Sylwetka HR - WordPress.com

Kapituła
Harcerza
Rzeczypospolitej
Sylwetka Harcerza Rzeczypospolitej
Przyszły obraz Rzeczypospolitej ukształtowany zostanie tak jak będzie realizowane
“młodzieży Jej wychowanie” w rodzinach, szkołach i w ... harcerstwie. Tak chcemy wierzyć!
Jakich HR-ów potrzebuje Polska? Jakiego harcerstwa potrzebuje Polska? Ponieważ zdobycie
stopnia Harcerza Rzeczypospolitej jest dopełnieniem drogi wychowawczej i świadectwem
dojrzałości oraz gotowości do wejścia w życie dorosłe, jak również potwierdzeniem
ugruntowania w młodym człowieku zasad etosu niesionego przez harcerstwo, utożsamiono
sylwetkę wychowanka z sylwetką HR-a. Przy takim założeniu łatwo potem będzie można
określić sylwetkę Harcerza Orlego, ćwika, i.t.d., jako kolejne etapy (stopnie) drogi do HR-a.
Przedstawiana tu Sylwetka Harcerza Rzeczypospolitej opracowana została na podstawie
doświadczeń środowisk ZHR-u jak i ZHP-1918 w ramach prac GK Harcerzy ZHR w okresie
zaraz po zjednoczeniu. Wraz z programem CYWILIZACJA XXI stanowi integralną całość i jest
odpowiedzią na pytanie o współczesne oblicze harcerstwa oraz wkładem w kształtowanie
tożsamości ZHR-u.
hm. Marek Gorgoń HR Kraków, A.D.1993
Główna Kwatera Harcerzy ZHR
SYLWETKA HARCERZA RZECZYPOSPOLITEJ
Sylwetka wychowanka ZHR.
Wobec niezmiennych wartości zawartych w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim (niezależnie
od zmieniających się redakcji Prawa wartości podstawowe pozostają w nim nie zmienione)
powstaje pytanie czemu ma służyć dyskusja nad sylwetką ideową. Jasnym jest jednak dla
nas, że każdy czas niesie ze sobą nowe wyzwania i nowe oczekiwania zarówno
społeczeństwa w stosunku do harcerstwa jak i uczestników ruchu harcerskiego do programu
i form działania organizacji. Pierwsza relacja uzmysławia nam wychowawczą rolę harcerstwa,
którą zapracowało sobie na społeczny autorytet i obyło należne miejsce w wachlarzu
organizacji o ogólnokrajowym zasięgu. Dowodem na trwałość tej relacji jest społeczne
uznanie, jakiego doznajemy działając na drodze tworzenia organizacji harcerskiej
nawiązującej do przedkomunistycznych tradycji. Relacja druga nakłada na nas obowiązek
ciągłej pracy nad programem organizacji, tak, by pozostać atrakcyjną alternatywą na “rynku”
propozycji form działania pozaszkolnego dla dzieci i młodzieży. Harcerstwo sprawdziło się
przez lata między innymi dlatego, że potrafiło wypracować metodykę pozwalającą stawiać
Wielkopolska Chorągiew Harcerzy ZHR, ul. Św. Marcin 30, 61-805 Poznań, [email protected]
Kapituła
Harcerza
Rzeczypospolitej
atrakcyjne wymagania, zarówno uczestnikom ruchu jak i instruktorom. Bagaż doświadczeń i
postaw ludzkich, skłania nas dzisiaj do mówienia wzniosłymi słowami o etosie harcerskim,
pewnej filozofii życia proponowanej przez harcerstwo. Stąd intuicyjne szukanie tradycji
harcerskiej, jako swoista próba włączenia się w nurt świata wartości reprezentowanych przez
ruch harcerski w jego ponad 80-letniej historii. Genezy stworzenia w formie opracowania
pisemnego sylwetki Harcerza Rzeczypospolitej należy szukać w pracach dotyczących
sformułowania płaszczyzny ideowo-wychowawczej przyszłego ZHR-u. Sylwetki zanurzonej
z jednej strony w głębi tradycyjnych wartości, a z drugiej strony smaganej podmuchami
huraganu przemian, jaki nas ogarnia.
Przede wszystkim człowiek.
Człowiek - Bóg.
Człowiek staje się rzeczywistą wartością jedynie w odniesieniu do Boga. To sprawia, że
można go traktować jako człowieka w pełnym jego wymiarze wartości - jest odbiciem
samego Boga, i to w perspektywie Zbawienia czyni go “Człowiekiem”, który najpełniej
realizuje się w zakresie działania naszego ruchu poprzez wierność Prawu Harcerskiemu.
Relację między Bogiem, a człowiekiem nazywamy religią.
Religia potwierdza człowiekowi sens życia, daje mu system wartości i norm moralnych.
Relacja harcerza wobec Boga jest to osobowe i pełne miłości spotkanie harcerza z Bogiem.
Miłość jest jedyną drogą wypełniania prawa, wypełniania woli Boga. Harcerz winien szukać
Boga w swoim życiu nie tylko przez personalny kontakt z Bogiem, nie tylko poprzez
wzmacnianie i rozwijanie systemu wartości, ale i poprzez dobre czyny świadczone bliźnim
i wobec bliźnich. Harcerz powinien należeć do jakiegoś wyznania i brać udział w jego
obrzędach. Wstępując do drużyny harcerskiej musi akceptować wartości i zasady zawarte
w Przyrzeczeniu i Prawie Harcerskim.
Jaki człowiek ?
Mimo, iż harcerstwo jest formą zbiorowego działania, wychowania w grupie,
przygotowaniem do życia w społeczeństwie, to jednak harcerstwo uczy nas, iż musimy
patrzeć na organizację przez pryzmat pojedynczego harcerza - jego potrzeb i możliwości
pełnienia służby. W tym miejscu warto przywołać koncepcję pełnego człowieka :
wszechstronnego, o szerokich horyzontach poznawczych, szukającego swojego miejsca na
ziemi i w gwiazdach. Mówiąc językiem Baden-Powella : chłopca dzielnego, pogodnego,
silnego duchem i ciałem, skorego do harców i podejmowania prób. Korzystając z harcerskich
doświadczeń dodajmy jeszcze : czystego w myśli, mowie i uczynkach, rycerskiego,
Wielkopolska Chorągiew Harcerzy ZHR, ul. Św. Marcin 30, 61-805 Poznań, [email protected]
Kapituła
Harcerza
Rzeczypospolitej
wrażliwego na piękno, dbającego o rozwój własny i nie ulegającego nałogom, będącego
bliźnim dla każdego człowieka, a bratem dla każdego harcerza.
Wychowanie w harcerskiej gromadzie.
Omawiając sylwetkę Harcerza Rzeczypospolitej trudno nie zatrzymać się obok pola
aktywności w organizacji harcerskiej. Harcerstwo jest szkołą wartości, etapem przejściowym
do świata dorosłych. Wychowanie Harcerza Rzeczypospolitej nie może być postrzegane jako
etap wychowania instruktora harcerskiego. Tym nie mniej umiejętności organizacyjne tu
nabyte przydają się w każdej drodze kariery zawodowej.
Nie powinniśmy zapominać, że harcerstwo było zawsze szkołą konkretu. Przygotowanie
zawodowe, pomoc w szukaniu swojej życiowej ścieżki, wchodzenie na drogę swojego,
powołania stymulowały w harcerzach świadomość odpowiedzialności za swoje przyszłe losy.
Atrakcyjny i wychodzący w przyszłość program przyczyniał się do kształtowania takich cech
jak otwartość na zachodzące przemiany cywilizacyjne, ciągła potrzeba samokształcenia,
zdolność do pokonywania przeszkód i umiejętność przełamywania stereotypów myślowych.
Doświadczenia powojenne były dla harcerstwa próbą wytrwałości i konsekwencji, a dla
instruktorów i harcerzy sprawdzianem z rzetelności, samodzielności i silnej woli. Inna
obecnie sytuacja w kraju nie zwalnia nas z obowiązku kształtowania podobnych cech
u współczesnego pokolenia młodzieży, choć mamy nadzieję, że w innych sytuacjach przyjdzie
zdawać z nich egzamin praktyczny.
Harmonijny do wzrostu duchowego i intelektualnego rozwój fizyczny i troska o zachowanie
dobrej kondycji w ciągu całego życia zależne są od wyrobienia w młodym człowieku nawyku
dbałości o zdrowie i systematyczne wykonywanie ćwiczeń sportowych. W czasach tak
wielkich zaniedbań w tej dziedzinie stawiamy to jako szczególne zadanie dla harcerskich
wychowawców.
Harcerz społeczny.
Prawidłowość wychowania człowieka i kształtowania jego osobowości i charakteru,
weryfikowana jest przez jego postawy wobec bliźnich. Wszystko to, co zostało
przedstawione dotychczas odnosić należy do tej podstawowej relacji. Jeżeli budowanie
hierarchii wartości staje się kształceniem wartości dla nich samych, stają się one jedynie
cieniem lub echem -bytem pozornym, a nie rzeczywistym.
Rodzina, która jest wartością samą w sobie, jest również szkołą bycia z innymi ludźmi.
Wszystkie inne relacje społeczne, w tym i harcerstwo, są wobec rodziny wtórne i często
starają się do niej odwoływać.
