Borelioza z Lyme Określenie

Borelioza
z Lyme
Określenie
Choroba zakaźna, odzwierzęca - przenoszona przez kleszcze,
wieloukładowa, przewlekła.
Czynnik etiologiczny
Bakterie w kształcie krętków o nazwie Borrelia
burgdorferi.
Drogi szerzenia
Zakażenie szerzy się przez tzw. przenosicieli. Należą do nich różne
gatunki kleszczy z rodzaju Ixodes – w Polsce jest to Ixodes ricinus, czyli
kleszcz pospolity.
Zakażony kleszcz żerując, przekazuje krętki żywicielowi (m. in.
człowiekowi). Bakterie bytujące w jelicie środkowym kleszcza, przechodzą
w czasie żerowania
do ślinianek pajęczaka, a stamtąd ze śliną przez skórę do krwi.
Miejsce występowania
i sezonowość
• Kleszcze najczęściej występują na skraju lasów liściastych,
mieszanych, ale również w krzakach parków i trawie.
• Postaci kleszcza i sezonowość:
-- jajo - wiosna,
-- larwa - lato/jesień,
-- nimfa - wiosna/lato,
-- samiec - jesień,
-- samica - jesień/wiosna.
Metody poszukiwania żywiciela
Kleszcze reagują na
•
•
dwutlenek węgla,
• amoniak,
• temperaturę ciała,
• kwas mlekowy,
• wibracje,
dźwięki wydawane przez Ŝywiciela.
Charakterystyka kliniczna
Wyróżnia się przeważnie 3 fazy
zakażenia:
1. Stadium wczesne ograniczone – średnio od
7 do 10 dni po ukąszeniu:
charakterystycznym objawem jest tzw.
rumień wędrujący, który pojawia się w
miejscu ukłucia przez kleszcza w postaci
czerwonego przebarwienia z centralnym
przejaśnieniem, najczęściej przekracza
średnicę 5 cm, po kilku tygodniach
(od 3 do 5) rumień wędrujący
samoistnie ustępuje;
dodatkowo mogą wystąpić objawy
grypopodobne: bóle głowy, sztywność
karku, bóle mięśni, stawów, stany
podgorączkowe, ogólne osłabienie;
2.Stadium wczesne rozsiane – od 2 do 3
miesięcy od kontaktu z kleszczem:
bakterie przedostają się drogą krwi
do różnych narządów ciała, głównie
układu nerwowego, kostnostawowego i krążenia:
• wczesne objawy tzw. neuroboreliozy
to najczęściej limfocytarne zapalenie
opon mózgowo- rdzeniowych
i mózgu, zapalenie nerwów
czaszkowych, z jednostronnym
(rzadziej dwustronnym) porażeniem
nerwu twarzowego, zapalenie
nerwów obwodowych i zapalenie
korzeniowo nerwowe;
• borelioza układu kostno-stawowego
charakteryzuje się nawracającymi
zapaleniami stawów, ich obrzękami,
najczęściej dotyczy to stawów
kolanowych, łokciowych, skokowych i
biodrowych;
• zakażenie układu krążenia objawia się
ostrym przebiegiem, zaburzeniami
przewodnictwa czy rytmu serca;
3. Stadium późne – wiele miesięcy lub
lat po zakażeniu:
może dojść do trwałego
uszkodzenia zajętych narządów.
ZAPOBIEGANIE
Profilaktyka pierwotna (czynności, które nie dopuszczają do pokłucia przez kleszcze)
Czynności związane z ochroną osobistą:
a) unikanie ekspozycji na kleszcze,
b) stosowanie odpowiedniej odzieży i indywidualnych środków
ochrony osobistej:
- odzież koloru jasnego, zasłaniająca kończyny górne i dolne,
- nakładanie skarpet na spodnie,
- buty zasłaniające palce i pięty,
- nakrycie głowy,
- spryskanie garderoby i odkrytych części ciała odpowiednimi
środkami odstraszającymi,
- stosowanie odzieży z pułapkami na kleszcze,
Repelenty (inaczej środki odstraszające):
a) zwykle dany repelent należy nanosić na skórę kilkakrotnie w
ciągu doby,
b) siła działania repelentu maleje po spoceniu się i umyciu, należy
go nałożyć wtedy po raz kolejny,
c) nie wolno nanosić repelentu na skórę zranioną bądź
poparzoną,
d) używając jednocześnie kremu z filtrem, należy najpierw
nanieść krem, a dopiero potem repelent,
e) należy zasięgnąć porady lekarza czy dany repelent może być
stosowany przez dzieci,
f) kupując repelenty dla dzieci należy sprawdzić, od jakiego
wieku dziecka można je stosować,
g) w przypadku małych dzieci nie należy spryskiwać twarzy oraz
dłoni (ryzyko zlizania repelentu!),
c) unikanie spożywania surowego mleka krowiego, koziego,
owczego i jego przetworów,
Rodzaje repelentów:
d) przestrzeganie odpowiednich nawyków w trakcie pobytu i po
powrocie z terenów leśnych:
-- naturalne: olejek anyżkowy, kamforowy, cynamonowy, goździkowy,
kokosowy,
eukaliptusowy, lawendowy, cytrynowy, muszkatołowy, sosnowy,
tymiankowy, z kwiatów pomarańczy, mięty polnej;
- unikanie siadania bezpośrednio na trawie, w sąsiedztwie
krzewów i zarośli,
- nie wnoszenie do pomieszczenia świeżo skoszonej trawy,
- dokładne oglądanie całego ciała, następnie zastosowanie
natrysku,
- dokładne oglądanie ubrania, następnie jego wypranie,
wysuszenie i wyprasowanie – kleszcze mogą przeżyć w
garderobie do kilku miesięcy!
-- chemiczne: różne preparaty w postaci listków, aerozolu lub płynu, zawierające
składniki syntetyczne, np. do substancji aktywnych w repelentach
zarejestrowanych w Polsce należą: DEET, Ikarydyna, IR3535, Geraniol.
ZAPOBIEGANIE
Profilaktyka wtórna (czynności przeprowadzone po ukłuciu przez kleszcze)
Zasady usuwania kleszcza z powierzchni ciała
- usunąć kleszcza jak najszybciej, najlepiej w ciągu 24 godzin,
- nie wyciągać kleszcza palcami, dostępne są przyrządy służące
do usuwania kleszczy,
- nie smarować kleszcza tłuszczem,
Postępowanie po usunięciu kleszcza
- dokładne umycie rąk,
- zdezynfekowanie miejsca ukłucia po usunięciu kleszcza wodą utlenioną
lub 40% alkoholem,
- obserwacja miejsca po ukłuciu celem zauważenia pojawienia się zmiany
skórnej,
- zgłoszenie się do lekarza w przypadku utkwienia kleszcza lub jego części
w skórze, pojawienia się obrzęku lub rumienia
(zalecane jest również zgłoszenie się do lekarza po każdorazowym ukłuciu
przez kleszcza, ponieważ rumień nie zawsze musi wystąpić).
Rozpoznanie
1. Kliniczne:
• rumień wędrujący, który pojawia się nie wcześniej niż po 7
lub 10 dniach w miejscu ukłucia przez kleszcza;
• rumień wędrujący nie musi wystąpić - pojawia się w 30 %
przypadków.
2. Laboratoryjne:
• Badania serologiczne:
-- testy immunoenzymatyczne – Elisa – rzadko udaje się
wykryć w surowicy przeciwciała przeciwko antygenom
Borrelia burgdorferi przed upływem 6 tygodni od zakażenia;
-- metody oparte na analizie Western-blot;
• Wykrywanie kwasów nukleinowych krętka:
-- tzw. testy PCR – opierają się na wykrywaniu fragmentów
DNA o charakterystycznej dla określonej bakterii sekwencji
nukleotydów przy użyciu polimerazowej reakcji łańcuchowej.
Leczenie
Brak jest ustalonych schematów leczenia oraz skutecznej szczepionki.
Zazwyczaj stosowana jest antybiotykoterapia. Zasadniczo nie zaleca się
przedłużania czasu leczenia ponad miesiąc. Istnieje możliwość leczenia
profilaktycznego poekspozycyjnego – rekomendacje Polskiego
Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych.