zachodzie i Jedlica na wschodzie oraz Jezioro
Mysłakowickie na południowym zachodzie.
Pierwotnie Mysłakowice były malutką wioską i dopiero zainteresowanie tymi terenami
marszałka von Gneisenau, a później króla Fryderyka Wilhelma III spowodowało gwałtowny rozwój
terytorialny tej miejscowości poprzez włączanie w jej obręb kolejnych osiedli i folwarków oraz osiedla
tyrolskiego Zillertal. Obecnie Mysłakowice są największą wsią w Kotlinie Jeleniogórskiej i jedną z
największych na Dolnym Śląsku. Położenie wśród gór i lasów, w przepięknej dolinie u podnóża Gór
Olbrzymich oraz w trójkącie znanych miast Kowary (5 km), Karpacz (4,5 km) i Jelenia Góra (6,5 km)
wyznaczało jej przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, predestynując do roli miejscowości przemysłoworolniczej o bogatej bazie turystycznej, a także zaplecza w/w miast. Należy zaznaczyć, że taką rolę
przyjęły Mysłakowice dopiero w połowie XIX wieku wraz z decyzjami Fryderyka Wilhelma III uchodźców
sprawie osiedlenia uchodźców z Tyrolu, budowy przędzalni mechanicznej, jej rozbudowy oraz powstanie
następnych zakładów przemysłowych, rozwój towarzystw turystycznych i ruchu turystycznego.
Na przestrzeni lat rola, jaką odgrywały Mysłakowice, nazwa, przynależność państwowa i zależność
administracyjna ulegała wielokrotnym zmianom.
NAZWA WSI
* Dorf Hertmarsdorf - 1305r.
* Erthmarsdorf - 1340r.
* Ertmansdorff - 1390r.
* Erdmannsdorff - 1726r.
* Erdmannsdorf - 1765r.
* Artendorf, Erdmannsdorf - 1786r.
* Erdmannsdorf und Zillerthal - 1838r.
* Zillertal -Erdmannsdorf - 1937r.
* Turońsk, Toruńsk, Karpacze - 1945r.
* Mysłakowice - 1946r
W Polsce jest tylko jedna wieś o nazwie Mysłakowice. Oficjalnie nazwa ta obowiązuje od dnia 16
grudnia 1946 roku, ponieważ z tą datą ukazał się Monitor Polski nr 142, w którym pod pozycją 262
znajduje się rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej Odzyskanych Ziem Odzyskanych z dnia
12 listopada 1946 roku, o ustaleniu nazw urzędowych miejscowości. Nazwę ustaliła Komisja Ustalania
Nazw Miejscowych, działająca w latach 1946 1949. W skład tej komisji wchodziło wielu znanych
językoznawców min. prof. UJ Witold Taszycki oraz prof. Kazimierz Nietsche z Polskiej Akademii
Umiejętności.
http://myslakowice.edu.pl
Powered by Joomla!
Utworzony: 7-03-2017, 11:50
Zespół Szkół Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Mysłakowicach
Wobec tego, że nie była znana słowiańska nazwa wsi, komisja mogła utworzyć nową nazwę,
wywodzącą się od jakiegoś polskiego imienia. Mogła też nadać miejscowości nazwę wskrzeszoną, tzn.
starą, od dawna nieużywaną nazwę, zupełnie innej, oddalonej wsi. Tą ostatnia metodę przyjęła komisja i
nadała nazwę Mysłakowice. Wywodzi się ona od staropolskiego imienia Mysłak. Zapisano je po raz
pierwszy w bulli gnieźnieńskiej, w roku 1136 jako - MISLAC. Wieś Mysłaków (gmina Marcinowice) w
przekazach źródłowych występuje jako Mislacou (1250r.), a później Myslacovicz (1253r.) i od tej pięknej,
staropolskiej, rdzennie śląskiej nazwy utworzono nazwę Mysłakowice.