Miarą autentyczności oddziaływania wspólnoty na człowieka jest poczucie przynależności do
Wielkopolska Chorągiew Harcerzy ZHR, ul. Św. Marcin 30, 61-805 Poznań, [email protected]
Kapituła
Harcerza
Rzeczypospolitej
niej. Tu najsilniej można je odczuć w relacji do rodziny. W mniejszym stopniu do innych
wspólnot, które mają wpływ na życie człowieka, zwłaszcza w wymiarze wartości, jakie
kształtują, im więcej we wspólnocie wartości i im są ważniejsze, tym więź jest silniejsza
i bardziej twórcza w rozwoju osobowości.
Można tu rozróżnić grupy, społeczności i wspólnoty. Tylko w trzecim przypadku możemy
mówić o pełni poczucia przynależności, gdyż tu możemy określić w pełni, jaki jest cel i jakie
wartości w niej obowiązują. Społeczność np. naród posiada wspólny cel, lecz jej członkowie
różnią się, co do sposobów jego realizacji. Możemy wskazać cały szereg relacji społecznych :
począwszy od relacji sąsiedzkich, szkolnych, miejsca zamieszkania, aż po społeczność kraju,
cywilizacji i ludzkości.
Wartości takie jak mądrość, odpowiedzialność, solidarność, poszanowanie i tolerancja,
akceptacja nie rodzą się same, lecz towarzyszą procesowi wzrastania w społecznościach oraz
we wspólnotach. Równocześnie następuje odrzucenie wartości negatywnych, czyli zagrożeń,
jakie pojawiają się w procesie obcowania z innymi m.in. takich jak rasizm, szowinizm,
rozróżnienia klasowe i kastowe, kulturowe i etniczne, antysemityzm. Ich pojawienie się jest
świadectwem ułomności sfery podstawowych wartości charakteru (hierarchii wartości).
Harcerz Rzeczypospolitej to człowiek samodzielnie i niezależnie myślący oraz umiejący ocenić
według własnego sumienia, gdzie jego zaangażowanie przynosi rzeczywistą korzyść
drugiemu człowiekowi, a nie jest pozorem służby - aktywnością dla aktywności.
Harcerz Rzeczypospolitej.
Szczególne znaczenie spośród relacji wobec zbiorowości ma patriotyzm. Wielość powiązań
spajających naród czy państwo w szczególny sposób wyróżniają społeczność państwową. Dla
harcerzy pojawia się tu wielkie pole do realizowania służby wobec współobywateli, ale i
również wobec wartości z Polską związanych - kultury i historii.
Harcerza Rzeczypospolitej powinien cechować krytyczny stosunek do wszelkich przejawów
zła, naruszania godności człowieka i działania na szkodę kraju. Powinien on umieć wybiegać
myślą daleko do przodu, tworzyć własne wizje rozwoju i zmian w swojej ojczyźnie. System
wartości, jaki posiada, powinien być dla niego bazą tworzenia poglądów politycznych, choćby
w takim stopniu, by mógł świadomie uczestniczyć w wyborach władz państwowych i
regionalnych. Czymś więcej niż ciekawą próbą życiową może być dla HR-a udział we
władzach samorządu lokalnego. Być może po opuszczeniu harcerskich szeregów wykorzysta
zdobyte umiejętności, gdy już zostanie wojewodą, ministrem czy prezydentem.
Harcerz międzynarodowy.
Wielkopolska Chorągiew Harcerzy ZHR, ul. Św. Marcin 30, 61-805 Poznań, [email protected]
Kapituła
Harcerza
Rzeczypospolitej
Zachodnia granica Polski to nie tylko granica z Niemcami. To granica z krajami Wspólnoty
Europejskiej. Intensywność współpracy międzynarodowej na płaszczyznach : ekonomicznej,
politycznej i społecznej zobowiązuje nas do zaszczepiania cech i umiejętności, które pozwolą
przyszłym politykom i biznesmenom sprawnie poruszać się w nowych warunkach. Warto
żebyśmy tu pamiętali, że zacieranie granic ekonomicznych nie oznacza zaniku wartości i
specyfiki wnoszonych do rodziny europejskiej przez poszczególne narody i nacje. Również
Polska jest podmiotem rodziny narodów i może szczycić się - nie tylko w przeszłości wielkimi zasługami dla dorobku światowego.
Dla wielu narodów za naszą wschodnią granicą przyjeżdżający tam od kilku lat Polacy są
ambasadorami świata. Harcerze pojawili się tam jako jedni z pierwszych, pokonując bariery
formalne i układy polityczne. Podobnie jak kilka lat temu nasze spotkania ze skautami, tak
dzisiaj dla młodego pokolenia mieszkańców terenów byłego Związku Sowieckiego kontakty z
Polakami stają się szansą na nową cywilizację.
Przez lata świadectwem polskiej odrębności kulturowej i nierzadko jedynym ośrodkiem
wolności narodowej były rozsiane po całym świecie środowiska polonijne. Harcerstwo w
całym osiemdziesięcioleciu uczestniczyło w życiu Polaków wszędzie, gdzie tylko rzuciły ich
koleje losu. Dzisiaj, gdy możemy gościć drużyny harcerskie z całego świata, łatwiej będzie
nam zaszczepiać harcerzom poczucie więzi z Polakami za granicą.
Harcerz cywilizowany.
Cywilizacja dotyka różnych sfer bytu człowieka. Rozumiana jest jako całokształt dorobku
społeczeństwa, ludzkości w dziedzinie nauki, techniki, kultury i sztuki. Najważniejszym
wyróżnikiem cywilizacji, powinno być założenie, że tworzona będzie cywilizacja przyjazna
człowiekowi i szanująca godność osoby ludzkiej. Będzie tu więc miejsce na gospodarkę
zasobami natury - tzn. zarówno na ich ochronę jak i na korzystanie z nich w mądry sposób,
na rozwój osobowości człowieka w zgodzie z prawami społecznymi, na tradycję i
nowoczesność, na kształtowanie umysłu i sprawności fizycznej.
W czasach globalnych zagrożeń uświadomionych nam przez Raport Rzymski, konieczne jest
jednak szersze spojrzenie na losy całej ludzkości. Jednym z mierników postępu
cywilizacyjnego staje się stosunek do środowiska naturalnego. W harcerstwie zawsze
podkreślano rolę więzi z przyrodą. Potrzeba harmonijnego współistnienia z Dziełami Bożymi,
jako przejawami Jego istnienia wokół nas, jest zakorzeniona w wielu religiach, nie tylko o
chrześcijańskim rodowodzie.
Rozwój cywilizacji technicznej i technik informacyjnych przekształca dynamicznie sposoby
komunikowania się między ludźmi. Niezależnie od dokonywania wielkiego postępu niesie to
ze sobą zagrożenia wypaczenia informacji, manipulacji i gry socjologicznej. Zaszczepianie
Wielkopolska Chorągiew Harcerzy ZHR, ul. Św. Marcin 30, 61-805 Poznań, [email protected]
Kapituła
Harcerza
Rzeczypospolitej
zasad etyki, odpowiedzialności za słowo i równocześnie nauka korzystania z wielu źródeł
informacji, umiejętności samodzielnej syntezy faktów, to jeden z elementów ćwiczenia
umysłów, który z powodzeniem można w harcerstwie realizować.
Wykorzystanie zdobyczy techniki w programie harcerskim zawsze przyczyniało się do
uatrakcyjnienia programu harcerskiego. Pamiętajmy jednak, że zawsze były one, podobnie
jak inne elementy programowe, środkami do osiągnięcia celu, jakim jest niezmiennie
przygotowanie harcerza do jego własnej próby życiowej.
Harcerz wobec przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.
Sylwetka harcerza, jaką tu przedstawiono w wymiarze wertykalnym w relacji do Boga i
horyzontalnym w relacji do innych ludzi, wspólnot i społeczności musi zostać spięta klamrą,
jaką wyznacza przeszłość - tradycja, dziedzictwo - teraźniejszość - obecna sytuacja i
potrzeby młodych - oraz przyszłość - to, co mamy uczynić dla dobra następnych pokoleń.
Musi więc zachodzić relacja szacunku wobec tych, którzy byli przed nami, bądź są dzisiaj
reprezentantami poprzednich pokoleń (rodzice, dziadkowie), odpowiedzialność za
powierzonych nam dzisiaj harcerzy, których mamy wychowywać tak, aby stali się w
przyszłości dobrymi obywatelami państwa, autentycznymi wyznawcami swojej wiary jako
członkowie Kościoła i dobrymi rodzicami dzieci. Realizuje się to tak w wymiarze wychowania
pojedynczego harcerza jak i wspólnoty drużyny wobec społeczności w której żyjemy, narodu,
ludzkości i świata w którym egzystujemy.
Podsumowanie.
Zestaw wartości przedstawiony tu to nie tylko pewna próba określenia sylwetki harcerza, ale
pewna interpretacja etosu harcerskiego. Trzeba ją widzieć jako podstawowy zbiór
problemów, z którego należy czerpać planując działanie organizacji.
Jak igła kompasu powinna ona wskazywać kierunek w wychowaniu harcerskim.
Wielkopolska Chorągiew Harcerzy ZHR, ul. Św. Marcin 30, 61-805 Poznań, [email protected]