K. Kochnowicz – Posudok na habilitačné konanie Jacka Mrowczyka

Vysoká škola výtvarných umení
Hviezdoslavovo nám. 18
814-37 Bratislava
Odtlačok pozdĺžnej pečiatky podateľne
Recenzia diela dr Jacka Mrowczyka, v habilitačnom pokračovaní
Priznám sa, že stojím pred veľkou výzvou. Vysoká škola výtvarných umení sa na mňa obrátila s
prosbou o vyhotovenie recenzie aktivít dr Jacka Mrowczyka, v súvislosti s uchádzaním sa o hodnosť
habilitovaného doktora, s výhradou, že posudok by nemal prekročiť dve strany formátu A4. Je to
veľmi náročná úloha z dôvodu početných smerov aktivít záujemcu. Jeho aktivity súvisia s mnohými
aspektami grafického dizajnu a vo všetkých týchto smeroch je jeho činnosť výrazná, identifikovateľná
a novátorská.
Tvorcovia grafiky zriedkavo cítia potrebu rozširovania svojich profesijných aktivít o rozšírenú
teoretickú reflexiu. Vizuálny odkaz, ktorý je doménou ich aktivít, úplne vyčerpáva potrebu
popisovania javov. V poľskom prostredí ľudí z oblasti dizajnérskej grafiky je Jacek Mrowczyk z tohto
pohľadu výnimočnou osobnosťou. Jeho intenzívnu praktickú činnosť sprevádza rovnako intenzívna
publicistická činnosť. Teoretická činnosť, ktorá sprístupňuje vedomosti týkajúce sa dizajnu,
analytické texty, výskumné práce z tejto oblasti, a taktiež prednášky sú jedným z pilierov jeho
mnohorozmernej činnosti. Je predovšetkým spoluzakladateľom a zástupcom šéfredaktorky dnes už
renomovaného poľského dizajnérskeho štvrťročníka 2+3D, ktorý je uznávaný aj za hranicami Poľska.
Je autorom mnohých textov publikovaných v tomto štvrťročníku. Je autorom „Neveľkého
typografického slovníka" vydaného v roku 2008 (povinného čítania pre študentov pracovne type
designu na Umeleckej univerzite v Poznani, ktorú vediem), spoluautorom knihy „PGR Grafický
dizajn v Poľsku", ktorá prezentuje najzaujímavejšie realizácie v tejto oblasti v prvých desiatich rokoch
21. storočia (Karakter 2010), a taktiež spoluautorom antológie najdôležitejších textov venovaných
grafickému dizajnu "Vidieť/Vedieť" (Karakter 2011). Nakoniec je autorom textov zverejňovaných v
renomovaných tituloch venovaných grafike.
Vzdelanie a pedagogická činnosť
Po ukončení štúdia na krakovskej Akadémii výtvarných umení v rokoch 1999-2007 pracoval Jacek
Mrowczyk ako asistent na Katedre vizuálnej komunikácie. Titul doktor získal v roku 2005. Od roku
2007 bol zamestnaný na pozícii odborného asistenta (adjunkta) na Katedre dizajnérskej grafiky
Akadémie výtvarných umení v Katoviciach. V súčasnosti vyučuje základy typografie a navrhovania
vizuálnej informácie. Vo svojej práci sa podriaďuje myšlienke formulovanej Spolkom Icogarda, že
grafický dizajn je intelektuálnou, technickou a tvorivou činnosťou, ktorá sa sústreďuje nielen na
tvorbu obrazov, ale aj na analýzu, organizáciu a metódy vizuálnej prezentácie, ktoré slúžia na riešene
problémov v komunikácii. Propaguje otvorený prístup vo výučbe tohto dynamicky sa rozvíjajúceho
odvetvia. Povinnosťou pedagóga nie je iba predkladanie overených riešení, ale aj plnenie úlohy
sprievodcu a sprevádzanie študenta pri objavovaní ciest, ktoré vedú k optimálnemu riešeniu
problému.
Do júna 2013 bol vedúcim siedmich bakalárskych a desiatich magisterských prác. Štyri z nich boli
prezentované v každoročnej prehliadke najlepších diplomov na Hrade umenia a podnikania v
Cieszyne, čo súvisí s publikáciou v štvrťročníku 2+3D a českom Typo.
Činnosť súvisiaca s didaktikou sa neobmedzuje iba na vedenie vlastnej pracovne na Akadémii
výtvarných umení v Katoviciach. Mrowczyk je v neustálom pohybe. Organizuje konferencie,
workshopy, prednášky, výstavy. Príloha č. 12 k žiadosti o habilitačné pokračovanie je kvantitatívnym
výkazom realizácií v tejto oblasti. Uvedené množstvá viacnásobne prekračujú stanovené minimá. Ale
to je iba štatistika. Stojí za to prezrieť si kvalitu tohto diela: workshopy, okrem iného, v Rhode Island
School of Design (USA), Alto University v Helsinkách, Univerzite Tomáša Baťu v Zlíne, na Hrade v
Cieszyne; prednášky na Kráľovskej akadémii výtvarných umení v Haagu, v Žiline na Slovensku, Pratt
Institute v New Yorku, School of Art Northern Illinois University, Galéria Tranzit v Prahe, New
England Institut of Art v Brookline, Boston
University College of Fine Arts; a okrem toho organizácia viacerých konferencií, okrem iného,
spolutvorba programu Agrafy v Katoviciach, nesmierne dôležitej pre poľské umelecké školstvo.
Jacek Mrowczyk bol štyrikrát štipendistom Fondu Fulbrighta, päťkrát štipendistom Fondu Kośiuszky
- americkej organizácie podporujúcej rozvoj mladých poľských vedcov, a taktiež sa viackrát zúčastnil
didaktických pobytov na európskych univerzitách v rámci programov CEPUS a Sokrates.
Od roku 2008 vyučuje ako hosťujúci učiteľ v Rhode Island School of Design v Providence (USA) v
zimnom trimestri základy typografie a konštruovanie významov vo vizuálnom odkaze.
Habilitačná práca
Habilitačnú prácu predstavuje výkaz prác z oblasti dizajnérskej grafiky. Jacek Mrowczyk je
predovšetkým typografom a táto skutočnosť determinuje prístup k všetkým prácam: nielen obalom,
grafickým návrhom kníh a vydavateľstiev, ale aj plagátom, grafickým znakom, vizuálnej identifikácii
udalostí. Všetky jeho práce sú charakteristické silným typografickým súborom, veľkou disciplínou a
svedomitým obmedzením škály používaných grafických prostriedkov v prospech rafinovanej syntézy.
Nepodlieha lákadlu využívania zbytočných efektov iba preto, že sú prístupné vo veľmi bohatom
arzenáli nástrojov súčasného grafika. Zriedkavo používa bitmapovú grafiku, ktorá je najčastejšie iba
doplnením podstaty odkazu alebo pozadím. Je to tak v prípade obalov pre štvorzväzkové „Najnovšie
dejiny sveta", plagátu a obalu knihy „Wyspiański očami mladých tvorcov", alebo plagátu „Jacek
Mrowczyk: projektant ako autor". Obzvlášť vydarený z hľadiska využitia minimálnych výrazových
prostriedkov, priam radikálny v otázke úspornosti formy, a zároveň poskytujúci celkovú vizuálnu
satisfakciu je plagát "Jar CH" venovaný festivalu švajčiarskej kultúry. Zvislá a horizontálna čiara a
medzi tým emócie, ktoré toto rozloženie implikuje.
Základom jeho činnosti je pochopenie písmena, ktoré je spojivom jeho dizajnérskej tvorby. Písmeno
ako najzákladnejší prvok väčších typografických spracovaní, ale aj písmeno ako autonómna oblasť
dizajnu. Jacek Mrowczyk má vo svojom diele dva návrhy fontu.
