Referat

Rola szkół w szerzeniu wartości europejskich*
Nadrzędnym celem pracy edukacyjnej nauczyciela jest dążenie do wszechstronnego
rozwoju ucznia. Służy temu harmonijne i równoważne realizowanie przez szkołę zadań
w zakresie nauczania, ale również przekazywania pewnych zasad, wartości i norm.
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej obok wartości narodowych pojawiło się
pojęcie wartości europejskich.
Wydaje się, że nie istnieje jasno określony zestaw wartości europejskich, mimo
wspólnej chrześcijańskiej tradycji Europy. Tysiącletnie dzieje państw, ewolucja ich tradycji,
zwyczajów, szeroko pojmowanej kultury spowodowało, że Europejczycy różnią się od siebie.
Nie należy postrzegać tego jako negatywu. Europa nie jest wprawdzie jednorodna ale
przedstawia wyjątkową różnorodność w odniesieniu do takich wartości i przekonań, jak
demokracja, wolność, równość, godność człowieka i solidarność, małżeństwo, rodzina,
religia, praca czy szczęście.
Ta mieszanka kulturalnych, oświatowych, politycznych, językowych i religijnych
tradycji czyni z jedności europejskiej jedność w różnorodności. Prowadzi to do dialogu na
temat tego, na czym Europie zależy, dialogu, który ma zasadnicze znaczenie dla kultury
europejskiej. Ten dialog pomaga zrównoważyć nasze różnorodności i pomaga nam uczyć się
od siebie wzajemnie.
Świetnie temu służy ustanowienie obecnego roku Europejskim Rokiem Dialogu
Miedzykulturowego.
Obecne europejskie kultury powstawały w procesie intensywnej wymiany idei,
a obszary przenikania się języków, wyznań, stylów sztuki i wreszcie wartości są ogromne
choć to przenikanie nie prowadzi do zacierania różnic.
Każdy z nas próbując odpowiedzieć na pytanie kim jestem, odwołuje się do kultury
czerpiąc z niej indywidualnie i każdy do niej wnosi swój wkład.
To nie znaczy by w owej różnorodności nie można było dostrzec pewnego porządku
lub by nie odwoływano się do wartości grupowych, do różnego rodzaju wspólnot idei
i wartości.
W debacie europejskiej wielką wagę odgrywają wartości patriotyczne i obywatelskie.
Polskie szkoły szerzą wartości europejskie w różnoraki sposób: od programów edukacyjnych
propagujących wiedzę na temat Unii Europejskiej i jej państw, poprzez międzynarodowe
projekty, programy, wymianę młodzieży. Wspiera tę działalność Fundacja Rozwoju Systemu
Edukacji, która koordynuje współpracę polskich placówek edukacyjnych z ośrodkami
zagranicznymi.
W ramach fundacji realizowane są programy edukacyjne: Comenius, Erasmus,
Leonardo da Vinci, „Młodzież w działaniu”.
W dzisiejszym świecie żyjemy bliżej siebie niż kiedykolwiek przedtem w historii.
Unia Europejska stwarza ogromne możliwości podróżowania, pracy, nauki oraz życia w
różnorodnych kulturach wielu krajów, o których często niewiele wiemy. Programy UE,
koordynowane przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji, pozwalają na spotkania nie tylko
z mieszkańcami krajów Wspólnoty, ale również z ludźmi pochodzącymi z o wiele
odleglejszych miejsc. Komisja Europejska ogłosiła rok 2008 Rokiem Dialogu
Międzykulturowego – jest to wspaniała szansa, by poznać historię, religię i zwyczaje
sąsiadów Unii, Polski i tych którzy mieszkają naprzeciwko nas.
Z okazji obchodów Europejskiego Roku Dialogi Międzykulturowego Fundacja
Rozwoju Sytemu Edukacji ogłosiła konkurs na esej dotyczący osobistych doświadczeń
związanych z poznawaniem innych kultur.
Kolejna polska organizacja angażująca szkoły i młodzież w europejskie programy to
Centrum Edukacji Obywatelskiej, która w ramach programu „Młodzi w Europie” opracowała
i rozprowadziła kalendarz europejski dla uczniów szkół średnich promujący edukacje
obywatelską oraz wiedzę o prawach młodych ludzi w Unii Europejskiej.
Wiele polskich szkół przystąpiło po raz ósmy do konkursu European Language
Label, organizowanego przez Komisję Europejską, a promującego nowatorskie inicjatywy
związane z nauczaniem i uczeniem się języków obcych.
Od 2002 roku ponad 100 certyfikatów European Language Label zostało przyznanych
polskim instytucjom w konkursie projektów (13 w 2002 r., 20 w 2003 r., 22 w 2004 r., 26
w 2005 r., 19 w 2006 r. i 16 w roku 2007).
Od roku 2005 odbywa się również konkurs indywidualny dla nauczycieli European
Language Label, w którym certyfikaty uzyskało 38 nauczycieli.
W roku 2008 rozpoczęto realizację konkursu European Language Label dla uczniów
pod hasłem "Języki obce to moja pasja". Tym samym konkurs będzie przeprowadzony
w trzech kategoriach: instytucja, nauczyciel, uczeń.
Popularnością cieszy się w polskich szkołach program eTwinning, dzięki któremu
szkoły polskie mają możliwość kontaktu z placówkami zagranicznymi oraz realizacji swoich
własnych projektów edukacyjnych przy pomocy Internetu. W obecnym roku szkolnym do
programu przystąpiło ponad 5 tyś. szkół z całej Polski, a 25 szkół otrzymało w styczniu tego
roku Europejską Odznakę Jakości.
Wszystkim uczestnikom projektu przyniósł on wielorakie korzyści. Oprócz
oczywiście całego bogactwa doświadczeń związanych z doskonaleniem własnej osobowości,
pogłębili oni również znajomość realiów kraju partnerskiego, podnieśli umiejętności
związane z wykorzystaniem nowych technologii oraz poczynili wielkie postępy w zakresie
swoich kompetencji językowych. Niewątpliwy wpływ na to miał praktyczny charakter
projektu: zarówno w komunikacji uczniów, jak też przy współpracy przy opracowywaniu
materiałów. W efekcie umiejętności uczniów w obu tych dziedzinach znacząco wzrosły.
Bardzo istotny jest tu również aspekt interkulturowy. Polska jest w porównaniu
z innymi krajami Europy monokulturowa. Sytuacja etniczna kraju nie zapewnia dzieciom
codziennych doświadczeń interkulturowych. Dlatego rola szkół w rozwijaniu świadomości
kulturowej i kompetencji międzykulturowej jest niezwykle istotna zarówno dla kształtowania
właściwego widzenia i umiejętności opisywania własnej kultury, jak również do doskonalenia
umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktów z innymi ludźmi i rozumienia
innych kultur.
Tematem ważnym dla wielu Polaków, a obecnie także dla władz edukacyjnych jest
budzenie dumy narodowej i patriotyzmu młodzieży. Współpraca w partnerstwach, gdzie na
etapie poznawania się następuje wzajemna prezentacja zwyczajów i wartości rodzinnych,
szkolnych, lokalnych, regionalnych i narodowych jest okazją do doświadczenia dumy
z własnej kultury i tradycji. Jest to najlepsza szkoła patriotyzmu w działaniu, a jednocześnie
powstają warunki dla okazania szacunku dla patriotyzmu partnerów. A więc nauczyciele
dbający o tradycje i patriotyzm podejmują partnerstwo o treściach historycznych
i kulturowych, wykorzystując nowoczesną technikę do realizacji swoich przekonań.
Kultura polska jest kulturą zorientowaną na przeszłość, z powodów historycznych,
przez dziesiątki lat umacniała tożsamość narodową. Podjęcie partnerstwa ze szkołą z innego
regionu, gdzie kultury narodowe są w większości ukierunkowane na teraźniejszość pozwala
zauważyć i odkryć wartości wynikające z różnorodności podejścia do czasu i konsekwencje
postrzegania czasu dla zachowań indywidualnych i zbiorowych.
Szerzeniu wartości europejskich w polskich szkołach sprzyja zakładanie szkolnych
klubów europejskich. Jeden z nich, legionowski licealny klub o nazwie „Euroidylla” nawiązał
kontakt z francuską młodzieżą i wspólnie zrealizowali projekt „French Christmas Night”.
Młodzież poznała zwyczaje, tradycje i sposób obchodów Świąt Bożego Narodzenia we
Francji. Z niemieckimi licealistami natomiast wspólnie zrealizowali projekt teatralny
2
pt. „Teatr buduje mosty” w ramach którego do Legionowa przyjechała młodzież z Niemiec
i wraz z polską młodzieżą wystawiła sztukę „Romeo i Julia” w dwóch językach.
Od lat gmina Serock w ramach współpracy partnerskiej prowadzi wymianę młodzieży
z przyjaciółmi z czeskiego Lanskrun i włoskiego Celleno. Wiele o tej współpracy
powiedziano już na konferencji w listopadzie we Włoszech w Castiliano in Teverina.
Ja chciałam tu jeszcze dodać o indywidualnej współpracy mojej szkoły w Zegrzu z czeską
szkołą w Pardubicach.
W dniach od 8 maja do 11 maja szesnastoosobowa grupa uczniów z Gimnazjum w
Zegrzu przebywała na integracyjnym wyjeździe w Czechach. Zostaliśmy tam zaproszeni
przez Urząd Miasta Pardubice oraz Szkołę Podstawową - Studánka /Základni skola
Pardubice - Studánka/.
Celem wyjazdu było spotkanie z czeską młodzieżą tejże szkoły, wzajemne poznanie
swoich krajów, ich historii, kultury, a także systemu oświaty, nawiązanie kontaktów.
Zakwaterowani zostaliśmy w urokliwej miejscowości Pastviny. Już pierwszego dnia młodzież
zegrzyńskiego gimnazjum mogła poznać walory czeskiego, górskiego krajobrazu, zobaczyć
ponad osiemsetletnią lipę oraz podziwiać świetnie zachowany, wczesnogotycki kościółek
w pobliskiej miejscowości.
Następne dni spędziliśmy z młodzieżą czeską, poznając ich szkołę. Uczestniczyliśmy
w zajęciach z geografii, informatyki, j.niemieckiego, j.angielskiego, muzyki, plastyki,
matematyki. Pokonana została bariera językowa, gdyż porozumiewaliśmy się w języku
angielskim, a język czeski też był dla nas zrozumiały.
Opiekująca się nami sympatyczna grupa czeskich uczniów wraz ze swoją panią
dyrektor pokazała nam również najpiękniejsze miejsca i zabytki miasta Pardubice.
Wzajemna wymiana doświadczeń zaowocowała nawiązaniem szerokiej współpracy,
gdyż obecnie przygotowujemy zaproszenie i program pobytu pardubickiej młodzieży
w Zegrzu.
Agnieszka Chmiel
* Referat został przygotowany na Międzynarodową Konferencję, która odbyła się w dniach
12 – 14. 03.2008 r. w czeskim Lanškroun, w ramach projektu IDEA.
3