Nazwa niemiecka – Hertmarsdorf – Erdmannsdorf znaczyła "wieś Hertmanna,
Erdmanna. Hertmann – to człowiek zacięty, srogi, twardy, natomiast Erdmann – to
człowiek ziemi, ziemianin. W zapisie nazw niemieckich pojawiają się prawdopodobnie błędy w odczycie
rękopisów i zamianie n : r oraz wymiany t, th : d wynikające ze zmian fonetycznych w wymowie
niemieckiej. Nazwa drugiej części Mysłakowic - Zillerthal, pierwotnie pochodzenia iliryjskiego, później
została zromanizowana i zgermanizowana (Cilarestal - 889r.; Tilurius, Zilare – X w.). Tyrolczycy
nazwali tak nową ziemię na pamiątkę swoich rodzinnych stron - płynącej doliną (das Tal) rzeki Ziller.
LUDNOŚĆ ZMIANY DEMOGRAFICZNE
Przed rokiem 1786 Mysłakowice były bardzo małą wsią. W roku 1765 miały ok. 160 mieszkańców
(poza dworem). Wcześniejsze dzieje Mysłakowic są słabo znane, ale można w przybliżeniu określić, że w
czasie wojen husyckich i wojen śląskich oraz w okresie buntów chłopskich w II połowie XVI i II połowie
XVIII wieku wystąpiły niemałe straty wśród ludności, a gwałtowny jej przyrost w XVIII wieku
spowodowany był znaczącym rozwojem tkactwa chałupnicze-go. Bum demograficzny XIX wieku związany
jest natomiast z zakupem (wymianą majątków) wsi przez hrabiego von Gneisenau i później króla Prus
Fryderyka Wilhelma III, jej rozwojem terytorialnym, następnie budową fabryk i rozkwitem gospodarczym
całej kotliny. W latach 1840 – 1905 przyrost demograficzny wyniósł 112% i był najwyższy w
Kotlinie Jeleniogórskiej. PRZYROST LICZBY LUDNOŚCI MYSŁAKOWIC:
*
*
*
*
*
*
*
*
*
1786r.
1816r.
1840r.
1871r.
1905r.
1921r.
1941r.
1950r.
1991r.
-
656 mieszkańców.
718 mieszkańców.
1123 mieszkańców.
1656 mieszkańców.
2431 mieszkańców.
2805 mieszkańców.
3000 mieszkańców.
3340 mieszkańców.
4460 mieszkańców.
GOSPODARKA
W Średniowieczu Mysłakowice były niewielką osadą (samodzielne sołectwo?), a
ludność zajmowała się głównie rolnictwem, chociaż klimat był surowy (ostre i długie zimy), a gleby mało
urodzajne. Z zapisu z 1305 roku, z księgi uposażeń biskupstwa wrocławskiego możemy wnioskować
istnienie wsi lokowanej na prawie niemieckim i nazwą wywodzącą się od imienia zasadźcy. Na przełomie
XIV i XV wieku wieś musiała być nieco zamożniejsza, o czym świadczą dokumenty z epoki - dokument
lenny braci von Molberg z 1385r. i ugoda zawarta między braćmi von Stange o wykorzystaniu
mysłakowickiego młyna z 1410r. W umowie tej czytamy, że mieszkańcy Staniszowa, ubogiego w wodę,
mogli mielić zboże wyłącznie w młynie mysłakowickim, którego 1/3 należała do właścicieli Staniszowa, a
2/3 do właścicieli Mysłakowic. Ten ostatni dokument mówi także o istnieniu trzech części Mysłakowic
Dolnych, Średnich i Górnych. Niestety, niewiele jest źródeł z okresu późniejszego mówiących o losach
Mysłakowic, możemy jednak przypuszczać (na bazie źródłowej dotyczącej sąsiednich miejscowości), że w
czasie wojen husyckich i wojny trzydziestoletniej tutejsi wieśniacy, jak i mieszkańcy całej Kotliny
Jeleniogórskiej musieli sporo wycierpieć, często uciekając przed wojskami plądrującymi okolice, chroniąc
się w okolicznych zamkach: Bolczów, Niesytno lub Sokolec. Pośrednio wskazuje na to również założenie
nowej księgi (w miejsce zniszczonej w trakcie wojny) dla Mysłakowic przez von Reibnitzów. Rozwój
terytorialny wiązał się z pewnym (chociaż niewielkim) wzrostem zamożności mieszkańców wsi. Wśród
tradycyjnych zajęć mysłakowiczan oprócz uprawy roli, młynarstwa, zbieractwa ziół, hodowli krów, kóz i
owiec pojawiają się nowe: wyrób cegły oraz uprawa lnu, tłoczenie oleju lnianego oraz rozkwitające w
okolicach Jeleniej Góry od końca XVI wieku tkactwo. Rozwój tkactwa wiąże się z jeleniogórskim
mieszczaninem Janem Girntem, który w czasie podróży na Niderlandy nauczył się produkcji delikatnych
woali i welonów, a po jego powrocie tkactwo tych tkanin rozprzestrzeniło się na cały obszar Pogórza
http://myslakowice.edu.pl
Powered by Joomla!
Utworzony: 7-03-2017, 11:50
Zespół Szkół Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Mysłakowicach
Sudeckiego. W 1750 roku, w powiecie jeleniogórskim działało 5745 warsztatów tkackich. Brak jest
danych na temat ilości warsztatów w Mysłakowicach, ale w pobliskich Janowicach Wielkich miejscowości
nieco mniejszej i zbliżonej liczbie chałupników było ich 394. Według katastru z około 1765 roku majątek
mysłakowicki wyceniano na 28.125 talarów. Podatek z gruntów dworskich wynosił 39 talarów, 20 groszy i
3 pfenigi miesięcznie, zaś z gruntów chłopskich 21 talarów, 10 groszy i 11 pfenigów. W Mysłakowicach
mieszkało 11 gospodarzy, 63 ogrodników, 40 chałupników i komorników, 14 rzemieślników oraz 32, tzw.
wolnych ludzi. Życie pod panowaniem Habsburgów nie było łatwe. W XVII wieku zabudowania były raczej
ubogie dominowało prymitywne budownictwo zrębowe ze skromnie wyposażonymi wnętrzami. Ludność
wiejska obciążona była szeregiem świadczeń na rzecz właścicieli. Daniny w naturze (zboże, jaja,
przędza), pańszczyzna do 16 dni w miesiącu, służba dzieci (rok, a czasem nawet więcej) oraz szereg
opłat dodatkowych (np. łapówki chroniące przed poborem do wojska) powodowały, że życie wieśniaków
było ciężkie. W 1740 roku średnia wartość gospodarstwa chłopskiego w Mysłakowicach wynosiła 155
marek (krowa kosztowała 11 marek). Najdroższymi dobrami we wsi był młyn i trzy karczmy. Górna
karczma miała prawo do wyszynku piwa i wina oraz wypieku pieczywa. Dolna miała prawo wyszynku
wina i wypieku pieczywa zaś trzecia, jako karczma gminna, sądowa posiadała prawo wyszynku wina,
wypieku pieczywa, dokonywania uboju oraz sprzedaży soli.
Przełom wieków XVIII i XIX to znaczne zmniejszenie produkcji tkackiej wywołane zastosowaniem
maszyn przędzalniczych w Anglii i Ameryce Północnej, w wyniku czego, obniżce ulegały ceny oraz spadały
możliwości eksportowe, co z kolei doprowadzało do likwidacji wielu warsztatów tkackich, bezrobocia i
głodu. Ciężkie warunki życia i bezwzględny wyzysk prowokowały bunty, które na terenie Mysłakowic
miały miejsce w roku 1789 oraz 1804. Wydarzenia 1848 roku w Kotlinie Jeleniogórskiej zakończyły się
wkroczeniem wojsk królewskich (jedną z przyczyn stosunkowo szybkiej reakcji było zagrożenie dóbr
królewskich w Mysłakowicach) i ostrymi represjami. Znaczny rozwój Mysłakowic nastąpił wraz z ich
przejęciem przez feldmarszałka Augusta Neithardta von Gneisenau. 16 lat rządów marszałka to
prawdziwe błogosławieństwo dla wsi i jej mieszkańców. Wieś była w ruinie, ale marszałek niezrażony
trudnościami pisał do żony swego towarzysza broni generała Karla von Clausewitza: Okolica niebiańska,
strona południowa wspaniała, północna bardzo miła. Są tu lasy, stawy i piękne łąki. Mam nadzieję przy
pewnym wysiłku umysłowym uczynić z Erdmannsdorf jedno z najpiękniejszych dóbr na ziemi. W ciągu
dwóch lat scalił majątek, odbudował zniszczone zabudowania gospodarcze, zajął się uprawą roli oraz
rozwinął hodowlę bydła. Równie troskliwie zajął się mieszkańcami. W 1826 roku wybudował szkołę (ul.
Szkolna 4), którą często odwiedzał. Śmierć marszałka 23 sierpnia 1831 roku (zmarł w Poznaniu) okryła
Mysłakowice żałobą. Szczęście uśmiechnęło się jednak do Mysłakowic raz jeszcze. Król Prus Fryderyk
Wilhelm III, który za życia marszałka, przebywał kilkakrotnie w jego dobrach, tak sobie je upodobał, że
nabył majątek za sumę 156 000 talarów od żony zmarłego i przeznaczył na letnią rezydencję. W imieniu
króla, majątkiem zarządzał wyższy urzędnik Wittwer, pełniąc jednocześnie funkcję skarbnika kasy
gospodarczej. O ile von Gneisenau odbudował i przywrócił świetność majątkowi (m.in. przebudował
pałac), to czasy królewskie stały się dla gospodarki mysłakowickiej prawdziwym przełomem. W latach
1832 1844 przebudowano gruntownie pałac, powstał park w stylu angielskim, wybudowano kościół,
kamienny most na Łomnicy i wiele innych budowli. Kolejnym bardzo ważnym wydarzeniem było przybycie
Tyrolczyków. Wnieśli oni wiele nowego do uprawy ziemi (np. użycie maszyn) i hodowli (zorganizowali
przemysł mleczarski) oraz rozwinęli ogrodnictwo. W znaczący sposób wpłynęło to na jakość i wydajność
gospodarowania. W 1840 roku stały już 144 domy, w samych Mysłakowicach (w trzech ich częściach
Dolnych, Średnich i Górnych) kościół z pastorówką i szkołą oraz trzy folwarki, dwa młyny wodne, cztery
tartaki, cegielnię, browar, dwie kuźnice i cztery szynki. Wśród mieszkańców wymienia się kilkudziesięciu
rzemieślników: 5 szewców, po 3 piekarzy i rzeźników, po 2 krawców, stelmachów, stolarzy, tkaczy oraz
ślusarza, iglarza, bednarza, murarza, farbiarza, 6 kramarzy i in. Rok 1844 przynosi następną wielką
zmianę w historii oraz gospodarce Mysłakowic. Na królewskie polecenie w Kamiennej Górze i w
królewskich dobrach mysłakowickich powstały najnowocześniejsze, mechaniczne przędzalnie lniarskie.
Źródła podają bardzo różne daty powstania zakładu. Wynika to prawdopodobnie z podawania różnych
wydarzeń jako powstania zakładu (np. Słownik Geografii Turystycznej Sudetów podaje datę 1842r.
natomiast E. Pyzik - 1844r., a R. Mazurski 1840). Należy postawić pytanie czy za datę powstania zakładu
powinniśmy uznać datę założenia spółki i pierwszych ekspertyz (1839r.), rozpoczęcia budowy (1840r.)
czy rozpoczęcia produkcji (1844r.)? Moim zdaniem za początek zakładu powinniśmy uznać tę pierwszą,
ponieważ wtedy nastąpiło faktyczne powstanie zakładu poprzez akt założenia firmy, ale przy tym dodać,
że rozpoczęcie produkcji nastąpiło 1-go czerwca 1844r. Pod koniec 1844 roku pracowało już 2344 z 8000
planowanych wrzecion. O roli, jaką odgrywały zakłady i przywiązaniu robotników do swojego miejsca
pracy świadczy fakt, że w czasie rozruchów 1848 roku właśnie pracownicy fabryki nie dopuścili do jej
zniszczenia. Powstanie dużego przedsiębiorstwa nie tylko nie zlikwidowało chałupnictwa, ale często
http://myslakowice.edu.pl
Powered by Joomla!
Utworzony: 7-03-2017, 11:50
Zespół Szkół Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Mysłakowicach
oddziaływało dobroczynnie na poprawę sytuacji tkaczy-chałupników, zaopatrując ich w najwyższej jakości
przędzę, a w okresach głodu sprzedając im żywność po niskich cenach. Bardzo dobre wyniki produkcji
spowodowały decyzję zarządcy tj. Królewskiego Towarzystwa Handlu Morskiego o rozbudowie zakładu. W
1864 roku wybudowano drugie, czterokondygnacyjne skrzydło i zwiększono liczbę wrzecion do 14000
oraz zamontowano nowoczesną maszynę parową zasilaną pięcioma kotłami. Fabryka miała
najnowocześniejsze rozwiązania konstrukcyjne, zarówno jeśli chodzi o budynki, jak i w zakresie
wyposażenia parku maszynowego. Rok 1867 przyniósł fabryce złoty medal na wystawie w Paryżu.
Siedem lat później powstała tkalnia z 200 krosnami mechanicznymi, a 1889 roku szwalnia.
Przedsiębiorstwo zatrudniało w tym czasie 1200 stałych pracowników oraz 400 chałupników. Rok 1872
przynosi zakładom zmianę właściciela. Został nim bank Roberta Thode. Nowy właściciel przekształcił
firmę w spółkę akcyjną (1875r.), która w tej formie przetrwała do 1945 roku. Fabryka nadal dbała o
swoich pracowników prowadząc działalność socjalną zakrojoną na dużą skalę. Od 1850 roku istniała kasa
chorych zapewniająca zasiłek chorobowy, opłaty szpitalne, zasiłek pogrzebowy, a robotnicy byli
ubezpieczeni od wypadków. Uruchomiono kasę zapomogową, budowano i kupowano domy dla
pracowników. Zamiejscowym zapewniano hotel.
Rozwój fabryki oraz znaczny napływ turystów stał się przyczyną uruchomienia linii kolejowej
Jelenia Góra Mysłakowice Kowary w 1882 roku. Wraz z nią wybudowano dworzec kolejowy, wspólny dla
obu miejscowości (tj. Erdmannsdorf i Zillertal), a następnie uruchomiono odnogę tej linii Mysłakowice Karpacz (w 1895r.). W końcu XIX wieku powstaje fabryka porcelany technicznej. W małym,
dwupiętrowym budynku zamontowane zostały cztery okrągłe piece ceramiczne do wypieku porcelany, o
pojemności 48 m3. Produkcja obejmowała prowadniki dla zakładów lniarskich, korki do butelek oraz
wyroby gospodarstwa domowego. Na początku XX wieku zakłady porcelany zatrudniały ok. 200
pracowników. W latach 1854 - 1855, dzięki staraniom pani von Grävenitz założony został szpital. Grunty
pod jego budowę podarował wiosce król. Niedługo później szpital bardzo się przydał, bowiem wybuchła
wojna prusko austriacka. Rannych było tak wielu, że na ich potrzeby (decyzją królewską) wykorzystano
nawet zabudowania gospodarcze wokół pałacu. W latach 80-tych XIX wieku zaczęła działać poczta z
połączeniami telegraficznymi. Ruch turystyczny obsługiwało 5 gospód i hoteli. Wielu turystów
przyjeżdżało zobaczyć królewską rezydencję, wspaniałe założenia parkowe, jedyną w swoim rodzaju
kolonię tyrolską oraz aby odbywać piesze wycieczki górskie (okoliczne wzgórza miały znakomicie
zagospodarowane punkty widokowe). W latach 1910 1913 wybudowano tzw. Jezioro Mysłakowickie, czyli
suchy zbiornik zaporowy, mający chronić Mysłakowice przed powodzią (należy zaznaczyć, że do dnia
dzisiejszego mimo kilku dużych powodzi - skutecznie). W okresie pierwszej wojny światowej gospodarka
mysłakowicka przestawiona była, jak cały przemysł cesarstwa, na produkcję wojenną. W zakładach
lniarskich wytwarzano płótno potrzebne do produkcji samolotów (w tym okresie zarówno płaty, jak i
kadłuby samolotów kryte były impregnowanym płótnem), płótno żaglowe, drelichy wojskowe i robocze,
ręczniki i pościel. Kryzys gospodarczy wywołany blokadą morską państw centralnych objawiał się
zmniejszeniem produkcji wojennej, a więc i zapotrzebowania na wyroby fabryki lniarskiej. Skrócono czas
pracy z 66 do 60 godzin tygodniowo. Koniec wojny przynosi szereg zmian w gospodarce Mysłakowic.
Monarchia upadła, Wilhelm II abdykował. Majątek cesarski przeszedł w prywatne ręce. Dwór (bez pałacu)
przeszedł w ręce niejakiego Dressela, który zamieszkał w willi Liegnitz. Rozwijała się zaczęła fabryka
porcelany. Stała się oddziałem kowarskiej spółki Gebruder Phol A.G, a od 1928 roku częścią koncernu
Rauscherta z Górnej Saksonii. Powstał szereg zakładów rzemieślniczych, m.in. fabryczka stolarsko
meblarska. Koniec kryzysu gospodarczego przyniósł fabryce lniarskiej zmianę kierownictwa i znaczny
wzrost produkcji. Zatrudnienie zwiększyło się do ponad 1500 pracowników. Patrząc na historię
gospodarczą Mysłakowic wyróżnić można kilka okresów. Pierwszy, od powstania do mniej więcej końca
XVI wieku, to powolny rozwój, który cechuje się niewielkim przyrostem demograficznym i produkcją
prawie wyłącznie opartą na rolnictwie. Drugi okres, od przełomu XVI i XVII wieku do 1816 roku
charakteryzuje się burzliwymi dziejami związanymi z wydarzeniami na arenie międzynarodowej i lokalnej
wojna trzydziestoletnia, wojny śląskie, bunty chłopskie i rywalizacja Jeleniej Góry z okolicznymi
miejscowościami o prymat gospodarczy oraz rozwojem tkactwa, które dla Mysłakowic stało się motorem
dalszego rozwoju i powolnym przechodzeniem z gospodarki wyłącznie rolniczej przez rolniczo przemysłową do przemysłowo - rolniczej. Trzeci okres, to lata 1816 - 1840, czyli renesans Mysłakowic
związany z przejęciem majątku przez marszałka von Gneisenau. I wreszcie czwarty, od 1840 do 1918
okres Hohenzollernów to wielki rozwój gospodarczy spowodowany przybyciem Tyrolczyków, powstaniem
zakładów przemysłowych, rozwojem chałupnictwa, a w końcowej części uruchomieniem linii kolejowej i
rozwojem turystyki, który zaowocował zmianą charakteru wsi na przemysłowo rolniczy (utrzymujący się
po dziś dzień w 1999 roku było tylko 35 gospodarstw rolnych, z których sześć to gospodarstwa
agroturystyczne, wobec 2 dużych i 3 średnich zakładów przemysłowych oraz kilkudziesięciu
http://myslakowice.edu.pl
Powered by Joomla!
Utworzony: 7-03-2017, 11:50
Zespół Szkół Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Mysłakowicach
rzemieślniczych).
http://myslakowice.edu.pl
Powered by Joomla!
Utworzony: 7-03-2017, 11:50