Prvý, ktorý nesie ešte veľa charakteristík debutu v tejto výnimočnej oblasti dizajnu, je Fuga Sans z
roku 2000. Ďalší, to je už veľmi vyspelá a kurzívou a tučnou verziou doplnená Danova.
Font je určený na sadzbu celistvých textov, je prispôsobený pravopisu a ortografii poľského jazyka.
Obsahuje sadu ligatúr, v tom ligatúr špecifických pre tento jazyk. Je to svojho druhu dialóg s
antikvou, navrhnutou v rokoch 1923 - 1928 Adamom Półtawskim, ktorá mala plniť v novo
vzniknutom Poľsku úlohu písma s národnými vlastnosťami. Základný predpoklad Półtawskieho
týkajúci sa obmedzenia skosení narúšajúcich rytmus textu zrátavajúcimi sa s hodnotami svetlosti
medzi výrazmi sa aj pre Mrowczyka stáva jedným zo základných dizajnérskych problémov.
Zjemnenie skosení takých písmen, ako: k, v, w, y použitím mäkkých foriem dalo dobrý výsledok a
malo za následok lepšiu rytmiku textu. Font je príliš charakteristický, aby bolo možné hovoriť o
širokom použití, ale vynikajúco sa osvedčil v katalógových vydavateľstvách, ako napríklad v už
spomenutom vydavateľstve „PGR Grafický dizajn v Poľsku".
Kandidát prezentoval svoje práce na viacerých kvalifikovaných domácich a zahraničných
prehliadkach, okrem iného na Bienále plagátu v Trnave, Taipei International Poster Festival na
Tajvane, Bienále v Brne, Golden Bee v Moskve, Medzinárodné bienále plagátu vo Varšave, Biennal
of Industrial Biodesign v Ľubľane.
Usporiadal dve individuálne výstavy.
Záver
Po oboznámení sa s celým dielom dr Jacka Mrowczyka, jeho umeleckou, ako aj didaktickou a
teoretickou činnosťou, navrhujem, aby bol kandidátovi udelený titul mimoriadneho profesora.
prof. Krzysztof Kochnowicz
Umelecká univerzita v Poznani
Vysoká škola humanitných vied a žurnalistiky
v Poznani
V Košiciach, dňa 09.03.2014
Vysoká škola výtravných Umení Hviezdoslavovo nám. 18 814-­‐37 Bratislava Recenzja dorobku dr Jacka Mrowczyka w postępowaniu habilitacyjnym Przyznam się, że stoję przed nie lada wyzwaniem. Vysoká škola výtravných umení zwróciła się do mnie o sporządzenie recenzji działalności dr Jacka Mrowczyka, w związku z ubieganiem się o stopień doktora habilitowanego, zastrzegając jednocześnie, że opinia nie powinna przekroczyć dwóch stron formatu A4. Jest to zadanie bardzo trudne w przypadku wielowątkowej działalności zainteresowanego. Jego aktywność związana jest z wieloma aspektami projektowania graficznego i na wszystkich tych polach jego działalność jest wyrazista, zauważalna i nowatorska. Twórcy grafiki rzadko odczuwają potrzebę poszerzania swojej aktywności zawodowej o rozbudowaną refleksję teoretyczną. Będący domeną ich aktywności przekaz wizualny całkowicie wyczerpuje potrzebę opisywania zjawisk. W polskim środowisku ludzi związanych z grafiką projektową Jacek Mrowczyk jest pod tym względem postacią wyjątkową. Jego intensywnej działalności praktycznej towarzyszy równie intensywna działalność publicystyczna. Działalność teoretyczna, upowszechniająca wiedzę na temat designu, teksty analityczne, prace badawcze z tego zakresu, a także wykłady są jednym z filarów jego wielowymiarowej działalności. Jest on przede wszystkim współzałożycielem i zastępcą redaktor naczelnej renomowanego już dziś ogólnopolskiego kwartalnika projektowego 2+3D, cieszącego się uznaniem również poza granicami Polski. Jest autorem licznych tekstów publikowanych w tymże kwartalniku. Jest autorem „Niewielkiego słownika typograficznego” wydanego w roku 2008 (lektury obowiązkowej dla studentów kierowanej przeze mnie pracowni type designu w Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu), współautorem książki „PGR Projektowanie graficzne w Polsce” prezentującej najciekawsze dokonania w tym obszarze w pierwszych dziesięciu latach XXI wieku (Karakter 2010), a także współautorem antologii najważniejszych tekstów poświęconych projektowaniu graficznemu „Widzieć/Wiedzieć” (Karakter 2011). Jest wreszcie autorem tekstów ukazujących się w renomowanych tytułach poświęconych grafice. Wykształcenie i praca pedagogiczna Po ukończeniu studiów w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, w latach 1999-­‐2007 Jacek Mrowczyk pracował jako asystent w Katedrze Komunikacji Wizualnej. Tytuł doktora uzyskał w 2005 roku. Od roku 2007 został zatrudniony na stanowisku adiunkta w Katedrze Grafiki Projektowej Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Obecnie uczy podstaw typografii oraz projektowania informacji wizualnej. W swojej pracy podporządkowuje się idei sformułowanej przez Stowarzyszenie Icogarda, że projektowanie graficzne jest działaniem intelektualnym, technicznym i twórczym, skupiającym się nie tylko na tworzeniu obrazów, ale również na analizie, organizacji oraz metodach prezentacji wizualnej, służących rozwiązywaniu problemów w komunikowaniu. Promuje on otwarte podejście w nauczaniu tej dynamicznie rozwijającej się dziedziny. Powinnością pedagoga jest nie tyle podsuwanie sprawdzonych rozwiązań lecz pełnienie roli przewodnika i towarzyszenie studentowi w odkrywaniu dróg prowadzących do optymalnego rozwiązania problemu. Do czerwca 2013 roku był promotorem siedmiu prac licencjackich i dziesięciu magisterskich. Cztery spośród nich prezentowane były w corocznym przeglądzie najlepszych dyplomów w Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie, co wiąże się z publikacją w kwartalniku 2+3D oraz czeskim Typo. Działalność związana z dydaktyką nie ogranicza się jedynie do kierowania własną pracownią w Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Mrowczyk jest w ciągłym ruchu. Organizuje konferencje, warsztaty, wykłady, wystawy. Załącznik nr 12 do podania o przeprowadzenie przewodu habilitacyjnego stanowi zestawienie ilościowe dokonań w tym zakresie. Podane wielkości wielokrotnie przekraczają określone minima. Ale to tylko statystyka. Warto zatem przyjrzeć się jakości tego dorobku: warsztaty między innymi w Rhode Island School of Design (USA), Alto University w Helsinkach, Uniwersytecie Tomáša Baťy w Zlínie, w Zamku w Cieszynie; wykłady w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Hadze, w Zylinie na Słowacji, Pratt Institute w Nowym Jorku, School of Art Northern Illinois University, Galeria Tranzit w Pradze, New England Institut of Art w Brooklinie, Boston University College of Fine Arts; a poza tym organizacja wielu konferencji między innymi współtworzenie programu niezwykle ważnej dla polskiego szkolnictwa artystycznego Agrafy w Katowicach. Jacek Mrowczyk był czterokrotnie stypendystą Fundacji Fulbrighta, pięciokrotnie stypendystą Fundacji Kościuszkowskiej -­‐ amerykańskiej organizacji wspierającej rozwój młodych polskich naukowców, a także wielokrotnie uczestniczył w pobytach dydaktycznych na europejskich uniwersytetach w ramach programów CEPUS i Socrates. Od roku 2008 jako nauczyciel wizytujący w Rhode Island School of Design w Providence (USA) prowadzi w trymestrze zimowym zajęcia z podstaw typografii i konstruowania znaczeń w przekazie wizualnym. Praca habilitacyjna Pracę habilitacyjną stanowi zestaw prac z zakresu grafiki projektowej. Jacek Mrowczyk jest przede wszystkim typografem i ten fakt determinuje jego podejście do wszystkich prac: nie tylko okładek, projektów graficznych książek i wydawnictw, ale również plakatów, znaków graficznych, identyfikacji wizualnej wydarzeń. Wszystkie jego prace charakteryzują się mocnym układem typograficznym, dużą dyscypliną oraz świadomym ograniczaniem palety używanych środków graficznych na rzecz wyrafinowanej syntezy. Nie ulega pokusie stosowania niepotrzebnych efektów tylko dlatego, że są one dostępne w przebogatym arsenale narzędzi współczesnego grafika. Rzadko stosuje grafikę bitmapową, jest ona najczęściej tylko uzupełnieniem istoty przekazu lub tłem. Tak jest w przypadku okładek do czterotomowej „Najnowszej historii świata”, plakatu i okładki książki „Wyspiański oczami młodych twórców”, czy też plakatu „Jacek Mrowczyk: projektant jako autor”. Niezwykle udany pod względem użycia minimalnych środków ekspresji, wręcz radykalny w oszczędności formy, a jednocześnie dostarczający pełni satysfakcji wizualnej jest plakat „Wiosna CH”, poświęcony festiwalowi kultury szwajcarskiej. Pion i poziom, a pomiędzy tym emocje, które implikuje ten układ. Podstawą jego działań jest rozumienie litery. Jest ona spoiwem jego twórczości projektowej. Litera jako najbardziej elementarny składnik większych opracowań typograficznych, ale też litera jako autonomiczna dziedzina designu. W swoim dorobku Jacek Mrowczyk ma dwa projekty fontu. Pierwszy, noszący jeszcze wiele cech debiutu w tej wyjątkowej dziedzinie projektowania, to Fuga Sans z roku 2000. Kolejny, to już bardzo dojrzała i rozbudowana o kursywę i wersję pogrubioną Danova. Krój przeznaczony jest do składu tekstów ciągłych, dostosowany do pisowni i ortografii języka polskiego. Posiada zestaw ligatur, w tym ligatur charakterystycznych dla tego języka. Jest swego rodzaju dialogiem z zaprojektowaną w latach 1923 -­‐ 1928 przez Adama Półtawskiego antykwą mającą pełnić w odrodzonej Polsce rolę pisma o cechach narodowych. Podstawowe założenie Półtawskiego, dotyczące ograniczenia skosów burzących rytm tekstu sumującymi się wartościami świateł międzywyrazowych, staje się również i dla Mrowczyka jednym z głównych problemów projektowych. Złagodzenie skosów takich liter jak: k, v, w, y poprzez zastosowanie miękkich form dało dobry efekt, skutkując lepszą rytmizacją tekstu. Font jest zbyt charakterystyczny by można było mówić o szerokim zastosowaniu, jednak świetnie sprawdza się w wydawnictwach katalogowych, jak chociażby we wspomnianym już wydawnictwie „PGR Projektowanie graficzne w Polsce”. Swoje prace kandydat prezentował na wielu kwalifikowanych przeglądach krajowych i zagranicznych, min. na Biennale Plakatu w Trnavie, Taipei International Poster Festival na Tajwanie, Biennale w Brnie, Golden Bee w Moskwie, Miedzynarodowe Biennale Plakatu w Warszawie, Biennal of Industrial Biodesign w Lublanie. Zorganizował dwie wystawy indywidualne. Konkluzja Po zapoznaniu się z całym dorobkiem dr Jacka Mrowczyka, zarówno działalnością artystyczną jak i dydaktyczną i teoretyczną, wnoszę o przyznanie kandydatowi tytułu profesora nadzwyczajnego. prof. Krzysztof Kochnowicz Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu