Handel zagraniczny oraz bezpośrednie inwestycje

Transkrypt

RAPORT KOŃCOWY
Handel zagraniczny oraz bezpośrednie inwestycje zagraniczne w województwie
podkarpackim w latach 2010-2013
Zamawiający:
Urząd Marszałkowski
Województwa Podkarpackiego
Wykonawca:
Zachodniopomorska Pracownia Badawcza
Marta Rzeczkowska-Owczarek
Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1
Handel zagraniczny oraz bezpośrednie inwestycje zagraniczne
w województwie podkarpackim w latach 2010-2013
Opracował zespół pod kierownictwem dr Marty Rzeczkowskiej-Owczarek
Konsultacja naukowa oraz opracowanie prognozy handlu zagranicznego:
prof. nadzw. dr hab. Bogusław Ślusarczyk
dr Władysława Jastrzębska
dr inż. Jerzy Słowik
Szczecin, wrzesień 2014 r.
2
SPIS TREŚCI
1.
WYKAZ SKRÓTÓW ....................................................................................................................... 4
2.
WPROWADZENIE ......................................................................................................................... 5
3.
STRESZCZENIE .............................................................................................................................. 6
SUMMARY ......................................................................................................................................... 11
4.
METODOLOGIA BADANIA I ŹRÓDŁA DANYCH ........................................................................... 17
5. HANDEL ZAGRANICZNY W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM NA TLE POLSKI I INNYCH
WOJEWÓDZTW – PODSTAWOWE INFORMACJE............................................................................... 22
5.1.
CHARAKTERYSTYKA EKSPORTU ............................................................................................. 29
5.2.
CHARAKTERYSTYKA IMPORTU............................................................................................... 95
5.3.
SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO ...................................................................................... 105
5.4.
ZRÓŻNICOWANIE PRZESTRZENNE HANDLU ZAGRANICZNEGO W WOJEWÓDZTWIE ......... 138
5.5.
CHARAKTERYSTYKA HANDLU PRZYGRANICZNEGO I JEGO ZNACZENIE ............................... 141
5.6.1 CHARAKTERYSTYKA HANDLU Z UKRAINĄ ........................................................................... 148
6.
PROGNOZY HANDLU ZAGRANICZNEGO W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ..................... 157
7. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM .................. 162
7.1.
ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA .......................................................................................... 162
7.2.
WIELKOŚĆ I STRUKTURA INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH ..................................................... 184
7.3.
ZRÓŻNICOWANIE PRZESTRZENNE ....................................................................................... 197
8. OCENA DZIAŁAŃ PODEJMOWANYCH W WOJEWÓDZTWIE ........................................................ 199
8.1.
DZIAŁANIA W ZAKRESIE WSPIERANIA EKSPORTU ............................................................... 199
8.2.
DZIAŁANIA W ZAKRESIE PODNOSZENIA ATRAKCYJNOŚCI INWESTYCYJNEJ ........................ 208
9.
PODSUMOWANIE WRAZ Z ANALIZĄ SWOT............................................................................. 213
10.
WNIOSKI I REKOMENDACJE................................................................................................. 218
11.
ANEKS .................................................................................................................................. 227
11.1.
Case study........................................................................................................................ 227
11.2.
Bibliografia....................................................................................................................... 237
11.3.
Spis tabel ......................................................................................................................... 240
11.4.
Spis wykresów ................................................................................................................. 242
11.5.
Spis map .......................................................................................................................... 244
11.6.
Spis rysunków .................................................................................................................. 245
3
1. WYKAZ SKRÓTÓW
BDL
Bank Danych Lokalnych GUS
CAWI
kwestionariusz ankiety internetowej (Computer Assisted Web Interview)
COI
Centrum Obsługi Inwestora
COIE
Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów
EFTA
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association)
GUS
Główny Urząd Statystyczny
IOB
Instytucje otoczenia biznesu
IBnGR
Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
JST
Jednostka samorządu terytorialnego
PAIiIZ
Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A.
PKB
Produkt Krajowy Brutto
PO RPW
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013
RARR
Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
RPO WP
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego 2007-2013
SSE
Specjalna strefa ekonomiczna
SSI
wywiad częściowo ustrukturyzowany (Semi-structured Interview)
UE
Unia Europejska
WNP
Wspólnota Niepodległych Państw
WPHiI
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad i Konsulatów RP
4
2. WPROWADZENIE
Handel zagraniczny i bezpośrednie inwestycje zagraniczne odgrywają znaczącą rolę w tworzeniu
regionalnego i krajowego PKB. Rozwój i funkcjonowanie handlu zagranicznego ma zasadniczy wpływ
na poziom życia w danym państwie, dzięki niemu i stałej wymianie surowców, kruszców, towarów
rolniczych, przemysłowych a także dóbr kooperacyjnych, państwa posiadają odpowiedni i niezbędny
zasób produktów potrzebnych dla ich prawidłowego funkcjonowania. Istnieją różne rodzaje
współpracy zagranicznej. Wyróżnia się obrót towarowy, w którego skład wchodzą: import, eksport,
reeksport towarami a także obrót "niewidzialny" - jest to dochód pochodzący głównie z turystyki,
usług transportowych, pocztowych, telekomunikacyjnych, bankowych. Wartość łączna eksportu
i importu w ciągu roku składa się na bilans handlowy danego kraju. Handel zagraniczny stwarza
możliwość korzystania z wielu rożnych usług, kupowania towarów po konkurencyjnych cenach przy
szerokiej skali dostarczonych dóbr dla konsumentów.
Badania na potrzeby niniejszego raportu zostały przeprowadzone przez Zachodniopomorską
Pracownię Badawczą w okresie czerwiec-sierpień 2014 r. Zakres terytorialny badania objął
województwo podkarpackie w skali szczegółowej oraz pozostałe województwa w skali ogólnej –
w celu dokonania porównań z resztą kraju. Analiza objęła przede wszystkim lata 2010-2013. Celami
szczegółowymi były:
1)
diagnoza stanu handlu zagranicznego w województwie podkarpackim (eksport, import, saldo);
2)
analiza eksportu w województwie podkarpackim na tle innych województw oraz kraju;
3)
charakterystyka eksportu w województwie podkarpackim (struktura towarowa, branżowa,
geograficzna - kierunki eksportu), w tym w układzie podregionów NUTS 3 i powiatów NUTS 4;
4)
przedstawienie grupy najważniejszych produktów eksportowych produkowanych na terenie
województwa podkarpackiego;
5)
przedstawienie listy 200 największych eksporterów w województwie podkarpackim;
6)
charakterystyka importu w województwie podkarpackim (struktura towarowa, branżowa,
struktura geograficzna, źródła importu);
7)
intensywność międzynarodowych powiązań handlowych przedsiębiorstw funkcjonujących na
terenie województwa podkarpackiego w porównaniu do innych województw;
8)
określenie wielkości, pochodzenia, struktury (kapitałowej oraz greenfield/brownfield),
rozmieszczenia przestrzennego w województwie bezpośrednich inwestycji zagranicznych;
9)
wartość i struktura współpracy firm z województwa z Ukrainą;
10) znaczenie handlu przygranicznego województwa podkarpackiego z Ukrainą;
11) ocena działań realizowanych przez samorząd województwa i inne instytucje/podmioty oraz ich
efektów w podniesieniu atrakcyjności inwestycyjnej województwa, przyciągania inwestorów
zagranicznych;
12) sformułowanie wniosków i rekomendacji dla Zarządu Województwa w zakresie
zintensyfikowania działalności eksportowej przedsiębiorstw oraz poprawy atrakcyjności
inwestycyjnej Podkarpackiego.
5
3. STRESZCZENIE
Badania na potrzeby niniejszego raportu zostały przeprowadzone przez Zachodniopomorską
Pracownię Badawczą w okresie czerwiec-sierpień 2014 r. Zakres terytorialny badania objął
województwo podkarpackie w skali szczegółowej oraz pozostałe województwa w skali ogólnej –
w celu dokonania porównań z resztą kraju. Analiza objęła przede wszystkim lata 2010-2013. Celami
szczegółowymi były m.in.: diagnoza stanu handlu zagranicznego w województwie podkarpackim
(eksport, import, saldo), analiza eksportu województwa podkarpackiego na tle innych województw
oraz kraju, charakterystyka eksportu i importu w województwie podkarpackim, określenie wielkości,
pochodzenia, struktury (kapitałowej oraz greenfield/brownfield), a także rozmieszczenia
przestrzennego w województwie bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
W ramach badania zastosowano przede wszystkim analizę danych zastanych, a główne źródła
informacji stanowiły dane pochodzące z Izby Celnej w Warszawie oraz Głównego Urzędu
Statystycznego. Poza analizą desk research, w badaniu wykorzystano technikę CAWI, SSI, wywiady
pogłębione oraz wywiady eksperckie, analizę taksonomiczną, benchmarking, panel ekspertów,
prognozowanie heurystyczne.
 PODKARPACKIE NA TLE POZOSTAŁYCH WOJEWÓDZTW
W latach 2010-2013 wartość polskiego eksportu wyraźnie rosła, podobnie było w województwie
podkarpackim, które w roku 2013 wygenerowało wartość eksportu rzędu 19 152 mln złotych. W roku
2013, województwo plasowało się na 8. miejscu pod tym względem (udział w wysokości 3,2%),
wyprzedzając pozostałe województwa Polski Wschodniej. Niezmiennie od roku 2010, największy
udział w eksporcie krajowym mają województwa: mazowieckie, śląskie, dolnośląskie i wielkopolskie.
Natomiast pod względem wartości importu województwo podkarpackie zajęło miejsce 9., importując
towary na poziomie ponad 14 mld zł (2013 r.). Czołówka importerów jest podobna jak przy eksporcie,
najmniej importują przedsiębiorcy z województw Polski Wschodniej. Udział podkarpackiego
w generowaniu krajowego importu wyniósł 2,4%, a liderem w tej kategorii jest również
województwo mazowieckie, którego udział w krajowym imporcie przekracza 30%.
Eksport w przeliczeniu na jednego mieszkańca podkarpackiego jest niższy niż średnia w kraju,
zapewniając województwu 9. miejsce. Najwyższą wartość eksportu per capita, bliską 24 tys. zł,
generuje województwo dolnośląskie. Wartość importu per capita, z kwotą 6 551 zł, plasuje
województwo podkarpackie w rankingu regionów jeszcze niżej.
Liczba importerów w podkarpackim w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców daje województwu 13.
miejsce w kraju, zaś eksporterów 11. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w województwie
podkarpackim również plasuje województwo poniżej średniej dla kraju. Jednak już udział
eksporterów w tych podmiotach ogółem jest korzystny i wynosi 1,2%. Liczba importerów, jak
i eksporterów z kapitałem zagranicznym, zapewnia województwu podkarpackiemu 12. miejsce
w kraju i stanowi – tak w pierwszym, jak i drugim przypadku – 2% takich podmiotów w kraju.
Województwo stosunkowo słabo uczestniczy w generowaniu krajowej wymiany handlowej
z zagranicą, jednak porównując rok 2010 do 2013 zauważamy wzrost ich wartości.
 EKSPORT
Analiza eksportu do krajów kluczowych dla województwa pokazuje udział na poziomie 3,0%
w eksporcie krajowym do Niemiec, ale już w eksporcie do Stanów Zjednoczonych województwo
podkarpackie jest liderem, z udziałem przekraczającym 25,5%. W skali całego kraju udział
6
podkarpackiego eksportu zaznacza się najwyraźniej w grupie pojazdy, statki powietrzne, jednostki
pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe uczestniczącego w ich krajowym eksporcie
na poziomie 5,43%.
Największą siłą eksportową w latach 2010-2013 charakteryzowało się miasto Rzeszów, a w dalszej
kolejności powiaty mielecki, stalowowolski i rzeszowski. Te cztery regiony generowały 54% eksportu
województwa podkarpackiego. Najmniejszą siłą eksportową dysponują powiaty leski i lubaczowski.
Niemal we wszystkich powiatach województwa podkarpackiego zaobserwować można
systematyczny wzrost wartości eksportu w latach 2010-2013. Jedynie w dwóch powiatach wartość
ta spadła (w powiecie dębickim i łańcuckim). W badanym okresie, znacznym wahaniom podlegał
eksport do krajów spoza UE. W powiecie brzozowskim w 2011 r. wartość eksportu wzrosła o 37%
w porównaniu do roku 2010, po czym w 2012 spadła o 42%, by w kolejnym roku wzrosnąć, tym
razem o 8%. Duże wahania wartości eksportu następowały również w powiecie bieszczadzkim, zaś
pozostałe powiaty cechował stały i dynamiczny wzrost wartości eksportu do krajów spoza UE
(od kilkudziesięciu do kilkuset procent).
Podkarpacki eksport w latach 2010-2013 był zdominowany przez cztery grupy towarowe, które
generowały ponad 3/4 wartości eksportu:
 maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji
i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku
oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń
 pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe
 tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku
 metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych.
Największa wartość eksportu w całym analizowanym okresie była generowana przez sprzedaż
produktów z grupy reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części i była dwa
razy wyższa od wartości eksportu produktów znajdujących się na drugiej pozycji - pojazdy nieszynowe
oraz ich części i akcesoria. Kluczowe dla najwięcej eksportującego miasta Rzeszów (jak i powiatu
rzeszowskiego) są towary z grupy maszyny i urządzenia mechaniczne…
Województwo podkarpackie eksportowało towary do wielu krajów świata i co roku widoczna była
ekspansja w tym zakresie, gdyż ich liczba systematycznie rosła, od 148 w 2010 r. poprzez 155 w 2011
i 159 w 2012, do 162 krajów w 2013 r.
Czynniki ograniczające potencjał eksportowy można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. Wśród
tych pierwszych znajdują się m.in. słaba dostępność komunikacyjna oraz niedostateczny stan
techniczny infrastruktury drogowej i kolejowej, niski i wewnętrznie zróżnicowany poziom rozwoju
gospodarczego poszczególnych podregionów NUTS 3, niski potencjał i brak przygotowania
przedsiębiorstw sektora MSP do prowadzania sprzedaży zagranicznej. Przykładowe czynniki
zewnętrzne to niekorzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, problemy
ze znajdowaniem wiarygodnych partnerów biznesowych za granicą, wysokie koszty dostosowania
do wymogów rynków zagranicznych, w tym koszty otrzymania certyfikatów jakości i pozwoleń.
Głównymi atutami województwa, mogącymi sprzyjać działalności eksportowej, są np. rozwijający się
przemysł lotniczy, silnie rozwinięty przemysł farmaceutyczny, informatyczny i spożywczy, duże
połacie lasów (czyniące województwo istotnym dostawcą drewna), wyższe niż w większości
województw nakłady na działalność badawczo-rozwojową w sektorze przedsiębiorstw (5. miejsce
w kraju z kwotą 460,4 mln zł w roku 2012).
7
W pierwszej dziesiątce największych eksporterów województwa w roku 2013 znalazły się: Polskie
Zakłady Lotnicze Sp. z o.o., MTU Aero Engines Sp. z o.o., Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZLRzeszów” S.A., Uniwheels Production, Federal-Mogul Gorzyce, Borgwarner Sp. z o. o., Kirchoff Polska,
Hamilton Sundstrands Poland Sp. z o.o, Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego STOMIL SANOK S.A.
i Thoni Alutec Sp. z o.o. Biorąc pod uwagę rozmieszczenie przestrzenne największych eksporterów
roku 2013 – liderami są Mielec oraz Rzeszów.
W toku badania wyszczególniono perspektywiczne branże dla eksportu, są to: przemył rolnospożywczy i rolnictwo ekologiczne, przemysł lotniczy, przemysł maszynowy, branża chemiczna
i farmaceutyczna, przemysł gumowy, przemysł drzewny i meblarski, przemysł IT/ICT i turystyka.
 IMPORT
Kluczowe znaczenie w działalności importowej województwa podkarpackiego mają kraje UE. Krajem
generującym najwyższą wartość importu, w latach 2010-2013, były Niemcy. Na kolejnych miejscach
znalazły się państwa spoza Unii Europejskiej - Stany Zjednoczone oraz Chiny.
W roku 2013, pod względem importu, na tle województwa znacząco wyróżniały się miasto Rzeszów
oraz powiat rzeszowski – jako jedyne wygenerowały wartość importu przekraczającą 2 mld złotych.
Wartość importu rosła niemal we wszystkich grupach towarowych. Największą dynamiką wzrostu
cechowała się wartość zakupu broni i amunicji, pereł naturalnych lub hodowlanych, dzieł sztuki,
przedmiotów kolekcjonerskich i antyków, kamieni szlachetnych lub półszlachetnych oraz gotowych
artykułów spożywczych. Województwo importowało towary z wielu krajów świata i co roku ich liczba
wzrastała.
Podkarpackie raczej w niewielkim stopniu partycypowało w imporcie krajowym. W największym
stopniu region uczestniczył w imporcie drewna i wyrobów z drewna (8,1%). W czołówce państw,
z którymi podkarpaccy przedsiębiorcy utrzymują współpracę importową (biorąc pod uwagę
sumaryczną wartość importu w badanym okresie) znajdą się: Niemcy, USA, Ukraina, Francja, Czechy,
Słowacja, Włochy, Chiny, Holandia i Belgia.
 SALDO I HANDEL WEWNĄTRZGAŁĘZIOWY
Województwo osiągnęło dodatni wynik w wymianie z zagranicą, tym samym lokując się na 3. miejscu
w rankingu województw. Nadwyżka wyniosła 6,6 mld zł. Jednostki terytorialne cechujące się
deficytem w handlu zagranicznym utrzymywały ujemny wynik we wszystkich analizowanych latach,
a te osiągające nadwyżkę w bilansie handlowym z zagranicą, wykazywały dodatnie saldo w kolejnych
latach.
Analiza wielkości handlu wewnątrzgałęziowego w województwie podkarpackim, wskazuje jego duże
znaczenie dla gospodarki regionu. Szczególnie dużą wartość nominalną mają towary zakwalifikowane
do grup maszyny i urządzenia mechaniczne, metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych.
W niektórych grupach cały, bądź niemal cały, handel ma charakter wewnątrzgałęziowy. Taka sytuacja
dotyczy artykułów z żeliwa lub stali, a także mięsa i podrobów jadalnych, pozostałych
konfekcjonowanych artykułów włókienniczych.
 HANDEL PRZYGRANICZNY
Szacunkowa wartość zakupionych w Polsce towarów i usług przez cudzoziemców przekraczających
zewnętrzną granicę Unii Europejskiej w 2013 r. wyniosła 8,2 mld zł, natomiast wydatki poniesione
za granicą przez Polaków, w tym okresie, wyniosły 698,4 mln zł. Wydatki poniesione w Polsce przez
8
cudzoziemców, przekraczających granicę w województwie podkarpackim w 2013 r., stanowiły 11,9%
w porównaniu z wartością sprzedaży na eksport podmiotów z tego województwa. Najwięcej
cudzoziemcy wydali na zakup towarów i usług w odległości do 30 km od granicy. Zdecydowana
większość osób wyjeżdża za granicę i powraca do kraju w ciągu dnia. Średnio jeden cudzoziemiec
przekraczający granicę polsko-ukraińską na terenie województwa podkarpackiego wydał w 2013 r.
620,17 zł.
 ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA
Województwo podkarpackie osiągnęło niskie pozycje w polskim rankingu w kontekście wybranych
czynników (według badań Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową). Zdecydowanie przoduje ono
pod względem bezpieczeństwa powszechnego, korzystna sytuacja ma miejsce także w odniesieniu
do zasobów i kosztów pracy. Najsłabiej natomiast wypadło w kategorii dostępności transportowej,
nisko oceniono także aktywność województwa wobec inwestorów. Syntetyczny wskaźnik
atrakcyjności inwestycyjnej województwa podkarpackiego najniższy był w roku 2011, w kolejnych
latach nastąpiła niewielka poprawa, nie zmieniając jednak pozycji Podkarpackiego w rankingu 16
województw. Na poziomie podregionów, IBnGR oceniał atrakcyjność w trzech kategoriach:
atrakcyjności dla działalności przemysłowej, usługowej oraz dla działalności zaawansowanej
technologicznie. Jeżeli chodzi o działalność przemysłową to wysoki wskaźnik wystąpił w podregionach
tarnobrzeskim i rzeszowskim, choć żaden z podregionów województwa nie znalazł się wśród tych
o najwyższym stopniu atrakcyjności.
Najbardziej atrakcyjnymi, zdaniem ekspertów SGH, powiatami województwa podkarpackiego
są przede wszystkim powiaty: grodzkie (Rzeszów, Krosno, Przemyśl, Tarnobrzeg), stalowowolski
(zwłaszcza dla sekcji G – handel i naprawy); tarnobrzeski; kolbuszowski (zwłaszcza dla sekcji M –
działalność profesjonalna, naukowa i techniczna); leski (zwłaszcza dla sekcji I – turystyka
i gastronomia).
Wśród mocnych stron województwa wskazuje się m.in. zasoby pracy, infrastrukturę społeczną,
innowacyjność oraz nakłady inwestycyjne, zaś wśród słabych stron – infrastrukturę techniczną, rynek,
administrację i produktywność pracy.
 INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym plasuje podkarpackie na 12. miejscu w kraju. Znacznie
lepiej, bo z 9. Pozycją, wypada w rankingu liczby pracujących. Nakłady na nowe środki trwałe
w wartościach bezwzględnych są zbliżone do poziomu osiąganego w województwie
zachodniopomorskim, mimo że kapitał zarówno podstawowy, jak i zagraniczny
w zachodniopomorskim jest dwa razy wyższy. Struktura kapitału podstawowego wskazuje
na relatywnie większe – w porównaniu do pozostałych województw – znaczenie kapitału
zagranicznego w finansowaniu podmiotów. Jego udział przekracza 92%, przy najwyższym w kraju
równym 96,4%. Największa liczba pracujących, ponad 78%, skoncentrowana była w podmiotach
dużych, zatrudniających co najmniej 250 osób. Podobna zależność dotyczyła też innych województw,
przy czym średnia dla kraju wyniosła 71%. Liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym
w województwie podkarpackim w 2012 r., która dała zatrudnienie 38 331 osobom, wyniosła 427.
W 2012 r. w województwie najwyższą wartość kapitału – bliską 600 mln zł, zaangażowały Niemcy.
Duże znaczenie w finansowaniu podkarpackich podmiotów ma też Francja. W niewielkim stopniu,
w porównaniu do innych województw, w inwestycjach bezpośrednich uczestniczy Hiszpania. Wartość
napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do województwa podkarpackiego w 2010 r.
9
wyniosła 161 mln euro i uplasowała województwo na miejscu 9. Zdecydowana liczba największych
firm zagranicznych w województwie, to przedsiębiorstwa z sektora przemysłowego.
Największa liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym cechowała podregion rzeszowski, następnie
tarnobrzeski. W 2011 niekwestionowanym liderem było miasto Rzeszów, które dwukrotnie
przewyższało liczbą tych podmiotów powiat znajdujący się na drugiej pozycji tj. powiat mielecki.
W Rzeszowie funkcjonują takie przedsiębiorstwa jak: Zelmer S.A. GK, ICN Polfa Rzeszów S.A., Zakład
Metalurgiczny WSK Rzeszów Sp. z o.o. czy Pratt & Whitney AeroPower Rzeszów. Największy wzrost
w zakresie liczby zagranicznych inwestorów odnotowało m. Przemyśl – w roku 2011 było ich 33,
natomiast w roku 2012 już 45.
Pod względem kapitału zagranicznego przypadającego na 1 mieszkańca powiatu liderem był powiat
mielecki, gdzie wartość ta zarówno w roku 2011 wynosiła prawie 6 tys. złotych, natomiast rok później
wzrosła do prawie 6,8 tys. złotych.
 DZIAŁANIA PROEKSPORTOWE
Województwo podkarpackie dysponuje bogatym wachlarzem działań i instrumentów,
ukierunkowanych na rozwój eksportu. W województwie funkcjonują instytucje otoczenia biznesu
(izby gospodarcze, stowarzyszenia, inkubatory przedsiębiorczości), oferujące przedsiębiorcom
wsparcie m.in. w postaci szkoleń, usług informacyjnych i doradczych. Na dużą uwagę zasługują klastry
branżowe, a wśród nich wizytówka województwa – Dolina Lotnicza, skupiająca 80 przedsiębiorstw
przemysłu lotniczego oraz otoczenia naukowo-badawczego. Poza tym funkcjonuje Podkarpacki
Klaster Energii Odnawialnej, Wschodni Klaster Informatyczny, Stowarzyszenie KOM-CAST, Klaster
Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych POLIGEN oraz Klaster Spawalniczy KLASTAL. Instytucją, której
działalność opiera się stricte na rozwoju działalności eksportu, jest Centrum Obsługi Inwestorów
i Eksporterów, które zlokalizowane jest w Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. COIE
świadczy przedsiębiorcom bezpłatne usługi o charakterze informacyjnym w zakresie prowadzenia
działalności eksportowej (usługa pro-eksport) i inwestycyjnej poza granicami kraju (usługa pro-biz).
Podkarpaccy przedsiębiorcy mogą ubiegać się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Programu Operacyjnego Rozwój
Polski Wschodniej, a także Funduszu Promocji Lokalnego Eksportu.
Biorąc pod uwagę dostępne instrumenty wsparcia oraz potrzeby eksporterów, na temat których
informacje można znaleźć w opracowaniach tematycznych, należy stwierdzić, że zakres oferowanego
wsparcia odpowiada zgłaszanym potrzebom.
 DZIAŁANIA PROINWESTYCYJNE
Dostępnością ofert inwestycyjnych w województwie podkarpackim administruje, podobnie jak
w innych regionach, Centrum Obsługi Inwestorów. Na dzień 17 marca 2014 r. w bazie ofert
inwestycyjnych Centrum Obsługi Inwestora województwa podkarpackiego znajdowały się 333 oferty
(w tym 284 oferty typu greenfield oraz 49 ofert typu brownfield). W ramach instrumentów
ukierunkowanych proinwestycyjnie województwo podkarpackie, jako jedno z pięciu województw,
uczestniczy w działaniach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Na terenie
województwa podkarpackiego funkcjonują 2 specjalne strefy ekonomiczne: Specjalna Strefa
Ekonomiczna Euro – Park Mielec oraz Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK
WISŁOSAN. Ponadto, tak jak pozostałe województwa, Podkarpackie ma możliwość korzystania
z pomocy zagranicznych Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji oraz Polskiej Agencji Informacji
i Inwestycji Zagranicznych S.A.
10
Przeprowadzenie badania i opracowanie ekspertyzy: „Handel zagraniczny oraz bezpośrednie
inwestycje zagraniczne w województwie podkarpackim w latach 2010-2013”
SUMMARY
The research for the purpose of this report was conducted by the West Pomeranian Research
Company during the period from June to August 2014. The territorial scope of the research covered
the Subcarpathian Province at a detailed scale as well as the other provinces at an overall scale - in
order to compare the analysed region with the rest of the country. The study mainly covered the
years 2010-2013. Its specific objectives included: the diagnosis of the foreign trade in the
Subcarpathian Province (export, import, balance), the analysis of its exports compared with other
provinces and the country as a whole, the characterisation of its exports and imports, description of
the size, origin, structure (capital as well as greenfield/brownfield) and spatial distribution of the
foreign direct investments in the Province.
The research was primarily based on secondary data analysis and the data was collected mainly from
the Customs Chamber in Warsaw and the Central Statistical Office. Apart from desk research, the
study was carried out with the use of such research methods as: CAWI, SSI, in-depth interviews,
expert interviews, taxonomic analysis, benchmarking, expert panel and heuristic forecasting.
 THE SUBCARPATHIAN PROVINCE COMPARED WITH THE OTHER PROVINCES
In the years 2010-2013, the value of Polish exports experienced a distinct rise. The same happened in
the Subcarpathian Province, which in 2013 generated an export value of PLN 19,152 million. In 2013
the Province ranked 8th in this respect (share of 3.2%) and was ahead of the other provinces in
Eastern Poland. Since 2010 the following provinces has invariably had the biggest share in Polish
exports: Masovian, Silesian, Lower Silesian and Greater Poland. In terms of import value the
Subcarpathian Province does not rank lower than 9th either, importing goods worth PLN 14 billion (in
2013). The top of the importer ranking is owned by the same provinces, which rank highest with
regard to export. Only the Lower Silesian Province experienced a slight movement in hierarchy and
ranks fifth on this list. The provinces of Eastern Poland show the lowest level of involvement in
imports. The share of Subcarpathian Province in generating Polish imports was 2,4%. The Masovian
Province holds lead in this category as well and its share in Polish imports exceeds 30%.
Export per capita in the Subcarpathian Province is lower than national average, making the region
rank 9th. The highest export value per capita, which nearly amounts to PLN 24 thousand, is
generated by the Lower Silesian Province. The value of import per capita in the Subcarpathian
Province, which stands at PLN 6 551, makes it come even lower in the ranking.
The number of importers in the Subcarpathian Province per 10 thousand inhabitants allows the
region to rank 13th in the country and in terms of the number of exporters – 11th. The Province
ranks lower than national average also with respect to the number of national economic entities.
However, the share of exporters in those entities can be perceived as favourable, amounting to 1.2%.
The number of importers as well as the number of exporters with foreign capital make the
Subcarpathian Province rank 12th in Poland and in both cases they constitute 2% of such entities in
the country. The region is not particularly involved in generating Poland’s foreign trade exchange;
yet, comparing the value of foreign trade exchange of the Subcarpathian Province in 2010 with its
value in 2013, one could notice that it did increase.
11
 EXPORT
The analysis of the Subcarpathian Province’s exports to key countries shows that its share in national
exports to Germany stands at 3.0%; yet, in terms of exports to the United States, the Subcarpathian
Province holds the lead with a share exceeding 25.5%. The region is primarily involved in exporting
vehicles, aircraft, vessels and associated transport equipment, which accounts for 5.43% of the
national exports.
In the years 2010-2013 the major exporter in the Province was the city of Rzeszów, followed by the
Mielec, Stalowa Wola and Rzeszów counties. Those four counties generated 54% of the
Subcarpathian Province’s exports. The counties of Lesko and Lubaczów have the lowest export
potential in the region. Almost all counties of the Subcarpathian Province showed a systematic
increase in export value in the years 2010-2013 except for Dębica and Łańcut counties, which
experienced a fall. The value of export to non-EU countries varied greatly within the analysed period.
In Brzozów County it rose by 37% in 2011 compared with 2010, then in 2012 it fell by 42% and in
2013 it increased again, this time by 8%. The Bieszczady County’s exports proved similarly unstable;
however, the other counties showed a constant and dynamic increase in value of export to non-EU
countries, ranging from several dozen to several hundred percent.
In the years 2010-2013 the exports of the Subcarpathian Province were dominated by four product
groups, which accounted for over 3/4 of the overall export value:
-
machinery and mechanical appliances; electrical equipment and parts thereof; sound
recorders and reproducers, television image and sound recorders and reproducers, and parts
and accessories of such articles;
- vehicles, aircraft, vessels and associated transport equipment;
- plastics and articles thereof; rubber and articles thereof;
- base metals and articles of base metals.
The highest export value within the whole analysed period was generated by the products classified
under nuclear reactors, boilers, machinery and mechanical appliances and parts thereof and it was
twice as high as the export value of products ranking second – vehicles other than railway or
tramway rolling stock, and parts and accessories thereof. Machinery and mechanical appliances
constitute the key export products of the Province’s export leader – the city of Rzeszów (as well as of
the Rzeszów County)… The Subcarpathian Province exported goods to several countries all over the
world and its expansion was ongoing as the number of the countries grew systematically, from 148 in
2010, through 155 in 2011 and 159 in 2012, to 162 countries in 2013.
The factors negatively affecting export potential can be divided into internal and external ones. The
first group encompasses such inhibitors as poor accessibility, inadequate technical state of the road
and rail infrastructure, low and varying levels of economic development among the NUTS III
subregions, low potential and the SME’s lack of preparation to trade cross-border. The external
factors include unfavourable business environment, difficulties in finding credible foreign business
partners and high costs of adjustment to the foreign markets’ requirements (e.g. costs resulting from
obtaining quality certificates and permits).
The main advantages of the Province, which could positively affect its exports, are among others its
growing aviation industry, well-developed pharmaceutical, IT and food industries, large tracts of
12
woodland, which make the region an important timber supplier, and higher than in most other
provinces outlays on research and development activity in the enterprise sector (5th rank in the
country with the amount of PLN 460.4 million in 2012).
The 2013 top ten exporters of the Subcarpathian Province included: Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z
o.o. (Polish Aviation Works), MTU Aero Engines Sp. z o.o., Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZLRzeszów” S.A. (transport equipment factory), Uniwheels Production, Federal-Mogul Gorzyce,
Borgwarner Sp. z o. o., Kirchoff Polska, Hamilton Sundstrands Poland Sp. z o.o, Sanockie Zakłady
Przemysłu Gumowego STOMIL SANOK S.A. (rubber industry factory) and Thoni Alutec Sp. z o.o.
Taking into account the spatial distribution, the 2013 leading exporters were Mielec and Rzeszów.
During the course of the research it was possible to specify the industries which may prove beneficial
to the development of the Province’s exports. They include: agri-food industry and organic farming,
aviation, machine, chemical, pharmaceutical, rubber, woodworking and furniture, IT/ICT industries
and tourism.
 IMPORT
The EU countries are crucial to the imports of the Subcarpathian Province. In the years 2010-2013
Germany was the import source, which generated the highest import value. It was followed by the
United States and China.
In 2013 the city of Rzeszów and the Rzeszów County performed particularly well in terms of imports
comparing to the Province as a whole – they were the only ones to generate import value exceeding
PLN 2 billion. The value of import rose in almost all product groups. The most dynamic growth was
seen in the following groups: arms and munitions, natural and cultured pearls, works of art,
collectors’ items or antiques, precious or semi-precious stones and ready-to-eat food. The region
imported goods from several countries all over the world and their number increased every year.
The Subcarpathian Province partakes in the country’s imports only to a small extent. It has the
biggest share in importing timber and timber products (8.1%). Among the top ten countries, which
cooperate with the Subcarpathian entrepreneurs in terms of import (taking into account the total
value of import in 2010-2013), are: Germany, the USA, Ukraine, France, the Czech Republic, Slovakia,
Italy, China, Slovakia, Italy, Netherlands and Belgium.
 BALANCE AND THE INTRA-INDUSTRY TRADE
The Subcarpathian Province achieved positive results in foreign exchange, ranking 3rd among the
other provinces, with a surplus of PLN 6.6 billion. Those territorial units, which typically had deficit,
maintained negative results during the whole analysed period while those obtaining foreign trade
surpluses showed a positive balance in the following years.
The analysis of the intra-industry trade in the Subcarpathian Province indicated that it is of
considerable significance to the region’s economy. Products classified under machinery and
mechanical appliances as well as base metals and products of base metals have exceptionally high
nominal value. Some groups are entirely or almost entirely based on the intra-industry trade. This
concerns products from iron and steel as well as meats and edible meat offal and other textile madeup articles.
13
 BORDER TRADE
The estimated value of products and services bought in Poland by foreigners crossing the EU external
border amounted to PLN 8.2 billion in 2013 while the expenses incurred by Polish people abroad in
the same year came to PLN 698.4 million. The expenditure made in Poland by foreigners crossing the
border in the Subcarpathian Province in 2013 made up 11.9% comparing with the export value
generated by business entities from the Province. The foreigners spent the most money buying
goods and services within 30 km from the border. The vast majority of people enter and leave Poland
within one day. In 2013 every foreigner crossing the Polish-Ukrainian border in the Subcarpathian
Province spent on average PLN 620.17.
 INVESTMENT ATTRACTIVENESS
The Subcarpathian Province ranked low in Poland in terms of selected factors (according to the
research conducted by the Gdańsk Institute for Market Economics - IBnGR). It clearly holds the lead
with respect to common security. Moreover, its labour resources and costs can also be perceived as
favourable. The biggest disadvantage of the Province is poor transport accessibility. The region’s
activity with regard to investors was rated low as well. The synthetic investment attractiveness index
of the Subcarpathian Province performed poorly in 2011 but it improved in the following years, not
affecting, however, the region’s rank among the other provinces. At the subregional level the IBnGR
assessed the region’s attractiveness concentrating on three areas of activity: industrial activity,
services activity and technologically advanced activity. The Tarnobrzeg and Rzeszów subregions had
a high index in terms of the industrial activity but neither of the Province’s subregions was among the
highest-rated.
According to the experts from the Warsaw School of Economics (SGH), the following Subcarpathian
counties can be viewed as the most attractive: townships (Rzeszów, Krosno, Przemyśl, Tarnobrzeg);
Stalowa Wola County (mainly section G - trade and repairs); Tarnobrzeg County; Kolbuszowa County
(mainly section M – professional, scientific and technical activities); Lesko County (mainly section I –
tourism and catering).
The region’s advantages include among others labour resources, social infrastructure, innovativeness
and investment outlays and its disadvantages are technical infrastructure, market, administration
and labour productivity.
 FOREIGN INVESTMENTS
The number of entities with foreign capital makes the Subcarpathian Province rank 12th in Poland
but it performs much better (9th) in terms of the number of persons employed. New fixed capital
formation in absolute terms is similar to the one of the West Pomeranian Province although both the
share and foreign capitals in this region are twice as high as in the Subcarpathian Province. The
analysis of the share capital structure indicates that, comparing with other provinces, the foreign
capital has a relatively greater significance for the funding of entities: its share exceeds 92% while the
national highest equals 96.4%. The greatest number of persons, over 78%, was employed in large
entities with at least 250 employees. A similar correlation was also observed in other provinces and
the national average stood at 71%. In 2012 there were 427 entities with foreign capital in the
Subcarpathian Province, which provided employment for 38 331 people. The largest capital (nearly
PLN 600 million) was invested by Germany. The Subcarpathian entities are also significantly financed
14
by France while Spain’s participation in direct investments, in comparison to other provinces, is quite
limited. In 2012 the value of foreign direct investment flows to the Subcarpathian Province reached
EUR 161 million, which made the region rank 9th. The vast majority of the largest foreign enterprises
in the Province belong to the industry sector.
The greatest number of entities with foreign capital were located in the Rzeszów subregion, followed
by the Tarnobrzeg subregion. In 2011 the city of Rzeszów was an undisputed leader, with a number
of entities that was double the number of entities registered in the Mielec County, which ranked
second in this respect. There are several enterprises operating in Rzeszów such as: Zelmer S.A. GK,
ICN Polfa Rzeszów S.A., Zakład Metalurgiczny WSK Rzeszów Sp. z o.o. (metallurgical plant) and Pratt
& Whitney AeroPower Rzeszów. The highest increase in the number of foreign investors was
observed in the city of Przemyśl – from 33 in 2011 to 45 in 2012.
Taking into consideration the value of foreign capital per capita, the Mielec County held the lead with
foreign capital in the amount of PLN 6 thousand, which one year later rose to PLN 6.8 thousand.

PRO-EXPORT ACTIVITIES
There is a wide range of activities and instruments in the Subcarpathian Province used to foster
export development. There are also several business environment institutions (BEIs: chambers of
commerce, associations, business incubator centres), which aim at supporting entrepreneurs by
providing training as well as information and advisory services. One should pay particular attention
to the existing industry clusters, especially to the Province’s business card – the Aviation Valley –
which brings together 80 aviation industry as well as scientific and research enterprises. There are
various clusters operating within the Subcarpathian Province such as the Subcarpathian Renewable
Energy Cluster, the ICT Eastern Cluster, the COM-CAST Association, the Plastics Processing Cluster
POLIGEN and the Welding Cluster KLASTAL. One of the institutions which strictly focus on supporting
export development is the Investors and Exporters Service Centre (COIE) operating within the
Rzeszów Agency for Regional Development. COIE provides entrepreneurs with free information
services with regard to exports (pro-export services) and foreign investments (pro-biz services).
Subcarpathian entrepreneurs may apply for financial resources within the Regional Operational
Programme for the Subcarpathian Province 2007-2013, the Operational Programme Development of
Eastern Poland and the Local Export Promotion Fund.
Taking into consideration the available support instruments as well as the expectations of the
exporters (information on which can be found in thematic papers), one can come to the conclusion
that the support provided within the Subcarpathian Province meets the needs expressed by the
concerned parties.

PRO-INVESTMENT ACTIVITIES
The Investor Service Centre is the institution responsible for managing the availability of investment
offers in the Subcarpathian Province (as is the case with the other provinces). As of 17 March 2014,
there were 333 offers in the investment offer database of the Subcarpathian Investor Service Centre
15
(including 284 greenfield and 49 brownfield offers). One of the pro-investment instruments used by
the Subcarpathian Province (and four other provinces) consists in taking part in the activities of the
Operational Programme Development of Eastern Poland. There are two special economic zones
within the region – the Special Economic Zone Euro-Park Mielec and Tarnobrzeg Special Economic
Zone Euro-Park Wisłosan. Furthermore, the Subcarpathian Province (and all the other provinces) has
the opportunity to use the assistance of the foreign Trade and Investment Promotion Sections and
the Polish Information and Foreign Investment Agency.
16
4. METODOLOGIA BADANIA I ŹRÓDŁA DANYCH
Kompleksowość zagadnienia, którego dotyczyło badanie, wymagała zastosowania zarówno
ilościowych, jak i jakościowych metod badawczych. Dane pozyskane w toku badań ilościowych,
umożliwiły przede wszystkim realizację metody kartograficznej oraz analizy porównawczej. Mnogość
źródeł danych, a czasem brak możliwości ich porównania, wymagał z kolei podjęcia działań
o charakterze jakościowym, które pozwoliły po pierwsze na konfrontację pozyskanych danych
zastanych, a po drugie na ich uzupełnienie o informacje niedostępne w formie gotowych ekspertyz
i opracowań, których źródłem są osoby na co dzień zajmujące się tematyką handlu zagranicznego
i rozwoju gospodarczego regionu.
Obok analizy badań jakościowych i ilościowych, uwzględniony został dorobek teoretyczny
i empiryczny ekonomii, poprzez zaangażowanie niezależnych od zespołu badawczego oraz
Zamawiającego ekspertów.
Takie podejście pozwala na zachowanie triangulacji źródeł danych oraz metod i technik badawczych,
a także na uchwycenie perspektyw uczestników procesów związanych z handlem zagranicznym oraz
inwestowaniem, tj.:
 eksporterów/importerów działających na terenie województwa – czyli podmiotów kluczowych
z punktu widzenia handlu zagranicznego odbywającego się w województwie,
 inwestorów zagranicznych decydujących się na lokowanie inwestycji w podkarpackim,
 przedstawicieli JST – podmiotów mających pośredni wpływ na działania podejmowane przez
obie wyżej wskazane grupy,
 przedstawicieli innych podmiotów, działających na rzecz rozwoju eksportu oraz podnoszenia
atrakcyjności inwestycyjnej.
Poniżej przedstawiono syntetyczny opis metod i technik zbierania i analizy danych wykorzystanych
w celu realizacji niniejszego badania.
Analiza desk research
Metoda badań społecznych, która zakłada szczegółową analizę istniejących
już i dostępnych danych. Badanie to nie jest zatem związane
z pozyskiwaniem nowych informacji, a jedynie scalaniem, przetworzeniem
i analizą danych rozproszonych dotychczas wśród rozmaitych źródeł.
Analiza desk research była prowadzona na każdym etapie badania.
Kluczowym źródłem analizy były dane pochodzące z Izby Celnej
w Warszawie, oparte na nomenklaturze scalonej (CN), dotyczące importu i
eksportu, z uwzględnieniem podziału na województwa (dane dla
województwa podkarpackiego z podziałem na NUTS 3 i NUTS 4),
partnerów handlowych i przedmiot wymiany, a także dane Banku Danych
Lokalnych oraz Urzędu Statystycznego w Rzeszowie. Należy zaznaczyć, że
większość zamieszczonych w niniejszym raporcie danych, została
opracowana na podstawie materiałów pozyskanych z Izby Celnej
w Warszawie w czerwcu 2014 roku (co wynikało z terminu realizacji
zlecenia), gdy zestawienia przygotowywane przez tę instytucję za 2013 r.
17
nie były jeszcze kompletne (były dostępne tylko dane wstępne). W toku
konsultacji z Zamawiającym, które miały miejsce po przekazaniu wstępnej
wersji raportu z badania, w sierpniu 2014 r. (gdy Izba Celna dysponowała
już danymi pełnymi) dokonano aktualizacji części danych za rok 2013,
związanych z pozycją podkarpackiego na tle innych województw. Wykresy
(nr: 4., 5., 6., 7., 8., 14., 24., 25.), tabele (nr: 3., 8., 14), rysunki (nr: 1.) oraz
mapy (nr: 1., 9.) zawierające dane uaktualnione, zostały opatrzone
odpowiednim podpisem.
Pozostałe wykorzystane źródła to dane pochodzące z Centrum Obsługi
Inwestorów i Eksporterów Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Podkarpackiego, Specjalnych Stref Ekonomicznych, bezpośrednio od
firm,
sprawozdania finansowe, oficjalne komunikaty prasowe,
informacje ze stron internetowych Ministerstwa Gospodarki,
Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Państwowej Agencji Informacji
i Inwestycji Zagranicznych, izb handlowych/gospodarczych, jednostek
samorządu terytorialnego województwa podkarpackiego, Wydziałów
Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad i Konsulatów RP.
Szczegółowa bibliografa została zamieszczona na końcu raportu.
Technika ilościowa
CAWI
Wspomagany komputerowo wywiad z wykorzystaniem Internetu.
Badanie CAWI zostało przeprowadzone z udziałem przedstawicieli
jednostek samorządu terytorialnego z województwa podkarpackiego (na
poziomie miasta i powiatu). Minimalny stopień realizacji próby założony
w raporcie metodologicznym wynosił 15 JST (z 25), ostatecznie w badaniu
udział wzięli przedstawiciele 17 jednostek. Badanie CAWI posłużyło m.in.
pozyskaniu opinii respondentów dotyczących czynników podnoszących
i ograniczających potencjał eksportowy oraz barier dla inwestorów oraz
w zakresie potrzeb przedsiębiorców odnośnie działań pro-eksportowych
podejmowanych przez władze województwa.
Wywiad częściowo
ustrukturyzowany SSI
Kwestionariusz wywiadu zawiera pewne wytyczne, jednak daje
możliwość pogłębienia wiedzy o interesującym nas zagadnieniu, dzięki
zastosowaniu pytań otwartych. W badaniu udział wzięli:
 przedstawiciele przedsiębiorstw działających na terenie
województwa podkarpackiego i prowadzących działalność
eksportową/importową – 50 wywiadów SSI,
 przedstawiciele inwestorów/podmiotów z większościowym
kapitałem zagranicznym, które dokonały inwestycji na terenie
województwa – 10 wywiadów SSI.
W celu dotarcia do eksporterów zwrócono się do podkarpackiego COIE,
z prośbą o przekazanie danych kontaktowych do firm widniejących
w rejestrach firm prowadzących działalność eksportową, natomiast
18
w przypadku inwestorów, dane kontaktowe były pozyskiwane m.in. ze
stron internetowych specjalnych stref ekonomicznych.
Wywiad pogłębiony
Wywiad pogłębiony opierający się na osobistej lub telefonicznej
rozmowie z respondentem, moderowaną przez ankietera zgodnie z
określonym scenariuszem wywiadu zawierającym komplet zagadnień do
omówienia.
W ramach badania przeprowadzono 19 wywiadów, a respondenci zostali
podzieleni na trzy grupy:
 przedstawiciele instytucji działających na szczeblu krajowym,
w tym:
 Ministerstwa Gospodarki
 Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A.
 Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur
 Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A.
 Bank Gospodarstwa Krajowego
 przedstawiciele instytucji działających na szczeblu regionalnym,
w tym m.in.:
 Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów
 Przemyska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
 Podkarpacka Izba Gospodarcza
 przedstawiciele Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji,
działających przy Ambasadach RP na Ukrainie, w Rosji,
Kazachstanie, Wielkiej Brytanii oraz Austrii.
Wywiad ekspercki
Specyfika tej techniki polega na tym, że respondentami są eksperci
w danej dziedzinie. Wywiad prowadzony przez odpowiednio
przygotowanego
moderatora
umożliwia
dogłębne
poznanie
interesujących badacza kwestii i pozyskanie informacji, które nie są
dostępne przy zastosowaniu innej techniki (lub pojawia się wątpliwość co
do aktualności lub kompletności dostępnych danych). W ramach badania
przeprowadzono 3 wywiady eksperckie, w których udział wzięli:
 prof. nadzw. dr hab. Bogusław Ślusarczyk
 dr Władysława Jastrzębska
 dr inż. Jerzy Słowik
Analiza
taksonomiczna
Taksonomiczna Miara
Rozwoju Hellwiga
(TMR)
Podstawowym celem analizy taksonomicznej jest ocena poziomu
zróżnicowania obiektów opisanych za pomocą zestawu cech
statystycznych oraz określenie skupisk tych obiektów pod względem
podobieństwa rozwoju, a także otrzymanie jednorodnych klas obiektów
ze względu na charakteryzujące je właściwości. Poza tym, badanie tego
19
typu pozwala na ocenę poziomu udziału każdego obiektu w rozwoju całej
ich zbiorowości oraz na dokonanie graficznej wizualizacji problemu lub
też na określenie spójności, wewnętrznej jednorodności i stabilności
otrzymanego
grupowania1.
Wykonawca
zastosował
metodę
porządkowania liniowego ze wzorcem, a opisywane obiekty stanowiły
powiaty województwa podkarpackiego.
Benchmarking
(czyli badanie
porównawcze lub
analiza
porównawcza)
Polega na ocenie danego zagadnienia poprzez porównanie go z innymi,
analogicznymi. Analiza miała na celu po pierwsze porównanie
województwa podkarpackiego z innymi regionami Polski, a po drugie
zidentyfikowanie rozwiązań z innych regionów Polski, w zakresie działań
wspierających rozwój eksportu oraz zwiększających atrakcyjność
inwestycyjną regionu (a wybrane działania zostały następnie opisane
w ramach „dobrych praktyk”).
Panel ekspertów
Inaczej grupa robocza powołana do celów badania. Panel został
przeprowadzony z ekspertami, którzy wzięli udział w badaniu techniką
wywiadu eksperckiego. Na korzyść takiego rozwiązania przemawiała
przede wszystkim większa motywacja do uczestnictwa w panelu wśród
osób, których opinie zostały w jakiś sposób wykorzystane do
sformułowania wniosków z badania. Ułatwiło to również organizację
panelu (brak konieczności ponownej rekrutacji ekspertów).
Prognozowanie
heurystyczne
Sednem metod heurystycznych jest dochodzenie do nowych rozwiązań
poprzez formułowanie hipotez. Wykorzystują one opinie specjalistów
oparte tak na intuicji jak, i doświadczeniu, do stworzenia odpowiedniej
prognozy. W związku z tym, że prognozowanie heurystyczne opiera się
przede wszystkim na wiedzy eksperckiej, było ono jednym z elementów
panelu ekspertów.
Metoda
kartograficzna
Technika opierająca się na konstruowaniu map, umożliwiła
uporządkowanie geograficznie zebranych danych w podziale na powiaty
województwa podkarpackiego, a także przedstawienie województwa na
tle reszty kraju.
1
Młodak A. (2006) „Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej”, Difin, Warszawa 2006 r.
20
Case study
Technika polegająca na analizie pojedynczych przypadków, badaniu
monograficznych grup, instytucji, zbiorowości terytorialnych. Jest to
kompletna, szczegółowa analiza wybranego celowo, ze względu na
określone kryteria przypadku. W przypadku niniejszego badania, case
study, nastawione było na:
 analizę przypadków przedsiębiorstw, które ulokowały swoje
inwestycje w województwie (2 przypadki)
 wskazanie „dobrych praktyk” w zakresie działań realizowanych
w innych województwach, skierowanych na zwiększenie
atrakcyjności inwestycyjnej danego regionu oraz wspieranie
działalności eksportowej.
Łącznie zrealizowano 4 case study.
Technika analizy
SWOT
Technika oceny pozycji badanego obiektu (jego silnych i słabych stron) na
tle szans i zagrożeń ze strony otoczenia, wspomagająca wybór najlepszej
strategii działania. Analiza SWOT przygotowana została na podstawie
wyników wcześniejszych etapów badania.
21
5. HANDEL ZAGRANICZNY W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM NA TLE POLSKI
I INNYCH WOJEWÓDZTW – PODSTAWOWE INFORMACJE
W latach 2010-2013 wartość polskiego eksportu wyraźnie rosła. W 2011 r. wartość wywozu osiągnęła
135,2 mld euro, czyli wzrosła o 14,2% w stosunku do roku poprzedniego. W 2012 r. eksport osiągnął
poziom 141,9 mld euro, tj. o 4,9% wyższy w porównaniu do wcześniejszego roku, zaś w 2013 r.
wartość ta wzrosła o kolejne 6,5% w porównaniu do roku 2012 i wyniosła 152,8 miliarda euro.
Zarysowała się więc wyraźna tendencja wzrostowa. W analizowanym okresie wzrastał także import,
którego wartość w 2013 roku osiągnęła poziom 155,09 miliarda euro, co oznaczało wzrost o 0,7%
w porównaniu do 2012 r., kiedy poziom importu wyniósł 151,8 mld euro i był o 1,0% wyższy niż rok
wcześniej (wartość importu w roku 2011 – 150,3 mld euro tj. 14,5% więcej niż w 2010).
Wykres 1. Handel zagraniczny w województwie podkarpackim w latach 2010-2013 (mln zł)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej w Warszawie
Podobne tendencje widać w handlu zagranicznym województwa podkarpackiego z tym, że dynamika
jest znacznie wyższa (wykres 1., tabela 1.).
Eksport wykazuje nieprzerwaną
tendencję
wzrostową
choć
2010
2011
2012
2013
w 2012 r. nastąpiło dość
wartość (mln zł)
13 159 16 252
17 070
19 152
gwałtowne osłabienie dynamiki
eksport
dynamika wzrostu
24%
5%
12%
wzrostu z 24% w 2011 r. do 5%
wartość (mln zł)
9 525 11 809
13 490
13 758
w 2012 r. Jednak w 2013 r.
import
dynamika wzrostu
24%
14%
2%
przyrost sięgnął 12%. Dynamika
została wyhamowana przez
dostawy wewnątrzwspólnotowe, gdyż eksport poza UE utrzymywał, wprawdzie słabnący, ale wciąż
wysoki wzrost od 21% w 2011 r., poprzez 19% w 2012 do 13% w 2013 r. Inaczej wyglądała sytuacja
w imporcie tj. wartość importu rosła z roku na rok, jednak przyrosty były coraz niższe i wyniosły 24%
w 2011, 14% w 2012 oraz 2% w 2013 r. w porównaniu z wartością importu rok wcześniej. Zmiany in
minus w imporcie determinowane są przez spadek nabycia węwnątrzwspólnotowego, gdyż nabycie
Tabela 1. Dynamika wzrostu wartości eksportu i importu w województwie
podkarpackim w latach 2010-2013 (mln zł)
22
spoza krajów UE wciąż rosło, w 2011 r. było wyższe o 21% w porównaniu z rokiem poprzednim
i o 31% wyższe w 2012 w porównaniu do 2011 r. Jednak w 2013 r. dynamika wzrostu została nieco
wyhamowana, gdyż poziom nabycia spoza UE przekroczył wartość z roku poprzedniego o ponad 8%.
Jednak w przeciwieństwie do sytuacji w krajowym handlu zagranicznym województwo podkarpackie
zachowuje dodatnie saldo w handlu z zagranicą na poziomie 3,5 – 5,4 mld zł rocznie.
Odnosząc wartość eksportu do produkcji globalnej2 województw, podkarpackie w latach 2010-2011,
zajmowało 7. pozycję w kraju (wykres 2.).
Wykres 2. Eksport w produkcji globalnej województw w latach 2010-2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie „Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce w 2010, 2011 r.” oraz danych GUS
To samo miejsce we wspomnianych latach, zajmowało podkarpackie w rankingu województw, biorąc
pod uwagę udział eksportu w PKB.
Wykres 3. Eksport w PKB województw w latach 2010-2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie „Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce w 2010, 2011 r.” oraz danych GUS
2
Wyroby i usługi rejestrowane w rachunku produkcji, w badanym okresie, będące rezultatem działalności produkcyjnej
odbywającej się w jednostkach instytucjonalnych. Źródło: portal informacyjny GUS
23
Największy udział w generowaniu krajowego eksportu mają niezmiennie od kilku lat województwa:
mazowieckie, śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie.
Tabela 2. Wartość oraz dynamika zmian wartości eksportu w latach 2010-2012 (mln euro)
mazowieckie
śląskie
dolnośląskie
wielkopolskie
pomorskie
małopolskie
łódzkie
kujawsko-pomorskie
zachodniopomorskie
PODKARPACKIE
lubuskie
warmińsko-mazurskie
lubelskie
opolskie
podlaskie
świętokrzyskie
2010
17771
18769
14333
12014
6689
5678
3663
4135
3654
3304
3554
2034
1726
1866
1110
1263
18,8%
20,5%
26,0%
15,2%
18,7%
23,1%
29,8%
32,0%
16,4%
26,3%
13,9%
30,3%
22,6%
22,9%
30,4%
12,1%
2011
20243
21577
16008
13901
8562
6844
4409
4202
4303
4006
3913
2452
2142
2103
1348
1446
13,9%
15,0%
11,7%
15,7%
29,0%
20,5%
20,4%
1,6%
17,8%
21,3%
10,1%
20,6%
24,1%
12,7%
21,4%
14,5%
2012
22133
20321
16572
14665
9592
7186
4800
4443
4201
4068
3710
2606
2302
2168
1630
1626
9,3%
-5,8%
3,5%
5,5%
12,0%
5,0%
8,9%
5,7%
-2,4%
1,5%
-5,2%
6,3%
7,5%
3,1%
20,9%
12,4%
Źródło: opracowanie własne na podstawie „Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce w 2010, 2011, 2012 r.”
Województwo podkarpackie charakteryzuje się średnią siłą eksportową – wartość eksportu
województwa wyniosła w 2010 r. 3,3 mld euro, co dało 11. miejsce w kraju. Z kolei wartość importu
w 2010 r. osiągnęła poziom 2,4 mld euro generując dodatnie saldo wymiany towarowej
województwa z zagranicą w wysokości 0,9 mld euro. W następnym roku wartość eksportu wzrosła
o 21,3% przesuwając podkarpackie na 10. miejsce w rankingu województw. W 2012 r. lokata ta
została utrzymana, przy nieznacznym wzroście wartości podkarpackiego eksportu, zaś w roku 2013,
województwo uplasowało się na miejscu 8., a wartość eksportu wyniosła 20 554 mln złotych.
24
Wykres 4. Udział województwa podkarpackiego w generowaniu krajowego eksportu na tle pozostałych województw
w latach 2010-2013 (%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej w Warszawie za 2013 r. dostępnych w sierpniu 2014 r.
*Niesklasyfikowane oznacza, że towar lub dana kategoria prezentowana na wykresie nie zawsze była przyporządkowana do
konkretnego województwa.
Pod względem wartości importu województwo podkarpackie, podobnie jak w przypadku eksportu,
nie wychodzi poza miejsce 9., importując towary na poziomie ponad 14 mld złotych (2013 r.).
Czołówka importerów jest podobna jak przy eksporcie z tym, że w przypadku importu, zaraz po
województwie mazowieckim uplasowało się wielkopolskie (które w 2013 r. było czwartym
w kolejności eksporterem w Polsce). Najmniej zaangażowane w import są województwa Polski
Wschodniej, widoczna jest jednak wśród nich przewaga podkarpackiego.
Z kolei udział województwa w generowaniu krajowego importu jest podobny jak w przypadku
eksportu i plasuje województwo na 9. miejscu w kraju (wraz z województwem zachodniopomorskim
– w obu przypadkach udział w 2013 wyniósł 2,4%). Bezsprzecznym liderem w tej kategorii jest
województwo mazowieckie, którego udział w krajowym imporcie przekracza 30%. Dalsze miejsca na
liście zajmują analogicznie jak przy eksporcie, województwa: śląskie, wielkopolskie, pomorskie i
dolnośląskie. Najmniejszy udział w imporcie mają województwa podlaskie i świętokrzyskie,
odpowiednio 1,0 i 0,7%, nieznacznie poziom 1% przekraczają województwa lubelskie i warmińskomazurskie.
Tabela 3. Wartość oraz udział województwa podkarpackiego w krajowym eksporcie i imporcie w 2013 r.
mazowieckie
śląskie
dolnośląskie
wielkopolskie
pomorskie
małopolskie
łódzkie
kujawsko-pomorskie
import
Wartość (mln zł)
192 435
61 615
51 335
61 777
57 142
33 478
27 620
15 274
25
Udział%
33,7
10,8
9,0
10,8
10,0
5,9
4,8
2,7
eksport
Wartość (mln zł)
100 327
88 992
68 847
66 775
45 097
31 505
22 048
19 311
Udział%
15,7
14,0
10,8
10,5
7,1
4,9
3,5
3,0
zachodniopomorskie
PODKARPACKIE
lubuskie
warmińsko-mazurskie
lubelskie
opolskie
podlaskie
świętokrzyskie
13 607
13 949
10 364
7 385
6 713
8 766
5 860
4 168
2,4
2,4
1,8
1,3
1,2
1,5
1,0
0,7
18 484
20 554
16 810
11 697
10 156
9 751
7 694
7 277
2,9
3,2
2,6
1,8
1,6
1,5
1,2
1,1
Eksport w przeliczeniu na jednego mieszkańca podkarpackiego jest niższy niż średnia w kraju
zapewniając województwu 9. miejsce w kraju. Najwyższą wartość eksportu per capita, bliską 24 tys. zł
generuje województwo dolnośląskie. Porównywana wartość w następnym w kolejności
województwie jest dużo niższa i nie przekracza 19,5 tys. zł. Kolejne województwa tj. wielkopolskie,
mazowieckie i pomorskie osiągają zbliżoną wartość eksportu per capita.
Wykres 5. Import i eksport per capita województwa podkarpackiego na tle pozostałych województw w 2013 r. (zł)
Wartość importu per capita plasuje województwo podkarpackie jeszcze niżej w rankingu z kwotą
6 551 zł. Podkarpackie wyprzedza jedynie warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie i świętokrzyskie.
Bezkonkurencyjne w tej kategorii jest województwo mazowieckie, z kwotą 36 194 zł.
26
Wykres 6. Liczba eksporterów oraz importerów w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w województwie podkarpackim
na tle pozostałych województw w 2013 r.
Wszystkie porównania województwa podkarpackiego plasują je w okolicach 9-10 miejsca, podobnie
jest w przypadku liczby eksporterów w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców (wykres 6.). Z kolei liczba
importerów w podkarpackim w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców przekracza jedynie liczbę
importerów w województwach świętokrzyskim, lubelskim i warmińsko-mazurskim. Otwiera ranking
województwo stołeczne, w którym zarówno liczba eksporterów jak i importerów jest najwyższa
spośród wszystkich województw. Udział importerów w liczbie mieszkańców znacząco przewyższa
poziom w pozostałych województwach. W lubuskim, relatywnie duża liczba eksporterów
w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców (6. miejsce), nie zapewnia równie wysokiego miejsca pod
względem wartości prowadzonego handlu (miejsce 11.).
Liczba podmiotów gospodarki narodowej w województwie podkarpackim także nie jest duża i plasuje
województwo poniżej średniej dla kraju. Jednak już udział eksporterów w tych podmiotach ogółem
jest korzystny i wynosi 1,2%, podobnie jak w województwach mazowieckim i łódzkim (rysunek 1.).
Można powiedzieć, że pod względem tego kryterium województwo podkarpackie zajmuje pierwsze
miejsce w kraju ex aequo z mazowieckim i łódzkim. Czołówka województw jest podobna jak
w przypadku zestawienia dotyczącego wartości eksportu, choć np. dolnośląskie przy relatywnie
niskiej liczbie eksporterów (miejsce 8.) osiąga wysoki poziom eksportu (miejsce 3.), co oznacza, że
eksporterzy w dolnośląskim realizują kontrakty o relatywnie dużej wartości. Niższe wskaźniki
pojawiają się przy porównaniach importerów.
27
Rysunek 1. Udział eksporterów oraz importerów w ogólnej liczbie podmiotów gospodarki narodowej w województwie
podkarpackim na tle pozostałych województw w 2013 r.
Liczba importerów, jak i eksporterów z kapitałem zagranicznym zapewnia województwu
podkarpackiemu 12. miejsce w kraju i stanowi, tak w pierwszym, jak i drugim przypadku 2% takich
podmiotów w kraju. Najwięcej, bo 37% importerów z kapitałem zagranicznym, zlokalizowanych jest
w województwie mazowieckim, podobnie jak i eksporterów – 31%. Dużą ich liczbą cechują się też
województwa: śląskie, wielkopolskie i dolnośląskie. Wartość eksportu oraz importu jaką kształtują te
podmioty jest również najwyższa w tych województwach. Na uwagę zasługuje fakt, iż podkarpackie
mimo mniejszej niż np. w województwie opolskim liczby i eksporterów i importerów, generuje
wyższy import i eksport niż wspomniane województwo.
Tabela 4. Wartość eksportu i importu oraz liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym województwa podkarpackiego na
tle kraju i pozostałych regionów w 2012 r. (mln zł)
Województwo
OGÓŁEM
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Import
liczba podmiotów
11740
1144
278
150
320
526
677
4312
219
189
74
567
Eksport
wartość ogółem
377188,7
39540,2
7877,4
2660,6
9220,8
15311,4
19808,1
133361,6
5666,0
7896,3
2771,1
13826,5
28
liczba podmiotów
10494
1015
288
174
354
515
629
3292
254
191
82
580
wartość ogółem
358626,6
46101,5
11807,2
3962,3
10786,1
15581,6
19407,0
78135,3
6207,9
11201,7
2683,3
16257,8
Śląskie
1251
49966,3
1167
Świętokrzyskie
87
2120,1
89
Warmińsko-mazurskie
106
6104,6
112
Wielkopolskie
1222
51819,2
1157
Zachodniopomorskie
618
9238,5
595
Źródło: opracowanie własne na podstawie „Wartość importu i eksportu według województw w 2012 r.”,
gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 roku”, GUS, Warszawa 2013
66778,2
3494,5
5526,7
46149,3
14546,1
Działalność
Województwo stosunkowo słabo uczestniczy w generowaniu krajowej wymiany handlowej
z zagranicą, jednak porównując rok 2013 do 2010 zauważamy wzrost wartości eksportu i importu.
Należy zwrócić również uwagę na potencjalne możliwości zwiększenia pozycji eksportowej
województwa. Dane obrazujące udział eksportu woj. podkarpackiego w produkcie wytworzonym na
terenie województwa plasują je na korzystnym miejscu (7.).
Korzystnie kształtuje się sytuacja województwa podkarpackiego na tle innych województw Polski
Wschodniej, gdyż zarówno pod względem eksportu, jak i importu utrzymuje ono pozycję lidera.
Analiza obrotów handlowych i salda bilansu handlowego pozwala na stwierdzenie, że województwo
podkarpackie utrzymujące dodatnie saldo przyczynia się do zmniejszenia deficytu bilansu
handlowego Polski oraz jednostek terytorialnych generujących ustawicznie deficyt.3
5.1.
CHARAKTERYSTYKA EKSPORTU
Pod względem liczby eksporterów województwo
podkarpackie plasuje się w połowie zestawienia na
Mapa 1. Liczba eksporterów w poszczególnych
województwach w 2013 r.
miejscu 8. (mapa 1.). Biorąc jednak pod uwagę także inne
wskaźniki objaśniające specyfikę przedsiębiorczości
w województwie należy uznać, że dane dotyczące
eksporterów w porównaniu do pozostałych województw są
korzystne. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON
daje województwu miejsce 11., ale już liczba eksporterów
zapewnia miejsce 8., natomiast importerów miejsce 10. (co
przedstawia mapa nr 9). Jak wskazano wcześniej,
najkorzystniej wypada Podkarpackie w porównaniu udziału
eksporterów w podmiotach ogółem ustępując miejsca
jedynie województwom mazowieckiemu i łódzkiemu
(rysunek 1.).
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej w
Warszawie za 2013 r. dostępnych w sierpniu 2014 r.
3
Źródło: panel ekspertów przeprowadzony w ramach niniejszego badania, uczestnicy panelu: B. Ślusarczyk, W. Jastrzębska,
J. Słowik.
29
Wykres 7. Udział województwa podkarpackiego w eksporcie do poszczególnych krajów UE w 2013 r.
30
Analiza eksportu do krajów kluczowych dla województwa (według danych z sierpnia 2014 r.)
pokazuje udział na poziomie 3,0% w eksporcie krajowym do Niemiec, ale już w eksporcie do Stanów
Zjednoczonych województwo podkarpackie jest liderem z udziałem przekraczającym 25,5%.
W sprzedaży do USA podkarpackie zdystansowało pozostałe województwa, gdyż udział następnego w
kolejności województwa4 pomorskiego wynosi „zaledwie” 18,3%. Niższy udział ma województwo
mazowieckie - 10,2%. Uczestnictwo pozostałych województw kształtuje się na poziomie
jednocyfrowym.
Ważnym partnerem w eksporcie towarów jest też dla województwa podkarpackiego Ukraina, do
której kieruje się 6,6% krajowego eksportu. Wyższy udział ma jedynie województwo mazowieckie –
24,2%, śląskie – 7,7% oraz wielkopolskie – 7,1%.
Ponadto podkarpackie kieruje swój eksport do krajów na całym świecie i w wywozie do tych
najbardziej egzotycznych często dominuje, np. Anguilla (w 2013 eksportowało tam tylko
podkarpackie – 25,7% oraz wielkopolskie – 74,3%) czy Gwinea Równikowa (37,8% krajowego
eksportu w 2013 r.).
4
Formularz Wniosku o udostępnienie danych z Izby Celnej nie uwzględnia kategorii informacji związanych z wielkością
przedsiębiorstwa. Nie ma zatem możliwości zidentyfikowania, jakiej wielkości firmy eksportują do poszczególnych krajów.
Biorąc jednak pod uwagę wartość eksportu do USA z uwzględnieniem NUTS4, dominują powiaty: mielecki, rzeszowski oraz
m. Rzeszów. Uwzględniając listę największych eksporterów, również zdecydowanymi liderami są te powiaty (poza
rzeszowskim, ale to tu siedzibę ma MTU Aero Engines, które jest drugim największym eksporterem w województwie).
W eksporcie do USA dominuje sektor lotniczy, który jest branżą specyficzną, wymagającą zastosowania wysokich
technologii, a co za tym idzie nakładów finansowych. Zatem biorąc pod uwagę wielkość przedsiębiorstw branży lotniczej
oraz udział jej produktów w podkarpackim eksporcie, daje to podstawę aby sądzić, że to one (duże przedsiębiorstwa)
w znacznym stopniu wpływają na to, że USA jest krajem dominującym w eksporcie.
31
Wykres 8. Udział województwa podkarpackiego w krajowym eksporcie poszczególnych grup towarów w 2013 r. (%
krajowego eksportu)
Uwzględniono grupy towarowe, dla których udział woj. podkarpackiego wynosi min. 1%.
W skali całego kraju udział podkarpackiego eksportu zaznacza się najwyraźniej w grupie pojazdy,
statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe
uczestniczącego w ich krajowym eksporcie na poziomie 5,43% (wykres 8.). Bardzo zbliżony udział ma
podkarpacki eksport w grupie drewno i wyroby z drewna uczestniczącego w ich krajowym eksporcie
na poziomie 5,3%. Nieco niższy udział ma podkarpacki eksport tworzyw sztucznych i wyrobów z nich
(4,8%), oraz maszyn i urządzeń mechanicznych (4,3%). Zbliżony udział (po 3,5%) mają perły naturalne
lub hodowlane…, wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu oraz obuwie, nakrycia głowy, parasole,
parasole przeciwsłoneczne, laski…. (4,3%). Wartość pozostałych grup towarów nie przekracza 3%
krajowego eksportu danej grupy towarowej.
32
Wyniki analiz zaprezentowane w poniższej tabeli wskazują na istnienie przewagi komparatywnej5
województwa podkarpackiego w eksporcie do państw WNP6. Jednak od momentu wstąpienia Polski
do UE przewaga ta systematycznie maleje7, choć jednocześnie nie zaznacza się tendencja wzrostowa
w odniesieniu do UE. Osłabianie przewagi komparatywnej w eksporcie do krajów WNP
charakteryzuje wszystkie województwa przy niewielkiej tendencji wzrostowej w przypadku UE.
Podkarpackie cechuje relatywnie niski wskaźnik przewagi komparatywnej w eksporcie do państw
EFTA8 kształtujący się w latach 2010, 2011 na poziomie odpowiednio 0,53 i 0,36.
Tabela 5. Wskaźnik ujawnionej przewagi komparatywnej województw w eksporcie do UE oraz krajów WNP w stosunku
do globalnego eksportu województw w latach 2010-2011
UE
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
1,09
1,02
0,88
1,10
0,98
1,04
0,94
1,07
0,83
0,81
0,74
1,07
0,95
0,97
1,05
0,97
2010
WNP
0,44
1,08
2,22
0,91
1,67
0,98
1,72
0,49
1,79
3,63
0,69
0,58
1,44
0,92
0,80
0,46
EFTA
0,69
0,71
0,37
0,60
0,66
0,40
0,55
0,42
0,53
0,76
4,95
0,52
0,74
1,04
0,98
2,80
UE
1,08
1,00
0,93
1,10
0,99
1,02
0,96
1,03
0,85
0,86
0,70
1,08
1,03
1,02
1,05
0,97
2011
WNP
0,43
1,22
1,76
0,93
1,59
1,06
1,58
0,46
1,64
2,94
0,85
0,70
1,34
0,96
0,79
0,63
EFTA
0,52
0,54
0,28
0,46
0,46
0,41
0,57
0,33
0,36
0,75
6,45
0,37
0,81
0,64
0,88
1,55
Źródło: „Polska. Raport o konkurencyjności 2013. Wymiar krajowy i regionalny”. Instytut Gospodarki Światowej, Szkoła
Główna Handlowa W Warszawie, Warszawa 2013
Największą siłą eksportową w badanym okresie charakteryzowało się miasto Rzeszów, a w dalszej
kolejności powiaty mielecki, stalowowolski i rzeszowski. Generowały 54% eksportu województwa
podkarpackiego. W strukturze zaprezentowanej na wykresie 9., duży udział ma też powiat dębicki
jednak wynika on z wysokiego poziomu eksportu w latach 2010, 2011. Natomiast od roku 2012, jego
5
Badania ujawnionych przewag komparatywnych dokonuje się go za pomocą wskaźnika B. Balassy (Revealed Comparative
Advantage Index, RCA). Wskaźniki mierzy intensywność specjalizacji międzynarodowej handlu danego kraju w odniesieniu
do danego regionu lub świata. Wskaźnik RCA powyżej jedności świadczy, że kraj posiada ujawnioną przewagę
komparatywną w eksporcie grupy produktowej j, co znaczy, że jest stosunkowo wyspecjalizowany względem zagranicy w
eksporcie tych towarów. W przypadku, gdy wskaźnik RCAj znajduje się poniżej jedności, oznacza słabą specjalizację. –
źródło:
file:///C:/Users/E6440/Downloads/przewaga_komparatywna_portugalia.pdf
6 Do państwa WNP należą: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan,
Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan.
7 W związku z okresem niniejszej analizy skoncentrowano się wyłącznie na latach 2010-2013 i nie pokazano w tabeli
wyników osiąganych po wstąpieniu Polski do UE, kiedy to tendencja malejąca jest wyraźna.
8 Do państw EFTA należą: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria.
33
rola w kształtowaniu podkarpackiego eksportu malała, przesuwając w dół na liście. W 2013 r. powiat
dębicki wyprzedziły powiaty: tarnobrzeski i sanocki. Natomiast 2/3 podkarpackiego eksportu
tworzyło sześć pierwszych regionów (69%). Najmniejszą siłą eksportową dysponują powiaty leski i
lubaczowski generujące eksport na poziomach 11 do 12 mln zł.
Wykres 9. Udział jednostek NUTS 4 w generowaniu podkarpackiego eksportu (suma za lata 2010-2013)
Wartości te przeniosły się oczywiście na wyniki jakie w eksporcie osiągały poszczególne podregiony
województwa. Liderem był podregion tarnobrzeski (największa wartość eksportu w powiatach:
mieleckim, stalowowolskim i dębickim), generując niemal połowę wartości podkarpackiego eksportu.
Na drugim miejscu znalazł się podregion rzeszowski (największa wartość eksportu w powiatach:
m. Rzeszów i rzeszowski), generując 1/3 eksportu. Wartość ta była dwa razy wyższa niż w przypadku
podregionu krośnieńskiego (gdzie eksport generowany był przede wszystkim przez m. Krosno oraz
powiat sanocki) i ponad pięć razy wyższa w porównaniu z podregionem przemyskim (głównie powiat
przeworski).
34
Mapa 2. Udział jednostek NUTS 3 w generowaniu
podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013
Niemal we wszystkich powiatach województwa
podkarpackiego
zaobserwować
można
systematyczny wzrost wartości eksportu w latach
2010-2013 (tabela 6.). Jedynie w dwóch powiatach
wartość ta spadła – o blisko 42% w powiecie dębickim i
8% w łańcuckim. Pozostałe jednostki NUTS 4 zwiększyły
eksport w analizowanym okresie o co najmniej
kilkanaście procent, tj. od 11% w jarosławskim po 187%
w rzeszowskim i o 207% w lubaczowskim, choć wartość
tego ostatniego jest relatywnie niska.
Przyglądając się zmianom w eksporcie w kontekście
kierunku dostaw widać większe przyrosty, ale także
wahania, w eksporcie poza UE, natomiast dynamika
dostaw wewnątrzwspólnotowych jest znacznie słabsza.
Wartość eksportu do krajów spoza UE podlegała
znacznym wahaniom w badanym okresie. W powiecie
brzozowskim w 2011 r. wzrosła o 37% w porównaniu
Źródło: opracowanie własne na podstawie
do roku 2010, po czym w 2012 spadła o 42%, by
danych z Izby Celnej w Warszawie
w kolejnym znów wzrosnąć, tym razem o 8%. Podobnie
niestabilny pod tym względem był eksport w powiecie bieszczadzkim, którego wartość w 2011 r.
spadła poniżej 1/4 poziomu sprzed roku, po czym wzrosła w następnych latach kolejno o 73 i 83% nie
uzyskując jednak poziomu z roku 2010. Pozostałe powiaty cechuje stały i dynamiczny wzrost wartości
eksportu do krajów spoza UE od kilkudziesięciu do kilkuset procent w analizowanym okresie. O ile
przy niskim poziomie eksportu zmiana nawet kilkukrotna może być mało odczuwalna, o tyle przy
wyższych wartościach każdy procent może mieć duże znaczenie, a w województwie podkarpackim
nawet w powiatach dominujących pod względem wartości eksportu widać systematyczny wzrost jego
wartości w latach 2010-2013. Przyrosty są znaczne i wynoszą od 84% dla m. Rzeszów poprzez 105%
dla powiatu mieleckiego i 106% dla rzeszowskiego. Największą dynamiką w badanym okresie, przy
niewielkim jednak udziale w eksporcie podkarpackim, wykazał się powiat lubaczowski, w którym
wartość eksportu w 2013 r. była sześcioipółkrotnie wyższa niż w roku 2010. Powiat leski mający
najmniejsze znaczenie w tworzeniu podkarpackiego eksportu również wykazał znaczny wzrost
przekraczający 300%.
Tabela 6. Wartość i dynamika eksportu w poszczególnych powiatach województwa podkarpackiego w latach 2010-2013
(mln zł)
Powiat
2010
2011
2012
2013
Suma
Dynamika 2013/2010
M. RZESZÓW
1 988
2 242
2 821
3 216
10 267
161,7%
MIELECKI
1 846
2 337
2 718
3 062
9 963
165,9%
STALOWOWOLSKI
1 831
2 354
2 220
2 344
8 750
128,0%
RZESZOWSKI
840
1 271
1 790
2 409
6 310
286,8%
1 795
2 329
1 065
1 043
6 232
58,1%
TARNOBRZESKI
696
903
1 037
1 235
3 870
177,4%
SANOCKI
747
910
1 035
1 116
3 807
149,4%
DĘBICKI
35
M. KROSNO
805
847
934
1 009
3 596
125,3%
ROPCZYCKO-SĘDZISZOWSKI
438
517
593
649
2 198
148,1%
PRZEWORSKI
318
367
474
557
1 717
175,3%
JASIELSKI
289
338
449
573
1 649
198,1%
M. PRZEMYŚL
319
368
430
394
1 511
123,4%
ŁAŃCUCKI
266
372
311
246
1 195
92,3%
LEŻAJSKI
173
224
217
223
838
129,0%
JAROSŁAWSKI
181
179
206
201
766
111,3%
KOLBUSZOWSKI
133
164
138
163
598
122,9%
KROŚNIEŃSKI
118
98
150
203
569
172,9%
BRZOZOWSKI
91
103
103
122
419
133,1%
M. TARNOBRZEG
73
93
104
99
369
135,1%
NIŻAŃSKI
72
79
98
104
353
145,7%
STRZYŻOWSKI
52
67
71
63
252
120,9%
PRZEMYSKI
47
49
61
65
223
137,7%
BIESZCZADZKI
36
37
38
45
156
125,3%
LESKI
03
03
03
04
13
137,5%
LUBACZOWSKI
02
02
02
06
11
307,4%
13 159
16 252
17 070
19 151
65 632
Suma końcowa
W roku 2010 liderami były powiaty: mielecki, stalowowolski, dębicki oraz m. Rzeszów. W sumie
generowały 43% eksportu województwa w tym okresie. Poza nimi, na tle regionu wyróżniały się:
tarnobrzeski, rzeszowski, sanocki i m. Krosno. Najsłabiej w tym porównaniu, wypadł powiat leski
i lubaczowski. Warto zwrócić uwagę, że wśród miast na prawach powiatu, najmniejszy udział
w generowaniu eksportu w podregionie, miał Tarnobrzeg – 9% udziału w łącznej wartości eksportu
tego miasta i powiatu tarnobrzeskiego. Pozostałe miasta generowały 87-90% łącznej wartości
eksportu miasta i powiatu. Łącznie wartość eksportu podregionu tarnobrzeskiego, stanowiła 49%
eksportu województwa w 2010 r. i pochodziła głównie z trzech wcześniej wymienionych powiatów.
Następny w kolejności podregion rzeszowski, wygenerował udział na poziomie 28%, a eksport
napędzał głównie Rzeszów oraz powiat rzeszowski. Pozostałe 23%, przypadło podregionowi
krośnieńskiemu oraz przemyskiemu, przy czym wartość eksportu tego pierwszego, była ponad
dwukrotnie wyższa niż w przypadku przemyskiego.
36
Mapa 3. Wartość eksportu w poszczególnych powiatach i podregionach województwa podkarpackiego 2010 r. (mln zł)
Rok 2011 powiększył różnice pod względem wartości eksportu, pomiędzy liderami (ponownie
powiaty: mielecki, stalowowolski, dębicki i m. Rzeszów) a powiatami eksportującymi najmniej
(powiat leski i lubaczowski).
Łącznie wartość eksportu podregionu tarnobrzeskiego była minimalnie wyższa niż w roku
poprzednim: stanowiła 51% eksportu województwa i pochodziła głównie z trzech wcześniej
wymienionych powiatów. Następny w kolejności podregion rzeszowski, wygenerował udział na
poziomie 29%. Nieznaczny wzrost udziału eksportu tych podregionów wpłynął oczywiście na
zmniejszenie udziału pozostałych dwóch obszarów: udział krośnieńskiego wyniósł 14%, zaś
przemyskiego 6%.
37
Ranking eksportowy powiatów nie zmienił się również w roku 2012. Powiat mielecki oraz m.
Rzeszów, odnotowały wyższą wartość eksportu niż w latach wcześniejszych, natomiast w powiecie
dębickim i stalowowolskim, nastąpił niewielki spadek (przy czym w tym pierwszym, wartość eksportu
była niższa niż w roku 2010). Najmniejsze zmiany następowały w powiatach eksportujących najmniej:
leskim, lubaczowski, przemyskim i bieszczadzkim.
W roku 2012 zauważyć można spadek udziału podregionu tarnobrzeskiego w eksporcie województwa
(do 44%) na korzyść podregionu rzeszowskiego, który zanotował wzrost do 34%. Stało się tak dzięki
wzrostowi eksportu w powiatach: m. Rzeszów, ropczycko-sędziszowskim, rzeszowskim oraz
strzyżowskim, przy jednoczesnym spadku w powiatach: dębickim, leżajskim i stalowowolskim.
38
W roku 2013 na tle województwa znacząco wyróżniały się powiaty m. Rzeszów oraz mielecki. Udział
pierwszego z nich w ogólnej wartości eksportu w tym roku, wyniósł 17%, drugiego zaś 16%. Wartość
w dwóch pozostałych, będących do tej pory liderami, powiatach pozostała na wysokim, zbliżonym do
roku poprzedniego, poziomie. W tym roku najwyższą w omawianym okresie, choć i tak niską
w odniesieniu do innych powiatów, wartość eksportu osiągnęły powiaty eksportujące najmniej.
Nastąpił dalszy spadek udziału podregionu tarnobrzeskiego w eksporcie województwa (do 43%), na
korzyść podregionu rzeszowskiego, który zanotował wzrost do 35%. Pomimo wspomnianego wzrostu
wartości eksportu w powiatach: leskim, lubaczowskim, bieszczadzkim i przemyskim, udział
podregionu krośnieńskiego i przemyskiego pozostał bez zmian.
39
Podkarpacki eksport w latach 2010-2013 był zdominowany przez cztery grupy towarowe, które
generowały ponad 3/4 wartości eksportu. Największy udział w strukturze towarowej miała grupa
zaliczana do sekcji XVI - Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich;
urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania
obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń stanowiąca 30% wartości
eksportu. Jedną piątą tworzyły towary należące do sekcji XVII – Pojazdy, statki powietrzne, jednostki
pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe. Natomiast sekcja VII - Tworzywa sztuczne
i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku oraz sekcja XV - Metale nieszlachetne i wyroby z metali
nieszlachetnych generowały odpowiednio 16 i 13% wartości całego eksportu.
40
Wykres 10. Struktura towarowa podkarpackiego eksportu (suma w latach 2010-2013)9
9
Opis sekcji:
Sekcja I - Zwierzęta żywe; produkty pochodzenia zwierzęcego
Sekcja II - Produkty pochodzenia roślinnego
Sekcja III - Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne; woski pochodzenia
zwierzęcego lub roślinnego
Sekcja IV - Gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i przemysłowe namiastki tytoniu
Sekcja IX - Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka; wyroby ze słomy, z esperanto i innych materiałów do
wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny
Sekcja V - Produkty mineralne
Sekcja VI - Produkty przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych
Sekcja VII - Tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku
Sekcja VIII - Skóry i skórki surowe, skóry wyprawione, skóry futerkowe i wyroby z nich; wyroby siodlarskie i rymarskie; artykuły podróżne,
torby ręczne i podobne pojemniki; artykuły z wnętrzności zwierzęcych (z wyjątkiem wnętrzności jedwabników)
Sekcja X - Ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału celulozowego; papier lub tektura z odzysku (makulatura i odpady); papier lub
tektura oraz wyroby z nich
Sekcja XI - Materiały i wyroby włókiennicze
Sekcja XII - Obuwie, nakrycia głowy, parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, laski z siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części; preparowane
pióra i wyroby z nich; sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
Sekcja XIII - Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów; wyroby ceramiczne; szkło i wyroby ze szkła
Sekcja XIV - Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne, metale platerowane metalem
szlachetnym i wyroby z nich; sztuczna biżuteria, monety
Sekcja XIX - Broń i amunicja; części i akcesoria
Sekcja XV - Metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych
Sekcja XVI - Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku,
urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń
Sekcja XVII - Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe
Sekcja XVIII - Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne, precyzyjne, medyczne i
chirurgiczne; zegary ścienne i zegarki naręczne; instrumenty muzyczne; ich części oraz akcesoria
Sekcja XX - Wyroby różne
Sekcja XXI - Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki
41
W kolejnych latach analizowanego okresu niewiele zmieniało się w strukturze towarowej. Znacząco
wzrósł udział towarów z grupy maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich;
obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń z 25% w 2010 r. do ponad
34% w 2013. Obniżył się natomiast udział towarów z grupy tworzywa sztuczne i wyroby z nich;
kauczuk i wyroby z kauczuku z 20 do 11%. Pozostałe towary właściwie utrzymywały zbliżony udział
w strukturze towarowej podkarpackiego eksportu.
Wykres 11. Struktura towarowa podkarpackiego eksportu w poszczególnych latach 2010-2013
42
Poniższa tabela (7.) przedstawia ranking produktów eksportowych wg bardziej szczegółowego,
Zharmonizowanego Systemu (ang. Harmonized System – HS). Według tego systemem kodowania,
największa wartość eksportu w całym analizowanym okresie, była generowana przez produkty
z grupy reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części – łączna wartość
wyniosła 16,5 mln złotych (od roku 2010 stale rosła) i była dwa razy wyższa od wartości eksportu
produktów znajdujących się na drugiej pozycji - pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria. W tej
grupie widoczny wzrost nastąpił w 2011 r., później wartość pozostawała mniej więcej na tym samym
poziomie. Pierwszą dziesiątkę zamykają produkty z grupy aluminium i artykuły z aluminium, którą
osiągnęły łączną wartość 1,8 mld złotych (niemal dwukrotny wzrost wartości nastąpił w roku 2011,
zaś spadek miał miejsce w roku 2013).
Mniej więcej w połowie stawki znalazły się:
 produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego,
gdzie indziej niewymienione ani niewłączone,
 książki, gazety, obrazki i pozostałe wyroby przemysłu poligraficznego, drukowane; manuskrypty,
maszynopisy i plany,
 tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe
tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego,
 szelak; gumy, żywice oraz pozostałe soki i ekstrakty roślinne.
Łączna wartość eksportu za lata 2010-2013 każdej z grup, nie przekroczyła 80 mln złotych.
Najbardziej dynamiczny wzrost miał miejsce w grupie tłuszczów (z 1,8 mln w roku 2010 do 36,6 mln
złotych w 2013).
Ranking zamykają materiały fotograficzne lub kinematograficzne, materiały roślinne do wyplatania;
produkty pochodzenia roślinnego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone, parasole, parasole
przeciwsłoneczne, laski, stołki myśliwskie, bicze, szpicruty i ich części oraz tytoń i przemysłowe
namiastki tytoniu. Łączna wartość eksportu tych produktów nie przekroczyła pół miliona złotych.
43
Tabela 7. Zestawienie produktów eksportowych województwa podkarpackiego (wg HS) oraz ich wartości w latach 2010-2013 (zł)
l.p.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
2 674 600 416
1 816 615 640
2 017 612 315
611 446 812
515 248 494
3 391 166 070
2 248 906 794
2 530 372 453
816 015 222
664 909 227
4 700 589 409
2 263 229 617
1 106 617 534
992 688 284
901 295 578
5 713 972 234
2 410 300 252
1 052 497 574
1 091 074 940
1 149 829 124
Wartość
eksportu
16 480 328 129
8 739 052 303
6 707 099 876
3 511 225 258
3 231 282 423
629 887 956
731 932 948
782 853 908
825 753 275
2 970 428 087
676 117 861
720 323 936
720 204 313
755 992 190
2 872 638 300
398 380 164
485 472 294
383 682 392
252 638 613
282 300 011
551 483 281
518 000 152
463 816 057
479 490 965
295 867 367
597 796 050
550 365 951
500 038 672
420 392 596
312 090 226
643 871 320
608 554 679
448 685 585
374 897 203
367 324 522
2 191 530 815
2 162 393 076
1 796 222 706
1 527 419 377
1 257 582 126
189 764 056
249 366 618
291 403 296
355 461 467
1 085 995 437
206 935 853
104 128 183
70 547 171
104 147 118
214 225 136
115 171 143
122 860 456
126 103 541
227 724 163
114 698 179
166 997 189
147 740 823
218 421 805
295 945 881
214 376 991
185 361 301
867 306 957
629 943 386
574 781 807
563 352 783
96 313 041
152 199 440
133 068 736
171 848 552
553 429 769
106 061 004
107 217 767
172 780 863
160 217 831
546 277 465
108 426 865
121 479 578
153 425 940
152 460 193
535 792 576
113 744 099
120 869 103
132 993 313
125 782 710
493 389 225
2010
Produkty
Reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części
Pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria
Kauczuk i artykuły z kauczuku
Tworzywa sztuczne i artykuły z nich
Statki powietrzne, statki kosmiczne i ich części
Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze dźwięku,
rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz części i akcesoria do tych artykułów
Meble; pościel, materace, stelaże pod materace, poduszki i podobne artykuły wypychane;
lampy i oprawy oświetleniowe, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone; reklamy
świetlne, podświetlane tablice i znaki informacyjne i podobne; budynki prefabrykowane
Artykuły z żeliwa lub stali
Drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny
Aluminium i artykuły z aluminium
Żeliwo i stal
Papier i tektura; artykuły z masy papierniczej, papieru lub tektury
Lokomotywy pojazdów szynowych, tabor szynowy i jego części; osprzęt i elementy torów
kolejowych lub tramwajowych i ich części; komunikacyjne urządzenia sygnalizacyjne
wszelkich typów - mechaniczne (włączając elektromechaniczne)
Szkło i wyroby ze szkła
Produkty farmaceutyczne
Cyna i artykuły z cyny
Różne przetwory spożywcze
Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji; substancje bitumiczne; woski
mineralne
Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów
Ekstrakty garbników lub środków barwiących; garbniki i ich pochodne; barwniki, pigmenty i
pozostałe substancje barwiące; farby i lakiery; kit i pozostałe masy uszczelniające;
atramenty
Mydło, organiczne środki pow. Czynne, preparaty piorące, prep. Smarowe, woski
syntetyczne, woski preparowane, prep. Do czyszczenia lub szorowania, świece i art.
Podobne, pasty modelarskie, "woski dentystyczne" oraz prep. Dentystyczne prod. Na bazie
gipsu
44
2011
2012
2013
22.
23.
24.
25.
26.
27.
Wyroby ceramiczne
Obuwie, getry i podobne artykuły; części tych artykułów
Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub pozostałych części roślin
Mięso i podroby jadalne
Artykuły z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki lub podobnych materiałów
Odzież i dodatki odzieżowe, inne niż z dzianin
28.
29.
Produkty chemiczne różne
Miedź i artykuły z miedzi
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne,
metale platerowane metalem szlachetnym i artykuły z nich; sztuczna biżuteria; monety
Nikiel i artykuły z niklu
Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy jadalne
Ołów i artykuły z ołowiu
Olejki eteryczne i rezinoidy; preparaty perfumeryjne, kosmetyczne lub toaletowe
Odzież i dodatki odzieżowe, z dzianin
Cukry i wyroby cukiernicze
Artykuły różne z metali nieszlachetnych
Wyroby ze słomy, z esparto lub pozostałych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie
oraz wyroby z wikliny
Przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne,
precyzyjne, medyczne lub chirurgiczne; ich części i akcesoria
Sól; siarka; ziemie i kamienie; materiały gipsowe, wapno i cement
Nawozy
Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze
Tekstylia impregnowane, pokryte, powleczone lub laminowane; artykuły włókiennicze do
celów technicznych
Pozostałe konfekcjonowane artykuły włókiennicze; zestawy; odzież używana i artykuły
włókiennicze używane; szmaty
Napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet
Zabawki, gry i artykuły sportowe; ich części i akcesoria
Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty pochodzenia
zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
45
88 222 584
84 307 484
88 696 161
76 177 010
88 584 075
79 284 386
110 711 636
97 572 344
95 865 328
81 629 587
85 794 782
89 781 297
116 442 381
106 108 855
97 226 477
92 460 905
77 013 198
90 224 312
116 035 603
111 153 317
107 229 404
89 912 221
82 360 571
74 350 795
431 412 204
399 142 000
389 017 370
340 179 723
333 752 626
333 640 790
48 500 782
105 387 113
88 513 788
107 382 166
82 969 865
55 080 157
111 949 499
50 692 388
331 933 934
318 541 824
5 320 259
15 840 443
100 257 788
156 799 734
278 218 224
47 988 664
53 869 449
47 045 208
29 170 314
41 025 628
24 263 475
21 663 774
51 847 444
48 049 106
65 092 738
41 897 204
41 426 291
48 328 856
19 976 508
70 842 031
67 421 257
45 312 489
49 207 894
38 317 461
48 235 843
41 409 614
84 246 429
67 963 061
47 811 352
56 078 014
43 987 240
35 712 641
45 448 059
254 924 568
237 302 873
205 261 787
176 353 426
164 756 620
156 540 815
128 497 955
31 283 883
29 645 341
33 453 507
32 722 004
127 104 735
23 072 438
27 653 592
29 066 826
32 284 754
112 077 610
20 239 341
22 583 869
23 644 406
27 714 652
32 638 971
25 604 551
30 501 008
31 168 721
32 241 300
32 853 280
22 176 429
22 714 086
111 308 281
108 567 990
104 204 343
24 011 094
21 167 569
21 844 468
27 823 027
94 846 158
14 927 628
18 426 518
27 316 317
31 498 701
92 169 164
7 511 470
8 023 484
17 178 101
20 641 937
27 689 433
32 559 509
37 075 036
27 020 027
89 454 040
88 244 957
22 964 319
17 493 777
16 257 397
18 741 940
75 457 433
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
Książki, gazety, obrazki i pozostałe wyroby przemysłu poligraficznego, drukowane;
manuskrypty, maszynopisy i plany
Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe
tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego
Szelak; gumy, żywice oraz pozostałe soki i ekstrakty roślinne
Chemikalia organiczne
Kakao i przetwory z kakao
Produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone
Chemikalia nieorganiczne; organiczne lub nieorganiczne związki metali szlachetnych, metali
ziem rzadkich, pierwiastków promieniotwórczych lub izotopów
Narzędzia, przybory, noże, łyżki, widelce i pozostałe sztućce z metali nieszlachetnych; ich
części z metali nieszlachetnych
Rudy metali, żużel i popiół
Zwierzęta żywe
Dywany i pozostałe pokrycia podłogowe włókiennicze
Pozostałe metale nieszlachetne; cermetale; artykuły z tych materiałów
Artykuły przemysłowe różne
Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce różne; rośliny przemysłowe lub lecznicze;
słoma i pasza
Wata, filc i włókniny; przędze specjalne; szpagat, powrozy, linki i liny oraz artykuły z nich
Przetwory z mięsa, ryb lub skorupiaków, mięczaków lub pozostałych bezkręgowców
wodnych
Substancje białkowe; skrobie modyfikowane; kleje; enzymy
Skóry i skórki surowe (inne niż skóry futerkowe) oraz skóry wyprawione
Statki, łodzie oraz konstrukcje pływające
Kawa, herbata, maté (herbata paragwajska) i przyprawy
Nakrycia głowy i ich części
Materiały wybuchowe; wyroby pirotechniczne; zapałki; stopy piroforyczne; niektóre
materiały łatwopalne
Artykuły ze skóry wyprawionej; wyroby siodlarskie i rymarskie; artykuły podróżne, torby
ręczne i podobne pojemniki; artykuły z jelit zwierzęcych (inne niż z jelit jedwabników)
Włókna ciągłe chemiczne
Broń i amunicja; ich części i akcesoria
Zegary i zegarki oraz ich części
46
15 867 557
15 292 887
17 146 586
14 947 176
63 254 206
1 822 267
2 679 843
17 285 194
36 624 617
58 411 921
6 563 627
13 162 992
5 231 505
5 139 861
5 857 955
7 239 861
11 883 460
12 393 897
24 708 161
15 828 326
15 167 830
13 694 161
20 139 747
15 629 263
18 982 437
14 440 133
57 269 490
51 860 442
51 265 232
45 668 052
3 214 486
5 314 718
2 828 876
34 165 048
45 523 128
9 383 788
9 456 794
10 344 833
10 254 589
39 440 004
20 542 812
15 906 198
5 982 031
8 170 360
5 898 113
17 809 933
10 508 804
6 511 651
9 628 965
7 715 028
165
8 719 016
10 267 187
6 600 210
8 728 423
2 260 118
9 784 591
7 728 078
7 127 868
38 352 910
37 394 136
32 545 460
32 127 613
29 469 432
4 942 256
5 880 034
7 756 210
7 632 174
26 210 674
4 728 330
5 701 652
7 306 800
6 206 856
23 943 638
9 542 558
4 325 895
4 225 597
5 234 510
23 328 560
3 812 657
3 156 108
18 281 362
1 746 669
3 404 599
3 619 354
4 434 416
2 000
6 350 995
3 955 410
4 497 041
5 505 397
553 919
5 749 288
3 832 985
9 663 109
6 315 647
2 006
3 982 285
3 656 251
21 592 161
19 411 568
18 839 287
17 829 237
14 849 245
2 796 004
2 539 632
3 283 642
4 646 857
13 266 135
1 771 519
2 746 070
4 170 180
3 492 839
12 180 608
1 325 677
577 657
1 766 401
2 014 833
1 356 649
1 796 723
3 610 628
1 794 704
1 870 311
3 064 587
3 212 198
1 499 957
10 015 725
6 941 208
6 933 392
74.
75.
76.
77.
78.
Pozostałości i odpady przemysłu spożywczego; gotowa pasza dla zwierząt
Tkaniny specjalne; tkaniny rózgowe; koronki; tkaniny obiciowe; pasmanteria; hafty
Produkty przemysłu młynarskiego; słód; skrobie; inulina; gluten pszenny
Włókna odcinkowe chemiczne
Dzianiny
Pióra i puch preparowane oraz artykuły z piór lub puchu; kwiaty sztuczne; artykuły z włosów
79.
ludzkich
80. Korek i artykuły z korka
81. Skóry futerkowe i futra sztuczne; wyroby z nich
82. Drzewa żywe i pozostałe rośliny; bulwy, korzenie i podobne; kwiaty cięte i liście ozdobne
83. Bawełna
84. Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki
85. Wełna, cienka lub gruba sierść zwierzęca; przędza i tkanina z włosia końskiego
86. Zboża
Ścier z drewna lub z pozostałego włóknistego materiału celulozowego; papier lub tektura, z
87.
odzysku (makulatura i odpady)
88. Pozostałe włókna roślinne; przędza papierowa i tkaniny z przędzy papierowej
89. Jedwab
90. Ryby i skorupiaki, mięczaki i pozostałe bezkręgowce wodne
91. Cynk i artykuły z cynku
92. Instrumenty muzyczne; części i akcesoria do takich artykułów
93. Materiały fotograficzne lub kinematograficzne
Materiały roślinne do wyplatania; produkty pochodzenia roślinnego, gdzie indziej
94.
niewymienione ani niewłączone
95. Parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, stołki myśliwskie, bicze, szpicruty i ich części
96. Tytoń i przemysłowe namiastki tytoniu
Wartość eksportu
47
2 074 725
1 345 274
2 324 618
883 709
734 740
570 885
1 447 510
1 706 946
1 738 518
1 524 179
1 498 323
1 374 294
348 253
1 307 966
963 701
2 063 290
1 006 845
484 961
919 503
977 003
6 207 223
5 173 923
4 864 778
4 849 696
4 199 623
711 517
1 010 923
1 249 311
1 094 460
4 066 211
789 002
1 250 790
42 593
540 861
150 880
519 438
1 918
1 025 333
1 563 391
50 261
750 933
186 092
529 314
1 139 930
1 172 782
825 845
2 839 952
628 920
368 642
295 587
3 731
970 247
61 714
302 946
751 693
924 965
139 893
41 888
3 957 364
3 701 740
3 235 752
2 672 407
1 630 579
1 484 232
1 187 467
225 115
254 054
324 137
358 295
1 161 601
194 975
125 446
233 262
289 386
43 712
232 917
450 170
439 119
198 984
186 189
2 650
141 733
337 330
241 914
216 643
68 463
197 410
41 800
90 918
37 058
144 257
187 105
347 911
26 847
1 073 393
843 537
793 146
731 143
591 683
443 297
3 944
71 225
41 287
115 440
231 896
67 433
40 036
18 660
27 752
17 069 531 707 19 151 077 209
167 483
117 185
65 631 692 154
45 489
14 525
15 854
54 919
13 159 356 215 16 251 727 023
Udział podkarpackiego eksportu w eksporcie krajowym kształtuje się na poziomie 3,2%, nieco wyższy
jest w przypadku eksportu do krajów spoza UE - 5,3%. Analizując eksport poszczególnych grup
towarowych, także widać partycypację rzędu kilku procent, od 0,33% do 5,4% (tabela 8.). W skali
całego kraju udział podkarpackiego eksportu zaznacza się najwyraźniej w grupie pojazdy, statki
powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe uczestniczącego w ich
krajowym eksporcie na poziomie 5,43%. Zbliżony udział ma drewno oraz wyroby z drewna – 5,29%.
Jak wskazano wcześniej, nieco niższy udział ma podkarpacki eksport tworzyw sztucznych i wyrobów z
nich (4,8%), oraz maszyn i urządzeń mechanicznych (4,3%). Zbliżony udział (po 3,5%) mają perły
naturalne lub hodowlane…, wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu oraz obuwie, nakrycia głowy,
parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski…. (tu 4,3%).
Znikome znaczenie ma podkarpackie w eksporcie dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich
i antyków, a także przyrządów, narzędzi i aparatów optycznych oraz skór i skórek surowych,
uczestnicząc w eksporcie krajowym na poziomie 0,3-0,5%.
Grupa towarów ważnych z punktu widzenia struktury towarowej podkarpackiego eksportu to
maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji
i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz
części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń (tabela 9.). Wartość eksportu w tej grupie
towarów w całym okresie 2010-2013 wyniosła blisko 20 mld zł. Dużą wartość generuje także eksport
towarów z grupy pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia
transportowe, która przekroczyła 13 mld zł. Około 10 mld zł wart był eksport tworzyw sztucznych
i wyrobów z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku oraz ponad 7 mld zł – Metali nieszlachetnych
i wyrobów z metali nieszlachetnych. Pozostałe grupy generowały wartość nie przekraczającą 3 mld zł.
We wszystkich grupach widać tendencję wzrostową jednak w niektórych jest to wzrost o kilkaset
a nawet kilka tysięcy procent. Wyraźny wzrost widać w grupie perły naturalne i kamienie szlachetne…
z poziomu 5 mld do niemal 157 mld zł. Podobnie tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub
roślinnego… z niespełna 2 do ponad 36 mld zł. Z kolei broń i amunicja… z poziomu 0,5 do 3,2 mld zł.
48
Tabela 8. Struktura towarowa i udział podkarpackiego eksportu na tle pozostałych województw w 2013 r. (%)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Broń i amunicja; części i akcesoria
Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i
wyroby z korka; wyroby ze słomy, z esperanto i
innych materiałów do wyplatania; wyroby
koszykarskie i wyroby z wikliny
Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki
Gotowe artykuły spożywcze; napoje
bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i
przemysłowe namiastki tytoniu
Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt
elektryczny; części do nich; urządzenia do
rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia
telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i
dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do
tych urządzeń
Materiały i wyroby włókiennicze
Metale nieszlachetne i wyroby z metali
nieszlachetnych
Obuwie, nakrycia głowy, parasole, parasole
przeciwsłoneczne, laski, laski z siodełkiem, bicze,
szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z
nich; sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie
szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne,
metale platerowane metalem szlachetnym i
wyroby z nich; sztuczna biżuteria, monety
Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające
oraz współdziałające urządzenia transportowe
Produkty mineralne
Produkty pochodzenia roślinnego
Produkty przemysłu chemicznego i przemysłów
pokrewnych
Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne,
fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe,
kontrolne, precyzyjne, medyczne i chirurgiczne;
zegary ścienne i zegarki naręczne; instrumenty
muzyczne; ich części oraz akcesoria
Skóry i skórki surowe, skóry wyprawione, skóry
DOLNOŚ
LĄSKIE
KUJAW.
-POM.
LUBEL
SKIE
LUBU
SKIE
ŁÓDZ
KIE
MAŁO MAZO NIEOK
POLSK WIEC REŚLO
IE
KIE
NE
OPOL
SKIE
PODK
ARPA
CKIE
PODL
ASKIE
POM
ORSKI
E
ŚLĄSK
IE
ŚWIĘT
OKRZ
YSKIE
WARM.
MAZUR
WIELK
OPOL
SKIE
ZACHO
DNIOP
OM.
4,43
0,09
0,00
0,00
0,18
15,67 52,45
0,15
0,00
2,45
0,00
0,00
4,46
9,71
0,00
10,34
0,07
3,36
2,44
1,84
13,16
1,25
5,80
3,53
5,08
2,54
5,29
4,92
8,12
3,78
4,88
4,84
17,43
11,75
17,04
0,06
0,01
0,00
0,02
4,54
43,03 26,98
0,04
1,83
0,00
0,78
1,13
0,45
0,63
3,43
0,03
2,39
4,46
1,71
0,96
3,52
6,18
28,85 25,90
1,67
1,12
1,36
3,94
4,47
0,99
1,01
8,78
2,70
16,61
1,66
0,73
2,03
4,02
5,33
17,33 18,49
1,42
4,32
0,85
3,52
10,78
1,11
0,97
9,72
1,11
5,07
3,79
1,06
3,23
13,47
1,52
7,99
37,98
2,22
1,03
0,70
4,22
4,88
1,90
2,92
5,89
2,12
22,15
3,79
1,11
2,69
1,68
6,96
9,30
10,34
1,81
2,91
0,46
3,84
21,87
2,28
0,79
5,52
2,49
8,96
1,82
1,72
8,34
4,00
3,38
8,35
41,10
0,32
3,41
0,96
3,03
8,54
0,40
0,94
4,02
0,71
62,74
0,46
0,53
0,17
0,24
1,84
9,95
1,15
0,02
3,51
0,09
1,71
9,84
0,00
0,00
7,72
0,03
7,64
1,03
1,31
2,34
1,15
4,49
4,55
7,67
0,94
5,43
0,38
16,24 28,89
0,35
0,62
14,32
2,67
1,41
2,68
0,16
2,90
0,18
7,26
0,50
2,81
0,74
2,17
3,73
3,12
25,01
31,28
7,98
9,70
2,31
0,55
0,66
1,56
0,70
1,88
26,04 29,03
11,06 1,79
0,23
1,22
0,09
0,66
0,44
13,85
0,81
5,51
5,03
2,22
5,79
0,44
3,76
3,04
30,85 20,52
3,43
1,86
0,34
2,05
4,10
0,11
0,20
13,11
3,14
13,37
4,69
0,50
0,97
5,94
5,24
15,63 19,90
0,44
0,48
0,68
8,02
10,63
0,21
0,19
11,25
1,88
17,69
1,26
0,99
2,98
0,84
7,43
8,57
0,51
0,33
0,78
6,98
4,04
0,90
0,81
11,37
17,01
49
17,52
16
17
18
19
20
21
futerkowe i wyroby z nich; wyroby siodlarskie i
rymarskie; artykuły podróżne, torby ręczne i
podobne pojemniki; artykuły z wnętrzności
zwierzęcych (z wyjątkiem wnętrzności
jedwabników)
Ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału
celulozowego; papier lub tektura z odzysku
(makulatura i odpady); papier lub tektura oraz
wyroby z nich
Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub
roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe
tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego
lub roślinnego
Tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i
wyroby z kauczuku
Wyroby różne
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i
podobnych materiałów; wyroby ceramiczne; szkło i
wyroby ze szkła
Zwierzęta żywe; produkty pochodzenia
zwierzęcego
2,13
16,59
0,96
8,77
4,09
5,09
18,31 13,11
2,19
2,37
1,07
8,93
2,28
1,09
1,09
9,96
1,96
3,72
16,11
0,44
0,79
4,35
2,14
8,86
25,93
1,41
1,58
2,33
7,08
6,54
0,00
0,12
14,83
3,75
10,25
5,84
0,82
2,96
3,93
8,32
12,16 14,29
1,76
4,76
1,04
3,10
12,44
0,34
8,88
7,76
1,35
10,79
5,71
1,52
4,17
2,66
1,77
12,42
7,48
0,58
2,06
1,22
3,98
8,32
0,41
5,11
21,46
10,34
5,04
0,47
0,35
3,63
4,65
6,46
7,82
6,89
0,73
3,46
0,78
1,71
30,39 10,65
1,76
12,71
2,52
3,28
1,42
2,80
3,12
9,14
3,45
24,22
5,38
0,56
0,46
8,70
11,66
4,04
2,80
14,76
3,68
50
0,52
Tabela 9. Struktura towarowa podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013 (zł)
Grupa towarów
1
2
Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; urządzenia do
rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i
odtwarzania obrazu i dźwięku
Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające
urządzenia transportowe
2010
2011
2012
2013
Wartość
eksportu
Udział
%w
2013
Dynamika
2013/2010
3 304 488 372
4 123 099 018
5 483 443 317
6 539 725 509
19 450 756 216
34,15
197,9
2 539 909 552
3 163 184 639
3 456 482 410
3 915 592 849
13 075 169 450
20,44
154,2
3
Tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku
2 629 059 127
3 346 387 675
2 099 305 818
2 143 572 514
10 218 325 134
11,19
81,5
4
Metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych
1 345 176 633
1 881 221 563
1 914 882 304
1 928 199 099
7 069 479 599
10,06
143,3
5
Wyroby różne
690 039 458
748 680 901
761 492 245
790 140 085
2 990 352 689
4,12
114,5
6
Produkty przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych
Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka; wyroby
ze słomy, z esperanto i innych materiałów do wyplatania; wyroby
koszykarskie i wyroby z wikliny
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki; wyroby ceramiczne; szkło i
wyroby ze szkła
449 773 168
539 425 085
590 943 597
828 523 850
2 408 665 700
4,33
184,2
517 545 179
548 670 826
584 992 240
642 246 930
2 293 455 175
3,35
124,1
383 742 512
410 731 554
421 179 742
416 817 979
1 632 471 787
2,18
108,6
Gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń
265 127 272
329 915 536
374 044 286
414 400 457
1 383 487 551
2,16
156,3
298 392 683
311 414 308
329 560 949
382 629 993
1 321 997 933
2,00
128,2
175 556 078
176 324 219
281 649 002
260 880 333
894 409 632
1,36
148,6
12 Materiały i wyroby włókiennicze
175 629 217
191 909 554
204 036 885
200 638 710
772 214 366
1,05
114,2
13 Produkty mineralne
137 095 194
197 724 025
163 569 909
204 701 832
703 090 960
1,07
149,3
14 Zwierzęta żywe; produkty pochodzenia zwierzęcego
120 420 650
122 225 049
131 348 122
125 498 669
499 492 490
0,66
104,2
88 469 089
102 553 202
111 258 584
115 944 064
418 224 939
0,60
131,1
5 320 259
15 840 443
100 257 788
156 799 734
278 218 224
0,82
2947,2
7
8
9
Ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału celulozowego; papier lub
tektura z odzysku
11 Produkty pochodzenia roślinnego
10
Obuwie, nakrycia głowy, parasole, laski, laski z siodełkiem, bicze, szpicruty;
preparowane pióra
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne,
16 metale szlachetne, metale platerowane metalem szlachetnym i wyroby z
nich; sztuczna biżuteria, monety
15
51
Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograficzne, kinematograficzne,
17 pomiarowe, kontrolne, precyzyjne, medyczne i chirurgiczne; zegary ścienne i
zegarki naręczne; instrumenty muzyczne; ich części oraz akcesoria
24 882 551
29 452 965
31 134 547
34 132 622
119 602 685
0,18
137,2
Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich
18 rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub
roślinnego
1 822 267
2 679 843
17 285 194
36 624 617
58 411 921
0,19
2009,8
Skóry i skórki surowe, skóry wyprawione, skóry futerkowe i wyroby z nich;
wyroby siodlarskie i rymarskie; artykuły podróżne, torby ręczne i podobne
19
pojemniki; artykuły z wnętrzności zwierzęcych (z wyjątkiem wnętrzności
jedwabników)
6 178 417
8 743 877
10 501 422
9 870 200
35 293 916
0,05
159,8
577 657
1 356 649
1 794 704
3 212 198
6 941 208
0,02
556,1
150 880
186 092
368 642
924 965
1 630 579
0,01
613,0
13 159 356 215 16 251 727 023
17 069 531 707
19 151 077 209
65 631 692 154
20 Broń i amunicja; części i akcesoria
21 Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki
Wartość eksportu
52
Podkarpacki eksport do krajów spoza UE również w największym stopniu generowany jest przez
towary zaliczane do sekcji maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich;
obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń. Stanowią one niemal
połowę wartości podkarpackiego eksportu i w analizowanym okresie sukcesywnie rosły z poziomu 2
mld zł w 2010 r., co stanowiło 44% wartości eksportu do 3,5 mld, tj. 47%, w roku 2013. W 2012 r.
udział tej grupy towarów przekroczył 49%.
Kolejną ważną grupę z wyraźną tendencją wzrostową stanowią towary zaliczane do sekcji pojazdy,
statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe. Ich udział
w wartości eksportu rośnie nieprzerwanie w badanym okresie od 13,09% w 2010 poprzez 14,82%
i 18,20% odpowiednio w 2011 i 2012 r., aż do 19,64% w 2013 r. Wartość eksportu tej grupy towarów
wyniosła 596 mln zł w 2010 r. i sukcesywnie rosła aż do 1 470 mln zł w 2013 r. Pozostałe grupy mają
kilkuprocentowy udział w wartości eksportu.
W badanym okresie nastąpiły pewne zmiany w strukturze wartościowej podkarpackiego eksportu.
Wzrosło znaczenie wymienionych wcześniej grup towarowych, a zmalał udział towarów należących
do sekcji tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku z niemal 14% w 2010 r. do
niespełna 7% w 2013 r., choć wartościowo zmiana nie była tak duża (630 mln zł w 2010 r. do 523 mln
zł w 2013 r). Metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych pomimo wzrostu w wielkościach
nominalnych (313 mln zł w 2010 do 436 mln zł w 2013 r.) zmniejszyły swój udział w generowaniu
podkarpackiego eksportu z 6,87 do 5,82%. Rosło natomiast znaczenie produktów przemysłu
chemicznego i przemysłów pokrewnych, gdyż w badanym okresie zarówno wartość jak i udział w
eksporcie podkarpackim systematycznie rósł z poziomu 150 mln zł na początku analizowanego
okresu do ponad 439 mln zł w ostatnim badanym roku przy udziale wynoszącym odpowiednio 3,30
i 5,87%.
Tabela 10. Struktura towarowa podkarpackiego eksportu do krajów spoza UE w latach 2010-2013 (tys. zł)
Opis sekcji
1
2
3
4
5
6
7
8
Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny;
części do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania
dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i
odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie
dodatkowe do tych urządzeń
Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz
współdziałające urządzenia transportowe
Tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z
kauczuku
pokrewnych
celulozowego; papier lub tektura z odzysku (makulatura
i odpady); papier lub tektura oraz wyroby z nich
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i
podobnych materiałów; wyroby ceramiczne; szkło i
wyroby ze szkła
Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i
53
2010
2011
2012
2013
2010-2013
2 021 614
2 490 041
3 237 837 3 519 594
11 269 086
596 279
819 903
1 200 319 1 470 849
4 087 350
630 019
778 038
520 927
522 748
2 451 732
312 795
367 189
394 773
435 605
1 510 363
150 572
182 446
239 700
439 352
1 012 070
163 422
162 082
158 083
188 377
671 964
154 460
167 389
152 764
157 136
631 749
111 088
129 228
146 533
160 550
547 399
wyroby z korka; wyroby ze słomy, z esperanto i innych
materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i
wyroby z wikliny
9
Wyroby różne
10
11
12
Obuwie,
nakrycia
głowy,
parasole,
parasole
przeciwsłoneczne, laski, laski z siodełkiem, bicze,
szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z
nich; sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
Gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe,
alkoholowe i ocet; tytoń i przemysłowe namiastki
tytoniu
112 499
110 181
126 525
133 495
482 701
75 132
80 410
152 725
141 215
449 482
74 036
86 309
90 978
97 596
348 919
69 000
78 297
75 674
108 517
331 488
13
31 070
32 264
39 889
42 796
146 019
14
Zwierzęta żywe; produkty pochodzenia zwierzęcego
18 017
12 787
17 311
19 664
67 780
15
Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograficzne,
kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne, precyzyjne,
medyczne i chirurgiczne; zegary ścienne i zegarki
naręczne; instrumenty muzyczne; ich części oraz
akcesoria
13 867
13 510
17 973
22 035
67 386
16
Produkty mineralne
14 534
13 792
13 036
18 746
60 108
17
futerkowe i wyroby z nich; wyroby siodlarskie i
rymarskie; artykuły podróżne, torby ręczne i podobne
pojemniki; artykuły z wnętrzności zwierzęcych
5 667
6 523
7 636
5 781
25 606
18
439
1 357
689
3 203
5 688
19
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub
półszlachetne, metale szlachetne, metale platerowane
metalem szlachetnym i wyroby z nich; sztuczna
biżuteria, monety
1 557
689
1 149
387
3 782
20
151
186
369
925
1 631
21
Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego
oraz produkty ich rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne;
woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego
63
126
77
52
317
4 556 279
5 532 747
6 594 967 7 488 625
24 172 617
Suma końcowa
Specyfikę towarową poszczególnych
zaprezentowano w tabeli 11.
regionów
NUTS4
województwa
podkarpackiego
Kluczowe dla najwięcej eksportującego miasta Rzeszów są towary z grupy maszyny i urządzenia
mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku,
urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie
dodatkowe do tych urządzeń. W dalszej kolejności tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk
i wyroby z kauczuku oraz metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych.
W powiecie mieleckim dominują pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające
urządzenia transportowe, następnie maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do
nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji
i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń oraz ścier
54
drzewny lub z innego włóknistego materiału celulozowego; papier lub tektura z odzysku (makulatura
i odpady); papier lub tektura oraz wyroby z nich.
Powiat stalowowolski opiera się na eksporcie towarów z grup: pojazdy, statki powietrzne, jednostki
pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe, metale nieszlachetne i wyroby z metali
nieszlachetnych oraz maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich;
obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń.
W powiecie rzeszowskim, analogicznie jak w mieście Rzeszów, najważniejsze są te same grupy
towarów tj. maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do
rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku
oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń, metale nieszlachetne i wyroby z metali
nieszlachetnych oraz tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku.
Warto zaznaczyć, że w powiecie dębickim w badanym okresie wzrosło znaczenie metali
nieszlachetnych i wyrobów z metali nieszlachetnych, a także pojazdów, statków powietrznych,
jednostek pływających oraz współdziałających urządzeń transportowych, natomiast bardzo mocno
obniżył się udział tworzyw sztucznych i wyrobów z nich; kauczuku i wyrobów z kauczuku.
Zestawienie powiatów pod kątem eksportu do krajów spoza UE (tabela 12.) wygląda podobnie jak
ranking powiatów w ogóle, choć nieco inną ma kolejność. Pierwsze miejsce zajmuje powiat
stalowowolski, dla którego w tym kontekście inne grupy towarów są kluczowe. Do krajów poza
Wspólnotą region stalowowolski wysyła w największym stopniu towary z grup: pojazdy, statki
powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe, drewno i wyroby
z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka, wyroby ze słomy, z esperanto i innych materiałów
do wyplatania, wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny, materiały i wyroby włókiennicze.
Następny w kolejności powiat mielecki powiela tylko grupę pojazdy, statki powietrzne, jednostki
pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe, gdyż kolejne pod względem wagi są towary
z grup: drewno i wyroby z drewna, węgiel drzewny, korek i wyroby z korka, wyroby ze słomy,
z esperanto i innych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny oraz wyroby
z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów, wyroby ceramiczne, szkło i wyroby
ze szkła.
Inaczej wygląda także lista najważniejszych grup w powiecie dębickim. Są to kolejno gotowe artykuły
spożywcze, napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i przemysłowe namiastki tytoniu, pojazdy,
statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe oraz drewno
i wyroby z drewna, węgiel drzewny, korek i wyroby z korka, wyroby ze słomy, z esperanto i innych
materiałów do wyplatania, wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny.
55
Tabela 11. Najważniejsze grupy towarów w strukturze eksportu poszczególnych powiatów w latach 2010-2013 (zł)
Wyszczególnienie
2010
BIESZCZADZKI
35 544 205
Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka; wyroby ze słomy, z esperanto i
34 087 876
innych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny
1 047 163
Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe
409 166
BRZOZOWSKI
85 727 208
Wyroby różne
72 362 374
8 729 869
4 634 965
DĘBICKI
1 631 680 285
1 486 972 958
57 818 283
86 889 044
JAROSŁAWSKI
127 254 542
Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji i
odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz
111 085 412
części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń
12 688 703
3 480 427
JASIELSKI
114 634 566
72 349 876
42 284 690
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne, metale
platerowane metalem szlachetnym i wyroby z nich; sztuczna biżuteria, monety
KOLBUSZOWSKI
116 545 292
Wyroby różne
96 420 054
11 167 425
56
2011
36 545 318
2012
37 750 823
2013
Suma końcowa
44 741 528
154 581 874
35 895 827
36 609 113
43 455 286
150 048 102
600 337
49 154
90 884 894
75 786 680
1 074 710
67 000
97 399 738
76 940 167
1 187 242
99 000
116 456 381
94 341 342
3 909 452
624 320
390 468 221
319 430 563
11 310 441
15 962 012
17 292 609
53 294 931
3 787 773
2 119 720 187
1 975 109 306
59 974 532
84 636 349
126 547 070
4 497 559
782 573 108
530 916 924
157 302 587
94 353 597
155 619 944
4 822 430
775 725 621
456 157 763
211 687 336
107 880 522
151 474 914
17 742 727
5 309 699 201
4 449 156 951
486 782 738
373 759 512
560 896 470
91 759 288
68 426 425
73 779 067
345 050 192
31 263 445
3 524 337
136 691 766
58 910 026
28 283 493
225 138 959
54 067 690
23 628 157
298 360 382
156 929 864
58 916 414
774 825 673
78 768 072
70 070 537
82 559 345
303 747 830
55 575 006
65 803 584
73 981 311
237 644 591
2 348 688
89 264 838
141 819 726
233 433 252
123 137 297
101 705 343
116 881 862
91 984 094
132 120 423
106 350 508
488 684 874
396 459 999
13 510 143
18 080 533
16 673 591
59 431 692
KROŚNIEŃSKI
Produkty mineralne
Wyroby różne
LESKI
LEŻAJSKI
LUBACZOWSKI
ŁAŃCUCKI
M. KROSNO
Wyroby różne
57
8 957 813
92 097 489
19 252 838
30 716 324
42 128 327
2 673 428
7 921 811
73 039 954
25 994 592
32 401 899
14 643 463
3 406 974
6 817 235
107 812 100
56 319 038
36 472 938
15 020 124
2 399 262
9 096 324
147 089 713
88 237 090
42 333 291
16 519 332
3 744 280
32 793 183
420 039 256
189 803 558
141 924 452
88 311 246
12 223 944
2 606 441
3 220 768
2 341 850
3 293 429
11 462 488
66 987
115 407 809
54 057 769
104 206
82 000
149 302 369
86 453 315
2 412
55 000
156 163 855
86 586 389
221 079
229 772
170 467 849
62 093 917
394 684
366 772
591 341 882
289 191 390
46 625 131
37 446 068
42 625 810
61 948 701
188 645 710
14 724 909
1 826 752
25 402 986
1 864 946
26 951 656
1 745 020
46 425 231
4 889 016
113 504 782
10 325 734
479 445
668 218
620 731
3 252 663
5 021 057
1 347 307
1 196 728
1 124 289
209 395 518
95 744 107
78 884 963
291 511 882
106 412 668
142 289 525
239 700 816
117 714 723
69 480 564
583 606
1 052 747
169 850 590
112 919 424
41 357 474
4 251 930
1 052 747
910 458 806
432 790 922
332 012 526
34 766 448
42 809 689
52 505 529
15 573 692
145 655 358
686 726 880
250 917 963
230 535 925
693 332 801
280 725 846
207 447 639
762 360 949
309 630 400
234 910 666
832 307 152
299 582 338
319 960 611
2 974 727 782
1 140 856 547
992 854 841
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów; wyroby ceramiczne;
szkło i wyroby ze szkła
M. PRZEMYŚL
M. RZESZÓW
M. TARNOBRZEG
Produkty mineralne
MIELECKI
Ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału celulozowego; papier lub tektura z odzysku
(makulatura i odpady); papier lub tektura oraz wyroby z nich
NIŻAŃSKI
PRZEMYSKI
Obuwie, nakrycia głowy, parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, laski z siodełkiem, bicze,
58
205 272 992
205 159 316
217 819 883
212 764 203
841 016 394
177 400 460
196 922 369
210 198 260
160 756 807
745 277 896
71 985 023
71 574 573
72 475 996
68 032 404
284 067 996
55 534 117
49 881 320
1 521 079 603
80 550 591
44 797 205
1 685 790 311
90 148 538
47 573 726
2 236 907 058
50 055 318
42 669 085
2 437 726 953
276 288 564
184 921 336
7 881 503 925
1 030 768 548
1 164 257 901
1 732 625 222
1 924 942 875
5 852 594 546
304 509 109
185 801 946
44 405 793
22 546 221
10 121 368
11 738 204
1 240 511 191
667 167 239
321 101 058
200 431 352
75 148 543
33 716 120
21 076 120
20 356 303
1 587 383 533
958 083 215
354 368 931
149 912 905
77 076 871
29 558 288
25 958 418
21 560 165
1 945 542 893
1 293 014 914
346 004 622
166 779 456
68 544 661
20 611 025
23 594 556
24 339 080
2 240 683 613
1 478 364 878
1 325 983 720
702 925 659
265 175 868
106 431 654
80 750 462
77 993 752
7 014 121 230
4 396 630 246
306 568 648
351 511 759
365 275 540
427 393 651
1 450 749 598
266 775 304
277 788 559
287 252 439
334 925 084
1 166 741 386
64 062 187
70 244 270
83 113 139
88 056 288
305 475 884
45 266 856
40 734 408
49 533 041
51 034 925
186 569 230
11 754 304
21 330 396
24 790 879
27 073 245
84 948 824
7 041 027
8 179 466
8 789 219
9 948 118
33 957 830
38 716 681
31 075 383
40 971 951
33 950 216
47 538 363
38 245 320
50 613 346
39 306 166
177 840 341
142 577 085
szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z nich; sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
Wyroby różne
PRZEWORSKI
Gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i przemysłowe
namiastki tytoniu
RZESZOWSKI
SANOCKI
STALOWOWOLSKI
59
3 702 296
3 939 002
262 533 358
171 115 575
44 843 036
4 474 546
2 547 189
322 983 950
238 392 289
36 016 180
5 009 299
4 283 744
406 115 089
293 454 839
64 846 243
5 190 712
6 116 468
468 462 078
354 491 051
58 398 068
18 376 853
16 886 403
1 460 094 475
1 057 453 754
204 103 527
46 574 747
48 575 481
47 814 007
55 572 959
198 537 194
398 042 628
474 212 024
546 555 313
599 386 432
2 018 196 397
242 586 200
295 625 675
342 550 358
399 427 924
1 280 190 157
93 642 246
92 548 091
121 982 010
117 696 520
425 868 867
61 814 182
86 038 258
82 022 945
82 261 988
312 137 373
721 290 635
1 107 902 362
1 615 264 123
2 229 475 558
5 673 932 678
631 818 197
983 759 639
1 470 149 105
2 088 602 357
5 174 329 298
45 998 004
43 474 434
654 460 531
380 565 478
203 076 921
68 827 727
55 314 996
820 139 750
473 884 267
264 018 142
65 287 811
79 827 207
938 907 515
546 658 794
310 628 585
82 803 831
58 069 370
1 019 811 921
632 971 615
300 832 226
262 917 373
236 686 007
3 433 319 717
2 034 080 154
1 078 555 874
70 818 132
82 237 341
81 620 136
86 008 080
320 683 689
1 749 184 988
1 003 517 401
498 498 162
2 247 338 193
1 214 227 232
698 319 997
2 080 893 079
990 148 422
744 338 368
2 188 653 409
1 128 925 197
765 011 244
8 266 069 669
4 336 818 252
2 706 167 771
247 169 425
334 790 964
346 406 289
294 716 968
1 223 083 646
STRZYŻOWSKI
43 189 729
57 686 462
60 824 762
55 355 773
217 056 726
Wyroby różne
35 723 224
48 818 315
49 999 675
44 113 326
178 654 540
4 660 651
4 524 200
6 017 587
4 820 838
20 023 276
2 805 854
4 343 947
4 807 500
6 421 609
18 378 910
TARNOBRZESKI
685 029 961
892 474 216 1 025 420 623 1 220 983 550 3 823 908 350
446 522 474
575 475 245
711 369 632
879 374 569 2 612 741 920
228 814 306
308 629 331
304 638 951
331 711 537 1 173 794 125
9 693 181
8 369 640
9 412 040
9 897 444
37 372 305
Suma końcowa
10 819 421 719 13 425 183 392 13 959 903 524 15 675 738 238 53 880 246 873
60
Tabela 12. Najważniejsze grupy towarów wg NUTS 4 do krajów spoza UE wraz z sumą wartości w latach 2010-2013 (zł)
Przypisanie grup towarowych do powiatu
BIESZCZADZKI
Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka; wyroby ze słomy, z esperanto i innych
Pojazdy,
statki
jednostki
pływające oraz
współdziałające
materiałów
do powietrzne,
wyplatania; wyroby
koszykarskie
i wyroby
z wikliny urządzenia transportowe
BRZOZOWSKI
Obuwie, nakrycia głowy, parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, laski z siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części;
Materiały
i wyroby
preparowane
pióra włókiennicze
i wyroby z nich; sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
Gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i przemysłowe namiastki tytoniu
DĘBICKI
materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny
JAROSŁAWSKI
JASIELSKI
Suma wartości
4 646 065
3 582 358
624 320
439 387
11 510 109
4 165 800
2 879 113
2 326 643
147 043 248
48 673 284
39 444 335
32 007 688
259 001 650
152 506 396
37 885 707
23 295 929
179 649 141
76 227 186
60 212 272
KOLBUSZOWSKI
KROŚNIEŃSKI
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów; wyroby ceramiczne; szkło i wyroby ze
Produkty
mineralne
szkła
LESKI
Materiały
i wyroby
włókiennicze
materiałów
do wyplatania;
wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny
LEŻAJSKI
LUBACZOWSKI
22 558 294
22 659 922
6 144 433
6 063 209
2 748 164
20 369 247
8 319 155
8 216 047
2 433 052
1 364 016
602 560
394 684
366 772
45 433 961
39 719 398
2 098 994
1 861 917
2 360 814
1 052 747
908 815
ŁAŃCUCKI
M.
KROSNOdo wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny
materiałów
Obuwie,
nakrycia głowy, parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, laski z siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części;
szkła
M.
PRZEMYŚLpióra i wyroby z nich; sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
preparowane
Drewno
i wyroby
drewna;z nich;
węgiel
drzewny;
korek
i wyroby
z korka;
wyroby ze słomy, z esperanto i innych
preparowane
pióra zi wyroby
sztuczne
kwiaty;
wyroby
z włosów
ludzkich
Pojazdy,
statki
jednostki
pływające oraz
współdziałające
materiałów
do powietrzne,
wyplatania; wyroby
koszykarskie
i wyroby
z wikliny urządzenia transportowe
M. RZESZÓW
M. TARNOBRZEG
Produkty mineralne
szkła
45 572 683
18 466 860
15 533 642
5 214 050
1 130 937 263
837 809 580
280 367 319
8 610 899
387 370 807
147 116 665
87 512 563
52 577 266
310 542 407
168 984 752
74 770 235
31 314 908
47 474 146
22 112 732
21 535 362
2 047 028
61
392 855
MIELECKI
Wyroby
z kamieni,
gipsu, cementu,
azbestu, miki
i podobnych
materiałów
do wyplatania;
wyroby koszykarskie
i wyroby
z wiklinymateriałów; wyroby ceramiczne; szkło i wyroby ze
NIŻAŃSKI
szkła
PRZEMYSKI
szkła
Materiały
i wyroby
preparowane
pióra włókiennicze
i wyroby z nich; sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
PRZEWORSKI
Produkty
mineralne
szkła
RZESZOWSKI
Produkty mineralne
SANOCKI
materiałów
do wyplatania;
wyroby koszykarskie
i wyroby z wikliny
Obuwie,
nakrycia
głowy, parasole,
parasole przeciwsłoneczne,
laski, laski z siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części;
preparowane pióra i wyroby z nich; sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
2 785 407 121
2 351 485 902
269 846 623
152 905 035
16 681 288
STALOWOWOLSKI
STRZYŻOWSKI
Pojazdy,
statkipióra
powietrzne,
pływające
oraz współdziałające
preparowane
i wyrobyjednostki
z nich; sztuczne
kwiaty;
wyroby z włosówurządzenia
ludzkich transportowe
TARNOBRZESKI
Suma końcowa
210 026 053
191 587 971
7 199 880
5 398 653
3 171 096
183 886 355
140 761 279
16 588 499
15 826 297
612 644 362
411 417 824
188 942 815
7 519 940
154 871 137
135 656 459
12 178 049
3 480 984
56 156 676
28 239 734
11 319 049
4 996 604
33 646 507
19 221 959
7 724 217
2 990 828
9 165 350
4 530 377
19 462 601
18 378 910
684 267
343 087
16 968 155
6 971 050
5 594 038
3 649 005
6 705 685 734
Kluczowych eksporterów wg NUTS 4 w poszczególnych grupach towarowych prezentuje poniższa
tabela (13.). Dostarcza ona informacji na temat tego, że towary mające największy udział w eksporcie
podkarpackim tj. maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do
rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku
oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń, są eksportowane w największym stopniu
przez m. Rzeszów oraz powiaty rzeszowski i tarnobrzeski. Druga ważna grupa towarów tj. pojazdy,
statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe o najwyższej
wartości jest eksportowana przez powiaty mielecki, stalowowolski i sanocki. Z kolei największymi
eksporterami tworzyw sztucznych i wyrobów z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku są powiaty: dębicki,
sanocki i m. Rzeszów. Ostatnia znacząca grupa towarów tj. metale nieszlachetne i wyroby z metali
nieszlachetnych jest eksportowana w największym stopniu przez powiaty stalowowolski, tarnobrzeski
i m. Rzeszów.
62
Tabela 13. Powiaty o największym znaczeniu w eksporcie poszczególnych grup towarów w latach 2010-2013 (zł)
2010
Wyszczególnienie
TARNOBRZESKI
STALOWOWOLSKI
M. RZESZÓW
MIELECKI
JASIELSKI
M. PRZEMYŚL
M. PRZEMYŚL
STALOWOWOLSKI
M. RZESZÓW
Gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i przemysłowe
namiastki tytoniu
M. RZESZÓW
DĘBICKI
PRZEWORSKI
M. RZESZÓW
RZESZOWSKI
TARNOBRZESKI
M. RZESZÓW
MIELECKI
JASIELSKI
STALOWOWOLSKI
TARNOBRZESKI
M. RZESZÓW
63
561 665
561 665
2011
1 356 649
1 327 123
2012
2013
Suma końcowa
1 780 246
687 131
1 093 115
3 201 693
3 166 982
9 160
25 551
6 900 253
5 742 901
1 102 275
55 077
29 526
247 471 276
257 212 272
249 628 194
292 674 991
1 046 986 733
103 136 377
72 349 876
71 985 023
144 875
106 869 627
78 768 072
71 574 573
164 092
107 081 661
70 070 537
72 475 996
361 104
289 618
144 875
164 092
142 083 242
82 559 345
68 032 404
880 050
827 000
53 050
459 170 907
303 747 830
284 067 996
1 550 121
1 116 618
362 017
71 486
71 486
147 003 215
183 616 249
227 992 506
266 432 870
825 044 840
67 064 544
33 363 924
46 574 747
89 011 910
46 028 858
48 575 481
108 938 171
71 240 328
47 814 007
122 546 005
88 313 906
55 572 959
387 560 630
238 947 016
198 537 194
2 109 109 219
2 723 492 785
3 914 143 959
4 892 919 801
13 639 665 764
1 030 768 548
631 818 197
446 522 474
93 988 984
47 177 898
24 893 761
21 917 325
913 114 414
498 498 162
228 814 306
185 801 946
78 765 145
1 164 257 901
983 759 639
575 475 245
108 387 040
55 337 051
25 731 167
27 318 822
1 207 380 680
698 319 997
308 629 331
200 431 352
89 965 703
1 732 625 222
1 470 149 105
711 369 632
106 680 974
54 750 960
27 310 590
24 619 424
1 198 890 224
744 338 368
304 638 951
149 912 905
99 610 941
1 924 942 875
2 088 602 357
879 374 569
100 930 001
56 160 803
21 957 485
22 811 713
1 263 502 237
765 011 244
331 711 537
166 779 456
102 061 250
5 852 594 546
5 174 329 298
2 612 741 920
409 986 999
213 426 712
99 893 003
96 667 284
4 582 887 555
2 706 167 771
1 173 794 125
702 925 659
370 403 039
M. PRZEMYŚL
PRZEMYSKI
M. RZESZÓW
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne, metale
platerowane metalem szlachetnym i wyroby z nich; sztuczna biżuteria, monety
JASIELSKI
RZESZOWSKI
M. KROSNO
MIELECKI
STALOWOWOLSKI
SANOCKI
Produkty mineralne
KROŚNIEŃSKI
RZESZOWSKI
JASIELSKI
PRZEWORSKI
M. PRZEMYŚL
JAROSŁAWSKI
M. RZESZÓW
ŁAŃCUCKI
Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne,
precyzyjne, medyczne i chirurgiczne; zegary ścienne i zegarki naręczne; instrumenty muzyczne; ich
części oraz akcesoria
RZESZOWSKI
TARNOBRZESKI
M. RZESZÓW
Skóry i skórki surowe, skóry wyprawione, skóry futerkowe i wyroby z nich; wyroby siodlarskie i
rymarskie; artykuły podróżne, torby ręczne i podobne pojemniki; artykuły z wnętrzności zwierzęcych
(z wyjątkiem wnętrzności jedwabników)
M. PRZEMYŚL
64
31 535 885
31 075 383
16 153 877
37 321 883
33 950 216
18 693 604
38 515 291
38 245 320
22 850 330
40 743 715
39 306 166
22 011 369
148 116 774
142 577 085
79 709 180
3 783 950
11 720 771
99 246 436
156 542 684
271 293 841
72 669
3 711 281
1 873 761 561
667 167 239
1 003 517 401
203 076 921
105 200 894
19 252 838
44 232 393
41 715 663
107 413 059
44 843 036
49 881 320
12 688 703
298 946 141
109 559 788
95 744 107
93 642 246
2 348 688
232 773
9 139 310
2 436 328 589
958 083 215
1 214 227 232
264 018 142
134 754 506
25 994 592
50 080 677
58 679 237
112 076 830
36 016 180
44 797 205
31 263 445
316 774 335
117 813 576
106 412 668
92 548 091
89 264 838
9 606 528
375 070
2 593 791 921
1 293 014 914
990 148 422
310 628 585
116 981 050
56 319 038
33 664 518
26 997 494
171 329 995
64 846 243
47 573 726
58 910 026
360 348 271
120 651 538
117 714 723
121 982 010
141 819 726
14 265 698
457 260
2 908 122 301
1 478 364 878
1 128 925 197
300 832 226
157 914 026
88 237 090
34 829 720
34 847 216
155 134 843
58 398 068
42 669 085
54 067 690
556 553 967
325 938 023
112 919 424
117 696 520
233 433 252
24 177 668
13 682 921
9 812 004 372
4 396 630 246
4 336 818 252
1 078 555 874
514 850 476
189 803 558
162 807 308
162 239 610
545 954 727
204 103 527
184 921 336
156 929 864
1 532 622 714
673 962 925
432 790 922
425 868 867
15 018 719
19 199 540
17 569 842
21 286 191
73 074 292
5 398 243
4 738 992
4 881 484
10 359 907
4 666 999
4 172 634
6 052 674
6 259 078
5 258 090
8 323 823
6 459 347
6 503 021
30 134 647
22 124 416
20 815 229
5 960 577
8 366 575
9 688 300
9 080 859
33 096 311
5 515 143
5 991 429
6 863 185
5 822 199
24 191 956
DĘBICKI
M. RZESZÓW
Ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału celulozowego; papier lub tektura z odzysku
(makulatura i odpady); papier lub tektura oraz wyroby z nich
MIELECKI
DĘBICKI
RZESZOWSKI
Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe tłuszcze
jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego
PRZEWORSKI
M. RZESZÓW
DĘBICKI
DĘBICKI
SANOCKI
M. RZESZÓW
Wyroby różne
M. KROSNO
MIELECKI
KOLBUSZOWSKI
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów; wyroby ceramiczne; szkło
i wyroby ze szkła
M. KROSNO
MIELECKI
M. RZESZÓW
DĘBICKI
RZESZOWSKI
Suma końcowa
65
164 434
281 000
1 095 247
1 279 899
1 690 239
1 134 876
2 994 845
263 815
5 944 765
2 959 590
288 063 505
299 900 333
311 377 028
356 176 786
1 255 517 652
266 775 304
15 722 654
5 565 547
277 788 559
15 194 003
6 917 771
287 252 439
15 842 142
8 282 447
334 925 084
11 135 928
10 115 774
1 166 741 386
57 894 727
30 881 539
1 407 945
2 634 768
16 228 125
36 250 238
56 521 076
1 219 446
188 499
2 172 047 545
1 486 972 958
380 565 478
304 509 109
453 364 071
250 917 963
106 026 054
96 420 054
1 877 737
757 031
2 770 094 631
1 975 109 306
473 884 267
321 101 058
526 423 541
280 725 846
143 992 352
101 705 343
14 782 194
838 894
607 037
1 431 944 649
530 916 924
546 658 794
354 368 931
530 857 197
309 630 400
129 242 703
91 984 094
34 653 309
1 229 295
367 634
1 435 134 000
456 157 763
632 971 615
346 004 622
537 853 137
299 582 338
131 920 291
106 350 508
49 435 503
5 165 372
1 920 201
7 809 220 825
4 449 156 951
2 034 080 154
1 325 983 720
2 048 497 946
1 140 856 547
511 181 400
396 459 999
340 530 835
362 940 587
357 617 392
357 310 572
1 418 399 386
205 272 992
61 814 182
73 443 661
65 751 928
35 902 383
16 859 268
12 990 277
9 321 409 523
205 159 316
86 038 258
71 743 013
75 411 527
44 458 959
17 297 001
13 655 567
11 648 202 003
217 819 883
82 022 945
57 774 564
70 296 719
39 261 304
15 897 615
15 137 800
11 886 365 073
212 764 203
82 261 988
62 284 381
74 880 607
51 129 970
15 129 200
8 621 437
13 684 843 104
841 016 394
312 137 373
265 245 619
286 340 781
170 752 616
65 183 084
50 405 081
46 540 819 703
Mimo, iż wciąż większe znaczenie w strukturze geograficznej eksportu województwa podkarpackiego
mają kraje Unii Europejskiej, to jednak dynamicznie wzrasta ranga pozostałych krajów świata, do
których eksport w 2010 r. stanowił 53% eksportu kierowanego do UE, a trzy lata później wzrósł do
ponad 64%.
Z uwagi na dynamicznie rosnące znaczenie eksportu poza kraje UE, należy przyjrzeć się także
wszystkim aspektom handlu zagranicznego w tym kontekście.
Wykres 12. Kierunki podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013 (zł)
12000000 000
Dostawy wewnątrzwspólnotowe
Eksport poza kraje Wspólnoty 11662452 054
10718980 413
10474564 959
10000000 000
8603077 245
7488625 155
8000000 000
6594966 748
5532746 610
6000000 000
4556278 970
4000000 000
2000000 000
00
2010
2011
2012
2013
Mapa 7. Udział podregionów w generowaniu
podkarpackiego eksportu kierowanego poza UE w
latach 2010-2013
W województwie podkarpackim w badanym okresie
eksport poza UE kształtowany był przez 10 powiatów,
które generowały blisko 91% wartości eksportowanych
w tym okresie towarów. Były to według malejącego
udziału w wartości eksportu: m. Rzeszów, powiaty
mielecki, rzeszowski, stalowowolski, m. Krosno, powiat
dębicki, m. Przemyśl oraz powiaty sanocki, przeworski,
jarosławski. Aż 80% eksportu generuje sześć pierwszych
wymienionych wcześniej powiatów, jednak dominujące
znaczenie mają cztery z nich, tj. m. Rzeszów, powiaty
mielecki,
rzeszowski i stalowowolski
2/3
podkarpackiego
eksportu.
Największy
udział
w podkarpackim eksporcie w latach 2010-2013 miało
miasto Rzeszów – blisko 27% jego wartości.
66
Wykres 13. Udział powiatów w generowaniu podkarpackiego eksportu kierowanego poza UE w latach 2010-2013
W analizowanym okresie województwo podkarpackie eksportowało towary do wielu krajów świata
i co roku widoczna była ekspansja w tym zakresie, gdyż ich liczba systematycznie rosła, od 148
w 2010 r. poprzez 155 w 2011 i 159 w 2012, do 162 krajów w 2013 r. Taki progres jest dla
województwa korzystny, gdyż to właśnie nawiązanie współpracy jest najtrudniejsze. Skoro
następował wzrost liczby współpracujących krajów daje to szansę na rozwój współpracy
w przyszłości.
67
Wykres 14.Struktura geograficzna podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013
Według danych z sierpnia 2014 r., mimo wzrostu nominalnej wartości eksportu do Niemiec jego
znaczenie w województwie maleje, choć wciąż stanowi 1/4 eksportu podkarpackiego. Nieustannie
68
rośnie znaczenie Stanów Zjednoczonych Ameryki, do których eksport zwiększył się ponad
dwukrotnie, z 9 w 2010 r. do prawie 19% w 2013.
Zauważalny progres wystąpił w dostawach do Wielkiej Brytanii, których wartość wzrosła z niespełna
400 mln zł w 2010 r. do ponad 1 mld zł w 2013 r. Jej udział w ogóle podkarpackiego eksportu wzrósł
w tym czasie z niecałych 3 do 5,2%.
Tabela 14. Najważniejsze kierunki podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013* (zł)
l.p.
Kraje
2010
2011
2012
2013
udział %
w 2013
1
Niemcy
3 733 682 211
4 682 492 552
4 320 210 585
4 780 085 584
23,6
2
Stany Zjednoczone Ameryki
1 188 841 113
1 545 387 107
2 295 003 685
3 892 501 031
18,9
3
Ukraina
969 335 815
1 084 003 100
1 288 543 130
1 198 208 841
5,8
4
Kanada
787 217 115
798 710 643
1 029 945 674
980 860 162
4,8
5
Francja
689 548 127
862 385 722
835 411 136
911 456 671
4,4
6
Wielka Brytania
386 977 991
552 631 007
797 468 014
1 060 095 162
5,2
7
Rosja
550 780 177
721 601 060
596 127 765
834 624 593
4,0
8
Republika Czeska
473 633 974
556 960 779
542 171 377
659 183 917
3,2
9
Słowacja
465 793 453
530 499 181
610 790 419
607 053 569
3,0
10
Włochy
435 086 091
514 872 296
457 450 255
480 466 649
2,3
11
Belgia
349 613 952
377 533 336
412 076 889
446 323 774
2,2
12
Węgry
296 083 497
334 358 154
336 926 165
413 286 517
2,0
13
Hiszpania
200 304 246
258 433 909
387 383 424
509 997 457
2,5
14
Austria
187 113 750
284 416 903
310 285 474
361 057 020
1,8
15
Rumunia
251 949 543
312 431 192
254 726 489
301 427 908
1,5
16
Holandia
202 308 180
272 782 017
286 764 087
304 358 889
1,5
17
Szwecja
233 790 594
281 869 579
231 866 426
260 140 489
1,3
18
Białoruś
174 863 925
165 734 845
209 335 722
317 928 734
1,6
*uwzględniono tylko kraje których udział w wartości podkarpackiego eksportu przekracza 1%
Analizując determinanty działalności eksportowej, należy stwierdzić, że w dużej mierze są to te same
czynniki, które warunkują inwestowanie w regionie. Dokonując podziału na czynniki wewnętrzne oraz
zewnętrzne, wyszczególnić można:
1) czynniki wewnętrzne:10
 słaba dostępność komunikacyjna oraz niedostateczny stan techniczny infrastruktury drogowej
i kolejowej;
 niższy poziom rozwoju w gospodarczego województwa w relacji do średniej krajowej;
 dualizm gospodarczy;
 niski i wewnętrznie zróżnicowany poziom rozwoju gospodarczego poszczególnych
podregionów NUTS 3;
10
„Analiza potencjału eksportowego województwa podkarpackiego ze szczególnym uwzględnieniem potencjału
eksportowego firm z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw”, raport opracowany w ramach projektu
systemowego Ministra Gospodarki „Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE)”.
69












nieefektywne, rozdrobnione rolnictwo;
słaba baza infrastrukturalna i ekonomiczna obszarów wiejskich;
niedostateczna stopa akumulacji kapitału i wykwalifikowanej siły roboczej;
niska skłonność do współpracy pomiędzy przedsiębiorcami, a jednostkami naukowymi;
niski stopień nowoczesności majątku MSP i poziom zaplecza badawczo-rozwojowego oraz
wyposażenia w środki produkcji;
marginalizacja regionu związana z delokalizacją centralnych instytucji i przedsiębiorstw poza
obszar województwa;
niski potencjał i brak przygotowania przedsiębiorstw sektora MSP do prowadzania sprzedaży
zagranicznej;
brak odpowiedniej kadry zarządzającej - spowodowane jest odpływem młodych osób do
innych województw oraz atrakcyjnymi ofertami pracy za granicą dla wykształconych kadr
regionu oraz niedostosowanymi do potrzeb rynkowych kierunkami edukacji;
brak ze strony lokalnych instytucji otoczenia biznesu działań służących dywersyfikacji
kierunków eksportu, w szczególności skoncentrowanego na rynku Rosji, Ukrainy i Białorusi;
brak wsparcia dla inwestycji w powiatach przygranicznych woj. podkarpackiego, mających na
celu powstanie nowych i nowoczesnych centrów logistycznych pełniących funkcje usługowe
dla transportu międzynarodowego oraz dystrybucji towarów na rynki wschodnich
i południowych sąsiadów;
ograniczona skuteczność pomocy regionalnej (krajowej i UE) z punktu widzenia intensyfikacji
eksportu i dywersyfikacji jego kierunków;
brak propagowania, promocji i informowania potencjalnych nabywców artykułów rolnospożywczych ze Słowacji i Ukrainy o ofercie handlowej i infrastrukturze instytucji handlu
hurtowego województwa podkarpackiego.
2) czynniki zewnętrzne:
 spadek popytu na skutek kryzysu;
 trudności w uzyskaniu kredytu;
 wzrost konkurencji ze strony innych dostawców krajowych oraz wzrost konkurencji ze strony
dostawców z innych krajów;
 wahania kursów walutowych;
 wysokie koszty pracy, w tym szybki wzrost wynagrodzeń;
 niekorzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce;
 ryzyko związane z eksportem oraz koszty jego niwelowania;
 problemy ze znajdowaniem wiarygodnych partnerów biznesowych za granicą;
 problemy z pozyskaniem informacji o zagranicznych rynkach (wynikające nie tyle z braku źródeł
informacji, co z niewiedzy przedsiębiorców, w szczególności MŚP, odnośnie tego gdzie i jakie
informacje można pozyskać);
 wysokie koszty dostosowania do wymogów rynków zagranicznych, w tym koszty otrzymania
certyfikatów jakości i pozwoleń.
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że wyżej wymienione czynniki zewnętrzne, nie są związane ze
specyfiką województwa. Zarówno przeprowadzone analizy danych wtórnych, jak i pierwotnych
70
(przede wszystkim wywiadów pogłębionych) wskazują na to, że determinanty te wpływają na
ograniczanie potencjału nie tylko podkarpackiego, ale i innych województw Polski.
Respondenci oraz eksperci biorący udział w wywiadach pogłębionych, w kontekście czynników
wewnętrznych, uwagę zwracali przede wszystkim na kilka kluczowych kwestii. Pierwsza z nich
związana była z dostępnością komunikacyjną. Zdaniem badanych, ze względu na stan infrastruktury
(choć wciąż poprawiający się) oraz lokalizacji województwa, trudno jest konkurować z regionami
Centralnej czy Zachodniej Polski (oczywiście z pominięciem państw, z którymi podkarpackie graniczy):
Bardziej należałoby wyeksponować kwestie związane z dostępnością komunikacyjną – jest to bardzo
istotne jeżeli chce się coś sprzedać, pokazać, lub zaprosić klienta. Jeżeli towar się sprzedaje za granicę, to
trzeba go dowieźć. I to jest to minimum, które stanowi blokadę, jeśli w ogóle chodzi o rozwój
gospodarczy województwa.
[respondentka wywiadu pogłębionego]
Jednak jak zaznaczało wielu rozmówców, sytuacja ta uległa znacznej poprawie w stosunku do lat
poprzednich.
Dużym problemem, w opinii respondentów wywiadów, jest brak przygotowania podkarpackich
przedsiębiorców do prowadzenia działalności eksportowej. Nieprzygotowanie to wynika z kilku
czynników. Po pierwsze wielkości przedsiębiorstw – uwagi ekspertów dotyczyły przede wszystkim
sektora MŚP, które w odróżnieniu do dużych przedsiębiorstw, często nie dysponują dużym kapitałem
oraz wysoko wykwalifikowaną kadrą menadżerską:
(…) dużym i średnim jest łatwiej nawiązywać kontakty, mają środki dla zagranicznych odbiorców, mają
kim dotrzeć bo mają kadry. W małej firmie gdzie jest właściciel i kilku pracowników to trudno jest
wytypować kogoś kto poszuka odbiorcy zagranicznego, dlatego bazują na działalności krajowej.
[respondent wywiadu pogłębionego]
(…) duże przedsiębiorstwo może zamówić ekspertyzy, może wysłać pracowników, może zasięgnąć rady
takich czy innych ekspertów, ma większą siłę przebicia. Małe przedsiębiorstwa koncentrują się przede
wszystkim na rynku wewnętrznym, nie mają siły żeby w każdym państwie europejskim mieć swojego
przedstawiciela, czy badać taki rynek (…). Również przygotowanie kadry. Jeżeli kadra była przygotowana
tylko na rynek wewnętrzny, trudno jej na pewno przemóc się i zacząć eksportować np. do Wielkiej
Brytanii, czy do Holandii, bo już inna mentalność, język, przygotowanie …
Z nieprzygotowaniem do prowadzenia eksportu, może wiązać się również brak wiedzy oraz
świadomości tego, gdzie i po jakie informacje można się zwrócić.
(…) przedsiębiorcy często nie wiedzą z jakich narzędzi mogą skorzystać, albo do kogo się zwrócić (…)
Respondenci byli jednak zdania, że przedsiębiorcy nie mają utrudnionego dostępu do informacji na
temat możliwości eksportowych. Poradnictwo oferują im regionalne izby gospodarcze i handlowe,
a także zagraniczne placówki Ambasad i Konsulatów RP – Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji.
71
Problemem jest jednak ich zbyt mała aktywność – nie wychodzą same do przedsiębiorcy, nie
zachęcają do podejmowania działalności eksportowej, a jedynie obsługują tych, którzy sami się do
nich zgłoszą. Działania promocyjne (dotyczące możliwości podejmowania działalności eksportowej,
jej warunków itd.), skupione są w większych ośrodkach i docierają przede wszystkim do dużych
przedsiębiorstw które - jak wcześniej wspomniano - na ogół są w stanie samodzielnie rozpocząć
wymianę zagraniczną. Warto podejmować działania na szerszą skalę, ukierunkowane na sektor MŚP.
Bez wątpienia duże znaczenie dla potencjału eksportowego województwa ma jego promocja,
a konkretnie wykreowanie produktów eksportowych, które byłyby na świecie identyfikowane
z podkarpackim, utrwalonych w świadomości odbiorców jako produkty tego regionu. Marka która jak
to ujął jeden z respondentów, sama się sprzedaje. Taką marką niewątpliwie jest Dolina Lotnicza czy
marka Zelmer. W promocję tych marek powinno być angażowanych wiele instytucji, począwszy od
samorządu województwa, po lokalne instytucje otoczenia biznesu.
O wskazanie czynników ograniczających potencjał eksportowy, poproszono również przedstawicieli
jednostek samorządu terytorialnego oraz lokalnych przedsiębiorców. W przypadku obu grup,
najczęściej wskazywaną odpowiedzią był zbyt mały potencjał finansowy przedsiębiorców oraz brak
odpowiedniej infrastruktury transportowej.
Wykres 15. Czynniki ograniczające potencjał eksportowy województwa podkarpackiego [CAWI, JST]
Źródło: badania własne, 2014 r.
*wartości procentowe nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź
Wśród innych czynników, przedsiębiorcy najczęściej wskazywali brak odpowiedniej kadry, a swoje
odpowiedzi, wskazane na poniższym wykresie, uzasadniali m.in. tak:
Mała firma to zazwyczaj mały kapitał, a do produkcji zaawansowanej technologicznie potrzebne są duże
nakłady finansowe.
[przedsiębiorca, badanie SSI]
Trzeba zainwestować w odpowiednią infrastrukturę techniczną i technologiczną, żeby przyciągnąć klienta.
Klienci zagraniczni też chcą przyjechać i zobaczyć ofertę, jaką im oferuje dany zakład oraz jakie mają zaplecze.
Jesteśmy sprawdzani przez klientów eksportowych.
72
Wykres 16. Czynniki ograniczające potencjał eksportowy województwa podkarpackiego [SSI, przedsiębiorcy]
Silną stroną województwa podkarpackiego jest działalność klastrów zrzeszających podmioty
z najsilniej rozwiniętych specjalizacji regionu (przemysł elektromaszynowy, lotniczy, odlewnictwo, IT).
Szczególnie Dolina Lotnicza, jak i komplementarny klaster lotniczy zrzeszające już łącznie 120
podmiotów mogą w kolejnych latach uczynić województwo wiodącym regionem lotniczym Europy.11
Głównymi atutami województwa mogącymi sprzyjać działalności eksportowej są zatem12:
 rozwijający się przemysł lotniczy;
 silnie rozwinięty przemysł farmaceutyczny, informatyczny i spożywczy;
 powstanie Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego w Rzeszowie;
 potencjalnie dobre połączenia komunikacyjne: międzynarodowy port lotniczy, autostrada A4;
przebiegające przez województwo główne korytarze transportowe sieci TINA;
 surowce kopalniane takie jak: siarka, ropa naftowa oraz gaz ziemny, surowce mineralne, które
wydobywane są głównie w jego górzystej, południowej części: piaskowce, wapienie, gipsy
(w tym gips alabastrowy), glinki ceramiczne, piaski (w tym piaski szklarskie) i żwiry, a także
torf, wody mineralne i geotermalne;
 duże połacie lasów czynią województwo istotnym dostawcą drewna oraz dają możliwości
wykorzystania biomasy drzewnej dla produkcji energii odnawialnej;
 wyższe niż w większości województwa nakłady na działalność badawczo-rozwojową w sektorze
przedsiębiorstw (5. miejsce w kraju z kwotą 460,4 mln zł w r. 2012);
11
„Przegląd Regionalny Polski 2012 - Część II.” Regionalne Obserwatoria Terytorialne, Warszawa, wrzesień 2013 r.
„Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2013” - województwo podkarpackie, Centrum Analiz Regionalnych i Lokalnych,
Warszawa 2013 r.
12
73
 możliwość ubiegania się o środki unijne;
 dostępność wysoko wyszkolonych kadr zarządzających i technicznych, zwłaszcza w przemyśle
lotniczym, elektromaszynowym, chemicznym (Politechnika Rzeszowska jest największą
uczelnią techniczną południowo-wschodniej Polski, z jedynym w kraju ośrodkiem kształcenia
pilotów lotnictwa cywilnego);
 funkcjonowanie wyspecjalizowanych klastrów branżowych;
 koncentracja przemysłu sprzyjająca współpracy i podnoszeniu konkurencyjności
przedsiębiorstw.
Autorzy raportu podsumowując przeprowadzone analizy stwierdzają, iż województwo jest
predestynowane do tworzenia klastrów międzyregionalnych, zwłaszcza w takich sektorach jak m.in.
lotniczy, maszynowy, spożywczy czy metalowy.13
Dalsze konkluzje to możliwości rozwijania inteligentnych specjalizacji w oparciu o konkurencyjne
duże i średnie przedsiębiorstwa:
 w sektorach wysokiej techniki: produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych
i podobnych maszyn,
 w sektorach średnio-wysokiej techniki: produkcja pojazdów samochodowych, przyczep
i naczep, z wyłączeniem motocykli, produkcja urządzeń, instrumentów oraz wyrobów
medycznych, włączając dentystyczne,
 w sektorach średnio-niskiej techniki: produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych,
produkcja metali, produkcja metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn
i urządzeń oraz z wyłączeniem produkcji broni i amunicji, naprawa, konserwacja i
instalowanie maszyn i urządzeń,
 w sektorach niskiej techniki: produkcja odzieży, pozostała produkcja wyrobów z wyłączeniem
urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, włącznie z dentystycznymi.14
O ogólną ocenę potencjału eksportowego, zarówno poszczególnych powiatów jak i całego
województwa, poproszono przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców
prowadzących handel zagraniczny. Nieco ponad połowa respondentów (JST), oceniła potencjał
województwa jako co najmniej duży, zaś jedynie 6% było zdania, że potencjał ten jest niski (wykres
17.).
13
Warszawa, 2013 r.
14 Tamże
74
Wykres 17. Ocena potencjału eksportowego województwa podkarpackiego [CAWI, JST]
Podobnego zdania byli przedsiębiorcy – połowa badanych oceniła potencjał województwa jako duży
lub bardzo duży, zaś jedynie 4% było odmiennego zdania. Swoje opinie respondenci uzasadniali
przede wszystkim własnym doświadczeniem – większość ich produkcji jest eksportowana, od lat
udaje im się utrzymać zagranicznych klientów, a nawet pozyskiwać nowych. Nie bez znaczenia, ich
zdaniem, jest również rozwijający się sektor lotniczy oraz koszty pracy, dzięki którym ich produkty
mają atrakcyjne dla zagranicznych odbiorców ceny.
Wykres 18. Ocena potencjału eksportowego województwa podkarpackiego [SSI, przedsiębiorcy]
Nieco bardziej zróżnicowane odpowiedzi są widoczne w odniesieniu do oceny potencjału
eksportowego powiatu, na terenie którego funkcjonuje dana jednostka/prowadzi działalność
przedsiębiorca. W przeciwieństwie do oceny potencjału województwa, pojawiły się odpowiedzi
wskazujące na niski lub bardzo niski potencjał (prawie 1/3 respondentów reprezentujących JST oraz
10% przedsiębiorców). Nieco więcej przedstawicieli JST było zdania, że powiat charakteryzuje się
dużym lub bardzo dużym potencjałem eksportowym (w sumie 39% z badanych JST). Wyższy odsetek
odpowiedzi pozytywnych zanotowano wśród przedsiębiorców (62%).
75
Wykres 19. Ocena potencjału eksportowego powiatu [CAWI, JST]
Warto zwrócić uwagę, że największy odsetek przedsiębiorców, których zdaniem powiat
charakteryzuje się co najmniej dużym potencjałem eksportowym, prowadzi działalność na terenie
powiatu rzeszowskiego. Pokrywa się to z wcześniej zaprezentowanymi danymi, według których
powiat ten wykazuje jedną z wyższych wartości eksportu w województwie.
Wykres 20. Ocena potencjału eksportowego powiatu [SSI, przedsiębiorcy]
Swoje opinie przedsiębiorcy najczęściej uzasadniali zlokalizowanymi na terenie powiatu (lub w jego
okolicy) specjalnymi strefami ekonomicznymi.
Wśród czynników podnoszących potencjał eksportowy województwa, zarówno przedstawiciele JST
jak i przedsiębiorców, najczęściej wskazywali atrakcyjną ofertę towarową i usługową (zarówno ich
jakość, jak i ceny).
76
Wykres 21. Czynniki podnoszące potencjał eksportowy województwa podkarpackiego [CAWI, JST]
Wykres 22. Czynniki podnoszące potencjał eksportowy województwa podkarpackiego [SSI, przedsiębiorcy]
77
Poniżej przedstawiono listę 200 największych eksporterów działających na terenie województwa
podkarpackiego. Tworząc ranking, pod uwagę wzięto wartość statystyczną eksportu za rok 2013.
W związku z obowiązującą ustawą dotyczącą zachowania poufności wyników finansowych danej
firmy, w tabeli zaprezentowano jedynie nazwę przedsiębiorcy oraz miejscowość. Dane podchodzą
z Ministerstwa Finansów, dlatego uznać je należy za wysoce wiarygodne.
Tabela 15. Lista 200 największych eksporterów województwa (2013 r.)
l.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Pełna nazwa
POLSKIE ZAKŁADY LOTNICZE SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MTU AERO ENGINES POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
WYTWÓRNIA SPRZĘTU KOMUNIKACYJNEGO "PZL-RZESZÓW" SPÓŁKA
AKCYJNA
UNIWHEELS PRODUCTION (POLAND) SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
FEDERAL - MOGUL GORZYCE SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
BORGWARNER POLAND SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
"KIRCHHOFF POLSKA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
HAMILTON SUNDSTRAND POLAND SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
SANOCKIE ZAKŁADY PRZEMYSŁU GUMOWEGO "STOMIL SANOK" SPÓŁKA
AKCYJNA
10
THONI ALUTEC SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
11
"KRONOSPAN MIELEC" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
Miejscowość
MIELEC
TAJĘCINA
RZESZÓW
STALOWA WOLA
GORZYCE
JASIONKA
MIELEC
RZESZÓW
SANOK
STALOWA WOLA
MIELEC
13
GOODRICH AEROSPACE POLAND SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
NOWY STYL SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
14
FENIX METALS SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
15
ZELMER MARKET SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
16
FIRMA OPONIARSKA DĘBICA SPÓŁKA AKCYJNA
DĘBICA
17
HUTA STALI JAKOŚCIOWYCH SPÓŁKA AKCYJNA
STALOWA WOLA
18
AXTONE SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
19
KRONOSPAN HPL SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MIELEC
20
PASS-POL SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
SANOK
21
LERG SPÓŁKA AKCYJNA
VALEANT SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ SPÓŁKA
JAWNA
UTC CCS MANUFACTURING POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
"DRESSTA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
12
22
23
24
78
KROSNO
KROSNO
CHMIELÓW
RZESZÓW
KAŃCZUGA
PUSTKÓW-OSIEDLE
RZESZÓW
ROPCZYCE
STALOWA WOLA
26
ZAKŁAD METALURGICZNY "WSK RZESZÓW" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
HANDLOPEX SPÓŁKA AKCYJNA
27
BURY SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MIELEC
28
ATW SPÓŁKA AKCYJNA
KROŚNIEŃSKIE HUTY SZKŁA "KROSNO" SPÓŁKA AKCYJNA W UPADŁOŚCI
LIKWIDACYNEJ
HISPANO-SUIZA POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
ŁAZUR SPÓŁKA JAWNA
ZAGÓRZ
25
29
30
31
32
RZESZÓW
RZESZÓW
KROSNO
SĘDZISZÓW MAŁOPOLSKI
KOWALOWY
35
BISPOL SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
ZAKŁAD PRODUKCJI FOLII "EFEKT-PLUS" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
CAN-PACK FOOD AND INDUSTRIAL PACKAGING SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
FABRYKA WAGONÓW GNIEWCZYNA SPÓŁKA AKCYJNA
36
KFM-FURNITURE SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
37
ZAKŁADY CHEMICZNE "ORGANIKA-SARZYNA" SPÓŁKA AKCYJNA
38
FABRYKA FARB I LAKIERÓW "ŚNIEŻKA" SPÓŁKA AKCYJNA
LUBZINA
39
ZAKŁADY MAGNEZYTOWE "ROPCZYCE" SPÓŁKA AKCYJNA
ROPCZYCE
40
ICN POLFA RZESZÓW SPÓŁKA AKCYJNA
RZESZÓW
41
43
O R I O N WIESŁAWA DOMARADZKA
MERKURY MARKET SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
SPÓŁKA KOMANDYTOWA
"AUTOPART" SPÓŁKA AKCYJNA
44
CELL-FAST SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
45
BLEK-MEBLE SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MIELEC
46
RAFINERIA NAFTY "JEDLICZE" SPÓŁKA AKCYJNA
JEDLICZE
47
"BALTIC WOOD" SPÓŁKA AKCYJNA
JASŁO
48
TIKKURILA POLSKA SPÓŁKA AKCYJNA
ARKUS & ROMET GROUP SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
DĘBICA
33
34
42
49
GŁUCHÓW
RZESZÓW
DĘBICA
GNIEWCZYNA ŁAŃCUCKA
KOLBUSZOWA
NOWA SARZYNA
SANOK
KROSNO
MIELEC
STALOWA WOLA
PODGRODZIE
50
"AUTORUD" STANISŁAW GÓRSKI, STANISŁAW SOBIŁO SPÓŁKA JAWNA
51
53
"POLIKAT" SPÓŁKA AKCYJNA
"OLIMP LABORATORIES" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
"GAMRAT" SPÓŁKA AKCYJNA
54
ATI ZKM FORGING SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
55
BAĆ-POL SPÓŁKA AKCYJNA
56
BMF POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
LEŻAJSK
57
KRONOPLUS SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MIELEC
58
FIBRIS SPÓŁKA AKCYJNA
PRZEMYŚL
59
"INGLOT" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PRZEMYŚL
52
STALOWA WOLA
BRZOZÓW
NAGAWCZYNA
JASŁO
STALOWA WOLA
RZESZÓW
79
61
ONDULINE PRODUCTION SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
SPLAST SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
62
CIARKO II SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
63
ZAKŁADY PORCELANY ELEKTROTECHNICZNEJ ZAPEL SPÓŁKA AKCYJNA
64
ZALTECH POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
RZESZÓW
65
PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNO-USŁUGOWO-HANDLOWE
"REGAMET" KRZYSZTOF BOROŃ ,WACŁAW TRYBA SPÓŁKA JAWNA
MIELEC
66
"VITA - FRUIT" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PRZEWORSK
67
O.K. OWOCOWE KONCENTRATY SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
PRZEWORSK
68
"GEYER & HOSAJA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
69
ZIELONA BUDKA /MIELEC/ SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
70
CREUZET POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
71
MEATPOL SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
72
MONDI BAGS MIELEC SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
60
73
74
75
76
77
78
79
FIRMA TRANSPORTOWO HANDLOWO USŁUGOWA "PANMAR"
SZ.CZEKAŃSKI W.SZMYD SPÓŁKA JAWNA
Zbigniew Winiarski Firma W.Z. "SWEETPOL"
PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNO-HANDLOWE "DANKROS" SPÓŁKA Z
OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
FABRYKA ARMATUR "JAFAR" SPÓŁKA AKCYJNA
AUTOMET GROUP SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
SFM SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
81
POLWAX SPÓŁKA AKCYJNA
RZESZOWSKIE ZAKŁADY DROBIARSKIE "RES-DROB" SPÓŁKA Z
DANGAARD SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
82
"SILVA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
83
Zakład Tłuszczowy "BIAŁOBOKI" Jadwiga Kuźniar
84
HORTINO ZAKŁAD PRZETWÓRSTWA OWOCOWO-WARZYWNEGO LEŻAJSK
SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
85
REMET SPÓŁKA AKCYJNA
86
"RETECH" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
ZAKŁADY CHEMICZNE "SIARKOPOL" TARNOBRZEG SPÓŁKA Z
LIUGONG DRESSTA MACHINERY SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
"W.P.S." SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
80
87
88
89
MIELEC
KROSNO
SANOK
BOGUCHWAŁA
PARTYNIA
MIELEC
SĘDZISZÓW MAŁOPOLSKI
KORCZOWA
MIELEC
KROSNO
PRZEMYŚL
USTJANOWA GÓRNA
JASŁO
SANOK
STRZYŻÓW
JASŁO
RZESZÓW
JASŁO
MIELEC
BIAŁOBOKI
LEŻAJSK
STALOWA WOLA
80
MIELEC
TARNOBRZEG
STALOWA WOLA
ZAGÓRZ
92
ZAKŁADY PRZEMYSŁU OWOCOWO-WARZYWNEGO "PEKTOWIN" SPÓŁKA
Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PORT LOTNICZY "RZESZÓW-JASIONKA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
HUTA STALOWA WOLA SPÓŁKA AKCYJNA
93
"LINGLIN POLAND" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
RZESZÓW
94
PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLOWO-USŁUGOWE "SZRON" SPÓŁKA Z
JAROSŁAW
95
REMOG POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MIELEC
96
TEKNIA RZESZÓW SPÓŁKA AKCYJNA
PURCELL SYSTEMS INTERNATIONAL AB SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ ODDZIAŁ POLSKA
EUROTERM II SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
GARDNER AEROSPACE-MIELEC SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
ORION ENGINEERED CARBONS SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
RZESZÓW
90
91
97
98
99
100
JASŁO
JASIONKA
STALOWA WOLA
MIELEC
PRZEMYŚL
MIELEC
JASŁO
101
"C+N POLSKA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
102
RADO SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
103
ARMATOORA SPÓŁKA AKCYJNA
104
KROSGLASS SPÓŁKA AKCYJNA
KROSNO
105
METALL-EXPRES SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
RZESZÓW
106
"LINKER EUROPA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
107
"IWAMET" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
108
110
GLOBE TYRE GODAWSKI, LACHCIK SPÓŁKA JAWNA
GPR GUMA I PLASTIK RECYCLING SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
POLSAL SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
BRZOZÓW
111
HALMAR SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
STALOWA WOLA
112
"BIMEX-BOLLHOFF" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
113
CONFECTION SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
114
GAWEŁ ZAKŁAD PRODUKCJI ŚRUB SPÓŁKA AKCYJNA
115
INNTALER POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
RZESZÓW
116
PGNIG TECHNOLOGIE SPÓŁKA AKCYJNA
KROSNO
117
"MET-CHEM" ZAKŁADY METALOWO-CHEMICZNE ŚWIERCZEK HALINA
PILZNO
118
FIRST COMPANY SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MIELEC
119
CONTENUR POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MIELEC
120
HSW-ZAKŁAD SPRĘŻYNOWNIA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
109
MIELEC
ŁAWNICA
NISKO
81
TYCZYN
STALOWA WOLA
PILZNO
ZARZECZE
KRZEMIENICA
JASŁO
PALIKÓWKA
STALOWA WOLA
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
"NORBERT POLSKA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PRZEDSIĘBIORSTWO WIELOBRANŻOWE "DREMEX" SPÓŁKA Z
WOODSTYLE BALAWEJDER SPÓŁKA JAWNA
B&P ENGINEERING SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLOWO-USŁUGOWE "STOMIL-EAST" SPÓŁKA Z
JÓZEF KUCHARSKI "DREWEX" ZAKŁAD PRODUKCYJNO-HANDLOWOUSŁUGOWY ; ZAKŁAD PRODUKCYJNO-HANDLOWO-USŁUGOWY
"DREWEX" SPÓŁKA CYWILNA
FIRMA PRODUKCYJNO-HANDLOWA "KANWIL" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
BRW SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
TRYUMF SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PRZEDSIĘBIORSTWO PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE "ALKOR" JACEK WOŁK I
JERZY SZOTT SPÓŁKA JAWNA
RZESZÓW
RUDNA MAŁA
DYNÓW
PRZEWORSK
SANOK
TYRAWA WOŁOSKA
DĘBICA
MIELEC
STALOWA WOLA
PRZEMYŚL
131
KMIOTEK BOGUSŁAW FIRMA HANDLOWO- USŁUGOWA RTV "BISS"
JAROSŁAW
132
PRZEMYŚL
134
ZAKŁADY AUTOMATYKI "POLNA" SPÓŁKA AKCYJNA
PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNO-HANDLOWO-USŁUGOWE "ASTRA"
SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
ZELMER PRO SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
135
VICPLAST ANDRZEJ JASIŃSKI
136
O.B.A. SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
137
POLKEMIC SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
RZESZÓW
138
REM II SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PRZEMYŚL
139
TRZCINICA
141
ZAKŁAD HANDLOWO-USŁUGOWY "JARKOMET" STANISŁAW JARECKI
WYTWÓRNIA ZESPOŁÓW KOOPERACYJNYCH SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
ODPOWIDZIALNOŚCIĄ
EBA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
142
"FIRMA CODOGNI" SPÓŁKA JAWNA
STALOWA WOLA
143
"HUTA STALOWA WOLA" ZAKŁAD CIĄGARNIA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ W UPADŁOŚCI LIKWIDACYJNEJ
STALOWA WOLA
133
140
144
145
146
147
148
149
150
151
KRAJOWICE
RZESZÓW
ZABAJKA
ROSCO STEEL SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
FIRMA HANDLOWO USŁUGOWA "GAL-POL" PALUCH PIOTR, KNUREK
WIESŁAW SPÓŁKA JAWNA
UNIDEZ SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
"MASTAL" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
ZAKŁADY ODZIEŻOWE "VIPO" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
ANDRZEJ GUŚCIORA - PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLOWO USŁUGOWE
"POL - ROM"
MELEX SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
FABRYKI MEBLI "SANCRO" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
82
JASŁO
MIELEC
KROSNO
RZESZÓW
SANOK
NOWA DĘBA
STALOWA WOLA
ŁAŃCUT
TARNOBRZEG
MIELEC
TARGOWISKA
152
FIRMA "SILVEX" Maria Wójcik
KRASNE
153
PLASTIC FACTORY COBI SPÓŁKA AKCYJNA
MIELEC
154
FORGEX POLSKA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
155
VIDOK SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
156
159
MISTA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNO USŁUGOWO HANDLOWE "AKPIL"
ANIOŁ KAZIMIERZ
INTERNATIONAL CAR TRADE SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
"DARCO" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
160
"HUTA SZKŁA W JAŚLE" SPÓŁKA AKCYJNA GRUPA KAPITAŁOWA KROSNO
161
MIECZYSŁAW MAKUCHOWSKI "BENNSAM" IMPORT-EKSPORT
PRZEMYŚL
162
RZESZÓW
164
"TAP" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
TARMAX SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ SPÓŁKA
KOMANDYTOWA
FIBRAIN SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
165
MARSPOL GRUPA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
RZESZÓW
157
158
163
166
167
168
169
170
171
172
173
174
KOELNER ŁAŃCUCKA FABRYKA ŚRUB SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
TARKON SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
SPÓŁDZIELNIA ASPROD
BRATEX DACHY SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
"CASTRA" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
SPÓŁDZIELNIA "S.I.P." ZAKŁAD PRACY CHRONIONEJ
WYTWÓRNIA SPRZĘTU KOMUNIKACYJNEGO PZL-KROSNO SPÓŁKA
AKCYJNA
FLUKAR SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
177
ZAKŁADY METALOWE "DEZAMET" SPÓŁKA AKCYJNA
PRZEDSIĘBIORSTWO WIELOBRANŻOWE DOMUS JERZY BISKOWSKI I
BEATA HRYNISZYN SPÓŁKA JAWNA
FIRMA HANDLOWA "SORBOS" ARTUR BARAN ANDRZEJ GWIAZDOŃ
SPÓŁKA JAWNA
METAL SCRAP SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
178
TEKPRO SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
179
181
BRAMMER SPÓŁKA AKCYJNA
PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNO-HANDLOWO-USŁUGOWE
"EXTRANS" R.DYRKACZ I S-KA SPÓŁKA JAWNA
PROGRAFIX SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
182
TASTA ARMATURA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
183
MILOMAX SPÓŁKA AKCYJNA
184
ZAKŁAD WIELOBRANŻOWY JERZY PASTERZ
185
R&G PLUS SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
175
176
180
RZESZÓW
RUDNA MAŁA
STALOWA WOLA
PILZNO
JAROSŁAW
PUSTKÓW-OSIEDLE
JASŁO
RZESZÓW
RZESZÓW
ŁAŃCUT
TARNOBRZEG
STRZYŻÓW
DĘBICA
CHAŁUPKI DĘBNIAŃSKIE
KROSNO
KROSNO
IWONICZ-ZDRÓJ
NOWA DĘBA
PRZEMYŚL
PRZEMYŚL
ZABAJKA
MIELEC
KOLBUSZOWA
TREPCZA
DĘBICA
STALOWA WOLA
KROSNO
TRZEBOWNISKO
83
MIELEC
186
FA KROSNO SPÓŁKA AKCYJNA
KROSNO
187
METKOM SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
PUSTYNIA
188
STANISŁAW SZYDEŁKO "PATKAR"
189
"STAL IMPEX" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
KROSNO
190
SMAK SERWIS SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
ŁAŃCUT
191
ZAKŁAD ARTYKUŁÓW ŚCIERNYCH "ARMES" SŁAWOMIR ZADRUŻNIAK
192
ZAKŁAD GRABO WALDEMAR IRZYK
193
WŁADYSŁAW CHROBAK FIRMA WALTER
194
TERRY SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
OMEGA RUSZTOWANIA S.C. JANINA CHMAJ, ŁUKASZ CHMAJ, MARCIN
LEŚ
195
RUDNIK NAD SANEM
NISKO
NIEBOCKO
PUSTYNY
DĘBICA
KOLBUSZOWA
196
AXCES PRODUCTION SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
MŁYNY
197
GOBART SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
BIURO HANDLU ZAGRANICZNEGO "DREWEXIM" HENRYK FLIS, MICHAŁ
FLIS SPÓŁKA JAWNA
PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLOWE "ELMAT" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ
POWERTEK SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
BOBROWA
198
199
200
RZESZÓW
RZESZÓW
PRZEMYŚL
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów w Warszawie
W porównaniu do roku 2012, pierwsza dziesiątka największych eksporterów pozostała bez zmian,
miały jednak miejsce pewne przesunięcia. Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o., w roku 2012 plasowały
się na miejscu 5., obecnie zaś zajmują pozycję lidera, którym w roku poprzednim była Wytwórnia
Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Rzeszów” S.A. (obecnie na pozycji 3.). MTU Aero Engines Sp. z o.o.
oraz Hamilton Sundstrands Poland Sp. z o.o. utrzymały swoje pozycje z roku 2012, zaś miejscami
zamieniły się Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego STOMIL SANOK S.A. i Thoni Alutec Sp. z o.o.
O jedno miejsce w dół spadły spółki Uniwheels Production, Federal-Mogul Gorzyce oraz Kirchoff
Polska, zaś wyższe miejsce w rankingu zajęła Borgwarner Sp. z o. o.
Pierwsza dziesiątka eksporterów w roku 2011, również niewiele różniła się od tej najbardziej
aktualnej. Największą zmianą jest wypadnięcie z niej Firmy Oponiarskiej Dębica S.A. (pierwsze
miejsce w roku 2011, 11. w 2012 oraz 16. w 2013) oraz spółki Kronospan z Mielca (10. pozycja w
2011, 14. w 2012, 11. w 2013).
Biorąc pod uwagę rozmieszczenie przestrzenne największych eksporterów roku 2013, liderami są
Mielec oraz Rzeszów (po 26 eksporterów z powyższej listy). Fakt ten tłumaczy dlaczego miasto
Rzeszów oraz powiat mielecki są liderami województwa w odniesieniu do wartości eksportu. Na
drugim miejscu znalazła się Stalowa Wola (19 eksporterów), na trzecim Krosno (14 firm), dalej
Przemyśl (11 firm) i Jasło (10 firm). Kolejne miejsca zajmują Dębica i Sanok (po 7 eksporterów),
Jarosław, Kolbuszowa, Łańcut, Pilzno, Przeworsk i Tarnobrzeg (po 3 firmy). Po dwóch eksporterów
zaliczonych do największych w roku 2013, działało w Brzozowie, Jasionce, Leżajsku, Nisku, Nowej
Dębie, Pustków-Osiedle, Ropczycach, Rudnej Małej, Sędziszowie Małopolskim, Strzyżowie, Zabajce
i Zagórzu. W pozostałych miejscowościach wymienionych w rankingu, działało po jednym eksporterze
z listy (dokładny rozkład został przedstawiony na poniższej mapie).
84
Mapa 8. Liczba największych eksporterów w województwie podkarpackim w poszczególnych powiatach (2013 r.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów w Warszawie
Na podstawie wyżej przedstawionych analiz opartych na danych zastanych oraz na podstawie
wyników jakościowej części badania, wyszczególniono perspektywiczne branże dla eksportu:
 przemył rolno-spożywczy i rolnictwo ekologiczne
 przemysł lotniczy
 przemysł maszynowy
 branża chemiczna i farmaceutyczna
 przemysł gumowy
 przemysł drzewny i meblarski
 przemysł IT/ICT
 turystyka
85
Większość respondentów była zgodna co do tego, że rolnictwo uległo negatywnym przekształceniom
oraz tego, że w tej branży należy upatrywać szans na zwiększenie siły eksportowej województwa.
Zwracano uwagę przede wszystkim na wieloletnie tradycje rolnicze w regionie, stale rozwijający się
trend związany ze zdrowym stylem życia, w tym sposobem odżywania, upatrując tu dużych szans na
rozwój rolnictwa ekologicznego. Już kilka lat temu eksperci podkreślali, że wykorzystanie potencjału
regionu (który charakteryzuje się relatywnie dużym udziałem obszarów wiejskich) i doświadczeń
w działalności rolniczej, będzie możliwe dzięki rozwojowi technologii produkcji rolniczej
i przetwórstwa żywności.15 Wprowadzenie takich rozwiązań jak chów bydła mięsnego czy uprawa
roślin spożywczych z wykorzystaniem ekologicznych technologii produkcji, poza efektami
ekonomicznymi takimi jak wzrost dochodów rolniczych czy obniżenie kosztów produkcji, może
przynosić również efekty o charakterze społecznym (zmniejszenie bezrobocia na obszarach wiejskich,
identyfikacja regionu jako producenta zdrowej, tradycyjnej żywności) i środowiskowym (sposoby
produkcji przyjazne środowisku). Warto zwrócić uwagę, że już w roku 2007, województwo
podkarpackie zamykało pierwszą piątkę województw, posiadających ekoprzetwórnie (z liczbą 13
ekoprzetwórni, po województwach: mazowieckim – 42 ekoprzetwórnie, lubelskim – 28
ekoprzetwórni, wielkopolskim – 24 ekoprzetwórnie, zachodniopomorskim – 14 ekoprzetwórnie).16
Wartość eksportu takich produktów jak: różne przetwory spożywcze, przetwory z warzyw, owoców,
orzechów lub pozostałych części roślin czy mięso i podroby jadalne, systematycznie rośnie, co
w połączeniu z ww. czynnikami, pozwala uznać przemysł rolno-spożywczy za perspektywiczny.
Podobne wyniki notują produkty z grupy statki powietrzne, statki kosmiczne i ich części – z wartości
nieco powyżej 500 mln zł w roku 2010, do ponad 1,1 mld zł w roku 2013. Już teraz można powiedzieć,
że Dolina Lotnicza jest swoistą wizytówką i dumą województwa. Jest obecnie jedynym polskim
klastrem, który spełnia wszystkie wymagania, aby być uznanym za klaster o światowej klasie.
Jednocześnie jest przykładem klastra, który bardzo wyraźnie reprezentuje innowacyjną specjalizację
regionu południowo-wschodniej Polski, czyli nowoczesny przemysł lotniczy. Spełnia więc warunki do
reprezentowania propagowanej przez Unię Europejską idei smart specialization of the region
(inteligentnej specjalizacji regionu). Rozwojowi branży sprzyja zaplecze naukowe w postaci
Politechniki Rzeszowskiej z Wydziałem Budowy Maszyn i Lotnictwa oraz nawiązywana współpraca
z uczelniami spoza regionu. Stale podejmowane są prace inwestycyjne, mające podnosić możliwości
badawcze i technologiczne. Jak jednak zwrócili uwagę Autorzy raportu dotyczącego priorytetowych
technologii dla zrównoważonego rozwoju województwa, w warunkach wzmożonej konkurencji
produkcji lotniczej, dostęp do nowoczesnych technologii jest utrudniony. Konieczne jest zatem
ponoszenie znacznych nakładów finansowych oraz pracy, na opracowanie i wdrożenie nowych
technologii. Dotyczy to również przemysłu maszynowego, gdzie istotna jest staranność przy realizacji
procesów technologicznych. W wielu przypadkach, możliwość skutecznego rywalizowania firm
z terenu podkarpackiego, powstaje dzięki odpowiednio wykwalifikowanej kadrze oraz niższym
kosztom prowadzenia działalności. Dobrym przykładem jest spółka Zelmer, która po restrukturyzacji i
długim okresie rywalizacji cenowej, wdraża nowoczesne rozwiązania przez co odnotowuje wzrost
15
„Foresight. Priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa podkarpackiego”, praca zbiorowa pod
redakcją L. Woźniaka, Rzeszów 2008 r.
16 Żródło: J. Zientek-Varga „Ekorynek w Polsce – w stronę rozwoju”, http://www.fcmarket.pl/sezam/191825.pdf
86
sprzedaży.17 W roku 2013, eksport produktów typu maszyny i urządzenie elektryczne, osiągnął
wartość ponad 800 mln zł.
Również respondenci wywiadów eksperckich oraz indywidualnych, podkreślali że Podkarpackie
posiada trzy kluczowe dla dalszego rozwoju ww. branż czynniki tj. doświadczenie, tradycję oraz
niezbędny kapitał ludzki. Dotyczy to także branży gumowej, w tym oponiarskiej. Takie
przedsiębiorstwa jak Dębica S.A. czy Stomil Sanok S.A., są liderami w swojej branży. Pierwsze z nich
jest największym polskim producentem opon do samochodów osobowych i dostawczych. Wiodącą
pozycję zajmuje również na rynku opon całostalowych do samochodów ciężarowych, opon do
samochodów terenowych, maszyn i urządzeń rolniczych oraz innych produktów z branży
oponiarskiej. Według danych Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, TC Dębica S.A.
jest największym inwestorem i zakładem pracy w Dębicy i województwie. Zatrudnia blisko 2900
pracowników, współpracując z ponad 300 firmami lokalnymi. Od 1995 r. spółka pozyskała inwestora
strategicznego, amerykański koncern The Goodyear Tyre & Rubber Company, który obecnie posiada
81,396% akcji Spółki. Firma sprzedaje swoje produkty w 60 krajach na 6 kontynentach. Spółka
z Sanoka z kolei, operuje w takich segmentach rynku jak: motoryzacja (m.in. systemy uszczelnień
karoserii), budownictwo (m.in. systemy uszczelnień w stolarce tworzywowej, aluminiowej
i drewnianej, uszczelki do rur do wody pitnej i rur kanalizacyjnych), AGD (uszczelki gumowe),
farmacja (tłoczki do strzykawek jednorazowego użytku i insulinowych iniektorów penowych, korki do
zamykania antybiotyków, insuliny, płynów infuzyjnych, krwi i preparatów krwiopochodnych) czy
rolnictwo (mieszanki gumowe, pasy klinowe do maszyn).
Kolejnym istotnym dla regionu, przede wszystkim ze względu na możliwość uzyskania dostępu do
surowców, jest przemysł chemiczny. Duże zapotrzebowanie na nowoczesne materiały, tworzywa
sztuczne i inne wyroby wytwarzane przez przemysł chemiczny, zgłasza dynamicznie rozwijające się
lotnictwo. Również dotychczasowy rozwój przemysłu farmaceutycznego wskazuje, że możliwe jest
osiąganie dobrych wyników w tej dziedzinie. Postęp medycyny, wydłużanie się życia ludzkiego,
wpływa na wzrost zapotrzebowania na produkty farmaceutyczne. Uwagę zwrócić należy na potencjał
tkwiący w możliwości produkcji naturalnych leków roślinnych, bazujących na rozwiązaniach
(związkach chemicznych) występujących w roślinach dziko rosnących i uprawnych.
W analizowanym okresie, widoczny jest również stały wzrost wartości eksportu towarów z grupy
meble, pościel, materace…, z 676 mln zł w roku 2010 do prawie 756 mln zł w roku 2013. Tu należy
zaznaczyć, że Polska jest czwartym na świecie eksporterem mebli (po Chinach, Niemczech i
Włoszech), ale tylko nieliczne firmy sprzedają swoje towary pod własną nazwą. Jednym z takich
przedsiębiorstw jest spółka Nowy Styl z siedzibą w Krośnie, która jest również jednym z największych
eksporterów w województwie. Produkty firmy eksportowane są do ponad 60 krajów świata, a dzięki
pracy kilku tysięcy pracowników w halach o powierzchni 210 000 m2 corocznie produkowanych jest
ponad 8 000 000 krzeseł i mebli. Powiązany z branżą meblarską jest przemysł drzewny. W roku 2012,
udział województwa podkarpackiego w krajowym eksporcie towarów z tej grupy, wynosił 5,31% i był
najwyższy w regionie. Wartość eksportu produktów z tej grupy również stale wzrasta, od prawie 500
mln zł w roku 2010 do ponad 600 mln zł w 2013. Najwyższe wartości eksportu tych towarów,
odnotowano w powiecie bieszczadzkim oraz jasielskim.
17
„Foresight. Priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa podkarpackiego”, str. 118, praca
zbiorowa pod redakcją L. Woźniaka, Rzeszów 2008 r.
87
W istotny sposób na rozwój gospodarki, a także tworzenie przewagi konkurencyjnej niewątpliwie
wpływają nowoczesne technologie informacyjne (IT/ICT). Według raportu OECD Science, Technology
and Industry Outlook 201218, są one głównymi elementami rozwoju gospodarczego i innowacyjności.
Przychody sektora ICT stanowiły w 2011 r. 7,94% PKB ogółem dla Polski. Na obszarze woj.
podkarpackiego od wielu lat działają klastry ICT, jednakże nadal jest ich bardzo mało.19 Na duże
znaczenie branży wskazuje się również w innych dokumentach i raportach - w projekcie Regionalnej
Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 na rzecz inteligentnej
specjalizacji, jako specjalizacje wiodące w regionie wskazano lotnictwo i kosmonautykę, zaś jako
specjalizację wspomagającą wskazano właśnie informatykę i telekomunikację. Jednak zdaniem
autorów raportu dotyczącego potencjałów województwa podkarpackiego wspartych opiniami
ekspertów uczestniczących w wywiadach, branża informatyczna powinna być uwzględniana jako
równorzędna lotnictwu specjalizacja regionu. 20 Branże te z jednej strony niejednokrotnie trudno jest
rozdzielić (obie należą do obszarów wysokich technologii), z drugiej zaś fakt, iż na terenie
województwa podkarpackiego działa największa spółka informatyczna Asseco Poland S.A., rozwija się
Wschodni Klaster Informatyczny, a uczelnie kształcą coraz więcej informatyków.
Jednym ze znaczących elementów w międzynarodowym obrocie gospodarczym jest przemysł
turystyczny. Wpływy dotyczące międzynarodowych podróży według najnowszych danych wynoszą
prawie 13% światowych wpływów dotyczących eksportu. Analogicznie wartość inwestycji
powiązanych z przemysłem turystycznym to ponad 9%, wpływy z podatków do budżetów państw
wynoszą ok. 10%, a co szósty zatrudniony w UE pracuje w gospodarce turystycznej (za 5 lat co
siódmy). Rozwój turystyki jest w dużym stopniu „motorem” napędowym gospodarki, ponieważ
z przeprowadzonych przez Polską Izbę Turystyczną analiz wynika, iż turystyka zaliczana jest do jednej
z najbardziej wydajnej dziedziny gospodarki jednocześnie dając wielu sektorom rynku bardzo silny
bodziec koniunkturalny. Wkład gospodarki turystycznej według PIT w tworzeniu PKB szacuje się na 56%. Zarówno Polska, jak również woj. podkarpackie, posiadają dużą szansę na dość dynamiczny
rozwój związany z gospodarką turystyczną. W strategii województwa podkarpackiego, jednym
z ważnych elementów jego rozwoju, od wielu lat jest sektor turystyki. Czynnikami sprzyjającymi są
środowisko naturalne, walory i atrakcje turystyczne oraz szeroko rozumiane dziedzictwo kulturowe.
Region podkarpacki, dzięki dużej lesistości, czystości rzek i powietrza, urozmaiconemu
ukształtowaniu terenu, posiada wysoką wartość przyrodniczą, uznawany jest za atrakcyjny dla
różnych form turystyki m.in. wodnej, pieszej, rowerowej, narciarskiej, konnej, aktywnej itp. Atutem
województwa podkarpackiego jest atrakcyjność turystyczna, tranzytowe i przygraniczne
usytuowanie. Składają się na to właściwości przyrodnicze i antropogeniczne (pozaprzyrodnicze),
które wraz z zagospodarowaniem turystycznym i dostępnością komunikacyjną, stanowić mogą
przedmiot zainteresowania potencjalnego turysty i prowadzić do podjęcia decyzji o przyjeździe do
danego miejsca recepcji turystycznej. Wielkość ruchu turystycznego ma wpływ na zmiany społeczne,
18
http://www.oecd-ilibrary.org/science-and-technology/oecd-science-technology-and-industry-outlook-2012_sti_outlook2012-en
19
Źródło: panel ekspertów przeprowadzony w ramach niniejszego badania, uczestnicy panelu: B. Ślusarczyk, W.
Jastrzębska, J. Słowik.
20 „Badanie potencjałów i specjalizacji województwa podkarpackiego”, raport końcowy, Urząd Marszałkowski Województwa
Podkarpackiego, Departament Rozwoju Regionalnego, Rzeszów 2014 r.
88
cywilizacyjne i gospodarcze destynacji turystycznych. Tym bardziej dynamiczny oraz wszechstronny
staje się rozwój tych miejsc, w których ruch turystyczny jest zintensyfikowany21. Podobne wnioski
płyną z analizy przeprowadzonej przez Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, według
której turystyka jest potencjalną specjalizacją regionalną. Jednak, aby sektor usług mógł pobudzać
rozwój południowej części województwa podkarpackiego, konieczne jest dokonywanie inwestycji
drogowych, inwestycji w infrastrukturę turystyczną i okołoturystyczną oraz właściwą promocję
turystyczną województwa.22 W roku 2013 wskaźnik liczby miejsc noclegowych na 1000 ludności
lokował podkarpackie na 9. miejscu w kraju (2. w Polsce Wschodniej), zaś w pierwszym kwartale
2014 roku województwo znajdowało się na 9. miejscu (na 1. w Polsce Wschodniej), biorąc pod uwagę
liczbę udzielonych noclegów.23
Wyżej zaprezentowane dane ściśle związane są z eksportem towarów, nie należy zaś zapominać, że
eksport to również usługi. Brak jest szczegółowych danych (w oficjalnych, ogólnodostępnych
statystykach) na temat wartości usług eksportowanych przez podkarpackie przedsiębiorstwa,
natomiast podjęto próbę krótkiej charakterystyki rynku usług branży IT oraz turystycznej.
Miasto Rzeszów może pochwalić się tym, że co dziesiąty informatyk w Polsce ukończył studia właśnie
w tym mieście.24 Powstał tu Klaster Firm Informatycznych Polski Wschodniej, który nie tylko skupia
firmy związane z branżą IT, ale również koordynuje wspólne działania, m.in. poszukiwania nowych
rynków dla świadczonych usług i tworzonych produktów25. Na potencjał polskiego rynku usług IT
zwraca się uwagę już od jakiegoś czasu. Ocenia się go bardzo wysoko. Eksport usług w ostatnich
latach znacznie się zwiększył, a w 2012 r. jego wartość wyniosła ok. 1,5 mld EUR.26 Z badań
prowadzonych w roku 2010 wynika, że do najpopularniejszych kierunków sprzedaży polskich firm IT,
zaliczono: Niemcy, USA, Czechy i Francję, natomiast wskazuje się na duże możliwości eksportu do
innych krajów UE, a także takich państw jak: Izrael, Turcja czy kraje Ameryki Południowej. Wśród
głównych atutów polskich firm z branży IT wymienia się przede wszystkim: niskie koszty pracy,
bardzo dobra jakość usług, znajomość języków obcych, podaż dobrze wykształconej kadry. Istotna
jest także bliskość geograficzna do Europy Zachodniej oraz członkostwo Polski w UE, a co za tym idzie
- system prawny, który jest zharmonizowany z prawem unijnym. Spośród przebadanych
przedsiębiorstw 3/4 zadeklarowało, że posiada gotowe produkty oraz usługi, które chciałoby
eksportować.27 Warto zwrócić uwagę na specyfikę branży, która daje możliwość realizacji usługi
informatycznej na rzecz klientów zlokalizowanych w różnych częściach świata, bez konieczności
relokacji.
21
Ślusarczyk B, Słowik J, 2014, „Atrakcyjność inwestycyjna jako determinanta konkurencyjności turystycznej regionu
podkarpackiego”, Jarosław, 2014 r.
22 „Badanie potencjałów i specjalizacji województwa podkarpackiego. Raport końcowy”, Urząd Marszałkowski
Województwa Podkarpackiego, Departament Rozwoju Regionalnego, Rzeszów 2014 r.
23 Notatka informacyjna GUS oraz dane z BDL
24 Za: http://www.forum-innowacji.eu/informacje/miasto-rzeszow/
25 Na
podstawie: http://www.biznesistyl.pl/biznes/biznes-na-co-dzien/1828_dobre,-bo-podkarpackie.-nasze-marki-naeksport.html
26 „Analiza dotycząca eksportu usług oraz produktów ICT – raport Informatyka polską specjalnością”, Krajowa Izba
Gospodarki Cyfrowej na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Warszawa, 2013 r.
27 Tamże
89
Jak wspomniano, brak jest szczegółowych danych dotyczących wartości eksportu podkarpackich firm
z branży IT. Mimo to, można przytoczyć kilka przykładów firm zlokalizowanych w województwie,
którym udało się wprowadzić swoją ofertę na rynki zagraniczne. Jedną z nich jest Asseco Poland,
która swoje biura posiada m.in. w Rzeszowie i Sanoku. Asseco jest największą polską firmą
informatyczną notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, w rankingu „TOP 100
European Software Vendors”28 (publikowanym przez Truffle Capital) za rok 2012 Grupa Asseco
znalazła się na 6. miejscu z przychodami z własnego oprogramowania i usług w wysokości 1 002 mln
euro. Z aplikacji firmy korzysta: ponad połowa polskich banków, największe firmy ubezpieczeniowe,
energetyczne, telekomunikacyjne i z szeroko pojętego sektora zdrowia, administracja publiczna
różnych szczebli: od samorządów lokalnych po urzędy centralne i służby mundurowe.29 W 2013 r.
spółka obecna była w 40 krajach a wartość sprzedaży wyniosła 5 898 mln zł.30 Jednym z przykładów
obecności firmy na rynkach zagranicznych jest podpisana w marcu 2014, umowa pomiędzy Asseco
Poland a rządową agencją etiopską Information Network Security Agency (INSA). Umowa dotyczy
wspólnej realizacji projektu mającego na celu budowę nowoczesnego rynku energii w Etiopii.
Wartość zawartej umowy wynosi blisko 10 mln USD, a projekt ma zostać zrealizowany do końca 2015
r. Współpraca ta ma strategiczne znaczenie dla ekspansji produktów Asseco na rynki zagraniczne.
Realizacja tego projektu to jednocześnie ogromna szansa na dalszą ekspansję Asseco w Afryce.31
Innym przykładem jest rzeszowska spółka NTS Commit Polska, która specjalizuje się
w kompleksowym doradztwie biznesowym. Około 70 procent przychodów tej firmy to sprzedaż usług
poza Polską. Firma działa w grupie konsultingowej, której przewodzi austriacki partner, a oferowany
przez spółkę system został już wdrożony w 20 krajach (m.in. Szwajcaria, Zjednoczone Emiraty
Arabskie, Rosja, Włochy). System NTSwincash znalazł zastosowanie w wielu branżach, przede
wszystkim w branży telekomunikacyjnej. Marki, które korzystają z tego systemu to np. Orange,
Vodafone czy T-Mobile.32
Kolejną firmą z branży istniejącą na rynku międzynarodowym, jest spółka Witchcraft
Studios z Rzeszowa, specjalizująca się w projektowaniu mobilnych aplikacji biznesowych na
smartfony, tablety i telewizory nowej generacji Smart TV, a także produkcji gier mobilnych. W
poprzednim roku udział eksportu w całkowitej sprzedaży firmy wyniósł ok. 57 %. Pierwszym
produktem eksportowym firmy były gry mobilne dystrybuowane przez operatorów sieci
komórkowych i partnerów na całym świecie, natomiast pierwszym istotnym sukcesem spółki była
akceptacja gier przez centralę T-Mobile w Niemczech. Firma realizuje również projekty mobilne na
zlecenie. Pierwszym poważnym projektem było zlecenie realizowane dla marki kosmetycznej
Lancôme w Korei, należącej do koncernu L’Oréal. Efektem współpracy była marketingowa aplikacja
przedstawiająca ekskluzywną serię kosmetyków - od momentu udostępnienia w Appstore aplikacja
została pobrana w ponad 100 tys. egzemplarzy. Rynki azjatyckie, przede wszystkim koreański, są
jednymi z najlepiej zorientowanych w nowinkach technologicznych, dlatego też stały się głównymi
odbiorcami rzeszowskiej firmy. Poza wspomnianą aplikacją Lancôme Genifique, Witchcraft Studios
zrealizowało kilka rozwiązań także dla mniejszych firm farmaceutycznych, m.in. Merck Serono.
28
W wolnym tłumaczeniu: 100 największych europejskich dostawców oprogramowania
Asseco.com
30 Raport roczny 2013, Asseco Poland
31 www.asseco.com
32 Na
podstawie: http://www.biznesistyl.pl/biznes/biznes-na-co-dzien/1828_dobre,-bo-podkarpackie.-nasze-marki-naeksport.html
29
90
Natomiast gry mobilne projektowane w Rzeszowie pobierane są zarówno w USA, Wielkiej Brytanii,
jak i Korei Południowej, Indonezji, Tajwanie czy Wietnamie. Firma zajmuje się również produkcją
aplikacji sprzedażowych przeznaczonych dla handlowców, marketingowych służących promocji,
a także usprawniające komunikację na linii firma – klient. Na swoim koncie ma realizację dla firm:
Energa, Warta, Mercedes-Benz, Toshiba, Samsung, Janssen czy Warner Bros.33
Bardziej szczegółowe dane są dostępne w odniesieniu do usług turystycznych świadczonych
w województwie na rzecz turystów zagranicznych. W poniższej tabeli przedstawiono liczbę turystów
zagranicznych korzystających z noclegów w podkarpackim w latach 2010-2013. Liczba ta, w stosunku
do roku 2010, wzrosła w 2013 o 40% i przekroczyła 95 tys. osób. Największy wzrost odnotowano
w powiecie lubaczowskim, jednak liczba turystów nocujących w tej lokalizacji w 2013 r., stanowiła
zaledwie 0,7% wszystkich obcokrajowców nocujących w tym roku w województwie.
Tabela 16. Liczba turystów zagranicznych korzystających z noclegów w woj. podkarpackim w latach 2010-2013 oraz
dynamika zmiany tej liczby
PODKARPACKIE
bieszczadzki
brzozowski
jasielski
krośnieński
sanocki
leski
m. Krosno
jarosławski
lubaczowski
przemyski
przeworski
m. Przemyśl
kolbuszowski
łańcucki
ropczycko-sędziszowski
rzeszowski
strzyżowski
m. Rzeszów
dębicki
leżajski
mielecki
niżański
stalowowolski
tarnobrzeski
m. Tarnobrzeg
2010
68030
1223
182
353
1057
4026
1677
2478
2665
119
1158
1348
8758
6
2006
3361
4625
234
21651
1248
847
3868
339
3117
1068
616
2011
69946
777
145
294
810
4186
1480
3074
2014
200
1048
1273
7974
5
2703
1791
6558
471
24310
1085
889
3976
311
3199
834
539
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS
33
Tamże
91
2012
76515
1266
170
427
1273
2877
1405
2802
3101
336
2000
1759
9449
7
2578
2612
8159
258
25865
1114
1080
3305
368
2720
1069
515
2013
dynamika 2013/2010 (%)
95395
140%
890
73%
189
104%
247
70%
1029
97%
2124
53%
1509
90%
2327
94%
4080
153%
675
567%
2079
180%
2293
170%
10894
124%
6
100%
3536
176%
2884
86%
10541
228%
275
118%
39213
181%
1357
109%
1022
121%
3536
91%
582
172%
2735
88%
980
92%
392
64%
Podobna sytuacja miała miejsce w odniesieniu do liczby udzielonych noclegów: największy wzrost
wystąpił w powiecie lubaczowskim (98%). Najwięcej noclegów udzielono w Rzeszowie (ponad 58 tys.
w 2013 roku) oraz Przemyślu i powiecie rzeszowskim (ponad 14 tys. w 2013 r.).
Tabela 17. Liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym w woj. podkarpackim w latach 2010-2013 oraz ich
dynamika
PODKARPACKIE
bieszczadzki
brzozowski
jasielski
krośnieński
sanocki
leski
m. Krosno
jarosławski
lubaczowski
przemyski
przeworski
m. Przemyśl
kolbuszowski
łańcucki
rzeszowski
strzyżowski
m. Rzeszów
dębicki
leżajski
mielecki
niżański
stalowowolski
tarnobrzeski
m. Tarnobrzeg
2010
153762
2300
360
474
2677
7968
5443
5468
3495
837
1881
4487
13053
11
2268
7194
21091
308
40739
5667
1420
12460
380
10599
1738
1444
2011
153253
1489
252
822
2216
8935
4930
6933
3758
1316
1541
4834
12369
17
5811
3764
17491
901
45821
2636
1505
12114
311
10603
1337
1547
2012
147661
3065
313
969
3833
5520
5130
6930
4462
1194
3090
2843
12910
17
3818
5654
13868
329
46198
3011
1758
10123
368
8491
2238
1529
2013
dynamika 2013/2010 (%)
159789
104%
2194
95%
373
104%
565
119%
2869
107%
4084
51%
4747
87%
7059
129%
5290
151%
1661
198%
3374
179%
3441
77%
14414
110%
18
164%
4149
183%
4122
57%
14144
67%
463
150%
58285
143%
4056
72%
1663
117%
9424
76%
585
154%
9797
92%
1785
103%
1227
85%
Biorąc pod uwagę kraj pochodzenia, 29% wszystkich turystów z zagranicy stanowili obywatele
Ukrainy, którym udzielono 1/4 wszystkich noclegów w latach 2010-2013. Drugą w kolejności, ale już
dwukrotnie mniejszą grupą, byli Niemcy (15% udzielonych noclegów). Trzecią grupę stanowili
obywatele innych, niż wymienione w poniższej tabeli, państw. Kolejne pozycje zajęli przyjezdni z USA
(niespełna 6%), Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch. Udział pozostałych narodowości w ogóle turystów
zagranicznych w województwie nie przekraczał 3%.
Tabela 18. Liczba turystów zagranicznych oraz udzielonych im noclegów w woj. podkarpackim wg kraju pochodzenia
(suma za lata 2010-2013)
l.p.
Kraj
1
2
Ukraina
Niemcy
Liczba turystów
zagranicznych
%
91045
45304
92
Liczba udzielonych
noclegów turystom
zagranicznym
29,38
156335
14,62
93343
%
25,44
15,19
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
SUMA
Pozostałe kraje
USA
Wielka Brytania
Francja
Włochy
Słowacja
Rosja
Czechy
Kanada
Węgry
Holandia
Hiszpania
Łotwa
Austria
Litwa
Białoruś
Irlandia
Szwecja
Belgia
Dania
Norwegia
Szwajcaria
Finlandia
Portugalia
Estonia
Grecja
Słowenia
Japonia
Cypr
Luksemburg
Malta
29645
18574
15538
13339
9324
9167
9086
8400
6688
4942
4940
4807
4711
4309
4137
3609
3408
3400
2886
2079
2049
1740
1689
1159
1061
875
784
726
220
207
38
309886
9,57
5,99
5,01
4,30
3,01
2,96
2,93
2,71
2,16
1,59
1,59
1,55
1,52
1,39
1,34
1,16
1,10
1,10
0,93
0,67
0,66
0,56
0,55
0,37
0,34
0,28
0,25
0,23
0,07
0,07
0,01
100
70969
38189
31346
25765
22593
20741
13759
21415
9713
9603
9336
14572
5728
8905
5977
7088
8353
7609
5528
5327
3531
3221
2826
2707
2026
2495
1861
2032
403
1052
117
614465
11,55
6,22
5,10
4,19
3,68
3,38
2,24
3,49
1,58
1,56
1,52
2,37
0,93
1,45
0,97
1,15
1,36
1,24
0,90
0,87
0,57
0,52
0,46
0,44
0,33
0,41
0,30
0,33
0,07
0,17
0,02
100
Turyści zagraniczni najchętniej korzystali z noclegów w hotelach. Może to tłumaczyć dlaczego miasto
Rzeszów odnotowało największą liczbę noclegów udzielonych turystom zagranicznym – posiada
największą liczbę miejsc noclegowych w hotelach oraz najwięcej obiektów tego typu. W roku 2013,
42% noclegów udzielonych w hotelach, miało miejsce właśnie w Rzeszowie. Cudzoziemcy nocowali
również w innych obiektach hotelowych, zaś w ogóle nie korzystali z takich obiektów jak ośrodki
kolonijne czy domy pracy twórczej. W analizowanych latach najbardziej wzrosło zainteresowanie
noclegami w kempingach (głównie powiat bieszczadzki), największy spadek zaś odnotowano
w przypadku pól biwakowych. Dużym zainteresowaniem, pomijając obiekty hotelowe, cieszyły się
ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe oraz zakłady uzdrowiskowe, choć w obu przypadkach liczna
noclegów udzielonych w 2013 r. zmalała w stosunku do roku poprzedniego.
93
Tabela 19. Liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym w woj. podkarpackim w latach 2010-2013
Obiekt noclegowy
hotele
motele
pensjonaty
inne obiekty hotelowe
domy wycieczkowe
schroniska
schroniska młodzieżowe
szkolne schroniska młodzieżowe
ośrodki wczasowe
ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe
hostele
zespoły domków turystycznych
kempingi
pola biwakowe
zakłady uzdrowiskowe
pozostałe obiekty nieskalsyfikowane
2010
97965
1773
826
26858
934
170
910
2738
458
5066
272
533
92
103
940
14124
2011
101886
2266
1055
22708
2502
178
1096
1715
254
5218
504
51
101
24
1174
12521
2012
106138
2156
564
14093
1070
188
792
1187
195
4149
486
196
286
83
2395
12544
2013
dynamika 2013/2010
123386
126%
2456
139%
715
87%
9691
36%
1153
123%
272
160%
1102
121%
1803
66%
277
60%
4070
80%
253
93%
548
103%
413
449%
0
0%
987
105%
10919
77%
Brak jest dokładnych danych dotyczących wydatków turystów zagranicznych w województwie
podkarpackim, jednak z badań Instytutu Turystyki przeprowadzonych w roku 2012 wynika, że
największe wydatki związane były z podróżami, podczas których turyści odwiedzili kilka województw
(turystyka objazdowa), następnie z podróżami do województw podkarpackiego, mazowieckiego
i kujawsko-pomorskiego (ponad 450 USD na osobę).34
34
„Przyjazdy do Polski w 2012 roku. Synteza wyników badań”, konsorcjum firm: ACTIV GROUP i Instytut Turystyki Sp. z o.o.
na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki, Warszawa, 2012 r.
94
5.2.
CHARAKTERYSTYKA IMPORTU
Województwo podkarpackie osiąga relatywnie Mapa 9. Liczba importerów w poszczególnych
korzystne wyniki w odniesieniu do województw województwach w 2013 r.
Polski Wschodniej, natomiast wszelkie porównania
z resztą kraju ukazują niekorzystny obraz
województwa. Odnosząc liczbę importerów do
liczby mieszkańców wyniki podkarpackiego ukazują
niski poziom (10. miejsce). Można jednak uznać, że
przy ogólnie niskiej przedsiębiorczości w
województwie, udział podmiotów zajmujących się
wymianą handlową z zagranicą jest relatywnie
wysoki.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej
w Warszawie za 2013 r. dostępnych w sierpniu 2014 r.
Analiza importu wskazuje, że, podobnie jak przy eksporcie, kluczowe znaczenie w handlu
zagranicznym województwa podkarpackiego mają kraje UE. Wartość podkarpackiego importu
z krajów UE rosła systematycznie od 2010 do 2012 r., po czym w 2013 r. nieznacznie spadła. Import
spoza Wspólnoty wzrastał dynamicznie i o ile w 2010 r. stanowił nieco ponad połowę wartości
importu z UE tj. 52%, o tyle w roku 2013 zbliżał się już wyraźnie do poziomu handlu z krajami UE,
gdyż stanowił już 74% tego poziomu.
Wykres 23. Wartość importu z UE i spoza UE w latach 2010-2013 (mln zł)
95
Tabela 20. Wartości importu województwa podkarpackiego z krajów UE i z poza UE 2010-2013 (udział %; dynamika)
WYSZCZEGÓLNIENIE
LATA
udział %
dynamika wzrostu
2010
2011
2012
2013
z krajów UE
65,6
65,3
60,1
57,5
z krajów z poza UE
34,4
34,7
39,9
42,5
z krajów UE
100,0%
123,5%
129,7%
126,6%
z krajów z poza UE
100,0%
124,9%
164,4%
178,4%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Izby Celnej w Warszawie
Generującym najwyższą wartość kierunkiem importowym, w latach 2010-2013 były Niemcy,
a dynamika wzrostu importu z tego kraju pomiędzy rokiem 2010 a 2013 wyniosła 122,5%. Większy
wzrost (przy sumarycznie mniejszej wartości importu) miał miejsce w przypadku Stanów
Zjednoczonych (186,6% - największy przyrost biorąc pod uwagę pierwszą dziesiątkę kierunków
importowych) oraz Chin (138,9%). W poniższej tabeli przedstawiono 15 najpopularniejszych
kierunków geograficznych, według sumy wartości importu w latach 2010-2013.
Tabela 21. Najważniejsze źródła importowe w latach 2010-2013 (wartość w mln zł; dynamika)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Niemcy
Stany Zjednoczone Ameryki
Chiny
Słowacja
Holandia
Włochy
Republika Czeska
Belgia
Francja
Ukraina
Wielka Brytania
Rosja
Austria
Hiszpania
Luksemburg
2010
2 313
1 363
636
662
668
366
387
363
268
223
171
151
181
165
108
2011
2 949
1 622
755
812
782
402
468
394
308
338
202
201
204
219
206
2012
2 923
2 350
869
900
679
617
441
381
355
364
268
263
227
249
219
2013 Dynamika 2013/2010 Suma
2 833
122,5% 11 020
2 544
186,6% 7 881
883
138,9% 3 145
577
87,2% 2 952
653
97,8% 2 784
531
145,2% 1 918
402
104,0% 1 699
431
118,5% 1 571
380
141,6% 1 312
356
159,5% 1 282
384
223,8% 1 027
287
189,5%
904
289
159,5%
903
254
154,0%
888
248
229,9%
781
W imporcie następował stały wzrost wartości w większości powiatów, najbardziej widoczny w latach
2010-2012. W całym analizowanym okresie tj. 2010-2013 tylko w powiatach przeworskim i leskim
nastąpił spadek wartości importu odpowiednio o 10 i 64%. Pozostałe powiaty zwiększyły wartość
importu - od 9% m. Przemyśl, do 187% powiat przemyski. Rok 2013 charakteryzuje obniżenie
(w stosunku do roku poprzedniego), choć często nieznaczne, wartości importu w 11 powiatach.
Natomiast import z krajów nienależących do UE w ostatnim badanym roku (2013) obniżył się
w porównaniu do roku poprzedniego w 15 powiatach. Jednak nawet wtedy jest on w większości
wyższy niż w początkach badanego okresu. W ostatnim analizowanym roku, wartość importu spoza
96
UE była niższa niż w 2010 r. jedynie w trzech powiatach tj. jasielskim, leskim i bieszczadzkim
odpowiednio o niespełna 23, 36 i 22%.
Tabela 22. Wartość i dynamika importu w poszczególnych powiatach województwa podkarpackiego w latach 2010-2013
(mln zł)
Powiat
2010
M. RZESZÓW
RZESZOWSKI
2011
2012
2013
1
758
2
328
2 471
1 414
1 395
1 535
1 967
2 405
DĘBICKI
1 484
1 951
1 903
MIELECKI
1 275
1 659
STALOWOWOLSKI
836
TARNOBRZESKI
M. KROSNO
Suma
Dynamika 2013/2010
7 970
7 302
174,7%
172,3%
1 789
7 127
120,6%
1 968
1 896
6 798
148,7%
1 188
1 170
1 217
4 411
145,5%
327
507
529
640
2 003
195,8%
396
439
510
459
1 804
115,8%
SANOCKI
368
459
495
472
1 794
128,1%
358
369
431
426
1 583
119,1%
JASIELSKI
271
322
421
301
1 315
110,8%
LEŻAJSKI
219
260
307
268
1 054
122,3%
M. PRZEMYŚL
216
230
233
236
916
109,1%
JAROSŁAWSKI
162
201
264
189
815
116,7%
ŁAŃCUCKI
162
171
185
200
718
123,2%
PRZEWORSKI
176
160
186
157
679
89,5%
KOLBUSZOWSKI
136
164
171
179
650
131,6%
M. TARNOBRZEG
103
126
147
118
494
115,5%
KROŚNIEŃSKI
58
102
94
113
367
195,4%
NIŻAŃSKI
83
102
69
90
344
109,0%
BRZOZOWSKI
42
43
40
52
177
122,3%
PRZEMYSKI
14
25
37
40
116
287,4%
STRZYŻOWSKI
19
29
30
27
104
146,6%
BIESZCZADZKI
04
05
06
07
22
148,1%
LUBACZOWSKI
02
03
01
04
10
238,2%
LESKI
04
03
01
01
09
35,8%
97
Mapa 10. Wartość importu w poszczególnych powiatach i podregionach województwa podkarpackiego 2010 r. (mln
zł)
W roku 2010 liderami były (tak jak w przypadku eksportu) powiaty: mielecki, dębicki oraz m.
Rzeszów, a także powiat rzeszowski. W sumie generowały 59% importu do województwa w tym
okresie. Poza nimi, na tle regionu wyróżniał się powiat stalowowolski.
Najsłabiej w tym porównaniu (ponownie tak jak w przypadku eksportu), wypadł powiat leski,
lubaczowski i bieszczadzki. Łącznie wartość importu do podregionu tarnobrzeskiego, stanowiła 45%
importu do województwa w 2010 r. i pochodziła głównie z dwóch wcześniej wymienionych powiatów
(mieleckiego i dębickiego). Następny w kolejności podregion rzeszowski, wygenerował udział na
poziomie 37% (9% więcej niż udział w eksporcie), a import napędzał głównie Rzeszów oraz powiat
rzeszowski. Pozostałe 18%, przypadło podregionowi krośnieńskiemu oraz przemyskiemu, przy czym
wartość importu tego pierwszego, była dwukrotnie wyższa niż w przypadku podregionu
przemyskiego.
98
Mapa 11. Wartość importu w poszczególnych powiatach i podregionach województwa podkarpackiego 2011 r. (mln zł)
Rok 2011 powiększył różnice pod względem wartości importu, pomiędzy liderami (ponownie
powiaty: mielecki, dębicki, m. Rzeszów, rzeszowski a także stalowowolski) a powiatami
eksportującymi najmniej (powiat leski, lubaczowski i bieszczadzki). Taka sama sytuacja miała miejsce
w odniesieniu do wartości eksportu w tym okresie.
Wartość importu do podregionu tarnobrzeskiego w roku 2011, w stosunku do roku poprzedniego,
wzrosła o 4% i stanowiła 49% importu do województwa w 2010 r. Nastąpiło to kosztem wartości
importu w podregionie rzeszowskim (34% w 2011) oraz przemyskim (5% w 2011). Udział w imporcie
powiatu krośnieńskiego pozostał bez zmian i wyniósł 12%.
99
Mapa 12. Wartość importu w poszczególnych powiatach i podregionach województwa podkarpackiego 2012 r. (mln zł)
Ranking importowy powiatów nie zmienił się również w roku 2012. Zauważalny jest jednak
dynamiczny wzrost wartości importu w m. Rzeszów. Wzrost odnotowały również: powiat mielecki i
rzeszowski, zaś niewielki spadek miał miejsce w pozostałych dwóch powiatach generujących jedne
z najwyższych wartości importu.
Spadek dotknął również powiaty importujące najmniej, tj. leski, lubaczowski i bieszczadzkim. Wzrósł
natomiast import w powiecie przemyskim, choć w skali województwa, nadal była to wartość bardzo
niewielka.
W 2012 r. wartość importu do podregionu tarnobrzeskiego wróciła do stanu z roku 2010 i stanowiła
45% importu do województwa. Wzrostowi importu do m. Rzeszowa towarzyszył wzrost udziału
importu do całego podregionu (38%), natomiast dwa pozostałe podregiony miały taki sam udział jak
w roku 2011.
100
Mapa 13. Wartość importu w poszczególnych powiatach i podregionach województwa podkarpackiego 2013 r. (mln
zł)
W roku 2013 na tle województwa znacząco wyróżniały się powiaty m. Rzeszów oraz rzeszowski – jako
jedyne wygenerowały wartość importu przekraczającą 2 mld złotych (w przypadku Rzeszowa, miało
to już miejsce w 2012 r). Udział pierwszego z nich w ogólnej wartości importu w tym roku, wyniósł
18%, drugiego zaś 17% (analogicznie do wartości eksportu w 2013 – 17 i 16%).
Wartość w trzech pozostałych, będących do tej pory liderami powiatach, pozostała na wysokim,
zbliżonym do roku poprzedniego, poziomie. W tym roku najwyższą w omawianym okresie, choć i tak
niską w odniesieniu do innych powiatów, wartość eksportu osiągnął powiat bieszczadzki.
Wartość importu do podregionu tarnobrzeskiego i przemyskiego utrzymywała się mniej więcej na
tym samym poziomie. Wzrósł natomiast import do podregionu rzeszowskiego i wyniósł 42%
(najwięcej w badanym okresie). O 2% zmalał import do podregionu krośnieńskiego – udział wyniósł
10% czyli najmniej w analizowanym okresie.
Wartość importu rosła niemal we wszystkich grupach towarowych za wyjątkiem wyroby z kamieni,
gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów, wyroby ceramiczne, szkło i wyroby ze szkła
oraz zwierzęta żywe, produkty pochodzenia zwierzęcego. Największą dynamiką w tym czasie
101
cechowała się broń i amunicja, perły naturalne lub hodowlane, dzieła sztuki, przedmioty
kolekcjonerskie i antyki, kamienie szlachetne lub półszlachetne oraz gotowe artykuły spożywcze.
Niemal na niezmienionym poziomie po początkowym przyroście pozostały produkty mineralne.
Tabela 23. Struktura towarowa podkarpackiego importu w latach 2010-2013 (mln zł)
2010
2011
2012
2013
Suma
Udział
%w
2013
dynamika
2013/2010
(%)
Suma końcowa
9 524
11 809
13 489
13 758
48 582
2 466
3 009
4 045
4 585
14 106
0,11
186
2 242
2 829
2 875
2 924
10 872
2,56
130
1 342
1 728
1 655
1 488
6 214
0,50
111
946
1 195
1 339
1 261
4 743
1,80
133
591
774
1 057
970
3 394
33,30
164
6
Maszyny i urządzenia mechaniczne
nieszlachetnych
Tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i
wyroby z kauczuku
Produkty przemysłu chemicznego i
przemysłów pokrewnych
Pojazdy, statki powietrzne, jednostki
pływające
Produkty mineralne
326
435
422
347
1 532
2,16
106
7
Drewno i wyroby z drewna
262
298
334
352
1 246
21,30
134
8
255
300
297
297
1 149
0,60
117
9
Ścier drzewny lub z innego włóknistego
materiału celulozowego
196
217
249
251
912
0,27
128
10
163
187
249
253
852
7,05
155
11
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu,
179
183
211
170
743
2,52
95
12
Gotowe artykuły spożywcze
114
127
200
247
688
1,84
217
13
Wyroby różne
142
158
162
159
622
9,17
112
14
Zwierzęta żywe; produkty pochodzenia
zwierzęcego
fotograficzne
Obuwie, nakrycia głowy, parasole
Skóry i skórki surowe, skóry wyprawione,
skóry futerkowe
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie
szlachetne lub półszlachetne
roślinnego oraz produkty ich rozkładu
Broń i amunicja
Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i
antyki
121
128
128
108
485
0,95
88
68
103
113
131
415
0,26
194
43
52
59
82
237
1,82
192
28
28
29
35
120
0,29
125
15
32
32
37
117
10,80
247
18
20
25
40
104
1,16
216
1
05
2,5
15
19
1,24
1405
03
02
03
06
1,5
0,78
230
1
2
3
4
5
15
16
17
18
19
20
21
144
W analizowanym okresie województwo podkarpackie importowało towary z wielu krajów świata i co
roku ich liczba wzrastała. W 2010 roku źródłem nabycia było 90 krajów, rok później 91, w kolejnym
98 i w ostatnim analizowanym już 104 kraje z całego świata, w tym kraje UE.
Podkarpackie raczej w niewielkim stopniu partycypuje w imporcie krajowym. W największym stopniu
uczestniczy region w imporcie drewna i wyrobów z drewna (8,1%). Kolejna grupa importowanych
towarów na poziomie 4,4% krajowego importu to broń i amunicja oraz metale i nieszlachetne. Na
poziomie 3-3,5% kształtował się udział podkarpackiego w imporcie wyrobów z kamieni oraz tworzyw
sztucznych.
102
Wykres 24. Udział województwa podkarpackiego w imporcie poszczególnych grup towarowych w 2013 r.
103
1
2
Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka; wyroby ze słomy, z esperanto i innych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z
wikliny
3
4
5
Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i
odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń
6
7
Obuwie, nakrycia głowy, parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, laski z siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z nich; sztuczne kwiaty;
wyroby z włosów ludzkich
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne, metale platerowane metalem szlachetnym i wyroby z nich; sztuczna
biżuteria, monety
8
9
10 Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia transportowe
Pozycje towarowe o równowartości <=100 euro lub Towary zaopatrzeniowe dla statków i samolotów - działy Cn 25-26,28-98 lub Towary zaopatrzeniowe dla statków i
11 samolotów - dział CN 27
12 Produkty mineralne
13 Produkty pochodzenia roślinnego
14 Produkty przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych
Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne, precyzyjne, medyczne i chirurgiczne; zegary ścienne i zegarki
15 naręczne; instrumenty muzyczne; ich części oraz akcesoria
Skóry i skórki surowe, skóry wyprawione, skóry futerkowe i wyroby z nich; wyroby siodlarskie i rymarskie; artykuły podróżne, torby ręczne i podobne pojemniki;
16 artykuły z wnętrzności zwierzęcych (z wyjątkiem wnętrzności jedwabników)
17 Ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału celulozowego; papier lub tektura z odzysku (makulatura i odpady); papier lub tektura oraz wyroby z nich
18 Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego
19 Tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku
20 Wyroby różne
21 Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów; wyroby ceramiczne; szkło i wyroby ze szkła
22 Zwierzęta żywe; produkty pochodzenia zwierzęcego
104
5.3.
SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO
Województwo podkarpackie mimo relatywnie niskich wartości w handlu zagranicznym (10. pozycja
w kraju) osiągnęło dodatni wynik w wymianie z zagranicą tym samym lokując się na 3. miejscu
w rankingu województw (wykres 25.). Mazowieckie, mimo najwyższej wartości eksportu, generuje
też najwyższy deficyt w handlu zagranicznym, bliski 100 mld zł. Natomiast nadwyżka w handlu
zagranicznym podkarpackiego wyniosła 6,6 mld zł. Najlepszy wynik w tym zestawieniu osiągnęło
województwo śląskie z dodatnim wynikiem w handlu zagranicznym na poziomie przekraczającym 27
mld zł. Województwo lubuskie mimo relatywnie niskiego eksportu generuje nadwyżkę w handlu
zagranicznym na poziomie niemal 6,5 mld zł. Większość województw osiąga nadwyżkę w handlu
zagranicznym, jednak cztery województwa tj. małopolskie, łódzkie, pomorskie i mazowieckie,
generują deficyt. Województwo stołeczne w wymianie z zagranicą osiąga wynik ujemny tak duży, że
pochłania nadwyżki wypracowane przez inne regiony, znacząco przyczyniając się do ujemnego salda
w krajowym handlu zagranicznym.
Wykres 25. Saldo w handlu zagranicznym województwa podkarpackiego na tle pozostałych województw w 2013 r. (mln
zł)
105
Województwo podkarpackie w całym analizowanym okresie utrzymywało dodatnie saldo w handlu
zagranicznym. Jednak przyglądając się wymianie handlowej na poziomie NUTS 4 (wykres 26.) trudno
zauważyć jakąkolwiek prawidłowość. Wyniki handlu zagranicznego w poszczególnych latach
pomiędzy 2010 a 2013 rokiem były wysoce niestabilne i nie da się określić jednoznacznie kierunku
zmiany dla każdego powiatu oddzielnie. Generalnie można powiedzieć, że jednostki terytorialne
cechujące się deficytem w handlu zagranicznym utrzymywały ujemny wynik we wszystkich
analizowanych latach, a te osiągające nadwyżkę w bilansie handlowym z zagranicą, wykazywały
dodatnie saldo w kolejnych latach. Zauważalna zmiana nastąpiła w powiecie dębickim, w którym
w dwóch pierwszych analizowanych latach tj. 2010 i 2011 saldo wymiany z zagranicą utrzymywało się
na relatywnie wysokim poziomie 300-400 mln zł, po czym od roku 2012 wynik handlu zagranicznego
był wysoki, ale ujemny (838 mln zł w 2012 i 747 mln zł w 2013 r.). Powiat stalowowolski sukcesywnie
powiększał nadwyżkę, a w powiecie mieleckim dodatni wynik w handlu z zagranicą wzrósł ponad
dwukrotnie. Powiat krośnieński po jednorocznym deficycie w 2011 r. powrócił do nadwyżki, która
w kolejnym roku wzrosła. Powiat kolbuszowski utrzymywał deficyt, jednak trudno określić tendencję
zmian, gdyż co roku kierunek był inny. Warto zwrócić także uwagę na powiat rzeszowski, który
w badanym okresie systematycznie poprawiał wynik wymiany handlowej z zagranicą od deficytu na
poziomie 556 mln zł w 2010 r. do nadwyżki na poziomie 4 mln zł w 2013 r. Duże znaczenie
w kształtowaniu wyniku wymiany handlowej z zagranicą ma powiat dębicki, mający duży udział
w podkarpackim handlu zagranicznym. Wartości eksportu oraz importu w wymianie z krajami spoza
UE były na podobnym, relatywnie wysokim, poziomie. Jednak w 2012 r. nastąpiło znaczące obniżenie
(o 60%) wartości eksportu przy jednoczesnym wzroście importu (o 32%), generujące ujemny wynik
w obrotach z zagranicą od roku 2012. Poziomy te zostały utrzymane także w roku 2013. Źródłem
zmiany był bardzo duży spadek wartości eksportu w grupie towarów tworzywa sztuczne i wyroby
z nich, kauczuk i wyroby z kauczuku z 389 mln zł w 2011 r. do niespełna 82 mln zł rok później i 79 mln
zł w 2013 r. Jeszcze większy spadek nastąpił w dostawach wewnątrzwspólnotowych tj. mimo, iż
spadek wyniósł „tylko” 53% to jednak w wartościach nominalnych była to niebagatelna kwota 993
mln zł. Poziom ten został utrzymany także w roku następnym.
Województwo podkarpackie przyczynia się do zmniejszenia deficytu bilansu handlowego Polski oraz
jednostek terytorialnych generujących ustawicznie deficyt. Jest to korzyść z perspektywy
makroekonomicznej. Jednak przewaga eksportu nad importem może, ale nie musi oznaczać wysokiej
pozycji konkurencyjnej regionu w sytuacji gdy, niewielki jest udział wysoko przetworzonych towarów
w eksporcie (eksport towarów branż innowacyjnych), a import obejmuje towary konsumpcyjne
i przemysłowe, nie przyczyniające się do rozwoju nowoczesnej produkcji.35
35
106
Wykres 26. Saldo w handlu zagranicznym województwa podkarpackiego na poziomie NUTS4 w latach 2010-2013 (mln zł)
107
Biorąc pod uwagę dane przytoczone we wcześniejszych fragmentach opracowania można stwierdzić,
że w pierwszej dziesiątce państw, z którymi podkarpaccy przedsiębiorcy utrzymują współpracę
eksportową (biorąc pod uwagę wartość eksportu) znajdują się: Niemcy, USA, Ukraina, Kanada,
Słowacja, Francja, Czechy, Rosja, Włochy, Wielka Brytania oraz Włochy (w latach 2010-2012)
i Hiszpania (zastąpiła Włochy) w rankingu w roku 2013.
W omawianym okresie, pierwsze dwa miejsca były zajmowane przez Niemcy oraz USA. W przypadku
pierwszego z państw, wartość eksportu wahała się pomiędzy 3,7 a 4,7 mld złotych, zaś wartość
towarów eksportowanych do Stanów Zjednoczonych pomiędzy 1,2 a 2,7 mld złotych, przy czym
wartość ta ciągle wzrasta.
Sytuacja jest podobna biorąc pod uwagę import. Przedsiębiorcy utrzymują współpracę importową
(biorąc pod uwagę wartość importu) przede wszystkim z następującymi państwami: Niemcy, USA,
Holandia, Słowacja, Chiny, Czechy, Włochy, Belgia, Francja oraz Ukraina (w latach 2010-2012)
i Wielka Brytania (zastąpiła Ukrainę w rankingu w roku 2013).
W omawianym okresie, w odniesieniu do importu pierwsze dwa miejsca były zajmowane przez
Niemcy oraz USA. W przypadku pierwszego z państw, wartość importu wahała się pomiędzy 2,3 a 2,9
mld złotych, zaś wartość towarów sprowadzonych ze Stanów Zjednoczonych pomiędzy 1,3 a 2,5 mld
złotych, przy czym wartość ta ciągle wzrasta.
W tabeli 24. przedstawiono sumę wartości eksportu oraz importu za lata 2010-2013 dla ww. państw.
Tabela 24. Suma wartości dla najważniejszych kierunków eksportowych i importowych w latach 2010-2013 (zł)
Kraj
Niemcy
USA
Ukraina
Francja
Wielka Brytania
Republika Czeska
Słowacja
Włochy
Kanada
Rosja
Hiszpania
Chiny
Holandia
Belgia
Suma wartości eksportu
17 428 144 232
6 227 210 840
4 539 860 980
3 285 399 592
3 708 169 584
2 056 865 566
2 049 673 934
386 977 9911)
3 597 190 997
2 211 225 302
503 587 7822)
Suma wartości importu
11 020 282 095
7 881 308 839
926 199 3753)
1 312 683 552
384 453 9734)
1 534 501 186
2 952 266 139
2 112 465 472
6 665 224 221
2 077 378 763
1 571 035 198
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Izby Celnej w Warszawie
1)suma wartości za okres 2010-2012
2)wartość tylko za rok 2013
3) suma wartości za okres 2010-2012
4) wartość tylko za rok 2013
108
W przypadku państw z którymi współpraca opiera się zarówno na eksporcie jak i imporcie,
w przypadku USA, Słowacji i Włoch wartość eksportu jest mniejsza niż importu. W pozostałych
przypadkach, wartość eksportu jest wyższa (nawet dwukrotnie, jak w przypadku Francji).
Poniżej zaprezentowano powiązania towarowe, zarówno w imporcie jak i eksporcie z:
 krajami UE
 krajami Europy Środkowo-Wschodniej
 krajami Dalekiego Wschodu
 krajami Bliskiego Wschodu
 krajami Ameryki Środkowej
 krajami Ameryki Południowej
EKSPORT
Ze wszystkich państw przedstawionych w poniższej tabeli, w przypadku 18 jedną z trzech wiodących
eksportowanych grup towarowych, były tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby
z kauczuku, przy czym największa wartość ta grupa osiągnęła w przypadku Niemiec (ponad 3 mld
złotych w latach 2010-2013). Towary o najmniejszej wartości z tej grupy eksportowano na Łotwę.
Na drugim miejscu znalazła się grupa towarowa maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt
elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do
rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń,
eksportowana do 16 państw, przy czym największą wartość ta grupa osiągnęła w przypadku Niemiec
(ponad 3 mld złotych w latach 2010-2013). Towary o najmniejszej wartości z tej grupy, eksportowano
do Luksemburga.
Na miejscu trzecim znalazły się ex eaquo pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz
współdziałające urządzenia transportowe (największa wartość eksportu również w przypadku
Niemiec, zaś najmniejsza do Portugalii) oraz metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych
(największa wartość eksportu do Francji, zaś najmniejsza do Luksemburga). Obie te grupy znalazły się
w czołówce eksportowanych towarów do 14 krajów UE.
Tabela 25. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów UE w latach 2010-2013
Kraj
Austria
Belgia
Grupy towarowe
Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do
rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania
obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń
Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające oraz współdziałające urządzenia
transportowe
transportowe
109
Łączna wartość w
zł (suma za lata
2010-2013)
264 910 043
199 601 475
150 722 885
544 401 055
379 606 846
271 537 454
Bułgaria
Chorwacja
Cypr
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału celulozowego; papier lub tektura z
odzysku (makulatura i odpady); papier lub tektura oraz wyroby z nich
Gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i
Wyroby różne
Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka; wyroby ze słomy,
z esperanto i innych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z
wikliny
transportowe
transportowe
Wyroby różne
transportowe
Produkty mineralne
110
88 128 573
62 124 302
40 581 940
49 423 502
47 118 726
22 226 493
10 683 485
7 178 879
6 876 213
188 756 994
121 883 649
45 948 251
48 762 435
39 834 965
31 298 062
92 190 541
79 084 533
33 165 797
839 152 464
557 116 041
549 585 856
34 542 914
14 681 202
12 574 837
608 278 248
396 066 104
195 205 086
87 543 342
41 349 886
11 437 696
132 801 379
65 352 139
Luksemburg
Łotwa
Niemcy
Holandia
Portugalia
Republika
Czeska
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
transportowe
transportowe
transportowe
transportowe
transportowe
Produkty mineralne
transportowe
111
54 854 705
57 691 257
10 246 949
3 655 322
74 143 625
33 543 682
28 723 341
4 616 653 728
3 538 889 613
3 345 409 461
358 082 530
128 376 252
125 854 771
57 937 605
16 298 787
14 617 992
468 854 340
436 627 524
431 208 792
343 567 745
189 316 348
121 574 278
522 490 941
306 599 595
204 563 041
362 678 891
115 564 606
26 474 465
303 734 868
170 816 296
152 114 353
Węgry
transportowe
Wielka
Brytania
transportowe
transportowe
Włochy
405 155 844
264 660 477
257 697 813
994 970 242
556 753 018
279 927 531
504 832 859
456 154 670
324 432 726
W przypadku eksportu do krajów Europy Środkowo-Wschodniej, dominują trzy te same grupy
towarowe co w odniesieniu do krajów UE, tj. tworzywa sztuczne (1. pozycja), maszyny i urządzenia (2.
pozycja) oraz metale nieszlachetne (3. pozycja). W przypadku pierwszej i drugiej grupy, głównym
odbiorcą jest Ukraina, zaś najmniejsza wartość eksportu tej grupy towarowej została odnotowana
w odniesieniu do Czarnogóry (tworzywa sztuczne) oraz Albanii (maszyny i urządzenia). Największym
odbiorcą towarów z grupy metali nieszlachetnych, jest Republika Czeska (na bardzo zbliżonym
poziomie jest eksporty tych towarów na Ukrainę).
Warto zwrócić uwagę, że w przypadku tej grupy państw, grupę towarową jaką są pojazdy, statki
powietrzne…, wyprzedziły towary z grupy ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału
celulozowego; papier lub tektura z odzysku (makulatura i odpady); papier lub tektura oraz wyroby
z nich, których głównym odbiorcą jest Rumunia.
Tabela 26. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Europy Środkowo-Wschodniej w latach 2010-2013
Kraj
Grupy towarowe
zł (suma za lata
2010-2013)
Wyroby różne
571 160
500 315
z esperanto i innych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny
Albania
225 972
249 312 611
Białoruś
194 421 530
104 584 742
39 620 931
Bośnia i
6 794 935
Hercegowina z esperanto i innych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny
Wyroby różne
5 509 397
Bułgaria
88 128 573
112
Chorwacja
Czarnogóra
Estonia
Litwa
Łotwa
Macedonia
Republika
Czeska
Rumunia
Serbia
Słowacja
Wyroby różne
transportowe
transportowe
113
62 124 302
40 581 940
49 423 502
47 118 726
22 226 493
798 635
548 550
514 329
48 762 435
39 834 965
31 298 062
132 801 379
65 352 139
54 854 705
74 143 625
33 543 682
28 723 341
13 838 918
12 865 672
2 332 041
468 854 340
436 627 524
431 208 792
343 567 745
189 316 348
121 574 278
56 708 680
54 571 519
29 568 844
522 490 941
306 599 595
204 563 041
Słowenia
Produkty mineralne
Ukraina
Węgry
transportowe
362 678 891
115 564 606
26 474 465
1 032 444 109
724 168 504
416 119 103
405 155 844
264 660 477
257 697 813
Pierwsza trójka najczęściej eksportowanych grup towarowych do krajów Dalekiego Wschodu, jest
taka sama jak w przypadku krajów UE. Największym odbiorcą maszyn i urządzeń jest Tajlandia
(wartość eksportu: 81,6 mln złotych), zaś najmniejszym Makau (0,4 mln złotych). W odniesieniu do
metali nieszlachetnych, najczęściej eksportowano towary z tej grupy do Indonezji i Singapuru (tu
również odnotowano największą wartość eksportu towarów z grupy pojazdy, statki powietrzne), zaś
tworzywa sztuczne do Chin.
Tabela 27. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Dalekiego Wschodu w latach 2010-2013
Kraj
Grupy towarowe
zł (suma za lata
2010-2013)
2 205 604
Brunei
6 618
Darussalam
Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe,
kontrolne, precyzyjne, medyczne i chirurgiczne; zegary ścienne i zegarki naręczne;
4 769
instrumenty muzyczne; ich części oraz akcesoria
75 393 976
Chiny
56 225 634
41 851 853
transportowe
15 357 043
Filipiny
973 467
689 472
10 345 698
Hongkong
3 789 007
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów; wyroby
2 075 127
ceramiczne; szkło i wyroby ze szkła
114
Indonezja
Japonia
Laos*
Makau*
Malezja
Mongolia
Singapur
Tajlandia
Tajwan
Wietnam
transportowe
transportowe
Wyroby różne
Wyroby różne
transportowe
Produkty mineralne
Wyroby różne
115
15 884 786
7 928 582
1 384 629
26 489 224
9 086 052
6 901 380
2 875 177
269 925
95 682
372 641
52 219
3 001
2 762 618
2 755 896
2 111 744
3 439 302
2 353 009
2 326 880
55 097 377
25 278 035
11 520 350
81 587 550
1 739 231
720 212
2 428 504
1 882 987
1 154 035
9 865 353
* jedyne eksportowane towary
915 109
485 025
Na pierwszym miejscu w eksporcie do krajów Bliskiego Wschodu znalazła się grupa towarowa
części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń, przy czym największą wartość ta grupa osiągnęła
w przypadku Arabii Saudyjskiej (ponad 100 mln złotych w latach 2010-2013). Towary o najmniejszej
wartości z tej grupy, eksportowano do Jemenu.
Na drugim miejscu znalazły się tworzywa sztuczne oraz produkty przemysłu chemicznego. Pierwsze
najczęściej eksportowano do Turcji (wartość: 221,5 mln złotych), drugie zaś do Zjednoczonych
Emiratów Arabskich (9,5 mln złotych).
Tabela 28. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Bliskiego Wschodu w latach 2010-2013
Łączna wartość w zł
Kraj
Grupy towarowe
(suma za lata 20102013)
138 488 954
Arabia
Saudyjska
110 462 010
transportowe
Bahrajn
Cypr
Egipt
Irak
Iran
Wyroby różne
31 442 311
Wyroby różne
1 144 626
796 526
161 965
Wyroby różne
7 178 879
6 876 213
transportowe
24 051 277
22 646 285
7 409 916
2 520 966
1 258 042
1 113 185
446 568
10 057
Wyroby różne
Izrael
10 683 485
116
7 896
65 470 190
Jemen
Jordania
Katar
Kuwejt
Liban
Oman
Syria
Turcja
35 897 735
17 076 651
917 212
119 410
transportowe
3 080 795
1 401
2 444 508
2 049 193
19 259 993
Wyroby różne
6 318 422
1 516 000
Wyroby różne
3 530 661
2 216 089
6 035 624
1 067 197
Wyroby różne
2 975 418
transportowe
2 080 297
221 479 052
Zjednoczon Gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i
e Emiraty
Arabskie
117
2 447 773
911 154
7 951 742
558 161
201 834
150 996
49 048 635
15 928 257
9 449 112
6 086 885
4 274 231
W eksporcie do krajów Ameryki Środkowej dominowały również maszyny i urządzenia (najwyższa
wartość eksportu w przypadku Panamy – prawie 18 mln zł). Grupa ta stanowi jedyną eksportowaną
do Grenady i na Dominikę.
Na drugim miejscu znalazły się wyroby różne eksportowane do czterech krajów Ameryki Środkowej
(w tym głównie na Kostarykę – ponad 700 mln zł), zaś na trzecim tworzywa sztuczne, eksportowane
głównie do Hondurasu (1,8 mln zł).
Tabela 29. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Ameryki Środkowej w latach 2010-2013
Kraj
Grupy towarowe
Bahamy*
Belize
Dominika*
Dominikana
Grenada*
Gwatemala
Haiti*
Honduras*
Jamajka*
Kostaryka
Obuwie, nakrycia głowy, parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, laski z
siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z nich; sztuczne
kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
wikliny
Wyroby różne
155 154
3 650 386
2 005 432
522 293
45 744
1 011 674
54 439
37 746
79
10 175 087
230 367
Wyroby różne
102 427
wikliny
5 625 729
366
1 845 538
13 453
2 926 660
590 524
426 501
Wyroby różne
741 826
118
8 573
Kuba
Nikaragua*
St. Kitts i
Nevis*
Panama
Salwador
Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograficzne, kinematograficzne,
pomiarowe, kontrolne, precyzyjne, medyczne i chirurgiczne; zegary ścienne i zegarki
naręczne; instrumenty muzyczne; ich części oraz akcesoria
Wyroby różne
transportowe
siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z nich; sztuczne
kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
transportowe
5 497
13 217 745
130 610
114 473
44 742
795 365
17 884 314
481 884
183 661
1 774 875
494
* eksportuje się tylko te grupy towarowe
W eksporcie do krajów Ameryki Południowej również dominowały maszyny i urządzenia (najwyższa
wartość eksportu w przypadku Brazylii – 80,3 mln złotych). Grupa ta stanowi jedyną eksportowaną
do Gujany.
Na drugim miejscu znalazły się tworzywa sztuczne, eksportowane do siedmiu krajów (w tym również
do Brazylii – 11,6 mln złotych), zaś na trzecim towary z grupy pojazdów, statków powietrznych… (tu
również dominuje Brazylia z wartością eksportu prawie 10 mln złotych).
Tabela 30. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Ameryki Południowej w latach 2010-2013
Kraj
Grupy towarowe
9 087 184
Argentyna
3 667 555
transportowe
Boliwia*
Brazylia
transportowe
transportowe
119
1 303 097
796 726
68 952
80 334 831
11 683 883
9 949 214
Chile
Ekwador
Gujana*
Kolumbia
Wyroby różne
1 987 655
34 146
Wyroby różne
Peru
Surinam*
Trinidad i
Tobago
Urugwaj
transportowe
Wyroby różne
wikliny
Wyroby różne
wikliny
Wenezuela
1 342 901
1 148 419
23 331
11 312
17 215 146
1 862 442
433 363
226 136
Wyroby różne
Paragwaj
26 513 548
* eksportuje się tylko te grupy towarowe
120
58 270
56 500
2 352 600
404 714
75 472
111 913
460 929
102 246
99 260
4 832 345
548 092
149 619,00 zł
9 035 138
770 713
272 292
IMPORT
importowanych grup towarowych, były metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych przy
czym największą wartość ta grupa osiągnęła (tak jak w eksporcie) w przypadku Niemiec (1,3 mld
złotych w latach 2010-2013). Towary o najmniejszej wartości z tej grupy importowano z Estonii.
Na drugim miejscu znalazły się tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku,
a największą wartość ta grupa osiągnęła również w przypadku Niemiec (2,7 mld złotych). Towary
o najmniejszej wartości z tej grupy importowano z Chorwacji.
Trzecią w kolejności jest grupa towarowa maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny;
części do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji
i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń, importowana
z 9 państw, przy czym największa wartość ta grupa osiągnęła również w przypadku Niemiec.
Tabela 31. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów UE w latach 2010-2013
Kraj
Austria
Belgia
Bułgaria
Chorwacja
Cypr
Dania
Estonia
Finlandia
zł (suma za lata
2010-2013)
Grupy towarowe
transportowe
Produkty mineralne
transportowe
wikliny
121
207 716 871
132 433 933
125 644 247
484 150 410
308 233 427
229 615 001
467 219 488
32 390 819
10 767 230
3 304 503
3 296 626
2 557 304
9 103 614
7 372 621
204 615
125 601 146
35 754 769
22 390 666
23 661 905
8 997 754
7 485 329
128 776 993
92 344 651
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Niderlandy
Niemcy
Portugalia
Republika
Czeska
transportowe
Produkty mineralne
Produkty mineralne
wikliny
Obuwie, nakrycia głowy, parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, laski z siodełkiem,
bicze, szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z nich; sztuczne kwiaty;
122
79 474 975
299 634 668
298 711 459
196 142 708
51 394 681
25 819 647
23 891 805
276 936 484
165 512 401
120 798 003
20 812 196
16 954 868
7 388 933
29 485 582
21 070 258
17 814 200
277 172 803
238 205 978
179 078 569
31 176 643
17 934 491
13 286 268
1 619 564 608
434 351 327
202 535 149
2 858 933 800
2 728 112 639
1 653 430 680
74 172 520
20 158 558
19 432 671
440 519 547
308 088 238
258 858 980
wikliny
Rumunia
Słowacja
Produkty mineralne
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka
Brytania
Włochy
140 265 545
89 746 432
24 846 337
1 306 062 630
738 983 806
288 459 886
81 578 705
41 341 886
30 249 887
391 621 771
100 119 272
60 797 842
202 088 396
98 181 025
51 025 280
350 605 214
229 853 449
213 175 594
546 131 710
467 319 292
186 726 715
Z krajów Europy Środkowo-Wschodniej najczęściej importowano następujące trzy grupy towarowe:
metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych (z 10 krajów), tworzywa sztuczne i wyroby
z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku (8 krajów) oraz produkty przemysłu chemicznego i przemysłów
pokrewnych i drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka; wyroby ze słomy,
z esperanto i innych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i wyroby z wikliny (po 6 krajów).
W przypadku metali nieszlachetnych, importowano głównie ze Słowacji (1,3 mld złotych), Bułgarii
i Czech (po niespełna 0,5 mld złotych). Towary z grupy tworzyw sztucznych, również pochodziły
najczęściej ze Słowacji i Czech (odpowiednio 0,7 i 0,3 mld złotych). Pozostałe towary pochodziły
przede wszystkim z Czech (produkty przemysłu chemicznego) oraz Białorusi (drewno i wyroby
z drewna).
123
Tabela 32. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Europy Środkowo-Wschodniej w latach 2010-2013
Kraj
Albania
Białoruś
Grupy towarowe
Bośnia i
Hercegowina
Bułgaria
Produkty mineralne
Chorwacja
transportowe
Estonia
Litwa
Łotwa
Macedonia
Rumunia
128 870
63 845
213 476 549
181 821 567
136 610 341
20 023 498
4 517 785
974 259
467 219 488
32 390 819
10 767 230
3 304 503
3 296 626
2 557 304
23 661 905
8 997 754
7 485 329
Produkty mineralne
29 485 582
17 814 200
17 934 491
1 943 845
Republika
Czeska
Łączna wartość
w zł (suma za
lata 2010-2013)
183 641
124
21 070 258
31 176 643
13 286 268
1 802 808
1 543 505
440 519 547
308 088 238
258 858 980
140 265 545
89 746 432
Serbia
transportowe
Słowacja
Produkty mineralne
Słowenia
Ukraina
Produkty mineralne
24 846 337
19 764 045
5 064 057
4 813 575
1 306 062 630
738 983 806
288 459 886
81 578 705
41 341 886
30 249 887
344 328 564
204 859 648
202 247 323
202 088 396
98 181 025
Węgry
51 025 280
importowanych grup towarowych, były maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części
do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji
i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń – dominowały
Chiny z importem o wartości przekraczającym 1 mld złotych.
Na drugim miejscu znalazły się tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku,
a największą wartość ta grupa osiągnęła w przypadku Singapuru i Tajlandii (ok. 25 mln złotych).
Trzecią grupą są metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych przy czym największą
wartość ta grupa osiągnęła w przypadku Chin (niespełna 0,5 mld złotych).
Tabela 33. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Dalekiego Wschodu w latach 2010-2013
Kraj
Chiny
Filipiny
zł (suma za lata
2010-2013)
Grupy towarowe
transportowe
125
1 203 566 782
475 100 410
418 007 267
5 205 858
Hongkong
Indonezja
Japonia
transportowe
Singapur
Tajlandia
Tajwan
53 720 973
17 443 860
13 404 799
15 789 884
Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe,
kontrolne, precyzyjne, medyczne i chirurgiczne; zegary ścienne i zegarki naręczne;
instrumenty muzyczne; ich części oraz akcesoria
Malezja
506 429
Makau
1 043 373
Wyroby różne
transportowe
transportowe
4 211 707
3 980 437
741 536 458
11 292 671
7 650 886
4 696 320
104 636
7 560
10 072 160
5 379 630
2 593 217
76 441 470
29 402 424
25 327 013
24 066 101
69 135 795
126
3 054 126
2 054 317
96 039 195
18 097 307
Wyroby różne
Wietnam
31 119 508
14 281 022
7 288 211
Te same grupy towarowe dominowały w przypadku importu z krajów Bliskiego Wschodu. Na
pierwszym miejscu znalazły się maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich;
obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń – dominował Izrael
z importem o wartości ponad 70 mln złotych.
Na drugim miejscu znalazły się metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych przy czym
największą wartość ta grupa osiągnęła w przypadku Zjednoczonych Emiratów Arabskich (92,5 mln
złotych). Tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku, importowane były z 4
krajów (tak samo jak metale nieszlachetne), a największą wartość ta grupa osiągnęła w przypadku
Egiptu (8,2 mln złotych).
Tabela 34. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Bliskiego Wschodu w latach 2010-2013
Kraj
Grupy towarowe
Arabia Saudyjska
Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich;
urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do
rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie
Bahrajn*
Cypr
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki i podobnych materiałów;
wyroby ceramiczne; szkło i wyroby ze szkła
5 803 255
9 103 614
Produkty mineralne
7 372 621
Irak*
Iran
362 350
31 689
204 615
13 538 658
Produkty mineralne
Egipt
77 454 261
8 244 517
1 378 780
1 163 913
127
648 267
53 200
552
Izrael
17 061 066
Produkty mineralne
Jordania*
Katar*
Ścier drzewny lub z innego włóknistego materiału celulozowego; papier lub
tektura z odzysku (makulatura i odpady); papier lub tektura oraz wyroby z nich
Liban
Oman
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale
szlachetne, metale platerowane metalem szlachetnym i wyroby z nich;
sztuczna biżuteria, monety
Wyroby różne
Drewno i wyroby z drewna; węgiel drzewny; korek i wyroby z korka; wyroby ze
słomy, z esperanto i innych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie i
wyroby z wikliny
Zjednoczone
Emiraty Arabskie
2 060
547
1 682 701
1 051 855
389
52 472
5 543
2 770
4 075 348
1 567
Wyroby różne
Turcja
3 934 968
211 384
Produkty mineralne
Syria
123 782 191
358 525
57 067
10 893
129 148 574
63 259 888
57 338 364
92 527 552
688 803
144 111
* jedyne importowane grupy towarowe
W imporcie z państw Ameryki Środkowej dominują towary z grupy maszyny i urządzenia
mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku,
urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie
128
dodatkowe do tych urządzeń – liderem w tym wypadku jest Panama (wartość importu: 13,3 mln
złotych). Drugą grupą towarową (importowaną z dwóch krajów: Honduras i Salwadoru), są materiały
i wyroby włókiennicze, zaś pozostałe grupy towarów wyszczególnione w poniższej tabeli,
importowane są z jednego (ale nie tego samego) kraju.
Tabela 35. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Ameryki Środkowej w latach 2010-2013
Kraj
Grupy towarowe
Barbados*
3 611
Gwatemala*
4 787 123
38 993
Honduras*
Nikaragua*
Panama*
siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z nich;
sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
wyroby z wikliny
Salwador*
20 218
2 369
59 129
13 371 306
63 270
408
2 830
Trzy dominujące grupy towarowe importowane z krajów Ameryki Południowej, to: maszyny
i urządzenia mechaniczne; sprzęt elektryczny; części do nich; urządzenia do rejestracji i odtwarzania
dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części
i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń – liderem jest Brazylia z wartością importu prawie 38 mln
złotych.; gotowe artykuły spożywcze; napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet; tytoń i przemysłowe
namiastki tytoniu – importowane przede wszystkim z Argentyny (11,8 mln złotych); oraz produkty
pochodzenia roślinnego – importowane z Chile (8,6 mln złotych) oraz Argentyny (0,3 mln złotych).
129
Tabela 36. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Ameryki Południowej w latach 2010-2013
Kraj
Grupy towarowe
11 839 172
Argentyna
1 386 374
Boliwia*
Brazylia
Chile
Ekwador*
Kolumbia
Peru
wyroby z wikliny
Produkty mineralne
Urugwaj*
71 606
81 246 471
37 839 511
3 156 407
siodełkiem, bicze, szpicruty i ich części; preparowane pióra i wyroby z nich;
sztuczne kwiaty; wyroby z włosów ludzkich
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale
szlachetne, metale platerowane metalem szlachetnym i wyroby z nich;
sztuczna biżuteria, monety
8 630 157
5 903 096
5 113 824
1 031
4 604 882
718 272
2 214
12 158 007
1 857 019
587 827
Trinidad i Tobago*
264 729
Skóry i skórki surowe, skóry wyprawione, skóry futerkowe i wyroby z nich;
wyroby siodlarskie i rymarskie; artykuły podróżne, torby ręczne i podobne
pojemniki; artykuły z wnętrzności zwierzęcych (z wyjątkiem wnętrzności
jedwabników)
5 004
338 633
Jednym z elementów badania była również charakterystyka podkarpackiego handlu
wewnątrzgałęziowego. Otóż handel wewnątrzgałęziowy ma miejsce wówczas, gdy dany kraj
130
jednocześnie eksportuje i importuje podobne typy wyrobów. Dzieje się tak dlatego, iż poszczególne
gałęzie wytwarzają szeroką gamę jakościowo i gatunkowo odrębnych, ale i wysoce substytucyjnych
produktów.36
Analiza wielkości handlu wewnątrzgałęziowego w województwie podkarpackim wskazuje jego duże
znaczenie dla gospodarki regionu. Szczególnie dużą wartość nominalną mają towary zakwalifikowane
do grup maszyny i urządzenia mechaniczne, dla których wielkość handlu wewnątrzgałęziowego
wzrosła niemal dwukrotnie. Wysokim poziomem handlu wewnątrzgałęziowego charakteryzują się
metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych, a w dalszej kolejności tworzywa sztuczne
i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku oraz pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające.
Znikoma jest natomiast wielkość handlu wewnątrzgałęziowego w grupie dzieła sztuki, przedmioty
kolekcjonerskie i antyki.
W poniższej tabeli przedstawiono wielkość handlu zagranicznego w województwie dla
poszczególnych grup towarowych.
Tabela 37. Wielkość handlu wewnątrzgałęziowego w województwie podkarpackim w latach 2010-2013 (w tys. zł)
Grupa towarowa
1
Broń i amunicja
2
Drewno i wyroby z drewna
3
4
Gotowe artykuły spożywcze
5
Maszyny i urządzenia mechaniczne; sprzęt
elektryczny
6
7
nieszlachetnych
8
2010
2011
2012
2013
1 155
944
3 589
6 424
524 177
595 505
669 315
704 736
302
372
677
1 341
228 253
254 186
399 630
494 800
4 932 766
6 019 220
8 091 123
9 170 443
351 258
383 819
408 074
401 277
2 690 353
3 762 443
3 829 765
3 856 398
Obuwie, nakrycia głowy, parasole
85 867
104 862
118 876
165 068
9
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne
lub półszlachetne
10 641
31 681
65 128
75 010
10
Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające
1 182 942
1 549 497
2 115 989
1 940 086
11
Produkty mineralne
274 190
395 448
327 140
409 404
12
326 976
352 648
497 579
505 859
13
pokrewnych
899 546
1 078 850
1 181 887
1 657 048
14
fotograficzne
49 765
58 906
62 269
68 265
15
futerkowe
12 357
17 488
21 003
19 740
16
celulozowego
392 282
434 241
497 517
501 747
17
roślinnego
3 645
5 360
34 570
73 249
18
Tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby
z kauczuku
2 685 555
3 456 633
3 310 420
2 977 114
19
Wyroby różne
284 636
316 093
325 367
318 594
36
Begg D, Fischer S., Dornbusch R., “Ekonomia. Makroekonomia”, PWE, Warszawa 2000 r.
131
20
Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki
358 620
365 680
421 945
340 754
21
Zwierzęta żywe
240 841
244 450
256 425
215 419
Indeksy wyliczone dla poszczególnych sekcji w handlu zagranicznym są relatywnie wysokie wskazując
na duże znaczenie handlu wewnątrzgałęziowego. Dezagregacja danych spowoduje pewne obniżenie
indeksów jednak tabela 37. daje pewien pogląd na znaczenie i zmiany w czasie handlu
wewnątrzgałęziowego w województwie podkarpackim. W większości grup występowała tendencja
wzrostowa, rosła zatem wymiana o charakterze handlu wewnątrzgałęziowego.
132
Wykres 27. Indeksy Grubela-Lloyda w poszczególnych grupach towarowych podkarpackiego handlu w latach 2010-2013
133
W tabeli 38. przedstawiono Indeksy Grubela-Lloyda37 w poszczególnych grupach towarowych (wg
systemu kodowania HS) podkarpackiego handlu zagranicznego w latach 2010-2013. Ten poziom
agregacji danych, również pokazuje duże znaczenie handlu wewnątrzgałęziowego w województwie
podkarpackim. W niektórych grupach cały, bądź niemal cały, handel ma charakter
wewnątrzgałęziowy. Taka sytuacja dotyczy artykułów z żeliwa lub stali, a także mięso i podroby
jadalne, dla których indeks w ostatnim roku wyniósł 0,99. Natomiast w handlu pozostałych
konfekcjonowanych artykułów włókienniczych indeks przyjął wartość 1, co oznacza, że cały handel
przebiega wewnątrzgałęziowo.
Wysokim poziomem wymiany wewnątrzgałęziowej charakteryzowały się także w badanym okresie
grupy towarowe obejmujące aluminium i artykuły z aluminium (0,71 – 0,81), cyna i artykuły z cyny
(0,86 – 0,98), dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki (nawet 0,96), ekstrakty garbników lub
środków barwiących (do 0,92) czy też instrumenty muzyczne (w 2013 r. - 0,97).
Wysoki indeks handlu wewnątrzgałęziowego (0,83 – 0,87) charakteryzuje reaktory jądrowe, kotły,
maszyny i urządzenia mechaniczne. Jest to jednocześnie grupa mająca kluczowe znaczenie
w podkarpackim eksporcie. Jej udział wzrastał z ponad 20 w 2010 r. do blisko 30% w 2013. Podobnie
tworzywa sztuczne i artykuły z nich cechuje wysoki indeks wskazujący na duże znaczenie handlu
wewnątrzgałęziowego. Niemal wszystkie czołowe pod względem udziału w eksporcie grupy
towarowe cechuje wysoki indeks handlu wewnątrzgałęziowego, za wyjątkiem pojazdów
nieszynowych, dla których indeks kształtuje się na poziomie 0,31 – 0,36.
W tłuszczach i olejach pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego wzrósł znacząco indeks handlu
wewnątrzgałęziowego z 0,18 do 0,95. Natomiast w grupie rudy metali indeks spadł z 0,61 w 2010
i 0,85 w 2011 r. do 0, w dwóch kolejnych latach. Kauczuk i artykuły z kauczuku cechuje wzrost
indeksu handlu wewnątrzgałęziowego z 0,58 do 0,97 w 2012 i 0,89 w 2013, jednak przy spadającym
udziale w podkarpackim eksporcie z 15 do 5,5%.
Handel wewnątrzgałęziowy niemal nie występuje m.in. w handlu zbożami, chemikaliami
organicznymi, materiałami roślinnymi do wyplatania, wyrobami ze słomy i in.
Tabela 38. Indeksy Grubela-Lloyda w poszczególnych grupach towarowych (wg HS) podkarpackiego handlu zagranicznego
w latach 2010-2013
2010
2011
2012
2013
1
0,77
0,71
0,81
0,73
2
0,39
0,45
0,46
0,36
3
0,55
0,47
0,74
0,78
4
Artykuły z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki lub podobnych
materiałów
0,54
0,59
0,73
0,64
5
0,87
0,92
0,93
0,99
6
Artykuły ze skóry wyprawionej; wyroby siodlarskie i rymarskie; artykuły
podróżne, torby ręczne i podobne pojemniki; artykuły z jelit zwierzęcych
(inne niż z jelit jedwabników)
0,34
0,42
0,44
0,32
Indeks handlu wewnątrzgałęziowego wykorzystany przez Grubela-‑Lloyda do pomiaru intensywności zjawiska wyraża
stosunek wielkości wymiany wewnątrzgałęziowej do całości handlu mającego miejsce w obrębie i-tej gałęzi z krajem j-tym.
Indeks jest miarą względną i przyjmuje wartości z przedziału [0, 1]. Jeżeli przyjmuje wartość 1, wówczas uznaje się, że cały
handel ma charakter wewnątrzgałęziowy. Jeżeli natomiast 0, to handel wewnątrzgałęziowy w ogóle nie występuje. Źródło:
http://gospodarkanarodowa.sgh.waw.pl/p/gospodarka_narodowa_2006_05-06_05.pdf
37
134
7
Bawełna
0,12
0,17
0,17
0,19
8
0,70
0,52
0,83
0,35
9
Chemikalia nieorganiczne; organiczne lub nieorganiczne związki metali
szlachetnych, metali ziem rzadkich, pierwiastków promieniotwórczych lub
izotopów
0,04
0,05
0,03
0,32
10
0,06
0,03
0,05
0,06
11
0,60
0,53
0,56
0,43
12
0,86
0,98
0,91
0,88
13
Cynk i artykuły z cynku
0,44
0,25
0,07
0,19
14
0,70
0,73
0,75
0,73
15
Drzewa żywe i pozostałe rośliny; bulwy, korzenie i podobne; kwiaty cięte i
liście ozdobne
0,04
0,05
0,23
0,19
16
0,24
0,24
0,36
0,36
17
Dzianiny
0,06
0,11
0,07
0,06
18
0,68
0,93
0,96
0,84
19
Ekstrakty garbników lub środków barwiących; garbniki i ich pochodne;
barwniki, pigmenty i pozostałe substancje barwiące; farby i lakiery; kit i
pozostałe masy uszczelniające; atramenty
0,92
0,79
0,86
0,92
20
Instrumenty muzyczne; części i akcesoria do takich artykułów
0,90
0,10
0,95
0,97
21
Jedwab
0,08
0,39
0,18
0,02
22
0,40
0,27
0,26
0,28
23
0,58
0,63
0,97
0,89
24
Kawa, herbata, maté (herbata paragwajska) i przyprawy
0,30
0,08
0,13
0,33
25
Korek i artykuły z korka
0,25
0,28
0,08
0,11
26
Książki, gazety, obrazki i pozostałe wyroby przemysłu poligraficznego,
drukowane; manuskrypty, maszynopisy i plany
0,29
0,21
0,14
0,15
27
Lokomotywy pojazdów szynowych, tabor szynowy i jego części; osprzęt i
elementy torów kolejowych lub tramwajowych i ich części; komunikacyjne
urządzenia sygnalizacyjne wszelkich typów - mechaniczne (włączając
elektromechaniczne)
0,63
0,48
0,45
0,28
28
Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze
dźwięku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz części i akcesoria
do tych artykułów
0,78
0,77
0,81
0,79
29
Materiały fotograficzne lub kinematograficzne
0,76
0,55
0,14
0,20
30
Materiały roślinne do wyplatania; produkty pochodzenia roślinnego, gdzie
indziej niewymienione ani niewłączone
0,00
0,02
0,00
0,01
31
Materiały wybuchowe; wyroby pirotechniczne; zapałki; stopy piroforyczne;
niektóre materiały łatwopalne
0,05
0,13
0,12
0,29
32
Meble; pościel, materace, stelaże pod materace, poduszki i podobne
artykuły wypychane; lampy i oprawy oświetleniowe, gdzie indziej
niewymienione ani niewłączone; reklamy świetlne, podświetlane tablice i
znaki informacyjne i podobne; budynki prefabrykowane
0,28
0,29
0,29
0,27
33
0,83
0,69
0,39
0,37
34
0,85
0,85
0,91
0,99
35
Mydło, organiczne środki pow. Czynne, preparaty piorące, prep. Smarowe,
woski syntetyczne, woski preparowane, prep. Do czyszczenia lub
szorowania, świece i art. Podobne, pasty modelarskie, "woski dentystyczne"
0,25
0,24
0,22
0,25
135
oraz prep. Dentystyczne prod. Na bazie gipsu
36
0,25
0,57
0,70
1,00
37
0,52
0,89
0,91
0,86
38
Narzędzia, przybory, noże, łyżki, widelce i pozostałe sztućce z metali
nieszlachetnych; ich części z metali nieszlachetnych
0,25
0,27
0,22
0,25
39
Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce różne; rośliny przemysłowe
lub lecznicze; słoma i pasza
0,71
0,74
0,48
0,50
40
Nawozy
0,60
0,59
0,56
0,48
41
0,43
0,44
0,49
0,54
42
Obuwie, getry i podobne artykuły; części tych artykułów
0,66
0,67
0,69
0,82
43
0,10
0,11
0,16
0,22
44
0,28
0,32
0,30
0,41
45
Olejki eteryczne i rezinoidy; preparaty perfumeryjne, kosmetyczne lub
toaletowe
0,75
0,60
0,46
0,44
46
0,97
0,76
0,79
0,97
47
Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów
0,83
0,98
0,89
0,94
48
Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji; substancje
bitumiczne; woski mineralne
0,67
0,74
0,73
0,94
49
Papier i tektura; artykuły z masy papierniczej, papieru lub tektury
0,81
0,84
0,88
0,81
50
Parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, stołki myśliwskie, bicze, szpicruty
i ich części
0,49
0,06
0,28
0,15
51
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne,
metale szlachetne, metale platerowane metalem szlachetnym i artykuły z
nich; sztuczna biżuteria; monety
0,52
0,66
0,49
0,39
52
Pióra i puch preparowane oraz artykuły z piór lub puchu; kwiaty sztuczne;
artykuły z włosów ludzkich
0,97
0,76
0,97
0,93
53
0,31
0,32
0,36
0,33
54
Pozostałe konfekcjonowane artykuły włókiennicze; zestawy; odzież używana
i artykuły włókiennicze używane; szmaty
0,85
0,81
0,92
1,00
55
Pozostałe metale nieszlachetne; cermetale; artykuły z tych materiałów
0,53
0,53
0,34
0,31
56
Pozostałe włókna roślinne; przędza papierowa i tkaniny z przędzy
papierowej
0,29
0,52
0,54
0,17
57
Pozostałości i odpady przemysłu spożywczego; gotowa pasza dla zwierząt
0,51
0,10
0,16
0,45
58
0,67
0,87
0,73
0,83
59
0,60
0,80
0,84
0,53
60
Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty
pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone
0,08
0,03
0,36
0,10
61
Produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani
niewłączone
0,59
0,98
0,87
0,90
62
Produkty przemysłu młynarskiego; słód; skrobie; inulina; gluten pszenny
0,61
0,31
0,08
0,27
63
Przetwory z mięsa, ryb lub skorupiaków, mięczaków lub pozostałych
bezkręgowców wodnych
0,25
0,34
0,63
0,46
64
Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub pozostałych części roślin
0,39
0,29
0,84
0,96
65
Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze
0,17
0,13
0,07
0,07
66
Przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne, kinematograficzne,
pomiarowe, kontrolne, precyzyjne, medyczne lub chirurgiczne; ich części i
akcesoria
0,51
0,43
0,41
0,40
136
67
Reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części
0,87
0,86
0,86
0,83
68
0,65
0,62
0,61
0,61
69
Rudy metali, żużel i popiół
0,61
0,85
0,00
0,00
70
Ryby i skorupiaki, mięczaki i pozostałe bezkręgowce wodne
0,22
0,28
0,36
0,00
71
Skóry futerkowe i futra sztuczne; wyroby z nich
0,56
0,84
0,53
0,19
72
Skóry i skórki surowe (inne niż skóry futerkowe) oraz skóry wyprawione
0,32
0,44
0,57
0,55
73
Sól; siarka; ziemie i kamienie; materiały gipsowe, wapno i cement
0,28
0,29
0,30
0,37
74
0,49
0,56
0,69
0,56
75
0,03
0,00
0,89
0,03
76
Substancje białkowe; skrobie modyfikowane; kleje; enzymy
0,36
0,28
0,28
0,50
77
Szelak; gumy, żywice oraz pozostałe soki i ekstrakty roślinne
0,41
0,77
0,22
0,27
78
0,55
0,55
0,55
0,47
79
Ścier z drewna lub z pozostałego włóknistego materiału celulozowego;
papier lub tektura, z odzysku (makulatura i odpady)
0,58
0,58
0,00
0,48
80
Tekstylia impregnowane, pokryte, powleczone lub laminowane; artykuły
włókiennicze do celów technicznych
0,48
0,38
0,42
0,51
81
Tkaniny specjalne; tkaniny rózgowe; koronki; tkaniny obiciowe;
pasmanteria; hafty
0,24
0,30
0,30
0,27
82
Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich
rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub
roślinnego
0,18
0,23
0,82
0,95
83
0,92
0,81
0,77
0,75
84
Tytoń i przemysłowe namiastki tytoniu
0,34
0,64
0,75
0,00
85
0,85
0,85
0,64
0,65
86
Wata, filc i włókniny; przędze specjalne; szpagat, powrozy, linki i liny oraz
artykuły z nich
0,51
0,42
0,53
0,55
87
Wełna, cienka lub gruba sierść zwierzęca; przędza i tkanina z włosia
końskiego
0,11
0,15
0,08
0,04
88
0,15
0,16
0,27
0,22
89
0,08
0,13
0,10
0,08
90
Wyroby ceramiczne
0,87
0,74
0,82
0,72
91
Wyroby ze słomy, z esparto lub pozostałych materiałów do wyplatania;
wyroby koszykarskie oraz wyroby z wikliny
0,09
0,11
0,08
0,04
92
0,97
0,52
0,44
0,49
93
Zboża
0,00
0,12
0,00
0,00
94
0,71
0,88
0,81
0,79
95
Zwierzęta żywe
0,32
0,48
0,44
0,55
96
Żeliwo i stal
0,63
0,85
0,78
0,74
Względne podobieństwo struktur gospodarek, przy równoczesnych dysproporcjach rozwojowych
oraz różnicach w poziomie technologicznym polskich i zachodnioeuropejskich produktów
przemysłowych wpływa aktywizująco na rozwój handlu wewnątrzgałęziowego w tej grupie towarów.
W przypadku towarów homogenicznych (np. rolnych, spożywczych, drewna, środków barwiących
i farb) duży udział handlu wewnątrzgałęziowego w obrotach woj. podkarpackiego jest negatywnym
zjawiskiem, gdyż oznacza, że popyt i konsumpcja z produktów krajowych przesunęły się w kierunku
137
towarów zagranicznych, wskutek czego zmniejszyła się ich produkcja, zatrudnienie i dochody.
Ponadto w przypadku żywności napływ tanich produktów powoduje, że konsumenci dysponujący
niskimi dochodami i nie mający świadomości skutków spożywania wysoko przetworzonych
produktów nabywając je mają większe ryzyko zachorowań na choroby cywilizacyjne, a tym samym
zwiększają wydatki publiczne i prywatne na leczenie. Reasumując: rozwój handlu
wewnątrzgałęziowego przynosi gospodarce województwa podkarpackiego korzyści, gdy
przedmiotem eksportu są towary o wysokim stopniu przetworzenia gwarantujące osiągnięcie
korzystnego terms of trade38, zaś import przyczynia się do podniesienia poziomu innowacyjności
i rozwoju krajowej produkcji.39
5.4.
ZRÓŻNICOWANIE
W WOJEWÓDZTWIE
PRZESTRZENNE
HANDLU
ZAGRANICZNEGO
Jednym z elementów badania była analiza przestrzennego zróżnicowania pod względem rozwoju
handlu zagranicznego w JST na poziomie powiatów województwa podkarpackiego w latach 2010,
2011, 2012, 2013.
Podstawowym celem analizy taksonomicznej jest ocena poziomu zróżnicowania obiektów opisanych
za pomocą zestawu cech statystycznych oraz określenie skupisk tychże obiektów pod względem
podobieństwa rozwoju, a także otrzymanie jednorodnych klas obiektów ze względu
na charakteryzujące je właściwości.
W niniejszym raporcie do oceny stopnia zróżnicowania powiatów pod względem handlu
zagranicznego, zastosowana została metoda porządkowania liniowego ze wzorcem. W tym celu
skorzystano z miary zaproponowanej przez Z. Hellwiga40. Zatem przeprowadzono ranking powiatów
w oparciu o czynniki odnoszące się wyłącznie do zagadnień związanych z handlem zagranicznym
wewnątrz- oraz zewnątrz-wspólnotowym:
x1 eksport masa netto / ludność,
x2 eksport wartość / eksporterzy,
x3 import wartość / importerzy ,
x4 eksport masa netto / eksporterzy,
x5 import masa netto / importerzy,
x6 udział eksporterów w podmiotach gospodarki narodowej ogółem,
x7 udział importerów w podmiotach gospodarki narodowej ogółem,
x8 eksporterzy na 10 tys. mieszkańców,
x9 importerzy na 10 tys. mieszkańców.
Na podstawie wskaźników przypisanych w danym roku do poszczególnych powiatów, stworzona
została tzw. macierz obserwacji. Wskaźniki cząstkowe poddane zostały badaniu korelacji, w celu
38
Z ang. warunki wymiany
39
40 Metoda opisana również przez M. Stec w artykule: „Ranking poziomu rozwoju krajów Unii Europejskiej”, Gospodarka
Narodowa Nr 7-8/2008.
138
wyeliminowania zbędnych danych. Otrzymane wskaźniki poddano wyliczeniom, w tym standaryzacji,
obliczeniom odległości od wzorca, a finalnie stworzeniu wskaźnika syntetycznego.
Otrzymano w ten sposób hierarchię obiektów – powiatów, uporządkowanych liniowo, które
pogrupowane zostały w klasy za pomocą wzoru z wykorzystaniem średniej oraz odchylenia
standardowego (Panek, 2009)41.
Na podstawie uzyskanych wartości syntetycznego taksonomicznego miernika zróżnicowania poziomu
handlu zagranicznego w regionie podkarpackim, przeprowadzono klasyfikację powiatów. Podstawą
uzyskania klas są przedziały, jakie przedmiotowy miernik przyjmuje dla konkretnego powiatu w
oparciu o średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe. Klasy badanych obiektów uzyskuje się,
wykorzystując następujący schemat (Makać, 1998)42:
Przedział
Poziom konkurencyjności
bardzo dobry
dobry
przeciętny
-S
niski
Obliczenia pozwoliły na uszeregowanie powiatów jak w poniższych tabelach:
2011
2010
Mielecki
Dębicki
Stalowowolski
M. Krosno
Ropczycko-sędziszowski
Tarnobrzeski
Sanocki
Leżajski
M. Rzeszów
Rzeszowski
Przeworski
M. Przemyśl
M. Tarnobrzeg
Jasielski
Łańcucki
Kolbuszowski
Jarosławski
Brzozowski
Niżański
Bieszczadzki
Krośnieński
Przemyski
Strzyżowski
Lubaczowski
Leski
41
42
0,83
0,82
0,78
0,75
0,70
0,67
0,65
0,64
0,60
0,58
0,53
0,49
0,48
0,47
0,47
0,42
0,33
0,31
0,27
0,23
0,22
0,20
0,18
0,07
0,00
Mielecki
Dębicki
Stalowowolski
Leżajski
M. Krosno
Tarnobrzeski
Sanocki
M. Rzeszów
Rzeszowski
M. Tarnobrzeg
Przeworski
Jasielski
Łańcucki
M. Przemyśl
Kolbuszowski
Jarosławski
Brzozowski
Bieszczadzki
Krośnieński
Niżański
Strzyżowski
Przemyski
Lubaczowski
Leski
Panek T., „Statystyczne metody wielowymiarowej analizy porównawczej”, SGH, Warszawa 2009 r.
Makać W., „Ranking pod względem sytuacji na rynku pracy”, Wiadomości Statystyczne nr 5., 1995 r.
139
0,82
0,81
0,78
0,73
0,72
0,69
0,67
0,65
0,55
0,55
0,52
0,45
0,42
0,42
0,42
0,35
0,28
0,28
0,24
0,22
0,21
0,19
0,19
0,19
0,04
2013
2012
Mielecki
Stalowowolski
M. Krosno
Tarnobrzeski
Sanocki
Dębicki
Rzeszowski
M. Rzeszów
Leżajski
Przeworski
M. Tarnobrzeg
M. Przemyśl
Jasielski
Łańcucki
Kolbuszowski
Jarosławski
Przemyski
Brzozowski
Niżański
Krośnieński
Strzyżowski
Bieszczadzki
Lubaczowski
Leski
0,82
0,75
0,68
0,68
0,67
0,63
0,59
0,59
0,58
0,55
0,49
0,47
0,46
0,45
0,41
0,37
0,33
0,31
0,26
0,26
0,22
0,20
0,19
0,02
-0,04
Mielecki
Tarnobrzeski
Stalowowolski
M. Krosno
Dębicki
Sanocki
Rzeszowski
M. Rzeszów
Leżajski
Przeworski
M. Tarnobrzeg
Jasielski
M. Przemyśl
Kolbuszowski
Łańcucki
Przemyski
Jarosławski
Brzozowski
Krośnieński
Niżański
Bieszczadzki
Strzyżowski
Lubaczowski
Leski
0,79
0,71
0,71
0,64
0,62
0,61
0,61
0,58
0,54
0,50
0,48
0,45
0,44
0,39
0,35
0,35
0,28
0,27
0,26
0,24
0,21
0,18
0,16
0,14
-0,04
W całym badanym okresie, w czołówce utrzymywały się, czyli cechowały się najwyższą wartością
syntetycznego wskaźnika, te same powiaty: mielecki, stalowowolski, miasto Krosno oraz powiat
tarnobrzeski (poza rokiem 2010). Podobna sytuacja ma miejsce na samym końcu zestawienia, na
którym niezmiennie znajdują się powiaty: strzyżowski, lubaczowski i leski, przy czym ten ostatni jako
jedyny cechuje się ujemną wartością wskaźnika.
Wyniki obliczeń potwierdzają dane przedstawione we wcześniejszych fragmentach niniejszego
raportu. Pokrywają się zarówno z obliczeniami dotyczącymi udziału poszczególnych jednostek NUTS 4
w generowaniu podkarpackiego eksportu jak i importu oraz jego wartości. W obu przypadkach
najwyższą konkurencyjnością cechują się powiaty dobre oraz bardzo dobre. Obliczenie wskaźnika
syntetycznego, pozwoliło na uszeregowanie powiatów, które w świetle wyżej wymienionych
czynników cząstkowych, plasowały się gdzieś pomiędzy powiatami bardzo dobrymi a powiatami
o niskim poziomie konkurencyjności. Widać, że np. w przypadku powiatu ropczycko-sędziszowskiego,
z roku na rok następowało obniżenie wskaźnika. Pomimo to nadal znajduje się on w grupie powiatów
dobrych, a w roku 2010 zaliczał się nawet do powiatów bardzo dobrych. Co ciekawe, przez cały czas
wyprzedza on takie powiaty jak rzeszowski czy miasto Rzeszów, uzyskując wyższą wartość
syntetycznego wskaźnika. Wpływ na taki stan rzeczy mógł mieć np. fakt, że pomimo tego, iż powiat
ropczycko-sędziszowski zamieszkuje o połowę mniej osób niż powiat rzeszowski, to dynamika
eksportu (biorąc pod uwagę stosunek wartości eksportu w roku 2010 do roku 2013) jest wyższa
w tym pierwszym i niższa jedynie o ok. 13% niż w samym Rzeszowie.
140
Biorąc pod uwagę średnią wartość wskaźnika dla podregionów w 2013, najlepszy wynik osiągnął
podregion tarnobrzeski (0,57). „Najsłabszy” z przynależących do niego powiatów, został
zakwalifikowany jako przeciętny (powiat niżański). Drugi w kolejności był podregion rzeszowski
(0,43), w przypadku którego dwa powiaty osiągnęły przeciętną wartość wskaźnika, zaś jeden niską.
Jako trzeci uplasował się podregion krośnieński (0,33), a ostatni przemyski (0,31).
5.5.
CHARAKTERYSTYKA HANDLU PRZYGRANICZNEGO I JEGO ZNACZENIE
Handel przygraniczny jest jednym z najważniejszych czynników aktywizujących gospodarkę regionów
przygranicznych.43 Na wielkość ruchu granicznego oraz występowanie handlu przygranicznego
wpływają różne czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, przede wszystkim relacje cenowe towarów po
obu stronach granicy, braki podażowe na rynku wewnętrznym danego kraju oraz możliwość
przekraczania granicy. Zatem, od ich kształtowania zależeć będzie rozwój handlu przygranicznego,
który jest jedną z form współpracy transgranicznej, sprzyja jej rozwijaniu i zacieśnianiu oraz poprawie
warunków życia mieszkańców regionów przygranicznych.
W skład polskiej strefy przygranicznej przy granicy z Ukrainą wchodzi 1 575 miejscowości, położonych
w 97 gminach i 19 powiatach, z tego na terenie województwa podkarpackiego znajduje się 588
miejscowości położonych w 43 gminach i 8 powiatach. Drogowe przejścia graniczne to Budomierz,
Korczowa, Medyka i Krościenko, zaś kolejowe: Werchrata i Przemyśl. Granica Polski z Ukrainą
przebiegająca przez województwo wynosi 239 km.
Rysunek 2. Przejścia graniczne na granicy polsko-ukraińskiej w województwie podkarpackim, 2014 r.
Źródło: http://www.bieszczadzki.strazgraniczna.pl/
43
„Analiza sytuacji społeczno-gospodarczej pogranicza polsko-ukraińskiego”, M. Karapyta, M. Cierpiał-Wolan, Rzeszów,
2009 r.
141
Badania obrotów towarów i usług prowadzone przez Urząd Statystyczny w Rzeszowie są odpowiedzią
na zapotrzebowanie informacyjne w kontekście uwarunkowań międzynarodowych – wejście Polski
do strefy Schengen oraz podpisanie w 2008 r. Umowy między Rządem Rzeczpospolitej Polskiej
a Gabinetem Ministrów Ukrainy o zasadach małego ruchu granicznego. Badania te są tym bardziej
istotne, że wschodnia granica Polski jest zewnętrzną granicą Unii Europejskiej.44 Publikacje i statystyki
US stanowiły zatem główne źródło danych dla opracowania niniejszego podrozdziału.
Największe natężenie ruchu granicznego w 2013 r. występowało na przejściu drogowym w Medyce,
gdzie dokonano ponad 4,9 mln odpraw, tj. 15,6% odpraw na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na
terenie Polski i 29,5% odpraw na granicy polsko-ukraińskiej. W porównaniu z 2012 r. liczba odpraw
na przejściu w Medyce była o 8,8% większa. Wśród przekraczających granicę przez to przejście
zdecydowaną większość stanowili cudzoziemcy (89,5%). Na przejściu w Medyce 35,1% to piesi.45
Biorąc jednak pod uwagę wydatki, najwyższe były ponoszone przez cudzoziemców zmotoryzowanych
(93,6% wydatków ogółem wśród cudzoziemców przekraczających granicę na terenie
podkarpackiego).
Blisko 1/3 cudzoziemców przekraczających zewnętrzną granicę UE na terenie Polski jest
rejestrowanych w województwie podkarpackim.
Z danych GUS wynika, że zarówno cudzoziemcy jak i Polacy przekraczają granicę głównie w celu
dokonania zakupów (taki cel deklarowało 82,6% cudzoziemców oraz 87,6% Polaków przekraczających
polski odcinek zewnętrznej granicy UE), przy czym najwyższy odsetek tych wskazań miał miejsce
w przypadku granicy polsko-ukraińskiej (w odniesieniu do cudzoziemców). Pozostałe osoby
przybywały do naszego kraju w celach zawodowych, turystycznych oraz w odwiedziny. Odnosząc te
dane do województwa podkarpackiego, mniej więcej taki sam odsetek Polaków i cudzoziemców,
przekraczał granicę w celu dokonania zakupów (odpowiednio 84,6 i 87,8%).
Wykres 28. Cele wyjazdów Polaków przekraczających granicę polsko-ukraińską w woj. podkarpackim (III kw. 2013 r.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie „Badania obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na
terenie Polski w III kwartale 2013 roku”, Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 2013 r.
44
Tamże
„Ruch graniczny oraz przepływ towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w roku 2013”,
Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 2014 r.
45
142
Polacy częściej niż cudzoziemcy przekraczali granicę w celach turystycznych (6,1%) oraz w celu
odwiedzin (6,5%), zaś rzadziej po to by pracować.
Wykres 29. Cele wyjazdów cudzoziemców przekraczających granicę polsko-ukraińską w woj. podkarpackim (III kw. 2013
r.)
Największy odsetek osób przekraczających granicę codziennie (zarówno wśród obcokrajowców, jak
i Polaków) lub kilka razy w tygodniu (w przypadku Polaków), również miał miejsce na granicy polskoukraińskiej. W ciągu ostatnich czterech lat nastąpiło zmniejszenie częstotliwości przekraczania
granicy polsko-ukraińskiej. Odsetek codziennych przekroczeń tego odcinka granicy przez Polaków
zmniejszył się w stosunku do lat wcześniejszych, do 6,2% w I kwartale 2009 r. oraz 2,9% w IV kwartale
2009 r. i na zbliżonym poziomie utrzymywał się do 2013 r. Zwiększył się natomiast w tym okresie
udział przekroczeń granicy z Ukrainą kilka razy w miesiącu, zmniejszył się udział przekroczeń tego
odcinka granicy kilka razy w tygodniu (z 38,8% w 2009 r. do 30,2% w 2013 r.). Zmniejszanie
częstotliwości przekroczeń granicy zarówno wśród cudzoziemców, jak i Polaków wiąże się w pewnym
stopniu z wprowadzeniem zaostrzonych przepisów celnych.46 W samym województwie
podkarpackim, odsetek cudzoziemców którzy w 2013 przekraczali granicę polsko-ukraińską
codziennie wyniósł 4,6%, natomiast połowa osób przekraczała granicę kilka razy w tygodniu.
Szacunkowa wartość zakupionych w Polsce towarów i usług przez cudzoziemców przekraczających
zewnętrzną granicę Unii Europejskiej w 2013 r. wyniosła 8,2 mld zł, natomiast wydatki poniesione za
granicą przez Polaków w tym okresie wyniosły 698,4 mln zł. W porównaniu z rokiem 2012 wydatki
cudzoziemców były wyższe o 23,4%, a Polaków o 7,8%. Biorąc jednak pod uwagę województwo
podkarpackie, szacunkowa wartość zakupionych w Polsce towarów i usług przez obcokrajowców
przekraczających granicę polsko-ukraińską w 2013 r. wyniosła ponad 2,4 mld zł.47 Zauważalny jest
trend wzrostowy, gdyż w 2012 r. było to 1,9 mld zł.
Wydatki poniesione w Polsce przez cudzoziemców przekraczających granicę w województwie
podkarpackim w roku 2013, stanowiły 11,9% w porównaniu z wartością sprzedaży na eksport
podmiotów z tego województwa. Dla porównania, analogiczna relacja dla województwa lubelskiego
46
Tamże
„Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podkarpackiego w 2013 r.”, Urząd Statystyczny w Rzeszowie,
Rzeszów 2014 r.
47
143
wyniosła 41,1%, warmińsko-mazurskiego – 5,4%, zaś dla podlaskiego 19,8%. Z kolei wydatki
poniesione za granicą przez Polaków przekraczających granicę w województwie podkarpackim
wyniosły 0,9% w porównaniu z wartością zakupów z importu podmiotów gospodarczych
z województwa. W odniesieniu do lubelskiego było to 3,1%, warmińsko-mazurskiego – 6,0%, zaś
podlaskiego – 0,7%.
Z analizy wydatków wynika również, że najwięcej cudzoziemcy wydali na zakup towarów i usług
w odległości do 50 km od granicy (2013 – 2,2 mld zł, 2012 – 1,8 mld zł). Kwoty te stanowiły 88,9%
ogółu wydatków w roku 2013 oraz 92,2% w roku 2012. Zdecydowana większość tych kwot
wydatkowana była w odległości do 30 km od granicy.
Wyniki badania obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski
wskazują, że zdecydowana większość osób wyjeżdża za granicę i powraca do kraju w ciągu dnia.
W strukturze wydatków przeważają środki przeznaczone na zakup towarów, a tylko niewielką część
stanowią wydatki na usługi.48
Polacy przekraczający granicę polsko-ukraińską w 2013 r., wydali 120,1 mln zł. Najczęściej kupowali
paliwo (80,6 mln zł).
Ok. 1/5 podmiotów gospodarki narodowej i ponad 1/6 osób fizycznych prowadzących działalność
gospodarczą wpisanych do rejestru REGON w województwie podkarpackim zlokalizowanych jest
w gminach przygranicznych. Najwięcej działa w obszarze handlu i naprawy pojazdów
samochodowych, o połowę mniej w każdej grupie funkcjonuje w sferze budownictwa. Nieco mniej
liczebne grupy prowadzą działalność w przemyśle i profesjonalną, naukową i techniczną. Zbliżony
poziom zaobserwować można w transporcie i gospodarce magazynowej.
Tabela 39. Podmioty gospodarki narodowej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wpisane do rejestru
REGON według sekcji PKD w województwie podkarpackim w latach 2012-2013
W tym
WYSZCZEGÓLNIENIE
Ogółem
rolnictwo,
leśnictwo,
łowiectwo
i rybactwo
przemysł
budownictwo
handel;
naprawa
pojazdów
samochodowych
zakwaterowanie
i gastronomia
transport
i gospodarka
magazynowa
działalność
profesjonalna, naukowa
i technicz-
administrowanie
i działalność
wspierająca
Podmioty gospodarcze
Razem
w tym gminy
przygraniczne
2012
155 034
3 415
15 818
19 352
43 884
4 437
10 396
12 032
2665
2013
159 627
3 404
16 372
19 955
44 025
4 542
10 577
12 620
3512
2012
31 717
1 373
2 489
3 527
9 132
1 304
1 930
2 043
610
2013
32 465
1 375
2 562
3 729
9 120
1 378
1 967
2 114
680
2012
118 107
2 864
12 320
17 601
36 290
3 559
9 566
10 471
2255
2013
120 954
2 851
12 738
18 125
36 203
3 635
9 706
11 024
2539
2012
23 624
1 191
1 958
3 255
7 579
1 109
1 747
1 819
546
2013
24 138
1 195
2 017
3 447
7 531
1 173
1 770
1 878
606
Osoby fizyczne
Razem
w tym gminy
przygraniczne
Źródło: opracowanie własne na podstawie „Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej na obszarach
przygranicznych przy zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w 2013 r.” Urząd Statystyczny w Rzeszowie,
Rzeszów 2014 r.
48
„Ruch graniczny oraz przepływ towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w roku 2013”,
Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 2014 r.
144
Większą dynamikę w latach 2012-2013 widać w grupie podmiotów gospodarki narodowej, których
liczba wzrosła o 3%, w tym w gminach przygranicznych o 2,4%, podczas gdy osób fizycznych w tym
czasie przybyło odpowiednio 2,4 i 2,2%.
Rysunek 3. Dynamika zmian w liczbie podmiotów gospodarki narodowej oraz osób fizycznych prowadzących działalność
gospodarczą wpisanych do rejestru REGON według sekcji PKD w województwie podkarpackim w latach 2012-2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie „Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej na obszarach
przygranicznych przy zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w 2013 r.” Urząd Statystyczny w Rzeszowie,
Rzeszów 2014 r.
Cudzoziemcy w znacznej większości (90,4% w 2013 r. i 89,7% w 2012 r.) przekraczali granicę polskoukraińską w województwie podkarpackim w latach 2012-2013 celem dokonania zakupów.
Największe wydatki poniesiono na zakup towarów nieżywnościowych (86,3% w 2013 r. i 87,4%
w 2012 r.), w tym na materiały budowlane (47,3% wydatków na towary nieżywnościowe w roku
2013) oraz sprzęt gospodarstwa domowego i RTV (20,2% w roku 2013). Na towary żywnościowe
przeznaczano 11,9% ogółu wydatków w 2013 r., w tym najwięcej na mięso i wyroby mięsne.
Średnio jeden cudzoziemiec przekraczający granicę polsko-ukraińską na terenie województwa
podkarpackiego wydał w 2012 r. 561,54 zł, z czego na towary nieżywnościowe 490,71 zł, towary
żywnościowe 63,96 zł, natomiast inne 6,87 zł. W 2013 r. średnie wydatki wzrosły i wyniosły 620,17 zł,
w tym odpowiednio 535,34 zł, 74,07 zł i 10,76 zł.
Tabela 40. Średnie wydatki poniesione przez 1 cudzoziemca i 1 Polaka przekraczającego zewnętrzną granicę Unii
Europejskiej na terenie województwa podkarpackiego (zł)
Wyszczególnienie
Wydatki ogółem
Towary żywnościowe
Cudzoziemcy
2012
2013
561,54
620,17
63,96
74,07
145
Polacy
2012
185,59
13,3
2013
181,35
14,01
Towary nieżywnościowe
Pozostałe wydatki
490,71
6,87
535,34
10,76
124,80
25,96
130,27
16,75
Źródło: Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podkarpackiego w 2013 r. Urząd Statystyczny w Rzeszowie,
Rzeszów 2014
Bardziej szczegółowa struktura wydatków poniesionych w Polsce przez obcokrajowców
przekraczających granicę polsko-ukraińską, została przedstawiona na poniższym wykresie. Nieco
ponad 1/3 cudzoziemców kupowała w Polsce materiały budowlane, zaś co czwarty nabywał części
i akcesoria do środków transportu. Jak wspomniano wcześniej, najmniej wydawano na usługi.
Wykres 30. Struktura wydatków poniesionych w Polsce przez cudzoziemców przekraczających granicę polsko-ukraińską
w ramach małego ruchu granicznego (III kw. 2013 r.)
Jak wspomniano na początku, na wielkość ruchu granicznego oraz występowanie handlu
przygranicznego wpływa wiele czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych. Swobodę przepływu
osób zapewniło przystąpienie Polski do strefy Schengen, choć było to również przyczyną utrudnień
w przekraczaniu granicy przez cudzoziemców zza wschodniej granicy. Korzystny wpływ na poprawę
sytuacji miało podpisanie umowy o zasadach małego ruchu granicznego – zwiększył się ruch oraz
wydatki ponoszone przez cudzoziemców w strefie przygranicznej (4,3 mln przekroczeń granicy
w ramach małego ruchu w roku 2013).
Biorąc pod uwagę powyższe dane można stwierdzić, że handel przygraniczny ma duże znaczenie dla
województwa podkarpackiego, jednak dotyczy to niemal wyłącznie mieszkańców terenów
położonych do 30 km od granicy. To tam ponoszona jest przez cudzoziemców większość wydatków
146
i tam jest zlokalizowana ok. 1/5 podmiotów gospodarki narodowej i ponad 1/6 osób fizycznych
prowadzących działalność gospodarczą w województwie podkarpackim. Podobne wnioski płynęły
z badania pilotażowego przeprowadzonego przez rzeszowski US w roku 2008, zgodnie z którymi
procesy zachodzące na obszarach transgranicznych mają duże znaczenie dla ich rozwoju społecznogospodarczego, przy czym największa intensywność zjawisk związanych z ruchem granicznym
występowała w pasie 50 km wzdłuż granicy.49Jak stwierdził jeden z respondentów badania CAWI
zrealizowanego na potrzeby niniejszego raportu, handel przygraniczny pozwala utrzymać się pewnej
grupie mieszkańców, nie decyduje jednak w dużym stopniu o rozwoju województwa. Łączny odsetek
respondentów biorących udział w tej części badania (CAWI) tj. 61%, poproszonych o określenie
wpływu handlu przygranicznego na rozwój województwa wskazało, że wpływ ten jest średni lub
bardzo mały. Nie można jednak zupełnie go nie doceniać:
Dużo sprzedawanych jest towarów dla przybyszy weekendowych. Napędza to handel i tworzy miejsca pracy, co
przekłada się na finanse województwa, które mogą być przeznaczone na inwestycje i rozwój.
[SSI, przedsiębiorca]
Tym bardziej, że jak wspomniano, wielkość wydatków cudzoziemców ponoszonych w obszarach
przygranicznych, sięga 2,2 mln zł. Środki te zostają w regionie i tu mogą być inwestowane.
To znaczenie [handlu przygranicznego] jest bardzo duże dla regionów położonych blisko granicy. Daje to miejsca
pracy po pierwsze właścicielom sklepów, restauracji, drobnej przedsiębiorczości. Ta drobna przedsiębiorczość
płaci z kolei podatki do urzędów lokalnych. Jeśli produkty są wytwarzane w Polsce to produkcja się rozwija (…).
Na przejściach granicznych z Ukrainą, widoczne były do tej pory tłumy przewożących towary w torbach,
począwszy od mięsa, a kończąc na samochodach przewożących materiały budowlane. (…). Obecna sytuacja
polityczna nieco komplikuje tę rzeczywistość. Warunki są mniej sprzyjające dla podróżowania, ale tak czy inaczej
należy pozytywnie ocenić te możliwości, które stwarza położenie przygraniczne.
[respondentka wywiadu pogłębionego]
Rozwój handlu przygranicznego, sprzyja zatem poprawie warunków życia mieszkańców regionów
przygranicznych – przede wszystkim daje możliwość zarobkowania. Mieszkańcy obszarów mają także
możliwość skorzystania z oferty towarowej i usługowej wschodnich sąsiadów, a wydatki
cudzoziemców zasilają budżety gmin przygranicznych. Pod uwagę należy wziąć również fakt, że
regiony przygraniczne mają swoją specyfikę – tkwią w otoczeniu terytorialnym, w ramach którego
funkcjonują również regiony przygraniczne innych państw. Region przygraniczny jest zatem bardziej
podatny na zmiany w relacjach międzynarodowych niż regiony położone wewnątrz kraju.50
49
„Analiza sytuacji społeczno-gospodarczej pogranicza polsko-ukraińskiego”, M. Karapyta, M. Cierpiał-Wolan, Rzeszów,
2009 r.
50 „Uwarunkowania peryferyjności regionu przygranicznego”, A. Miszczuk, Lublin, 2013 r.
147
5.6.1 CHARAKTERYSTYKA HANDLU Z UKRAINĄ
Jak wykazano we wcześniejszych częściach raportu, ważnym partnerem w eksporcie towarów jest dla
województwa podkarpackiego Ukraina - w ostatnich latach, wartość eksportu towarów do tego kraju,
utrzymywała się na poziomie ok. 1,1 – 1,2 mld złotych. Ukraina to również największa liczba turystów
zagranicznych w województwie podkarpackim (w sumie ponad 90 tys. w latach 2010-2013).
Wykres 31. Udział poszczególnych grup towarowych w podkarpackim eksporcie na Ukrainę w latach 2010-2013
Biorąc pod uwagę grupy towarowe, największy udział w eksporcie na Ukrainę, mają towary z grupy
części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń – 22,74%. Na drugim miejscu, ale już z wynikiem
148
dużo niższym, znajdują się tworzywa sztuczne i wyroby z nich; kauczuk i wyroby z kauczuku, które
stanowią niemal 16% eksportu do tego kraju.
W poniższej tabeli zaprezentowano bardziej szczegółowe dane dla każdego roku objętego analizą, do
której wykorzystano system kodowania HS.
Na pierwszym miejscu znalazły się maszyny i urządzenia, których łączna wartość eksportu
w analizowanym okresie przekroczyła 700 mln złotych (wzrost w roku 2013, w stosunku do roku
2010, wyniósł 28%). Na drugim miejscu znalazły się tworzywa sztuczne, jednak ich łączna wartość
była o ponad 30% niższa niż w przypadku towarów z pozycji pierwszej. Następne w kolejności są
reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne, zaś pierwszą piątkę zamykają artykuły
takie jak obuwie i getry (ich łączna wartość jest bardzo zbliżona do towarów znajdujących się na
miejscu czwartym, tj. owoców i orzechów jadalnych, skórek owoców cytrusowych lub melonów –
nieco ponad 304 mln złotych).
W połowie poniższego rankingu, znalazły się substancje białkowe, skrobie modyfikowane, kleje,
enzymy, a także różne artykuły przemysłowe. Wartość artykułów znajdujących się poniżej 66. miejsca
w tabeli, nie przekraczała jednego miliona złotych. Grupę tych towarów otwiera kakao i artykuły
z kakao (nieco ponad 700 tys. złotych w sumie w latach 2010-2013), zamykają zaś nikiel i artykuły
z niklu oraz zboża. Największy wzrost łącznej wartości eksportu, odnotowano w odniesieniu do
produktów farmaceutycznych (wzrost o pond 500% w 2013 r.), jednak mimo to artykuły te, znalazły
się na 33. pozycji w poniższej tabeli. W wielu grupach artykułów miał miejsce spadek, największy w
przypadku produktów przemysłu młynarskiego; słód; skrobie; inulina; gluten pszenny (99% - 86.
pozycja), pozostałości i odpadów przemysłu spożywczego; gotowej paszy dla zwierząt (98% - 69.
pozycja), materiałów fotograficznych lub kinematograficznych (94% - 72. pozycja) oraz skór
futerkowych i futer sztucznych; wyrobów z nich (92% - 61. pozycja).
Tabela 41. Towary (wg HS) eksportowane na Ukrainę w latach 2010-2013 (zł)
Uwaga: w niektórych wierszach pojawiają się puste pola. Oznacza to, że dany towar w danym roku nie był eksportowany lub
podmiot eksportujący wnioskował o utajnienie tego faktu. Nie ma możliwości weryfikacji, która sytuacja miała miejsce
w odniesieniu do konkretnego towaru.
Towar
1
Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części;
rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i
odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz części i akcesoria
do tych artykułów
2
3
4
5
Reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia
mechaniczne; ich części
Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych
lub melonów
Obuwie, getry i podobne artykuły; części tych
artykułów
6
7
8
9
Żeliwo i stal
10
Papier i tektura; artykuły z masy papierniczej, papieru
2010
2011
2012
2013
suma
143 718 446
180 107 615
198 386 091
183 623 645
705 835 797
90 189 648
113 993 462
119 466 688
117 561 385
441 211 183
72 049 137
70 435 230
96 967 547
87 156 398
326 608 312
45 357 726
50 837 062
113 671 422
94 962 940
304 829 150
64 977 497
75 373 935
79 681 140
84 443 948
304 476 520
93 379 105
81 653 106
61 575 646
46 349 464
282 957 321
53 592 036
60 231 645
61 475 459
65 639 638
240 938 778
24 167 894
42 277 816
87 776 126
84 762 938
238 984 774
34 037 887
53 844 297
59 152 745
54 913 605
201 948 534
149
lub tektury
11
Lokomotywy pojazdów szynowych, tabor szynowy i
jego części; osprzęt i elementy torów kolejowych lub
tramwajowych i ich części; komunikacyjne urządzenia
sygnalizacyjne wszelkich typów - mechaniczne
(włączając elektromechaniczne)
12
13
14
15
Ekstrakty garbników lub środków barwiących;
garbniki i ich pochodne; barwniki, pigmenty i
pozostałe substancje barwiące; farby i lakiery; kit i
pozostałe masy uszczelniające; atramenty
Artykuły z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki lub
podobnych materiałów
Meble; pościel, materace, stelaże pod materace,
poduszki i podobne artykuły wypychane; lampy i
oprawy oświetleniowe, gdzie indziej niewymienione
ani niewłączone; reklamy świetlne, podświetlane
tablice i znaki informacyjne i podobne; budynki
prefabrykowane
16
17
18
Wyroby ceramiczne
19
20
Olejki eteryczne i rezinoidy; preparaty perfumeryjne,
kosmetyczne lub toaletowe
21
22
23
Pozostałe konfekcjonowane artykuły włókiennicze;
zestawy; odzież używana i artykuły włókiennicze
używane; szmaty
Sól; siarka; ziemie i kamienie; materiały gipsowe,
wapno i cement
24
25
26
27
28
29
30
31
32
Tekstylia impregnowane, pokryte, powleczone lub
laminowane; artykuły włókiennicze do celów
technicznych
Przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne,
kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne,
precyzyjne, medyczne lub chirurgiczne; ich części i
akcesoria
Mydło, organiczne środki pow. Czynne, preparaty
piorące, prep. Smarowe, woski syntetyczne, woski
preparowane, prep. Do czyszczenia lub szorowania,
świece i art. Podobne, pasty modelarskie, "woski
dentystyczne" oraz prep. Dentystyczne prod. Na bazie
gipsu
Materiały wybuchowe; wyroby pirotechniczne;
zapałki; stopy piroforyczne; niektóre materiały
łatwopalne
33
34
Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub
pozostałych części roślin
31 982 679
35 927 917
55 329 735
53 997 894
177 238 225
10 896 533
43 032 955
74 990 563
43 334 222
172 254 273
55 741 231
37 719 228
35 691 615
32 157 307
161 309 381
32 873 623
36 487 226
42 317 564
38 263 065
149 941 478
37 335 298
38 720 256
21 273 210
20 110 537
117 439 301
24 965 269
15 955 211
19 554 724
20 734 973
81 210 177
12 891 052
15 989 034
22 704 876
16 750 670
68 335 632
13 624 056
13 427 026
15 091 882
17 514 805
59 657 769
14 037 517
13 149 391
14 333 746
9 169 553
50 690 207
6 288 704
7 010 045
8 994 006
15 134 721
37 427 476
7 003 344
8 321 973
6 840 559
5 343 495
27 509 371
9 950 065
5 676 039
4 154 043
6 194 674
25 974 821
1 096 243
4 300 013
9 147 515
8 597 501
23 141 272
4 458 613
3 699 335
4 792 871
9 475 860
22 426 679
8 908 338
6 259 032
4 782 818
1 700 287
21 650 475
4 391 461
6 115 777
5 582 427
4 241 406
20 331 071
5 621 605
4 841 571
4 511 891
4 573 589
19 548 656
3 764 933
4 626 899
4 038 730
3 953 971
16 384 533
5 712 310
3 610 037
4 892 499
1 751 130
15 965 976
4 174 047
4 060 475
3 569 378
3 949 958
15 753 858
6 320 309
3 526 411
3 641 205
2 043 297
15 531 222
4 416 604
4 137 407
4 233 663
2 577 456
15 365 130
2 789 773
2 535 630
3 283 625
4 646 460
13 255 488
189 239
136 697
308 828
12 374 073
13 008 837
1 863 000
2 827 547
3 008 917
3 892 719
11 592 183
150
35
36
37
38
39
40
41
42
Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich
destylacji; substancje bitumiczne; woski mineralne
Książki, gazety, obrazki i pozostałe wyroby przemysłu
poligraficznego, drukowane; manuskrypty,
maszynopisy i plany
Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce
różne; rośliny przemysłowe lub lecznicze; słoma i
pasza
Produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej
Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa
cukiernicze
Szelak; gumy, żywice oraz pozostałe soki i ekstrakty
roślinne
43
44
45
Substancje białkowe; skrobie modyfikowane; kleje;
enzymy
46
47
48
49
50
Chemikalia nieorganiczne; organiczne lub
nieorganiczne związki metali szlachetnych, metali
ziem rzadkich, pierwiastków promieniotwórczych lub
izotopów
Tkaniny specjalne; tkaniny rózgowe; koronki; tkaniny
obiciowe; pasmanteria; hafty
Narzędzia, przybory, noże, łyżki, widelce i pozostałe
sztućce z metali nieszlachetnych; ich części z metali
nieszlachetnych
51
Zwierzęta żywe
52
53
54
55
56
57
Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne
lub półszlachetne, metale szlachetne, metale
platerowane metalem szlachetnym i artykuły z nich;
sztuczna biżuteria; monety
Skóry i skórki surowe (inne niż skóry futerkowe) oraz
skóry wyprawione
Kawa, herbata, maté (herbata paragwajska) i
przyprawy
Wata, filc i włókniny; przędze specjalne; szpagat,
powrozy, linki i liny oraz artykuły z nich
Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny;
jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie
indziej niewymienione ani niewłączone
58
59
Artykuły ze skóry wyprawionej; wyroby siodlarskie i
rymarskie; artykuły podróżne, torby ręczne i podobne
pojemniki; artykuły z jelit zwierzęcych (inne niż z jelit
jedwabników)
60
61
Skóry futerkowe i futra sztuczne; wyroby z nich
62
Przetwory z mięsa, ryb lub skorupiaków, mięczaków
lub pozostałych bezkręgowców wodnych
63
Dzianiny
3 200 095
2 757 069
1 599 979
2 974 463
10 531 606
3 921 482
3 738 687
1 982 737
740 091
10 382 997
1 625 840
1 321 778
3 796 231
2 980 952
9 724 801
1 052 027
1 059 055
2 957 005
4 148 927
9 217 014
685 507
2 539 728
2 659 832
2 103 344
7 988 411
3 078 183
2 069 027
1 615 758
1 078 899
7 841 867
2 569 920
2 742 812
578 997
593 926
6 485 655
2 525 591
1 258 272
457 094
1 908 936
6 149 893
1 649 257
1 758 193
1 460 686
1 070 171
5 938 307
1 059 831
931 162
1 319 832
2 405 892
5 716 717
1 297 323
1 173 956
1 271 724
1 269 307
5 012 310
915 430
1 463 350
1 209 828
1 135 879
4 724 487
367 980
1 080 654
1 676 028
1 201 995
4 326 657
1 204 112
761 312
373 824
1 827 370
4 166 618
851 706
1 047 357
1 159 789
619 193
3 678 045
821 166
739 856
681 341
1 192 355
3 434 718
790 395
617 900
693 496
720 650
2 822 441
411 684
449 657
1 128 791
811 620
2 801 752
960 445
467 325
834 735
200 524
2 463 029
842 046
693 484
422 125
414 268
2 371 923
71 442
433 303
739 755
1 104 019
2 348 519
477 702
221 917
1 025 888
510 332
2 235 839
2 162 006
2 162 006
520 542
503 973
419 698
711 789
2 156 002
293 306
281 822
431 733
436 349
1 443 210
164 092
289 618
880 050
1 333 760
512 321
697 688
62 305
38 655
1 310 969
562 439
105 367
580 302
151
1 248 108
64
Bawełna
64
Wyroby ze słomy, z esparto lub pozostałych
materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie oraz
wyroby z wikliny
66
67
68
69
70
71
Pozostałości i odpady przemysłu spożywczego;
gotowa pasza dla zwierząt
Pióra i puch preparowane oraz artykuły z piór lub
puchu; kwiaty sztuczne; artykuły z włosów ludzkich
Drzewa żywe i pozostałe rośliny; bulwy, korzenie i
podobne; kwiaty cięte i liście ozdobne
72
Materiały fotograficzne lub kinematograficzne
73
74
75
76
Pozostałe metale nieszlachetne; cermetale; artykuły z
tych materiałów
tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub
roślinnego
Instrumenty muzyczne; części i akcesoria do takich
artykułów
77
Korek i artykuły z korka
78
Nawozy
79
80
81
Parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, stołki
myśliwskie, bicze, szpicruty i ich części
Pozostałe włókna roślinne; przędza papierowa i
tkaniny z przędzy papierowej
82
83
84
Materiały roślinne do wyplatania; produkty
pochodzenia roślinnego, gdzie indziej niewymienione
ani niewłączone
85
Cynk i artykuły z cynku
86
Produkty przemysłu młynarskiego; słód; skrobie;
inulina; gluten pszenny
87
88
89
90
Zboża
180 664
817 187
121 897
116 995
1 236 743
172 913
155 210
220 878
581 677
1 130 678
96 983
163 972
86 470
760 550
1 107 975
66 964
235 932
534 798
255 234
1 092 928
334 101
58 653
15 469
298 833
707 056
33 753
51 294
427 322
137 800
650 169
702
12 389
529 297
516 206
137 456
92 323
140 057
44 773
414 609
36 724
26 292
19 199
282 412
364 627
213 186
112 318
23 974
13 427
362 905
78 031
83 366
29 746
67 311
258 454
40 436
77 802
13 244
125 346
256 828
30 158
80 500
76 687
49 748
237 093
56 037
90 002
146 039
46 266
19 676
27 660
8 793
102 395
42 609
11 079
10 240
37 774
101 702
44 927
20 457
12 752
18 302
96 438
27 687
2 013
51 429
10 733
91 862
26 844
3 891
1 626
27 923
60 284
13 816
43 342
28 293
31 819
12 536
27 327
4 957
26 202
25
24 665
1 728
5 739
29 526
3 526
3 944
10 675
172
21 245
3 990
764
3 447
564
19 886
2 000
2 000
265
265
18
18
Mniejsze znaczenie (choć nadal w pierwszej dziesiątce) ma Ukraina w odniesieniu do importu
województwa podkarpackiego. W latach 2010-2013, jego wartość stale rośnie, z nieco ponad 220 do
ponad 350 mln złotych. W tym przypadku, pięć grup towarowych znacznie dominuje nad
152
pozostałymi. Są to produkty mineralne (27%), drewno i wyroby z drewna… a także gotowe artykuły
spożywcze… (po 16%), produkty przemysłu chemicznego (14%) oraz metale nieszlachetne i wyroby
z nich (13%). Udział pozostałych grup towarowych nie przekracza 3,6%, przy czym udział procentowy
w zakresie 3,5-3,6% odnotowano w odniesieniu jedynie do trzech grup towarów. Udział pozostałych
wynosi 0,7% i mniej.
Wykres 32. Udział poszczególnych grup towarowych w podkarpackim imporcie z Ukrainy w latach 2010-2013
Bardziej szczegółowe dane dotyczące artykułów, które województwo importuje z Ukrainy,
zaprezentowano w poniższej tabeli.
153
Tabela 42. Towary (wg HS) importowane z Ukrainy w latach 2010-2013 (zł)
Uwaga: w niektórych wierszach pojawiają się puste pola. Oznacza to, że dany towar w danym roku nie był importowany lub
podmiot importujący wnioskował o utajnienie tego faktu. Nie ma możliwości weryfikacji, która sytuacja miała miejsce
w odniesieniu do konkretnego towaru.
Towar
2010
2011
2012
2013
suma
1
Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich
destylacji; substancje bitumiczne; woski
mineralne
71 133 274
91 867 443
55 381 728
38 029 356
256 411 801
2
45 014 060
56 513 320
54 806 862
48 482 572
204 816 814
3
Chemikalia nieorganiczne; organiczne lub
nieorganiczne związki metali szlachetnych,
metali ziem rzadkich, pierwiastków
promieniotwórczych lub izotopów
20 977 753
42 519 298
49 143 371
48 680 105
161 320 527
4
Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub
pozostałych części roślin
5 438 455
614 786
54 091 437
96 081 068
156 225 746
5
23 359 545
51 557 202
37 008 972
43 644 158
155 569 877
6
Sól; siarka; ziemie i kamienie; materiały gipsowe,
wapno i cement
13 730 052
25 841 767
25 352 745
22 567 183
87 491 747
7
Materiały roślinne do wyplatania; produkty
pochodzenia roślinnego, gdzie indziej
5 177 080
4 697 930
10 616 130
13 092 113
33 583 253
8
Reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia
mechaniczne; ich części
4 298 583
11 338 084
7 985 529
6 764 265
30 386 461
9
5 155 056
5 053 354
12 851 470
5 629 452
28 689 332
10
Pozostałości i odpady przemysłu spożywczego;
gotowa pasza dla zwierząt
2 205 777
6 881 165
10 081 143
2 744 267
21 912 352
3 197 928
2 883 718
6 451 727
3 047 960
15 581 333
180 515
5 240 118
5 537 403
3 586 235
14 544 271
13 Nawozy
2 382 566
3 804 698
4 809 862
2 568 360
13 565 486
14 Różne przetwory spożywcze
3 243 009
3 221 791
3 067 007
2 720 968
12 252 775
15 Cukry i wyroby cukiernicze
155 813
3 111 279
6 043 016
1 754 028
11 064 136
16 Żeliwo i stal
887 281
4 939 842
3 291 693
427 785
9 546 601
Papier i tektura; artykuły z masy papierniczej,
17
papieru lub tektury
532 162
2 033 229
3 597 294
2 886 083
9 048 768
18 Włókna ciągłe chemiczne
2 540 830
2 812 046
1 898 049
771 075
8 022 000
Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce
19 różne; rośliny przemysłowe lub lecznicze; słoma i
pasza
2 432 793
2 057 470
1 905 859
623 956
7 020 078
Produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej
1 046 672
2 290 737
2 070 983
1 476 268
6 884 660
2 554 672
938 665
651 917
409 575
4 554 829
Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części;
rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i
11
odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz części i
akcesoria do tych artykułów
Lokomotywy pojazdów szynowych, tabor
szynowy i jego części; osprzęt i elementy torów
kolejowych lub tramwajowych i ich części;
12
komunikacyjne urządzenia sygnalizacyjne
wszelkich typów - mechaniczne (włączając
elektromechaniczne)
20
21 Tworzywa sztuczne i artykuły z nich
154
Przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne,
kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne,
22
precyzyjne, medyczne lub chirurgiczne; ich części
i akcesoria
508 708
1 211 136
1 674 957
23
tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego
lub roślinnego
2 263 916
1 052 438
784 710
24
Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców
cytrusowych lub melonów
787 725
2 256 066
237 604
68 786
Ekstrakty garbników lub środków barwiących;
garbniki i ich pochodne; barwniki, pigmenty i
25
pozostałe substancje barwiące; farby i lakiery; kit
i pozostałe masy uszczelniające; atramenty
26 Nakrycia głowy i ich części
27 Statki powietrzne, statki kosmiczne i ich części
28
Zabawki, gry i artykuły sportowe; ich części i
akcesoria
29 Wyroby ceramiczne
823 289
4 218 090
4 101 064
626 137
3 669 928
485 493
1 946 287
2 738 170
1 276 645
942 552
2 219 197
262 492
288 970
628 096
598 561
1 778 119
956 413
96 573
491 220
118 677
1 662 883
216 065
1 172 312
136 609
30 Zboża
255 209
1 524 986
1 197 148
1 452 357
Meble; pościel, materace, stelaże pod materace,
poduszki i podobne artykuły wypychane; lampy i
oprawy oświetleniowe, gdzie indziej
31 niewymienione ani niewłączone; reklamy
świetlne, podświetlane tablice i znaki
informacyjne i podobne; budynki
prefabrykowane
572 027
134 900
372 603
173 055
1 252 585
32 Szkło i wyroby ze szkła
385 105
344 809
327 065
182 527
1 239 506
Skóry i skórki surowe (inne niż skóry futerkowe)
33
oraz skóry wyprawione
157 657
981 205
1 138 862
34
Obuwie, getry i podobne artykuły; części tych
artykułów
2 720
74 542
201 460
548 124
826 846
133 826
96 137
141 056
421 295
792 314
36 Kauczuk i artykuły z kauczuku
53 259
147 224
218 646
95 919
515 048
37 Chemikalia organiczne
75 549
175 352
198 756
24 837
474 494
112 542
122 985
35 257
166 825
437 609
35 Napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet
38
Artykuły z kamieni, gipsu, cementu, azbestu, miki
lub podobnych materiałów
39 Rudy metali, żużel i popiół
425 016
425 016
40 Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki
41 Broń i amunicja; ich części i akcesoria
42 Miedź i artykuły z miedzi
43
Olejki eteryczne i rezinoidy; preparaty
perfumeryjne, kosmetyczne lub toaletowe
44 Odzież i dodatki odzieżowe, inne niż z dzianin
Pozostałe konfekcjonowane artykuły
45 włókiennicze; zestawy; odzież używana i artykuły
włókiennicze używane; szmaty
405 592
418 192
415 363
1 199
416 562
352 051
352 508
457
57 453
3 408
11 648
247 767
320 276
1 856
82 374
221 999
1 997
308 226
152 780
67 968
34 748
46 639
302 135
38 760
243 808
282 568
36 271
56 335
218 122
46 Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy jadalne
47 Aluminium i artykuły z aluminium
12 600
56 419
155
69 097
48
Pozostałe metale nieszlachetne; cermetale;
artykuły z tych materiałów
49
Kawa, herbata, maté (herbata paragwajska) i
przyprawy
50 Artykuły różne z metali nieszlachetnych
152 843
10 055
38 500
115 400
162 898
153 900
1 580
15 433
25 045
84 382
126 440
Narzędzia, przybory, noże, łyżki, widelce i
51 pozostałe sztućce z metali nieszlachetnych; ich
części z metali nieszlachetnych
23 681
7 026
69 104
23 981
123 792
52 Zegary i zegarki oraz ich części
45 679
7 685
27 089
5 817
86 270
53 Produkty chemiczne różne
18 547
12 820
47 480
78 847
54 Materiały fotograficzne lub kinematograficzne
66 533
4 905
5 712
77 150
17 960
10 411
42 834
Wyroby ze słomy, z esparto lub pozostałych
55 materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie
oraz wyroby z wikliny
14 463
Tekstylia impregnowane, pokryte, powleczone
56 lub laminowane; artykuły włókiennicze do celów
technicznych
29 839
Książki, gazety, obrazki i pozostałe wyroby
57 przemysłu poligraficznego, drukowane;
manuskrypty, maszynopisy i plany
58
Szelak; gumy, żywice oraz pozostałe soki i
ekstrakty roślinne
Mydło, organiczne środki pow. Czynne,
preparaty piorące, prep. Smarowe, woski
syntetyczne, woski preparowane, prep. Do
59 czyszczenia lub szorowania, świece i art.
Podobne, pasty modelarskie, "woski
dentystyczne" oraz prep. Dentystyczne prod. Na
bazie gipsu
60
7 173
14 452
19 029
4 284
386
Substancje białkowe; skrobie modyfikowane;
kleje; enzymy
Artykuły ze skóry wyprawionej; wyroby
siodlarskie i rymarskie; artykuły podróżne, torby
61
ręczne i podobne pojemniki; artykuły z jelit
zwierzęcych (inne niż z jelit jedwabników)
3 280
29 839
2 071
4 454
24 905
19 029
7 338
6 097
18 105
17 757
202
17 959
9 417
15 942
62 Bawełna
11 520
11 520
63 Artykuły przemysłowe różne
10 656
10 656
64 Skóry futerkowe i futra sztuczne; wyroby z nich
8 875
8 875
Ścier z drewna lub z pozostałego włóknistego
65 materiału celulozowego; papier lub tektura, z
odzysku (makulatura i odpady)
5 996
5 996
66 Odzież i dodatki odzieżowe, z dzianin
2 858
67 Nikiel i artykuły z niklu
68
Wata, filc i włókniny; przędze specjalne; szpagat,
powrozy, linki i liny oraz artykuły z nich
69 Statki, łodzie oraz konstrukcje pływające
70
Dywany i pozostałe pokrycia podłogowe
włókiennicze
297
156
2 425
5 283
5 163
5 163
1 608
1 608
479
479
297
Na pierwszym miejscu znalazły się paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji;
substancje bitumiczne; woski mineralne, których łączna wartość importu w analizowanym okresie
przekroczyła 250 mln złotych (chociaż spadek w 2013 r, w stosunku do roku 2010, wyniósł 40%). Na
drugim miejscu znalazły się drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny (nieco ponad 200 mln
złotych). Następne w kolejności są chemikalia nieorganiczne; organiczne lub nieorganiczne związki
metali szlachetnych, metali ziem rzadkich, pierwiastków promieniotwórczych lub izotopów, zaś
pierwszą piątkę zamykają przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub pozostałych części roślin oraz
artykuły z żeliwa lub stali.
W połowie rankingu, znalazły się napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet, a także kauczuk i artykuły
z kauczuku.
Wartość artykułów znajdujących się poniżej 34. miejsca w tabeli, nie przekraczała jednego miliona
złotych. Grupę tych towarów otwierają obuwie, getry i podobne artykuły (nieco ponad 800 tys.
złotych w sumie w latach 2010-2013), zamykają zaś statki, łodzie oraz konstrukcje pływające oraz
dywany i pozostałe pokrycia podłogowe włókiennicze. Największy wzrost łącznej wartości importu,
odnotowano w odniesieniu do miedzi i artykułów z miedzi (wzrost o pond 7000% w 2013 r.), jednak
mimo to artykuły te, znalazły się na 42. pozycji w rankingu.
W wielu grupach artykułów miał miejsce spadek, największy w przypadku pozostałe metale
nieszlachetne; cermetale; artykuły z tych materiałów (93% - 48. pozycja) i materiałów fotograficznych
lub kinematograficznych (91% - 54. pozycja).
6. PROGNOZY HANDLU ZAGRANICZNEGO W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM
Sprostanie wyzwaniom rozwojowym związanym z globalizacją i integracją regionalną wymaga
konsekwentnego przeprowadzenia nie tylko reform, ale także zmian strukturalnych niezbędnych dla
stworzenia podstaw dla trwałego, szybkiego rozwoju gospodarczego, a tym samym podniesienia
konkurencyjności gospodarki Polski, w tym województwa podkarpackiego. Zmiany te winny polegać
na:
 modernizacji gospodarki,
 restrukturyzacji niektórych sektorów,
 wzroście poziomu innowacyjności,
 dalszej prywatyzacji sektora publicznego.
Kompleksowo realizowane wyżej wymienione zmiany umożliwiają z kolei spełnienie kryteriów Paktu
Stabilizacji i Wzrostu z Maastricht stanowiących gwarancję długofalowego zrównoważonego rozwoju
gospodarki. Tempo takiego rozwoju wymaga:
 obniżenia poziomu deficytu budżetowego poniżej 3% PKB,
 utrzymania poziomu długu publicznego poniżej 60% PKB,
 zredukowania inflacji poniżej 1,5% ponad średnią wzrostu cen w krajach Unii
Europejskiej o najniższej inflacji,
 zmniejszenia odchylenia się długoterminowej stopy procentowej od średniej unijnej
poniżej 2%, zapewnienia stabilności realnego, efektywnego kursu walutowego.
157
Podstawowymi priorytetami strategii gospodarczej Polski, a także dla analizowanego województwa
są pobudzenie wzrostu gospodarczego, przyśpieszenie zmian w strukturze gospodarczej, tworzenie
warunków dla rozwoju postępu naukowo-technicznego, których realizacja wpłynie na wzrost
konkurencyjności gospodarki i umożliwi budowę gospodarki opartej na wiedzy zdolnej do trwałego
i zrównoważonego rozwoju, wzrostu wydajności pracy oraz zatrudnienia. Urzeczywistnienie tych
celów wymaga koncentracji środków finansowych i skierowania ich bezpośrednio do sektora
przedsiębiorstw, sektora naukowo-badawczego oraz instytucji otoczenia biznesu, w tym do instytucji
publicznych wspierających rozwój społeczeństwa informacyjnego. Zakłada się oprócz efektywnego
wykorzystania środków krajowych, wysoki stopień dyskontowania przez Polskę potencjalnie
dostępnych środków z Unii Europejskiej. W strategii gospodarczej przewiduje się znacznie szerszy
zakres realizowania wspólnych przedsięwzięć publiczno-prywatnych, które finansowane będą
zarówno ze środków publicznych, jak i prywatnych.
Ponadto stwarzając warunki zwiększające atrakcyjność inwestycyjną Polski prognozuje się
wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Ich wzrost i pomoc strukturalna UE ma nie tylko
uzupełnić ograniczone środki krajowe, ale także zapewnić napływ nowoczesnych technologii, knowhow oraz poprawić dostęp do międzynarodowych sieci zaopatrzenia i zbytu.
Należy podkreślić zdecydowanie, że strategia opracowana przez rząd ma charakter sektorowy
i regionalny, tzn. że jest ona podporządkowana realizacji autonomicznie sformułowanych
sektorowych strategii rozwoju i celom rozwojowym poszczególnych regionów. Jest ona przede
wszystkim planem efektywnego wykorzystania środków pomocowych i inwestycji zagranicznych. Jej
celem jest zmniejszenie dystansu rozwojowego i luki konkurencyjnej dzielącej Polskę od krajów
wiodących Unii Europejskiej. W strategii tej brak zatem elementów o charakterze ofensywnym.51
Budowa strategii rozwojowej Polski (w tym poszczególnych województw) do 2020 roku winna być
wariantowa, uwzględniająca zarówno tendencje rozwojowe gospodarki światowej i założenia
strategii krajów UE, jak i uwarunkowania wewnętrzne związane z zakładanym tempem
przeprowadzenia reform i procesów dostosowań strukturalnych. Polska ponadto powinna
wykorzystać doświadczenie wielu krajów i regionów jako członek Unii Europejskiej, przy czym stopień
w jaki zdyskontuje ona owe doświadczenie zależy od szeregu czynników ekonomicznych
i instytucjonalno-prawnych, zwłaszcza mających charakter wewnętrzny. Stanowi to podstawę
konstrukcji prognozy rozwoju w trzech wariantach tj. optymistycznym, realistycznym
i pesymistycznym. Warianty te są analizowane w 6-letnim horyzoncie czasowym, gdyż ten okres
umożliwia:
 po pierwsze, odniesienie się do założeń Strategii Rozwoju Kraju 2020 przyjętej przez
Radę Ministrów Uchwałą nr 157 z dn. 25 września 2012 r.
 po drugie, uwzględnienie realizowanego budżetu UE na lata 2014-2020
 po trzecie, oparcie na ekspertyzie wykonanej na zlecenie MRR, Biura Inwestycji i Cykli
Ekonomicznych - p.t. „Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych
w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające koniunktury,” Warszawa 2012 r.
 po czwarte, antycypację założeń Strategii Rozwoju Polski Wschodniej 2020, MRR,
Warszawa lipiec 2013 r.
51
Ślusarczyk B., „Międzynarodowa pozycja konkurencyjna Polski. Teoria i praktyka”, CeDeWu Sp. z o.o., Warszawa, 2011 r.
158
Założenia prognozy rozwoju handlu zagranicznego
Opracowując trzy warianty prognozy rozwoju handlu zagranicznego województwa podkarpackiego
przyjęto następujące założenia:

w latach 2014-2020 gospodarka ponownie wejdzie na ścieżkę przyspieszonego wzrostu
gospodarczego. Zakłada się, iż nastąpi wzrost dynamiki PKB od 3,8 do 4,2%, a PKB (wg
PPP)52 w Polsce osiągnie 71-75% średniej dla krajów UE. Natomiast dla województwa
podkarpackiego w/w wskaźniki kształtować się będą w granicach od 3,6 do 4,4%,
a PKB (wg PPP) 52-55%;

wzrośnie wiarygodność finansowa i atrakcyjność inwestycyjna, które będą wywoływać
efekty pozahandlowe (tj. inwestycyjne, produkcyjne i konsumpcyjne) związane
z funkcjonowaniem jednolitego rynku wewnętrznego. Nastąpi wzrost stopy inwestycji
brutto o około 4,5-6,5% i stopy bezpośrednich inwestycji zagranicznych w stosunku do
PKB o około 2,5-3,5%. Ponadto obniży się poziom deficytu budżetowego z 4,4% PKB
w 2013 r. do 2,8% w 2020 roku, a stopa inflacji będzie kształtować się na poziomie 0,70,8%. Wzrośnie w tym okresie produkcja sprzedana przemysłu z 7,0% w 2013 r. do około
12,5% w 2020 roku oraz popyt krajowy z 0,8% do około 5,5% i zmniejszy się stopa
bezrobocia do 11%;

zwiększą się wydatki na B+R, na edukację w tym naukę oraz wraz z rosnącym napływem
bezpośrednich inwestycji zagranicznych nastąpi przyspieszony transfer wiedzy
technicznej;

wzrośnie dynamika obrotów handlu zagranicznego zwłaszcza eksportu co niewątpliwie
będzie spowodowane wzrostem produkcyjności pracy i kapitału w tym szczególnie
jakości kapitału ludzkiego, a ostatecznym rezultatem tych tendencji będzie rozwój
specjalizacji i kooperacji oraz powiększenie się udziału handlu wewnątrzgałęziowego,
który stanowić będzie, w perspektywie długookresowej do 2020 roku, podstawę wzrostu
udziału Polski w handlu światowym do 1,5%, zaś w globalnym handlu krajów Europy
nawet do 3,5%;

niewątpliwie zachodzące procesy i zjawiska o charakterze ilościowym i jakościowostrukturalnym w skali makro będą znajdować swe odzwierciedlenie w skali mezo
tj. w ramach poszczególnych województw w tym województwa podkarpackiego,
a zwłaszcza wpłyną na jego udział w wymianie międzynarodowej.
W literaturze przedmiotu bowiem istnieje stwierdzenie, iż rozwój handlu międzynarodowego
każdego kraju i regionu, szczególnie z jego głównymi partnerami, stanowi zwierciadło kondycji jego
gospodarki w ujęciu statycznym i dynamicznym.
52
Parytet siły nabywczej (ang. purchasing power parity) - kurs walutowy wyliczony w oparciu o porównanie cen sztywno
ustalonego koszyka towarów i usług w różnych krajach w tym samym czasie, wyrażonych w walutach tych krajów.
159
Warianty prognozy rozwoju handlu zagranicznego województwa podkarpackiego
Wariant optymistyczny, realistyczny, pesymistyczny - charakteryzują się zróżnicowanym
poziomem wskaźników makroekonomicznych. Owe zróżnicowanie jest przede wszystkim
zdeterminowane przez zakres i tempo podejmowanych zmian oraz jakość polityki gospodarczej,
w tym polityki regionalnej i stopień jej realizacji. Im bardziej będą one podporządkowane budowie
konkurencyjnej i atrakcyjnej gospodarki badanego województwa, tym większe prawdopodobieństwo
osiągnięcia znaczącego postępu ekonomicznego i zmniejszenia dystansu w poziomie dochodu
narodowego per capita dzielącego województwo podkarpackie od średniego dla Polski i krajów Unii
Europejskiej.
W wariancie optymistycznym zakłada się, że osiągnięcie pozytywnych wskaźników
makroekonomicznych będzie się wiązało z przyśpieszonym tempem zmian strukturalnych, w tym
znaczącym wzrostem sektora usług, szybszym rozwojem sektora wysokich technologii (High-Tech
Industry) i technologii informacyjnej (IT), rosnącym poziomem oszczędności regionalnych
i zmniejszającym się fiskalizmem. Ponadto prognozuje się znaczący wzrost produktywności kapitału
i pracy (ok. 10% wzrostu wydajności pracy). Antycypuje się, iż nastąpi znaczny wzrost stopnia
wykorzystania mocy produkcyjnych w przedsiębiorstwach z 79,8% w 2013 r. do 84% w 2020 roku.
Zwiększy się udział przedsiębiorstw ogółem w nakładach na działalność B+R, który w 2010 r. wyniósł
dla województwa podkarpackiego 8,16% (jest to trzecia pozycja w kraju, po województwach
mazowieckim - 30,96% i śląskim - 24,59% ) do około 11-12% w 2020 r. Województwo podkarpackie
jest liderem wśród województw Polski Wschodniej zarówno pod względem liczby przedsiębiorstw
inwestujących w B+R, jak i w kontekście wielkości nakładów. Największą dynamiką wzrostu nakładów
na B+R odznacza się przejęty przez BSH Bosch und Siemens Hausgeräte Gmbh Zelmer S.A. oraz
Asseco Poland S.A. Nastąpi większy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do
województwa, którego udział oscylował na poziomie ok. 6% ogółem BIZ w 2013 r., a przewiduje się
jego wzrost do 10% w 2020 roku. Istotne znaczenie będzie miało także zwiększenie stopnia
aktywności zawodowej społeczeństwa poza działalnością rolniczą, wzrost zatrudnienia i dochodów
realnych, a w rezultacie wzrost popytu konsumpcyjnego. Splot tych procesów i zjawisk ostatecznie
przełoży się na znaczną dynamikę obrotów handlowych, która może osiągnąć pułap 16%
w eksporcie i 10% w imporcie. Efektem tego będzie nadal dodatnie saldo bilansu handlowego, które
jednak, winno wykazywać tendencję malejącą do 2020 roku, ponieważ gospodarka rozwijająca się
powinna więcej importować maszyn i urządzeń oraz wyrobów zaawansowanych technologicznie
w celu zmniejszenia dystansu rozwojowego. Zakłada się, że obroty handlowe z partnerami z UE
i z krajów z poza UE w 2020 roku zostaną podwojone. Co więcej, zmieni się struktura
towarowa eksportu i importu, w której będą dominować wyroby technologicznie intensywne - łatwe
do imitacji i trudne do imitacji, natomiast zmniejszy się udział wyrobów surowcochłonnych
i pracochłonnych. Ponadto wzrośnie zakres handlu wewnątrzgałęziowego do 85% ogółu obrotów.
Niewątpliwie na kształtowanie się konkurencyjności gospodarki Polski i województwa
podkarpackiego oprócz czynników wewnętrznych, będzie mieć także wpływ sprzyjająca koniunktura
międzynarodowa, w tym zwłaszcza na Wschodniej Ukrainie, a wprowadzone sankcje ograniczające
kontakty handlowe między Zachodem i Rosją będą miały charakter krótkotrwały (tj.
nieprzekraczający 1 roku).
160
W wariancie realistycznym natomiast wskaźniki makroekonomiczne kształtują się na niższym
poziomie, gdyż przewiduje się znacznie wolniejsze tempo zmian strukturalnych będących rezultatem
wdrażanych reform i założeń polityki gospodarczej. Ten wariant prognozy również oparty jest na
zwiększeniu zdolności absorpcyjnych środków pochodzących z funduszy strukturalnych, ale także na
działaniach podejmowanych w celu stworzenia atrakcyjniejszych warunków inwestycyjnych. Przede
wszystkim chodzi o warunki alokacyjne, akumulacyjne i lokalizacji dla mobilnych czynników
wytwórczych. Koniecznym zatem jest przyspieszenie procesów prywatyzacji, deregulacji, liberalizacji
i zmian strukturalno-jakościowych. Podobnie jak w wariancie optymistycznym, zakłada się wyższą
dynamikę eksportu niż importu. Średnioroczne tempo wzrostu eksportu około 11%, a importu 7%
do 2020 roku. Obroty handlowe z zagranicą województwa wzrosłyby 1,6-krotnie w stosunku do 2013
roku. Nastąpi wzrost PKB i zatrudnienia. Jednak dopuszcza się możliwość częstego pulsowania
aktywności gospodarczej, które może wystąpić wskutek działania czynników politycznych oraz zmiany
koniunktury w gospodarce światowej. To niewątpliwie wydłużyłoby horyzont czasowy zmniejszenia
dystansu rozwojowego Polski i województwa podkarpackiego w stosunku do rozwiniętych regionów
UE. Aktualnie w skali od 0-100 województwo podkarpackie biorąc pod uwagę wartość indeksu
konkurencyjności równą 37 znajduje się na 211 miejscu wśród 271 regionów poziomu NUTS 2 w UE
27. Realizacja tego wariantu umożliwiłaby awans województwa podkarpackiego w rankingu
na około 200 miejsce.
W wariancie pesymistycznym wskaźniki makroekonomiczne wzrosłyby w nieznacznym stopniu.
Środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności wpłyną na atrakcyjność
inwestycyjną i dynamikę wzrostu PKB - około 2,2%. Jednak dynamika ta nie zapewni szybszego
wzrostu zatrudnienia i znacznego obniżenia stopy bezrobocia. Ponadto zakłada się umiarkowany
wzrost inwestycji krajowych i zagranicznych oraz nieznacznie wyższe tempo wzrostu eksportu nad
wzrostem importu. Realizacja tego wariantu jest mało prawdopodobna, choć niewykluczona.
Opracowano trzy warianty - optymistyczny, realistyczny i pesymistyczny - kształtowania się
obrotów handlu zagranicznego między województwem podkarpackim i jego partnerami handlowymi.
Tabela 43. Przewidywana dynamika obrotów handlowych w trzech wariantach w okresie 2013-2020 (rok poprzedni=100)
LATA
WARIANT 1
IMPORT
WARIANT 2
EKSPORT
IMPORT
WARIANT 3
EKSPORT
IMPORT
EKSPORT
2013
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
2014
107,0
112,1
103,5
107,5
101,8
103,5
2015
107,5
112,5
103,8
108,8
102,2
103,9
2016
107,8
113,4
104,2
109,2
102,8
104,2
2017
108,1
113,9
105,0
110,0
103,2
104,6
2018
108,7
114,8
105,7
110,8
103,7
104,8
2019
109,2
115,3
106,3
111,2
103,9
105,2
2020
109,6
115,8
106,8
111,4
104,1
105,6
Źródło: opracowanie własne na podstawie: „Strategia Rozwoju Kraju 2020” oraz „Strategia Rozwoju Polski Wschodniej
2020”
Reasumując należy podkreślić, iż bardzo prawdopodobnym wariantem rozwoju handlu zagranicznego
województwa podkarpackiego będzie wariant realistyczny. Natomiast realizacja wariantu
161
optymistycznego jest zdeterminowana przez zakres i tempo prowadzonych zmian oraz wdrożenie
założeń przyjętych w Strategii Rozwoju Kraju i Strategii Rozwoju Województwa - Podkarpackie 2020,
a także koniunkturę międzynarodową kształtującą się w tym horyzoncie czasowym.
7. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM
7.1.
ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA
Atrakcyjność inwestycyjna determinowana jest ogólnym poziomem rozwoju danego obszaru,
a podkarpackie na tle pozostałych regionów nie wypada korzystnie. W raporcie prezentującym indeks
konkurencyjności regionalnej – RCI, opracowanym przez Komisję Europejską w celu zidentyfikowania
mocnych i słabych stron każdego z regionów NUTS 2 w UE, na 262 analizowane regiony
województwo podkarpackie uplasowało się na 214 pozycji53. Spośród wszystkich województw gorsze
wskaźniki miały tylko kujawsko-pomorskie i warmińsko-mazurskie. Indeks konkurencyjności
regionalnej RCI oparty jest na 11 czynnikach ujętych w trzech grupach opisujących podstawowe,
efektywnościowe i innowacyjne czynniki konkurencyjności. Pierwsza grupa wskaźników obejmuje
jakość instytucji, stabilność makroekonomiczną, infrastrukturę, zdrowie i edukację. Są to kategorie
najważniejsze dla mniej rozwiniętych regionów. Druga grupa mierników uwzględnia szkoły wyższe
i kształcenie ustawiczne, efektywność rynku pracy oraz wielkość rynku. Ostatnia grupa, szczególnie
ważna dla najbardziej zaawansowanych gospodarek regionalnych, to m.in. przygotowanie
technologiczne, jakość biznesu i innowacja. Indeks RCI ma na celu wychwytywanie możliwości
istniejących w regionach. Tak szerokie spektrum wskaźników obejmujące niemal wszystkie obszary
działalności społeczno-gospodarczej uwypukla długoletnie zaniedbania w województwie
podkarpackim. W zestawieniu najwyższą lokatę spośród polskich województw uzyskało
województwo mazowieckie (147 pozycja), następnie śląskie (175). Relatywnie wysoko uplasowało się
jedno z województw Polski Wschodniej tj. lubelskie (201).
Atrakcyjność inwestycyjna regionów mierzona jest na różne sposoby. Najważniejsze badania w tym
zakresie prowadzą Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową oraz Szkoła Główna Handlowa.
Wg Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową54, pod względem ogólnej atrakcyjności inwestycyjnej
województwo podkarpackie w 2013 r. znalazło się na 12 pozycji w Polsce. Pozycja ta nie zmieniła się
istotnie od roku 2007. Jedynie w 2009 podkarpackie spadło na 13 pozycję.
Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, badając atrakcyjność inwestycyjną zastosował następujące
czynniki:
 dostępność transportową
 zasoby i koszty pracy
 chłonność rynku
53
JRC Scientific and Policy Reports, “EU Regional Competitiveness Index RCI 2013”, Annoni P. and Dijkstra L., European
Commission Joint Research Centre, Luxembourg 2013 r.
54
Nowicki M. (red.), „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013”, Instytut Badań nad Gospodarką
Rynkową, Gdańsk 2013 r.
162






infrastrukturę gospodarczą
infrastrukturę społeczną
poziom rozwoju gospodarczego
stan środowiska
poziom bezpieczeństwa powszechnego
aktywność województw wobec inwestorów
W stosunkowo wielu kategoriach województwo podkarpackie osiągnęło niskie pozycje w polskim
rankingu. Zdecydowanie przoduje ono natomiast jeżeli chodzi o bezpieczeństwo powszechne (tuż
przed innymi województwami wschodnimi – świętokrzyskim, lubelskim i podlaskim). Korzystna
sytuacja w regionie ma miejsce także w odniesieniu do zasobów i kosztów pracy. Najsłabiej natomiast
wypadło ono w kategorii dostępności transportowej, nisko oceniono także aktywność województwa
wobec inwestorów. Pozycję województwa podkarpackiego w rankingu województw w każdej
z powyższych kategorii zaprezentowano na wykresach w dalszej części niniejszego raportu.
Dzięki przyjęciu odpowiednich założeń oraz stosowanej metodyce badawczej coroczne badania
prowadzone w Instytucie Badań nad Gospodarką Rynkową w kontekście zmian w przestrzennym
zróżnicowaniu atrakcyjności inwestycyjnej polskich województw można odnosić do inwestorów
zagranicznych. W raporcie dotyczącym 2013 r. zidentyfikowano czynniki atrakcyjności inwestycyjnej
podregionów i województw zaprezentowane w poniżej tabeli.
Tabela 44. Czynniki i ich znaczenie dla atrakcyjności inwestycyjnej podregionów i województw
Podregiony
Przemysł
Usługi
Czynniki
Zaawansowane
technologie
Województwa
Wagi (%)
Dostępność transportowa
20
10
Koszty pracy
15
15
Wielkość i jakość zasobów pracy
40
25
30
Chłonność rynku zbytu
20
10
15
Poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej
10
10
10
10
5
Poziom rozwoju infrastruktury społecznej
20
Poziom rozwoju gospodarczego
2
5
5
Stopień ochrony i stan środowiska
przyrodniczego
5
7
7
Poziom bezpieczeństwa powszechnego
3
8
8
Aktywność regionów wobec inwestorów
Łącznie
20
25
5
20
100
100
100
100
Źródło: „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013”, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową,
Gdańsk 2013 r.
Tabela prezentuje wagę poszczególnych determinant atrakcyjności inwestycyjnej. W skali
województwa największe znaczenie mają zasoby pracy, ich jakość i koszty pozyskania. W odniesieniu
do podregionów rozpatrywano czynniki lokalizacji dla trzech, najistotniejszych z punktu widzenia
163
inwestorów zagranicznych, rodzajów działalności gospodarczej tj. przemysłowej, usługowej
i zaawansowanej technologicznie, przypisując największe znaczenie wielkości i jakości zasobów pracy
w działalności przemysłowej, nieznacznie mniejsze w zaawansowanych technologiach i mniejsze,
choć również wysokie w porównaniu do pozostałych determinant, w usługach.
Bardzo ważne w generowaniu atrakcyjności inwestycyjnej są również dostępność transportowa oraz
– na poziomie województwa – aktywność regionów wobec inwestorów. W rankingu województw
podkarpackie ze względu na wymienione czynniki zajęło odpowiednio 16. i 14. miejsce. Nieco lepsze
wyniki dało porównanie z punktu widzenia zasobów i kosztów pracy (7. miejsce) oraz bezpieczeństwa
powszechnego (1. miejsce) klasyfikując ostatecznie (ze względu na wszystkie analizowane czynniki)
województwo na 12. miejscu (tabela 45.).
164
Tabela 45. Atrakcyjność inwestycyjna województw w 2013 r.
Ranga
1
1,35
2
1,02
2
2,14
1
-1,02
15
0,32
6
0,85
1
2
Dolnośląskie
0,40
5
0,07
4
0,40
4
1,40
1
0,82
3
-1,27
16
1,10
1
0,50
2
3
Mazowieckie
0,60
1
-0,25
13
1,81
1
0,57
3
0,41
4
-0,55
13
0,42
5
0,46
3
4
Małopolskie
0,07
10
0,60
2
0,38
5
0,54
4
1,91
2
-0,15
9
-0,13
8
0,34
4
5
Wielkopolskie
0,59
2
0,17
3
0,10
7
0,21
6
-0,47
10
0,51
5
0,59
4
0,32
5
6
Pomorskie
-0,23
11
-0,10
8
0,77
3
-0,16
9
0,13
5
-0,64
14
1,02
2
0,21
6
7
Zachodniopomorskie
0,45
3
-0,17
10
-0,11
9
-0,08
8
-0,06
6
-0,47
11
0,91
3
0,18
7
8
Łódzkie
0,33
7
0,05
5
-0,11
8
-0,06
7
-0,07
7
-0,39
10
0,16
7
0,07
8
9
Opolskie
0,12
8
-0,19
11
0,20
6
0,32
5
-0,73
14
0,03
7
-0,45
11
-0,09
9
10
Kujawsko-Pomorskie
0,10
9
0,04
6
-0,60
12
-0,59
14
-0,17
8
-0,04
8
-0,20
9
-0,17
10
11
Lubuskie
0,44
4
-0,24
12
-0,36
10
-0,37
11
-0,65
13
-0,50
12
-0,54
13
-0,23
11
12
Podkarpackie
-0,84
16
-0,04
7
-0,72
13
-0,34
10
-0,51
11
1,29
1
-0,57
14
-0,40
12
13
Warmińsko-Mazurskie
-0,62
13
-0,31
14
-0,89
16
-0,47
12
-0,53
12
0,47
6
-0,25
10
-0,44
13
14
Świętokrzyskie
-0,36
12
-0,12
9
-0,83
14
-0,72
15
-0,47
9
1,01
2
-0,88
15
-0,45
14
15
Lubelskie
-0,66
14
-0,39
15
-0,89
15
-0,50
13
-0,94
16
0,90
3
-0,51
12
-0,52
15
16
Podlaskie
-0,73
15
-0,52
16
-0,50
11
-0,78
16
-0,80
15
0,82
4
-0,99
16
-0,63
16
10
5
5
Ranga
Źródło: „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013”, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2013 r.
165
Ranga
1,40
15
Ranga
6
25
Ranga
0,35
20
Ranga
Śląskie
Wartość
Wartość
Atrakcyjność
inwestycyjna
województwa
Ranga
Aktywność
woj. wobec
inwestorów
Wartość
Bezpieczeństw
o powszechne
Wartość
Infrastruktura
społeczna
Wartość
Infrastruktura
gospodarcza
Wartość
Rynek zbytu
Wartość
Zasoby i
koszty pracy
1
Wagi
Ranga
Wartość
Dostępność
transportowa
20
Jak pokazują wyniki oceny atrakcyjności inwestycyjnej zaprezentowane w tabeli, województwo
podkarpackie zalicza się do regionów o niskiej atrakcyjności, co jest efektem długofalowych procesów
społeczno-gospodarczych. Składowe rzutujące na ostateczną pozycję w rankingu przedstawiają się
następująco.
Wykres 33. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem zasobów i kosztów pracy w latach 2010-2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie: „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski…” (rok: 2010,
2011, 2012 oraz 2013), Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
Atrakcyjność województwa podkarpackiego w kontekście zasobów i kosztów pracy jest relatywnie
niska w porównaniu do pozostałych regionów kraju, choć tendencja pogarszania wskaźników w tym
zakresie od początku analizowanego okresu została odwrócona w roku 2013. Dokonując oceny,
Autorzy opracowania55 wzięli pod uwagę: liczbę pracujących, liczbę bezrobotnych, liczbę wolnych
miejsc pracy, napływ absolwentów szkół średnich i wyższych oraz wysokość wynagrodzeń. Zatem to,
czy przedstawiona pozycja województwa jest rzeczywiście niska, zależy od tego czego poszukuje
inwestor – czy wysoko wykwalifikowanych pracowników, czy niższych kosztów pracy. W tym drugim
przypadku, podkarpackie należałoby uznać za jedno z bardziej atrakcyjnych województw.
55
Tamże
166
Wykres 34. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem dostępności transportowej w latach 2010-2013
Atrakcyjność inwestycyjna województwa podkarpackiego pod względem dostępności transportowej
jest bardzo niska, najniższa ze wszystkich analizowanych regionów. W dużej mierze wynika to jednak
z przyjęcia jako kryterium cząstkowego położenia względem granicy zachodniej, co znacząco osłabia
pozycję województwa w rankingu. Jednak z uwagi na kierunek powiązań handlowych, dostęp do
granicy zachodniej nie jest kluczową determinantą atrakcyjności. W tym przypadku położenie
względem granicy wschodniej może stanowić atut. Pozostałymi kryteriami oceny w zakresie
dostępności transportowej były: położenie województwa względem Warszawy, względem ośrodków
regionalnych, względem międzynarodowych portów lotniczych oraz dużych portów morskich
(Szczecin, Trójmiasto). Odnośnie województwa podkarpackiego, należy również wspomnieć o słabo
rozwiniętym sektorze transportu i logistyki.
167
Wykres 35. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem aktywności wobec inwestora 2013 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013”, Instytut
Badań nad Gospodarką Rynkową
Aktywność wobec inwestorów została określona jako zdolność do kreowania wizerunku
województwa, jego popularyzacji oraz stworzenie przez władze samorządowe dobrego klimatu dla
inwestycji. Pod uwagę wzięto zatem: liczbę ofert inwestycyjnych w bazie PAIiIZ, wynik certyfikacji
Regionalnych Centrów Obsługi Inwestora dokonanej przez PAIiIZ oraz działalność informacyjnopromocyjną wobec inwestorów, realizowaną przy pomocy wsparcia jakiego udzielają WPHiI. Biorąc
zatem pod uwagę ww. wymienione wskaźniki, za najbardziej wyróżniające się województwa należy
uznać dolnośląskie, pomorskie, zachodniopomorskie, wielkopolskie, mazowieckie, śląskie i łódzkie.
Województwo podkarpackie wraz ze świętokrzyskim oraz podlaskim, tworzy ostatnią trójkę w tym
zestawieniu, jednak te dwa ostatnie cechują się wyraźnie niższą od przeciętnej liczbą ofert
lokalizacyjnych zgłoszonych do PAIiIZ.
168
Wykres 36. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem chłonności rynku w latach 2010-2013
Chłonność rynku wpływa na atrakcyjność inwestycyjną poprzez wyznaczanie możliwości sprzedaży
przez potencjalnego inwestora dóbr i usług na rynku regionalnym. Dla jej oceny wykorzystano:
wielkość rynku zbytu, zamożność gospodarstw domowych oraz wydatki inwestycyjne
przedsiębiorstw. Wysoka chłonność rynku cechuje województwo śląskie, mazowieckie oraz
pomorskie. Ich wspólną cechą jest duża zamożność gospodarstw domowych. Najniższą chłonnością
cechują się województwa Polski Wschodniej – są to obszary relatywnie nisko zaludnione, gdzie mniej
zamożne gospodarstwa domowe generują niższy popyt. Od roku 2010 pozycja podkarpackiego
ulegała nieznacznej poprawie.
169
Wykres 37. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem infrastruktury gospodarczej w latach 2010-2013
Wpływ infrastruktury gospodarczej na atrakcyjność inwestycyjną rozumie się jako możliwości
usprawnienia procesu realizacji inwestycji, jak i jej dalszego funkcjonowania. Do analizy wykorzystano
zatem: gęstość instytucji otoczenia biznesu, obecność ośrodków badawczo-rozwojowych, liczbę
imprez targowo-wystawienniczych oraz funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych.
Najwyższym poziomem infrastruktury gospodarczej cechują się: województwo małopolskie,
mazowieckie, śląskie i dolnośląskie, a ich wspólną cechą jest ponadprzeciętnie rozwinięty sektor
badawczo-rozwojowy. Województwo podkarpackie zajmuje najlepszą pozycję wśród województw
Polski Wschodniej, ale na tle pozostałych województw sytuacja ta nie jest korzystna, w latach 20102013 była ona stabilna.
170
Wykres 38. Województwo podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem infrastruktury społecznej w
latach 2010-2013
Analizując atrakcyjność województw pod względem infrastruktury społecznej, pod uwagę wzięto
liczbę i aktywność instytucji kultury oaz nasycenie infrastrukturą hotelową i gastronomiczną. Wpływ
tego czynnika na budowanie atrakcyjności województwa jest raczej pośredni – może kształtować
korzystne, przyciągające imigrantów warunki życia (co może podnosić wielkość i jakość zasobów
pracy), tworzyć pozytywny klimat społeczny oraz ułatwiać organizację szkoleń czy spotkań
z klientami. Na dominację województw: śląskiego, dolnośląskiego mazowieckiego oraz
małopolskiego, ma zatem wpływ szeroka oferta kulturalna oraz dobrze rozwinięta infrastruktura
turystyczna (za wyjątkiem mazowieckiego). Województwo podkarpackie pozostaje na podobnym
poziomie atrakcyjności co województwo warmińsko-mazurskie oraz świętokrzyskie. Niżej
w zestawieniu znajduje się jedynie opolskie, lubelskie oraz podlaskie.
171
Wykres 39. Województwo podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem bezpieczeństwa powszechnego
w latach 2010-2013
Wpływ poziomu bezpieczeństwa powszechnego na atrakcyjność inwestycyjną jest niewielki i dotyczy
poczucia bezpieczeństwa osobistego, najbliższych oraz kontrahentów inwestora. Niski poziom
bezpieczeństwa może powodować obniżenie jakości i zasobów pracy (w wyniki migracji
spowodowanych mniejszym poczuciem bezpieczeństwa), świadczy o występowaniu deficytów
kapitału społecznego oraz sygnalizuje możliwość wystąpienia patologii społecznych. Analizując ten
czynnik Autorzy opracowania wzięli pod uwagę poziom i strukturę przestępczości oraz poziom
wykrywalności przestępstw. Liderami w zakresie bezpieczeństwa powszechnego są województwa
Polski Wschodniej (z podkarpackim na czele), które cechują się niskim poziomem przestępczości oraz
wysoką lub przeciętną wykrywalnością przestępstw.
172
Wykres 40. Województwo podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem atrakcyjności inwestycyjnej w
latach 2010-2013
Syntetyczny wskaźnik atrakcyjności inwestycyjnej województwa podkarpackiego najniższy był w roku
2011 i wyniósł -0,74. W kolejnych latach nastąpiła poprawa: -0,42 w 2012 roku do -0,40 w 2013 roku
nie zmieniając jednak pozycji podkarpackiego w rankingu 16 województw w tym okresie. Nie oznacza
to, że województwo nie jest atrakcyjne dla inwestorów, lecz atrakcyjność ta jest niższa niż w innych
województwach. Jak zauważają Autorzy opracowania „Atrakcyjność inwestycyjna…”, zwiększyć tę
atrakcyjność można poprzez wykorzystanie atutów danego regionu.
Na poziomie podregionów, IBnGR oceniał atrakcyjność w trzech kategoriach: atrakcyjności dla
działalności przemysłowej, usługowej oraz dla działalności zaawansowanej technologicznie. Jeżeli
chodzi o działalność przemysłową, żaden z podregionów województwa nie znalazł się wśród tych
o najwyższym stopniu atrakcyjności. Wysoki wskaźnik wystąpił w podregionach tarnobrzeskim
i rzeszowskim, zaś w przemyskim i krośnieńskim atrakcyjność ta należała do najniższych. Najbardziej
atrakcyjne są w tym zakresie podregiony woj. śląskiego – katowicki i rybnicki, a także podregion
łódzki.
173
W zakresie działalności usługowej do najbardziej atrakcyjnych podregionów zalicza się podregion
rzeszowski. Uplasował się on w 2013 r., podobnie jak w 2012 r., na 10 miejscu. Do jego mocnych
stron zaliczono wielkość i jakość zasobów pracy oraz ponadprzeciętną liczbę studentów. Także
podregion krośnieński należy do tych, w których atrakcyjność dla tej działalności jest wysoka,
natomiast w podregionach tarnobrzeskim i przemyskim jest ona przeciętna. Najbardziej atrakcyjny
w Polsce jest w tym zakresie podregion warszawski i łódzki.
Jeżeli chodzi o działalność zaawansowaną technologicznie, sytuacja podregionów podkarpackich jest
zróżnicowana. Znów podregion rzeszowski należy do 11 najbardziej atrakcyjnych inwestycyjnie
(11 miejsce, w porównaniu do 2012 r. spadek z 10). Mocnymi stronami są tu – jak w poprzednim
przypadku – jakość zasobów pracy oraz duża liczba studentów, a także ponadprzeciętna sytuacja
zdrowotna.56
Inną metodologię dla oceny atrakcyjności inwestycyjnej przyjmuje Centrum Analiz Regionalnych
i Lokalnych Szkoły Głównej Handlowej. Obliczane są wskaźniki odnoszące się do całości gospodarki
narodowej/regionalnej oraz do wybranych sekcji: przemysłu przetwórczego, G - handlu i napraw, I turystyki i gastronomii, M - działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej57. Raport za rok 2013
przedstawia wskaźniki atrakcyjności obejmujące podział na gminy i powiaty oraz różne obszary
społeczno-gospodarcze (m.in. zasoby pracy, infrastruktura społeczna i techniczna, innowacyjność,
nakłady inwestycyjne, administracja, rynek, produktywność pracy, rentowność itp.).
Globalnie rzecz biorąc, województwo podkarpackie zostało ocenione jako stosunkowo mało
atrakcyjne (klasa D dla całości gospodarki narodowej, skala od A – najwyższa atrakcyjność do F –
najniższa atrakcyjność). Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż zdaniem Autorów raportu
atrakcyjność inwestycyjna województwa, zwłaszcza dla przemysłu kapitałochłonnego oraz
działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej rośnie, co wynika przede wszystkim
z podwyższenia walorów lokalizacyjnych58. Mimo to, wśród 270 regionów UE zajmuje ono 252
pozycję i może konkurować z niektórymi regionami greckimi, rumuńskimi, bułgarskimi, słowackimi,
portugalskimi i włoskimi.
Najbardziej atrakcyjnymi zdaniem ekspertów SGH powiatami województwa podkarpackiego są
przede wszystkim powiaty:
- grodzkie (Rzeszów, Krosno, Przemyśl, Tarnobrzeg)
- stalowowolski (zwłaszcza dla sekcji G – handel i naprawy);
- tarnobrzeski;
- kolbuszowski (zwłaszcza dla sekcji M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna);
- leski (zwłaszcza dla sekcji I – turystyka i gastronomia).
Wśród mocnych stron regionu jeżeli chodzi o atrakcyjność inwestycyjną wskazuje się m.in. na zasoby
pracy, infrastrukturę społeczną, innowacyjność oraz nakłady inwestycyjne, zaś wśród słabych stron –
m.in. infrastrukturę techniczną, rynek, administrację i produktywność pracy.
56
„Przegląd regionalny województwa podkarpackiego 2013”, Zachodniopomorska Pracownia Badawcza,
Zachodniopomorska Grupa Doradcza Sp. z o.o., Szczecin, 2014 r.
57 Godlewska-Majkowska H., Komor A., Zarębski P., Typa M., „Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2013” - województwo
podkarpackie, Centrum Analiz Regionalnych i Lokalnych SGH, Warszawa, 2013 r.
58 Tamże
174
Przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego biorący udział w badaniu CAWI, w większości
pozytywnie oceniali zarówno atrakcyjność inwestycyjną samego województwa jak i powiatu, na
terenie którego funkcjonują. W obu przypadkach łączny odsetek odpowiedzi wskazujących na to, że
powiat/województwo jest bardzo lub dość atrakcyjne, wyniósł powyżej 50%.
Wykres 41. Ocena atrakcyjności inwestycyjnej powiatu [JST, CAWI]
Wykres 42. Ocena atrakcyjności inwestycyjnej województwa [JST, CAWI]
Podobnego zdania byli lokalni przedsiębiorcy – 58% badanych uznało, że atrakcyjność inwestycyjna
województwa jest duża lub bardzo duża, zaś odnośnie powiatu, w którym prowadzą działalność,
suma tych odpowiedzi wyniosła 60%.
175
Wykres 43. Ocena atrakcyjności inwestycyjnej województwa [przedsiębiorcy, SSI]
Najwyższy odsetek wskazań oceny 5 i 4 odnotowano wśród przedsiębiorców prowadzących
działalność na terenie powiatu rzeszowskiego.
Wykres 44. Ocena atrakcyjności inwestycyjnej powiatu [przedsiębiorcy, SSI]
O opinie w tym zakresie poproszono również inwestorów. Ci z jednej strony wskazywali na wyraźne
różnice pomiędzy podkarpackim a innymi województwami w zakresie ogólnego rozwoju
gospodarczego, natomiast wskazali również na kwestie, w których region nie odbiega znacząco od
innych części kraju, a dzięki niższym kosztom pracy, może być pod tym względem bardziej atrakcyjny:
Podkarpackie jest regionem słabiej rozwiniętym niż województwa Polski Zachodniej, w związku z tym władze
regionu zabiegają o inwestorów. Jak już wspomniałem, ważny jest kapitał ludzki, który nie ustępuje temu
w innych regionach, a można go pozyskać taniej.
[SSI, inwestor]
Ważna jest bliskość granicy wschodniej. To zdecydowanie rozszerza rynek zbytu dla naszych produktów. Poza
tym wysokie bezrobocie w Polsce Wschodniej sprawia, że wykwalifikowanego pracownika można zatrudnić za
niższą stawkę, niż np. w woj. wielkopolskim czy dolnośląskim.
[SSI, inwestor]
176
Uwagę zwracano na różnice w rozwoju gospodarczym pomiędzy poszczególnymi częściami
województwa. Z jednej strony wskazywano na dynamiczne rozwijające się ośrodki takie jak Rzeszów
czy Mielec, z drugiej zaś na słabo rozwinięte obszary wiejskie. Jak podkreślano, różnice te utrudniają
jednoznaczną ocenę atrakcyjności inwestycyjnej województwa. Widoczne jest to w takich, nieco
sprzecznych, wypowiedziach:
Ogólnie region nie jest zbyt atrakcyjny. Większość gmin i powiatów ma niski poziom rozwoju gospodarczego.
Natomiast jest kilka ośrodków (Rzeszów, Przemyśl, Tarnobrzeg), które tę atrakcyjność podnoszą. Ważne jest też
to, że w Polskę Wschodnią, a więc również w Podkarpackie inwestuje się dużo środków z UE. Widać rozwój
infrastruktury i wsparcie przedsiębiorczości.
[SSI, inwestor]
Na terenie województwa działają strefy ekonomiczne. Działa to dobra politechnika, której absolwenci są
gotowymi pracownikami na stanowiskach specjalistów. Jest tu park naukowo-technologiczny wzmagający
innowacyjność regionu. Podkarpacie ma duży potencjał inwestycyjny i widać, że władze starają się tych
inwestorów przyciągać.
[SSI, inwestor]
Jest ona [atrakcyjność inwestycyjna] przeciętna. Suma czynników „za” (np. niższy koszt usług) i „przeciw” (np.
kiepska infrastruktura) się równoważy. Inwestowanie w województwie nie jest ani gorsze, ani lepsze od
inwestycji w innych regionach. Ma po prostu inne determinanty.
[SSI, inwestor]
Respondenci wywiadów pogłębionych zaznaczali, że to co ogólnie może być uznawane za słabą
stronę województwa, dla potencjalnego inwestora może stać się atutem. Mowa tu o niższych
kosztach zatrudnienia oraz lokalizacji województwa, która umożliwia łatwiejszy dostęp do rynków
zagranicznych.
Podkreślano również kapitał społeczny (wielkość oraz wykwalifikowanie siły roboczej) oraz dobry stan
środowiska naturalnego (co mogłoby być szczególnie istotne np. dla inwestora z branży związanej
z produkcją ekologiczną).
Jak wynika z innych badań dotyczących makroregionu Polska Wschodnia (których wyniki
zaprezentowano poniżej), zagraniczni inwestorzy oceniają Polskę jako atrakcyjne miejsce inwestycji,
zauważają jednak występujące ograniczenia prawne i praktyczne, znacząco osłabiające ocenę Polski
pod względem łatwości prowadzenia działalności gospodarczej. W związku z tym istnieje silna
potrzeba sukcesywnego likwidowania barier ograniczających napływ bezpośrednich inwestycji
zagranicznych oraz przedsiębiorczości.
W Polsce Wschodniej, podobnie jak w całym kraju, występują bariery społeczno-gospodarcze,
instytucjonalne, infrastrukturalne oraz prawne utrudniające napływ inwestycji zagranicznych.
Występują także utrudnienia dodatkowe i często przekreślające możliwości pozyskania inwestorów
zagranicznych. Są to m.in. stan infrastruktury oraz kwestie dotyczące bezrobocia, przy czym wysoki
poziom bezrobocia jest dla jednych inwestorów atutem – ze względu na pracowników, których
177
można pozyskać taniej niż w innych województwach, a dla innych jest efektem zacofania regionu.59
Dużym problemem regionu pozostaje stan infrastruktury technicznej generujący słabo rozwiniętą
sieć transportową na obszarze województwa. Można jednak oczekiwać, że czas dojazdu do
ośrodków, w których świadczone są usługi wyższego rzędu zmieni się szczególnie w środkowej
i północnej części regionu po realizacji najważniejszych inwestycji drogowych i kolejowych.60
W raporcie ze zrealizowanego w roku 2013 badania ewaluacyjnego,61 zaprezentowano odpowiedzi
respondentów na pytanie o źródła nieatrakcyjności inwestycyjnej województwa podkarpackiego.
Najczęstszym wskazaniem była zła infrastruktura komunikacyjna, niska dynamika wzrostu
gospodarczego oraz deficyt inwestycji.
Wykres 45. Czynniki decydujące o małej atrakcyjności województwa podkarpackiego (2013 r.)
Źródło: Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2 PO RPW związanych
z pozyskaniem inwestorów do Polski Wschodniej”, Warszawa, 2013 r.
Natomiast wskazania dotyczące kluczowych barier w inwestowaniu w regionie dotyczyły generalnie
zapóźnień rozwojowych i utrzymującej się pauperyzacji regionu.
59
Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2 PO RPW związanych z
pozyskaniem inwestorów do Polski Wschodniej”, Warszawa 2013 r.
60 „Przegląd Regionalny Polski 2012 - Część II.”, Regionalne Obserwatoria Terytorialne, Warszawa, 2013 r.
61 Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2 PO RPW związanych z
178
Wykres 46. Główne bariery mogące zniechęcić potencjalnych inwestorów do inwestycji na obszarze województwa
podkarpackiego (2013 r.)
Źródło: Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2 PO RPW związanych
z pozyskaniem inwestorów do Polski Wschodniej”, Warszawa 2013 r.
Podobne odpowiedzi uzyskano w toku badania CAWI z udziałem JST oraz SSI z udziałem lokalnych
przedsiębiorców. Przedstawiciele tych grup, jako bariery dla rozwoju inwestycji, wskazywali brak
odpowiedniej infrastruktury transportowej (odpowiednio 56 i 44%).
Wykres 47. Czynniki mogące zniechęcać inwestorów do lokowania inwestycji w województwie [CAWI, JST]
Poniżej przedstawiono niektóre z wypowiedzi przedsiębiorców, którzy uzasadniali swoje opinie
dotyczące barier w zakresie inwestycji:
Brak dobrych dróg i w najbliższej perspektywie nie widać możliwości dobrego skomunikowania województwa
podkarpackiego w całości. Pomijam te miejsca, które bezpośrednio znajdują się przy autostradzie, natomiast
pozostałe miasta, większość regionu są niestety pod tym względem w gorszym położeniu. Dobrzy fachowcy
wyjeżdżają z województwa podkarpackiego w poszukiwaniu lepszych warunków życia i pracy (…).
179
Trudno o odpowiednio dużą i dobrze uzbrojona działkę w dobrej lokalizacji - blisko szlaków komunikacyjnych.
Jak już taka się pojawi, to barierą stają się procedury formalne związane z jej kupnem.
Ze względu na ograniczoną ofertę lotniska w Rzeszowie, transport do Skandynawii jest bardzo drogi. Poza tym
mamy problemy kadrowe. Dobrych inżynierów jeszcze można znaleźć (mamy dobrą politechnikę), ale mamy
problem z pracownikami produkcyjnymi (spawaczami, frezerami). Zawodówki i technika prezentują niski
poziom.
Mamy kiepską infrastrukturę drogową i nie mamy lotów cargo. To powoduje, że ogromnym problemem staje
się odległość Podkarpackiego od zachodniej granicy Polski. Poza tym, jak na tak słaba pozycję gospodarczą
regionu, ceny nieruchomości są wysokie.
Ze względu na niższy poziom życia i zarobków, młodzi i zdolni emigrują do dużych miast. Zmniejsza to potencjał
kadrowy. Poza tym sieć drogowa w województwie jest uboga. Co prawda wydatki na infrastrukturę ciągle są
wysokie, ale takie skomunikowanie regionu, jakie jest np. na Dolnym Śląsku, nie nastąpi w ciągu najbliższych lat.
Zwrócono również uwagę na kwestie poruszane we wcześniejszych fragmentach niniejszego raportu.
Chodzi mianowicie o promocję oferty inwestycyjnej – zdaniem przedsiębiorców oraz respondentów
wywiadów indywidualnych oraz eksperckich, dobrym sposobem na przyciągnięcie inwestora jest
inny, zadowolony inwestor. Jak to ujął jeden z badanych, biznes ciągnie biznes, jeśli jedna, druga,
trzecia firma założy działalność, to czwarta przyjdzie chętniej tam, gdzie te trzy już są. Stąd niezwykle
istotne zdaje się kreowanie i promowanie dobrego klimatu inwestycyjnego w województwie,
potwierdzonego konkretnymi przykładami.
Wykres 48. Czynniki mogące zniechęcać inwestorów do lokowania inwestycji w województwie [SSI, przedsiębiorcy]
180
Sami przedstawiciele inwestorów biorących udział w badaniu SSI, poza czynnikami wewnętrznymi,
takimi jak skomunikowanie regionu oraz możliwości transportu towarów, zwracali uwagę na bariery
zewnętrzne, na które napotyka się w całym kraju, tj. zawiłe prawo podatkowe oraz nadmierna
biurokracja.
Również z badania SSI z udziałem inwestorów zagranicznych wynika, że informacje na temat
województwa podkarpackiego, pozyskiwali m.in. z analiz/ekspertyz tematycznych, Polskiej Agencji
Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. oraz Internetu. Zarówno przydatność, aktualność jak
i zrozumiałość i jakość tych informacji, w 5-cio stopniowej skali oceniana była na 4 i 5 (oceny
najwyższe).
Podobny obraz dają wyniki badania przeprowadzonego w roku 201362, zgodnie z którymi
najczęstszym źródłem wykorzystywanymi przez zagranicznych inwestorów zainteresowanych
inwestowaniem w Polsce (nie licząc Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów – zakres działalności
został opisany w dalszej części niniejszego raportu), był Internet oraz instytucje otoczenia biznesu.
Badani mieli często problem z dokonaniem oceny, w szczególności aktualności tych informacji
(wskazywali 0 – nie wiem/trudno powiedzieć). Odpowiedzi te nie dziwią – biorąc pod uwagę fakt, że
najczęstszym źródłem pozyskiwania informacji był Internet, który pełny jest przeróżnych informacji.
Ocena ich wiarygodności i aktualności może być bardzo trudna.
Wykres 49. Ocena informacji pozyskiwanych ze wskazanych źródeł [CATI, inwestor zagraniczny]
W ramach tego samego badania, inwestorzy oceniali również przydatność, aktualność, zrozumiałość
oraz jakość usługi informacyjnej, jaką uzyskali w COIE (o działalności którego połowa z nich
dowiedziała się również z Internetu). W tym wypadku dominowały oceny pozytywne, głównie 4 i 5.
Najwyższy łączny odsetek tych ocen odnotowano w przypadku przydatności oraz zrozumiałości
informacji. Świadczy to o tym, że informacje w ramach usługi pro-biz, przygotowywane i
przekazywane są w sposób przystępny dla odbiorcy.
62
Badanie zrealizowane na zlecenie Ministerstwa Gospodarki przez konsorcjum firm: Zachodniopomorska Pracownia
Badawcza Marta Rzeczkowska-Owczarek oraz Zachodniopomorska Grupa Doradcza Sp. z o.o., 2013 r.
181
Wykres 50. Ocena informacji otrzymywanych od COIE [CATI, inwestor zagraniczny]
O tym, że częstym źródłem informacji dla inwestorów są takie jednostki jak COI, świadczy również
liczba zapytań kierowanych do tej instytucji - ponad 120 zapytań od roku 2010 do marca 2014
(dokładniejszy opis zapytań w dalszej części raportu, dotyczącej działań związanych z podnoszeniem
atrakcyjności inwestycyjnej regionu).
Na podstawie wyżej wymienionych danych sformułować można wniosek, że niezwykle istotną
kwestią w pozyskiwaniu inwestorów zagranicznych, jest promocja regionu w Internecie. Przy tym
jednak należy zadbać, aby prezentowane dane były stale aktualizowane (w szczególności dane
kontaktowe do jednostek powołanych do obsługi inwestorów) i zawierały dane najbardziej
inwestorów interesujące, tj. informacje dotyczące potencjału gospodarczego regionu oraz informacje
prawno-administracyjne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w Polsce (wg
wspomnianego badania, uzyskiwanie tego typu informacji wraz z udziałem w organizowanych
konferencjach/spotkaniach informacyjnych, w największym stopniu przyczyniało się do nawiązywania
kontaktów handlowych pomiędzy inwestorem a regionem).
Jedną z instytucji zaangażowanych w promocję kraju za granią, zbierającą, przetwarzającą
i udostępniającą dane potrzeb zarówno inwestorom zagranicznym jak i firmom prowadzącym
działalność eksportową (lub planującym jej rozpoczęcie), są zagraniczne placówki Ministra
Gospodarki - Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI), działające w ramach Ambasad i
Konsulatów RP. Utworzone zostały w celu wsparcia polskich firm - w szczególności małych i średnich
przedsiębiorstw, w procesie ich internacjonalizacji. WPHI udziela również pomocy firmom
zagranicznym, zainteresowanym importem polskich towarów i usług oraz inwestowaniem w Polsce.
Obecnie placówki WPHI funkcjonują w 43 krajach (łącznie 49 Wydziałów):




Austria
Belgia
Białoruś
Bułgaria








Grecja
Węgry
Irlandia
Włochy
182
Szwecja
Szwajcaria
Turcja
Ukraina




Indonezja
Izrael
Japonia
Kazachstan







Chorwacja
Czechy
Dania
Finlandia
Francja
Niemcy (2 Wydziały)
Wielka Brytania







Litwa
Holandia
Norwegia
Portugalia
Rumunia
Rosja (3 Wydziały)
Hiszpania







Kanada
USA (3 Wydziały)
Argentyna
Brazylia
Chiny (2 Wydziały)
Indie
Polska






Malezja
Zjednoczone
Emiraty Arabskie
Algieria
Egipt
Maroko
RPA
WPHI ściśle współpracują z Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., Polską
Organizacją Turystyczną oraz COIE i organizacjami samorządu gospodarczego. Stanowią ważne
ogniwo w systemie promocji polskiej gospodarki i przedsiębiorców za granicą. Główną ich misją
i zadaniem jest udzielanie wsparcia małym i średnim przedsiębiorstwom w kontaktach
gospodarczych na świecie, w tym zwłaszcza:
1. Promocja polskiej gospodarki i produktów.
2. Ułatwianie dostępu do rynku towarów i usług kraju urzędowania.
3. Ochrona interesów polskich przedsiębiorców w kontaktach z administracją i podmiotami
gospodarczymi.
4. Przyciąganie inwestycji zagranicznych do Polski.
5. Wspieranie i doradztwo dla polskich eksporterów, w tym zwłaszcza udzielanie informacji
o warunkach podejmowania działalności gospodarczej, wymagań formalnych, procedur,
podatków itp.
6. Udzielanie informacji na temat możliwości nawiązania i prowadzenia współpracy handlowej,
inwestycyjnej lub kooperacyjnej.
7. Udostępnianie baz danych importerów, potencjalnych inwestorów i eksporterów.
8. Udostępnianie wykazu otrzymanych bezpośrednio zapytań ofertowych.
9. Udzielanie informacji o imprezach targowych, giełdach towarowych i warunkach
uczestnictwa, a także pomoc w organizowaniu wystąpień targowych polskich
przedsiębiorstw.
10. Przekazywanie ofert polskich eksporterów potencjalnym importerom i reprezentującym je
instytucjom, bezpłatnym bazom danych itp.
11. Uzyskiwanie lub pośredniczenie w uzyskaniu opinii handlowych o przyszłych partnerach firm
polskich.
12. Wyszukiwanie partnerów kooperacyjnych i inwestycyjnych dla firm polskich.
13. Organizacja seminariów i misji na tematy gospodarcze.
14. Inicjowanie współpracy między regionami63.
Ogólne opinie respondentów wywiadów pogłębionych na temat działalności WPHI są pozytywne.
Wydziały są postrzegane jako jeden z instrumentów promocji Polski za granicą oraz źródło informacji
na temat zagranicznych rynków.
Zdecydowana większość przedsiębiorców biorących udział w badaniu SSI wiedziała o funkcjonowaniu
Wydziałów, a połowa z nich wiedziała jaka jest ich rola.
63
Źródło: www.trade.gov.pl , dostęp z dnia 04.08.2014 r.
183
W związku z tym, że niniejsze opracowanie skupione jest na województwie podkarpackim, pytania
dotyczące WPHI jakie kierowane były do respondentów, związane były właśnie z tym regionem.
Warto zatem przytoczyć wypowiedź jednego z nich, która może stanowić odpowiedź na pytanie o
rolę WPHI w odniesieniu do Podkarpackiego:
(…) wydziały są odpowiedzialne ogólnie za promocję całego kraju, byłoby chyba niewłaściwie gdyby skupiały się
tylko na promocji danego województwa. (…) nie widzę ich w takiej sytuacji (…). Oczywiście można zrobić
konferencję czy seminarium, w związku ze współpracą (…). Natomiast co do bieżącej pracy Wydziału to nie
widzę specjalnego pola do wyróżniania.
Analiza zapytań ofertowych zamieszczanych na stronach poszczególnych WPHI, wskazuje na ich
intensywną działalność w kierunku wspierania polskich przedsiębiorców, planujących rozpocząć
działalność eksportową. Ma to oczywiście związek z zapotrzebowaniem jakie zgłaszają firmy
zagraniczne, poszukujące np. dostawców określonych towarów. Jak zaznaczano, dużym atutem
Wydziałów jest właśnie to, że są dostępne na miejscu w danym kraju. Zainteresowany przedstawiciel
potencjalnego inwestora, może z łatwością nawiązać kontakt i zapoznać się z informacjami zawartymi
na stronach internetowych, w jego rodzimym języku. Znajdzie na nich m.in. kontakty do
ogólnopolskich instytucji specjalizujących się w inwestycjach zagranicznych, prezentacje specjalnych
stref ekonomicznych oraz opracowania tematyczne. Wydziały skupiają w pewnym sensie
podstawową wiedzę na temat możliwości inwestowania w Polsce i stanowią pierwszy punkt
kontaktu. Można powiedzieć, że spoczywa na nich znaczący obowiązek wykreowania przed
inwestorem wizerunku Polski jako kraju, który jest przygotowany do jego szybkiej i kompleksowej
obsługi w zakresie potrzebnych informacji. Wydział może zadania te realizować sam lub we
współpracy z ogólnopolską instytucją jaką jest Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych
S.A. oraz siecią regionalnych Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów.
7.2.
WIELKOŚĆ I STRUKTURA INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH
Dane zaprezentowane w poniższej tabeli wskazują relatywnie słabą pozycję województwa
podkarpackiego w obszarze BIZ w porównaniu do reszty kraju. Liczba podmiotów z kapitałem
zagranicznym plasuje podkarpackie na 12. miejscu w kraju. Znacznie lepiej, bo z 9. pozycją wypada
w rankingu liczby pracujących. Nakłady na nowe środki trwałe w wartościach bezwzględnych są
zbliżone do poziomu w województwie zachodniopomorskim, mimo że kapitał zarówno podstawowy,
jak i zagraniczny w zachodniopomorskim jest dwa razy wyższy. Stanowią one blisko 2% wydatków
krajowych na ten cel.
184
Tabela 46. Podstawowe dane o podmiotach z kapitałem zagranicznym według regionów w 2012 r.
Regiony/ Województwa
Przychody z
Koszty z
Liczba
Liczba
Kapitał
Kapitał
całokształtu całokształtu
podmiotów pracujących podstawowy zagraniczny
działalności działalności
Wynik
finansowy
brutto
Wynik
finansowy
netto
Nakłady na
nowe
środki
trwałe
Import
Eksport
w mln zł
OGÓŁEM
25914
1571235
206992,3
179372,3
1247770,3
1191317,3
56389,8
47941,5
62409,1 377188,7 358626,6
Centralny
Łódzkie
Mazowieckie
Południowy
11036
1057
9979
3991
609289
76293
532996
282571
103552,9
5096,1
98456,7
32272,5
93497,5
4854,5
88643,0
27665,3
546273,3
43384,7
502888,5
212462,7
518688,3
40963,5
477724,8
204918,7
27608,1
2421,5
25186,6
7545,4
24451,7
1910,1
22541,7
6294,3
32898,7 148673,0
2105,1 15311,4
30793,5 133361,6
8471,7 69774,4
1635
102588
13148,5
12233,9
68860,1
65960,6
2907,2
2394,7
2616,4 19808,1
Małopolskie
2356
179983
19124,0
15431,4
143602,6
138958,1
4638,2
3899,6
5855,3 49966,3
Śląskie
1174
89000
7602,2
6646,2
56222,1
53499,3
2724,2
2367,2
3106,7 15448,0
Wschodni
384
21948
1526,0
1252,2
13972,2
13521,1
451,2
345,1
393,3
2660,6
Lubelskie
427
38331
2463,9
2270,2
20337,5
18904,0
1427,0
1318,3
1198,9
7896,3
Podkarpackie
181
9570
686,5
547,1
6772,0
6729,4
47,5
2,0
412,6
2771,1
Podlaskie
182
19151
2925,8
2576,7
15140,4
14344,9
798,5
701,8
1102,0
2120,1
Świętokrzyskie
4503
307974
23716,0
22168,5
230650,1
221857,3
8791,7
6938,8
10128,3
70278,5
Północno-Zachodni
768
34757
1958,1
1843,6
19787,6
18918,2
869,6
756,4
525,2
9220,8
Lubuskie
2291
220044
16661,9
15529,3
180198,1
173571,6
6623,7
5094,2
8290,8 51819,2
Wielkopolskie
1444
53173
5096,0
4795,6
30664,5
29367,5
1298,4
1088,2
1312,3
9238,5
Zachodniopomorskie
2894
172901
19215,7
17668,2
112804,6
107736,8
5054,0
4057,5
4698,5 45206,2
Południowo-Zachodni
2390
147067
17507,2
16111,5
95840,6
91489,3
4337,3
3503,5
4036,7 39540,2
Dolnośląskie
504
25834
1708,4
1556,7
16964,0
16247,5
716,6
553,9
661,7
5666,0
Opolskie
2316
109500
20633,1
11726,7
89357,5
84616,9
4666,5
3831,9
3105,3 27808,4
Północny
592
36567
3129,8
3017,8
30535,9
29517,0
1018,8
844,5
660,9
7877,4
Kujawsko-pomorskie
1406
58353
15837,1
7146,0
48725,0
45328,1
3322,8
2742,2
2156,1
13826,5
Pomorskie
318
14580
1666,2
1562,9
10096,6
9771,7
324,9
245,2
288,3
6104,6
Prezentowane dane nie uwzględniają podmiotów prowadzących działalność bankową, maklerską, ubezpieczeniową oraz towarzystw inwestycyjnych i emerytalnych, szkół
gospodarstw indywidualnych w rolnictwie, a także samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i instytucji kultury posiadających osobowość prawną.
Źródło: „Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 r.”, GUS, Warszawa 2013 r.
185
93716,9
15581,6
78135,3
86185,3
19407,0
66778,2
21341,8
3962,3
11201,7
2683,3
3494,5
71481,4
10786,1
46149,3
14546,1
52309,5
46101,5
6207,9
33591,7
11807,2
16257,8
5526,7
wyższych,
Struktura kapitału podstawowego wskazuje na relatywnie większe w porównaniu do pozostałych województw znaczenie kapitału zagranicznego
w finansowaniu podmiotów. Jego udział przekracza 92%, przy najwyższym w kraju równym 96,4% cechującym województwo kujawsko-pomorskie. Najmniej,
tj. 45%, zaangażowano kapitału zagranicznego w województwie pomorskim.
Wykres 51. Struktura kapitału podstawowego w podmiotach z kapitałem zagranicznym w województwie podkarpackim na tle pozostały województw w 2012 r.
Zachodniopomorskie
299,2
4795,6
1,3
Wielkopolskie
910,4
15529,3
222,2
83,1
1562,9
Świętokrzyskie
261,9
Śląskie
3537,6
Pomorskie
5831,2
828,4
1,2
88643,0
3982,6
12233,9
86,2
5,7
4854,5
111,9
1843,6
227,1
2,6
1252,2
46,7
21,7
3017,8
913,5
0%
78,6
1556,7
Kujawsko-pomorskie 90,3
Dolnośląskie
10,0
2270,2
235,9
Lubelskie
1443,0
547,1
150,6
Małopolskie
155,1
7146,0
115,1
Mazowieckie
Lubuskie
15431,4
129,4
Opolskie
Łódzkie
87,2
7248,2
Podlaskie
Podkarpackie
20,2
2576,7
482,2
16111,5
10%
20%
30%
krajowy
40%
zagraniczny
50%
60%
70%
80%
90%
100%
rozproszony
Prezentowane dane nie uwzględniają podmiotów prowadzących działalność bankową, maklerską, ubezpieczeniową oraz towarzystw inwestycyjnych i emerytalnych, szkół wyższych,
Źródło: opracowanie własne na podstawie: „Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 r.”, GUS, Warszawa 2013 r.
186
Największa liczba pracujących, ponad 78%, skoncentrowana była w podmiotach dużych,
zatrudniających co najmniej 250 osób. Podobna zależność dotyczyła też innych województw, przy
czym średnia dla kraju wyniosła 71%. Ponad 15% pracowało w podmiotach zatrudniających od 50 do
249 osób, a co dwudziesta od 10-49. Tylko 1% pracowników zatrudniały mikroprzedsiębiorstwa.
Wykres 52. Liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym oraz liczba pracujących w podmiotach według wielkości
zatrudnienia w województwie podkarpackim w 2012 r.
300
35000
267
30100
30000
250
25000
200
20000
150
15000
100
79
10000
48
50
5830
33
1971
430
0
5000
0
do 9
10-49
50-249
podmioty
pracujący
250 i więcej
Prezentowane dane nie uwzględniają podmiotów prowadzących działalność bankową, maklerską, ubezpieczeniową oraz
towarzystw inwestycyjnych i emerytalnych, szkół wyższych, gospodarstw indywidualnych w rolnictwie, a także
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i instytucji kultury posiadających osobowość prawną.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: „Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 r.”,
GUS, Warszawa 2013 r..
Liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym w województwie podkarpackim w 2012 r., która dała
zatrudnienie 38 331 osobom wyniosła 427. Stanowiło to 1,6% takich podmiotów w kraju i 2,4%
udziału w zatrudnieniu, plasując województwo na 12. miejscu w kraju i 9. pod względem liczby
pracujących.
Porównanie wielkości kapitału zarówno krajowego jak i zagranicznego, znów klasyfikuje
województwo pod koniec listy rankingowej. Gorsze wyniki we wszystkich trzech analizowanych
kategoriach osiąga tylko warmińsko-mazurskie. Również lubuskie pomimo większej liczby podmiotów
charakteryzuje się znacznie niższymi wartościami kapitału i krajowego i zagranicznego.
W 2012 r. w województwie podkarpackim zaangażowany kapitał na poziomie przekraczającym 1,5%
kapitału zagranicznego w Polsce pochodził z 9 krajów. Najwyższą wartość bliską 600 mln zł
zaangażowały Niemcy. Duże znaczenie w finansowaniu podkarpackich podmiotów ma też Francja –
456 mln zł. W niewielkim stopniu, w porównaniu do innych województw, w inwestycja
bezpośrednich uczestniczy Hiszpania – niespełna 7 mln zł.
187
Tabela 47. Pochodzenie kapitału zagranicznego* w województwie podkarpackim na tle pozostałych województw w 2012 r. (mln zł)
Województwa
Cypr
Hiszpania
Belgia
Szwecja
Włochy
Stany
Zjednoczone
Niemcy
37577,2
2413,9
31628,4
1389,6
30359,4
5893,1
14761,6
452,4
7492,0
221,9
6749,6
342,4
5476,7
1401,6
5312,0
337,6
5287,1
143,3
5226,7
268,1
4693,1
73,2
4651,7
201,1
3218,3
162,1
3050,7
486,6
Kujawsko-pomorskie
714,8
249,5
679,6
100,2
64,5
77,1
14,4
12,1
13,2
9,2
162,1
#
63,5
#
Lubelskie
355,9
97,8
#
94,7
42,2
10,9
32,8
#
#
112,4
5,4
148,4
#
#
Dolnośląskie
Luksemburg
Wielka
Brytania
Francja
OGÓŁEM
Holandia
Dania
Austria
Szwajcaria
80,1
93,6
311,7
#
11,7
#
30,5
#
#
165,3
250,2
#
#
98,2
1186,7
279,3
745,2
245,6
115,9
133,2
31,0
112,3
#
831,5
175,6
63,3
185,5
94,0
#
425,4
790,3
#
149,4
127,1
47,9
295,2
28,5
125,4
19,9
275,2
334,0
217,2
17716,3
24822,3
10876,7
7944,6
3331,8
4663,7
1820,7
2874,0
1442,1
883,2
2017,5
1984,2
1474,4
572,5
Opolskie
308,8
#
743,8
#
46,0
-
#
#
#
146,5
#
#
42,1
0,1
Podkarpackie
275,4
458,9
588,4
236,9
210,0
6,7
#
32,9
22,8
#
#
65,7
#
#
Podlaskie
189,4
#
#
#
14,2
-
1,4
#
11,9
#
35,0
#
#
#
843,3
277,5
1028,3
525,9
897,0
41,3
8,8
215,9
#
46,6
445,2
50,9
348,1
110,3
1160,3
1123,6
3450,4
3370,4
626,1
795,0
585,1
106,8
330,7
2366,4
225,4
179,6
206,8
215,6
#
#
96,6
58,4
139,0
#
0,8
252,2
#
55,5
10,7
0,1
#
#
70,5
109,4
117,8
#
#
0,2
24,3
3,8
#
18,5
7,1
#
45,6
#
4037,4
1296,2
4081,8
116,2
485,6
367,6
849,9
664,8
500,2
90,8
538,3
1496,0
163,1
134,6
187,6
6,3
815,8
73,0
#
64,8
#
232,7
329,5
37,2
709,7
17,5
95,9
5,9
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
* kraje, z których pochodzący kapitał stanowi ponad 1,5% kapitału zagranicznego w Polsce
Prezentowane dane nie uwzględniają podmiotów prowadzących działalność bankową, maklerską, ubezpieczeniową oraz towarzystw inwestycyjnych i emerytalnych, szkół wyższych,
Źródło: „Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 r”., GUS, Warszawa 2013 r.
188
W strukturze bezpośrednich inwestorów zagranicznych ważnych z punktu widzenia całego kraju
(dane dotyczą tylko krajów, których udział w inwestycjach krajowych przekracza 1,5%) dominują
Niemcy. W inwestycjach pochodzących z tych 9. krajów niemal 1/3 to kapitał niemiecki. Ponad
połowa skupia się w rękach dwóch krajów – Francji i Niemiec. Dodając do tego Holandię otrzymamy
ponad 2/3 udziałów, natomiast uzupełnienie o Luksemburg i Cypr sprawia, że te kraje łącznie
dostarczają blisko 94% kapitału zagranicznego. Jeszcze raz należy zaznaczyć, że nie odzwierciedla to
struktury kapitału zagranicznego całkowicie, gdyż dotyczy tylko krajów ważnych w kontekście Polski.
Ponadto w skali kraju kapitał zagraniczny w największym stopniu trafia do podmiotów finansowych
i ubezpieczeniowych, których GUS w przytaczanych danych nie uwzględnia.
Wykres 53. Struktura źródeł pochodzenia kapitału zagranicznego w województwie podkarpackim w 2012 r.
* kraje, z których pochodzący kapitał stanowi ponad 1,5% kapitału zagranicznego w Polsce
Prezentowane dane nie uwzględniają podmiotów prowadzących działalność bankową, maklerską, ubezpieczeniową oraz
towarzystw inwestycyjnych i emerytalnych, szkół wyższych, gospodarstw indywidualnych w rolnictwie, a także
samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i instytucji kultury posiadających osobowość prawną.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: „Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 r.”,
GUS, Warszawa 2013 r.
Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych stanowi ważne źródło informacji na temat
atrakcyjności inwestycyjnej regionu, a także preferencjach inwestycyjnych wśród zagranicznych
inwestorów. Wartość napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do województwa
podkarpackiego w 2010 r. w wysokości 161 mln euro podniosła nieco region w rankingu do miejsca 9.
Poniższy wykres prezentuje napływ inwestycji w Polsce, jednak nie zaznaczono województwo
mazowieckiego, które jest bezkonkurencyjne absorbując w tym samym roku ponad 3,4 mld euro.
W zestawieniu pominięto mazowieckie z uwagi na to, iż tak oddalone w tej kategorii od reszty
województw wymagałoby innej skali i uczyniło różnice pomiędzy pozostałymi województwami mało
widoczne. Wartość BIZ w województwo podkarpackim, inaczej niż w Polsce oraz większości
województw, wykazuje tendencję wzrostową, poza 2010 rokiem, kiedy nieznacznie spadła. W całym
kraju BIZ przekroczyły w 2010 r. 7,3 mld euro.
189
Wykres 54. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do województwa podkarpackiego na tle pozostałych
województw (bez województwa mazowieckiego) w 2010 r. (mln euro)
Źródło: Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające
koniunktury, BIEC Biuro Inwestycji i Cykli Ekonomicznych, Warszawa 2011
Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do województwa podkarpackiego stanowił tylko
niewielki procent w napływie krajowym, jednak o ile napływ do kraju wyhamował a nawet spada, o
tyle BIZ w województwie podkarpackim rosną, z korzyścią dla wyrównywania poziomów rozwoju
gospodarczego.
Wykres 55. Udział województwa podkarpackiego w napływie bezpośrednich inwestycji na tle województw w 2010 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych
w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające koniunktury, BIEC Biuro Inwestycji i Cykli Ekonomicznych, Warszawa 2011
190
Aktualniejsze dane dostępne są w odniesieniu do nakładów inwestycyjnych podmiotów z kapitałem
zagranicznym, na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce w roku 2012. Jak widać na poniższym
wykresie (tu również pominięto województwo mazowieckie, ze względu na bardzo duże różnice
w wartości nakładów pomiędzy tym województwem a resztą kraju; wartość ta wyniosła w
mazowieckim 39 236,5 mln złotych i stanowiła 49,1% wszystkich nakładów), podkarpackie zajęło 5.
pozycję w kraju. Tym samym udział województwa wyniósł 4,7%. Najniższymi wartościami nakładów
inwestycyjnych oraz najniższym udziałem (mniejszym niż 1%) w ogóle omawianych nakładów w roku
2012, odznaczyły się województwa: lubuskie, lubelskie, podlaskie i warmińsko-mazurskie
(odpowiednio 0,8%, 0,7%, 0,6% i 0,4%). Udział drugiego po mazowieckim województwa, wyniósł
12,3% i był cztery razy niższy od lidera tego zestawienia. Warto zwrócić uwagę jak wysoką pozycje
zajęło podkarpackie w stosunku do pozostałych województw Polski Wschodniej: będące najbliżej
podkarpackiego, województwo świętokrzyskie, zajęło dopiero 10. miejsce, a jego udział wyniósł 1,6%.
Wykres 56. Nakłady inwestycyjne poniesione na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce w 2012 r. (mln zł)
Źródło: „Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 r”., GUS, Warszawa 2013 r.
Według danych z rejestru REGON, liczba spółek handlowych z kapitałem zagranicznym
w województwie podkarpackim w 2013 r. wyniosła 1 308, przy czym w porównaniu do roku
poprzedniego był to wzrost o 13,1%.64 Najwięcej tego typu podmiotów funkcjonuje w handlu
i przemyśle – 70%, zbliżony udział ma budownictwo i transport. Najmniej zaangażowanych jest
w kulturę, rozrywkę i opiekę zdrowotną.
64
„Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie podkarpackim. Stan na koniec 2013 r.”, Urząd
Statystyczny w Rzeszowie
191
Wykres 57. Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego według sekcji PKD w województwie podkarpackim w
2013 r.
1%
1%
1%
3%
1% 0%
0%
0%
2%
3%
4%
7%
45%
7%
25%
Handel, naprawa pojazdów samochodowych
Przemysł
Budownictwo
Transport i gospodarka magazynowa
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
Administrowanie i działalność wspierająca
Obsługa rynku ieruchomosci
Zakwaterowanie i gastronomia
Informacja i komunikacja
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
Edukacja
Pozostała działalność usługowa
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
Działalność zwiazana z kulturą, rozrywka i rekreacją
Źródło: obliczenia własne na podstawie Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie podkarpackim.
Stan na koniec 2013 r., Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 2013 r.
Analizując dane rozproszone w poszczególnych źródłach (m.in. Centrum Obsługi Inwestora,
sprawozdania firm, informacje prasowe), stworzono listę największych firm z kapitałem
zagranicznym. Poniższa tabela przedstawia inwestycje typu brownfield czyli polegające na zakupie lub
dzierżawie istniejących już obiektów, często wymagających modernizacji, do uruchomienia nowej
działalności inwestycyjnej.
Tabela 48. Największe przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego – brownfield (2012 r.)
l.p.
1
Nazwa firmy
Inwestor
Kraj
pochodzenia
kapitału
zagranicznego
Firma Oponiarska Dębica
S.A.
The Goodyear
Tire Rubber
Company
Goodyear
Holding Poland
USA
192
Działalność
Produkcja opon
Rozpoczęcie
działalności z
kapitałem
zagranicznym
1995
Powiat
dębicki
2
Autodistribution Polska
Aftermarket
Autodis
Francja
3
Tikkurila Polska S.A.
Kemira (poprzez
Tikkurila)
Finlandia
4
O-I Produkcja Polska S.A
Owens Illinois
USA
5
Polwax Sp. z o.o. (d. Lotos
Parafiny Sp. z o.o.)
Nova Polonia
Natexis II
(poprzez Krokus
Chem)
Francja
6
Orion Engineered Carbons
Rhône Capital
and Triton
Partners
(poprzez Orion
Engineered
Carbons
Holdco)
Niemcy
7
KFM-Furniture Sp. z o.o.
Paidi Mobel
Niemcy
8
Brammer S.A.
Brammer
Wielka
Brytania
9
BWI Poland Technologies
Sp. z o.o.
Shougang
Corporation
Chiny
10
PPH Transsystem S.A.
Natexis Private
Equity;
Europejski Bank
Odbudowy i
Rozwoju;
Investkredit,
OKO Bank i
Amanda Capital
(poprzez
fundusz equity
NPN II)
11
Fabryka Wódek Polmos
Łańcut S.A.
Belvedere
12
Zielona Budka Mielec Sp. z
o.o.
13
Polskie Zakłady Lotnicze Sp.
z o.o.
14
E-STAR Elektrociepłownia
Mielec Sp. z o.o.
R&R Ice Cream
Deutschland
United
Technologies
Corporation
(poprzez
Sikorsky Aircraft
Corporation) –
E-Star
Alternative
(poprzez E-Star
sprzedaż hurtowa
części i
akcesoriów do
pojazdów
samochodowych
produkcja farb i
lakierów
produkcja
opakowań
szklanych
produkcja
wyrobów
chemicznych
(antyzbrylacze do
nawozów)
2007
dębicki
2007
dębicki
1993
jarosławski
2012
jasielski
2000
jasielski
1993
kolbuszowski
b.d.
kolbuszowski
1997
Krosno
Francja
projektowanie,
produkcja,
dostawa i rozruch
systemów
transportu
technologicznego,
konstrukcji
stalowych,
1994
łańcucki
Francja
produkcja i
sprzedaż
wyrobów
spirytusowych
2002
łańcucki
Niemcy
produkcja lodów
2008
mielecki
USA
produkcja
samolotów i
śmigłowców
2007
mielecki
Węgry (d.
2012 r. USA)
produkcja i
dystrybucja
energii
2001
mielecki
193
produkcja sadzy
technicznej
produkcja mebli
dziecięcych i
młodzieżowych
sprzedaż hurtowa
wyrobów
metalowych oraz
sprzętu
hydraulicznego i
grzejnego
produkcja
amortyzatorów
samochodowych
Polska)
15
Fabryka Wagonów
Gniewczyna S.A.
16
Damianex S.A.
17
O.K. Owocowe Koncentraty
Sp. z o.o.
18
Axtone S.A.
19
Zakład Metalurgiczny WSK
Rzeszów Sp. z o.o.
Tatravagónka
Slovakia,
Orliston
Enterprises
Central
European
Distribution
Corporation
(poprzez Carey
Agri
International)
Bauer
Fruchtsaft
IK Investment
Partners
(poprzez Orient
International) –
Hugh Aiken
Holcombe
(poprzez
Metcap)
Bosch und
Siemens
Hausgeräte
Słowacja/Cypr
przeworski
sprzedaż hurtowa
alkoholi i
napojów
b.d.
przeworski
Niemcy
produkcja
koncentratów,
soków i miazg
2000
przeworski
Wielka
Brytania
produkcja części
dla taboru
kolejowego
2006
przeworski
USA
odlewnictwo
żeliwa i stali
2004
Rzeszów
2005
Rzeszów
1996
Rzeszów
Francja
produkcja
elektrycznego
sprzętu
gospodarstwa
domowego
Produkcja leków
USA
produkcja leków
1997
Rzeszów
USA
produkcja
silników
lotniczych i ich
komponentów
2002
Rzeszów
2001
sanocki
1990
sanocki
Niemcy
Zelmer S.A. GK
21
Sanofi-Aventis Sp. z o.o.
22
ICN Polfa Rzeszów S.A.
23
Wytwórnia Sprzętu
Komunikacyjnego PZL
Rzeszów S.A.
24
ATW S.A.
Grupa ADR
(poprzez R.P.F.)
Włochy
25
Pass-Pol Sp. z o.o.
Pass
Automotive
East
Niemcy
26
Liugong Machinery
(Poland) Sp. z o.o.
27
ATI ZKM Forging Sp. z o.o.
28
Federal-Mogul Gorzyce Sp.
z o.o.
Guangxi
LiuGong
Machinery
Allegheny
Technologies
Incorporated
(poprzez spółkę
Metallum
Corporation) –
Federal-Mogul
Corporation
(poprzez FM
Holding
2010
USA
20
Sanofi
Valeant
Pharmaceuticals
International –
United
Technologies
Corporation
(poprzez United
Technologies
Holdings)
elektrycznej i
cieplnej
produkcja i serwis
taboru
kolejowego i
tramwajowego
produkcja części
do pojazdów
mechanicznych
produkcja
artykułów
gumowych i
plastikowych
Chiny
produkcja maszyn
budowlanych
2012
stalowowolski
USA
produkcja
odkuwek
matrycowych
2005
stalowowolski
USA
produkcja
odlewów, tłoków
sworzni i felg
2001
tarnobrzeski
194
Deutschland )
http://www.coi.rzeszow.pl/pl/opracowania/
materiałów
dostępnych
na
stronach:
paiiz.gov.pl 65
oraz
Poniższa tabela przedstawia inwestycje typu greenfield, czyli polegające na utworzeniu w kraju
docelowym nowej jednostki (budowa obiektów, instalacji itp.).
Tabela 49. Największe przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego – greenfield (2012 r.)
l.p.
Nazwa firmy
Inwestor
Kraj
pochodzenia
kapitału
zagranicznego
1
Kronospan HPL Sp. z o.o.
Kronospan
Holdings
Austria
2
BMF Polska Sp. z o.o.
Poljos GmbH
& CO.
Niemcy
3
Mondi Bags Mielec Sp. z o.o.
Mondi
Industrial
Bags
RPA
Działalność
produkcja
laminatów
dekoracyjnych HPL
oraz obrzeży do
blatów i płyt
meblowych.
produkcja
konstrukcji
stalowych
produkcja worków
papierowych
4
Kronoplus Sp. z o.o.
Oxnard
Enterprises
Cypr
5
Silva Sp. z o.o.
Kronospan
Holdings
Austria
sprzedaż hurtowa
drewna,
materiałów
budowlanych i
wyposażenia
sanitarnego
specjalistyczny
transport towarów
6
Husqvarna Poland Sp. z o.o.
Husqvarna
Holding
Szwecja
produkcja kosiarek
spalinowych
7
Kronospan Mielec Sp. z o.o.
Kronospan
Holdings
Austria
8
Kirchhoff Polska Sp. z o.o.
9
Bury Sp. z o.o.
Bury GmbH
& Co.
10
Onduline Production Sp. z
o.o.
Onduline
Kronoflooring Mielec Sp. z
o.o.
Kronospan
Holdings –
11
65
Kirchhoff
Gruppe
Niemcy
Niemcy
Francja
Austria
produkcja płyt
wiórowych
produkcja
elementów
karoserii
samochodowych
produkcja
zestawów
głośnomówiących
dla tel.
komórkowych oraz
odbiorników GPS
produkcja pokryć
dachowych i
elementów
wykończeniowych
produkcja wyrobów
drewnopochodnych
http://www.paiz.gov.pl/publikacje/inwestorzy_zagraniczni_w_polsce#
195
Rozpoczęcie
działalności z
kapitałem
zagranicznym
Powiat
1996
dębicki
2005
Leżajski
1999
mielecki
2000
mielecki
2001
mielecki
2010
mielecki
1998
mielecki
1999
mielecki
1994
mielecki
2000
mielecki
1997
mielecki
12
Hispano Suiza Polska Sp. z
o.o.
13
UTC CCS Manufacturing
Polska Sp. z o.o.
Groupe
Safran
(poprzez
Hispano
Suiza)
United
Technologies
Corporation
(poprzez UTC
Fire &
Security
Luxembourg)
Francja
produkcja
komponentów do
silników lotniczych
2003
USA
Produkcja gaśnic
1995
ropczyckosędziszowski
2007
rzeszowski
2008
rzeszowski
2007
rzeszowski
2009
Rzeszów
2001
Rzeszów
1997
stalowowolski
1998
stalowowolski
2001
stalowowolski
Borgwarner Poland Sp. z o.o.
BorgWarner
USA
produkcja
turbosprężarek do
silników
wysokoprężnych
samochodów
15
UTC Aerospace Systems (d.
Goodrich Aerospace Poland
United
Technologies
Corporation
(do VII 2012
Goodrich
USA (d. 2012
Kanada)
produkcja
komponentów
lotniczych
16
MTU Aero Engines Sp. z o.o.
MTU Aero
Engines
Niemcy
17
Pratt & Whitney AeroPower
Rzeszów (d. Hamilton
Sundstrand Poland Sp. z o.o.)
United
Technologies
Corporation
(poprzez
United
Technologies
Holdings)
USA
18
RzeszówDis Sp. z o.o.
Louis Denis
Francja
19
Slavrur Sp. z o.o.
Zeleziarne
Podbrezova –
68%; CPA –
Słowacja
20
Thoni Alutec Sp. z o.o.
Lothar Thoni
Niemcy
21
Uniwheels Production
Poland Sp. z o.o.
WH Wheels
Holding
Niemcy
14
22
Fenix Metals Sp. z o.o.
Dan
Engineering
– 52,8%;
Stoop –
21,0%;
Wildshaw –
http://www.coi.rzeszow.pl/pl/opracowania/
Dania
materiałów
produkcja części
silników lotniczych
produkcja APU –
pomocniczych
silników lotniczych,
centrum usług
serwisowych oraz
inżynieryjne
centrum badawczorozwojowe
sprzedaż artykułów
spożywczych i
przemysłowych
sprzedaż hurtowa
wyrobów
hutniczych
Produkcja odlewów
aluminiowych
produkcja felg
aluminiowych
ropczyckosędziszowski
odzysk cyny z
odpadów
hutniczych,
2004
Tarnobrzeg
elementów
ocynkowanych i
złomu sprzętu
elektronicznego
dostępnych na stronach: paiiz.gov.pl 66
oraz
Jak wynika z zaprezentowanych danych, zdecydowana liczba największych firm zagranicznych
w województwie to przedsiębiorstwa z sektora przemysłowego.
66
http://www.paiz.gov.pl/publikacje/inwestorzy_zagraniczni_w_polsce#
196
Analiza inwestorów w kontekście poziomu technologii wskazuje, że województwo jest atrakcyjne dla
firm zarówno z sektorów niskiej, jak i zaawansowanej techniki, co jest korzystne z punktu widzenia
rozwoju regionalnego. Dużą aktywność widać w obszarze przemysłu średnio-wysokiej i wysokiej
techniki (zwłaszcza przemyśle lotniczym), co wzmacnia i ogniskuje w regionie zasoby
ukierunkowanego kapitału ludzkiego. Po 2007 r. na terenie województwa podkarpackiego miał
miejsce trend wzrostowy w zakresie inwestycji w nowe przedsięwzięcia (greenfield), co świadczy o
rosnącej atrakcyjności inwestycyjnej województwa. Ta forma inwestycji najlepiej świadczy o
preferencjach inwestorów co do miejsca prowadzenia działalności. Najwięcej podmiotów dużych i
średnich zlokalizowało się na terenie stref inwestycyjnych, w tym przede wszystkim tych objętych
specjalną strefą ekonomiczną (najwięcej w Mielcu, Stalowej Woli i Tajęcinie). Potwierdza to dużą rolę
zachęt inwestycyjnych w przyciąganiu inwestorów do obszarów pozametropolitalnych. Należy
podkreślić, że czynnikiem atrakcyjności lokalizacji objętych SSE są nie tylko oferowane ulgi
podatkowe, ale i wysoki poziom obsługi inwestorów oferowany przez zarządzające nimi instytucje, w
tym także stopień przygotowania nieruchomości inwestycyjnych.
7.3.
ZRÓŻNICOWANIE PRZESTRZENNE
Mapa 14. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego w
województwie podkarpackim 2011 r.
Największa liczba podmiotów z kapitałem
zagranicznym zlokalizowana była w podregionie
rzeszowskim (139 podmiotów w roku 2011 oraz
152 podmioty w roku 2012), następnie
tarnobrzeskim (101 podmiotów w roku 2011
oraz 105 podmiotów w roku 2012) oraz
przemyskim (rok 2011 – 82 podmioty, rok 2012
– 102 podmioty). Tym samym najmniej tych
podmiotów było w podregionie krośnieńskim
(65 w roku 2011 oraz 68 w 2012). Dane
zaprezentowane na mapach dotyczą roku 2011
oraz 2012, ponieważ jedynie takie były
dostępne w GUS w momencie sporządzania
niniejszego raportu.
197
Mapa 15. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego w
województwie podkarpackim 2012 r.
W omawianym zakresie nie zaszły w tych
latach znaczące zmiany w liczbie podmiotów
z kapitałem
zagranicznym.
Niekwestionowanym liderem był m.
Rzeszów, który dwukrotnie przewyższał
liczbą tych podmiotów powiat znajdujący się
na drugiej pozycji tj. powiat mielecki.
W Rzeszowie
funkcjonują
takie
przedsiębiorstwa jak: Zelmer S.A. GK, ICN
Polfa Rzeszów S.A., Zakład Metalurgiczny
WSK Rzeszów Sp. z o.o. czy Pratt & Whitney
AeroPower Rzeszów. Największy wzrost
w zakresie liczby zagranicznych inwestorów
odnotowało m. Przemyśl – w roku 2011 było
ich 33, natomiast w roku 2012 już 45.
Niżej przedstawione dane pokazują jednak, że pod względem kapitału zagranicznego przypadającego
na 1 mieszkańca powiatu, liderem był powiat mielecki, gdzie wartość ta zarówno w roku 2011
wynosiła prawie 6 tyś. złotych, natomiast rok później wzrosła do prawie 6,8 tys. złotych. To tutaj
swoje zakłady zlokalizowali tacy inwestorzy jak: Sikorsky Aircraft (Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.).,
R&R Ice Cream Deutschland (Zielona Budka Mielec Sp. z o.o.), Kronospan Holdings (Kronospan HPL
Sp. z o.o.), Hispano Suiza (Hispano Suiza Polska Sp. z o.o.) czy Kirchoff Gruppe (Kirchoff Polska Sp.
z o.o.).
Na drugiej pozycji znalazł się powiat przeworski, w którym omawiana wartość przekraczała 3,5 tys.
złotych. Wśród zagranicznych inwestorów działających na terenie powiatu, można wymienić Bauer
Fruchtsaft (O.K. Owocowe Koncentraty Sp. z o.o.) czy Orient International (Axtone Sp. z o.o.).
Lider w zakresie liczby podmiotów z kapitałem zagranicznym (m. Rzeszów), odnotował w roku 2011
wartość kapitału zagranicznego na 1 mieszkańca w wysokości prawie 2,5 tys. złotych, natomiast
w roku 2012 2,8 tys. złotych.
Tabela 50. Wielkość kapitału zagranicznego oraz kapitał zagraniczny na 1 mieszkańca w wieku produkcyjnym w latach
2011-2012 (wybrane powiaty)
kapitał zagraniczny
Powiat
Powiat bieszczadzki
Powiat brzozowski
2011
mln zł
0,2
b.d.
kapitał zagraniczny na 1 mieszkańca w wieku produkcyjnym
2012
mln zł
2011
zł
0,2
0,2
2012
zł
14
b.d.
198
14
5
Powiat jasielski
Powiat jarosławski
Powiat przemyski
Powiat przeworski
Powiat m. Przemyśl
Powiat kolbuszowski
Powiat łańcucki
Powiat rzeszowski
Powiat m. Rzeszów
Powiat dębicki
Powiat mielecki
Powiat stalowowolski
41,9
98,9
b.d.
37,8
0,8
b.d.
190,1
183,4
1,9
3,1
19,0
22,9
11,9
b.d.
109,6
107,8
293,7
337,5
104,2
b.d.
518,8
590,8
50,6
152,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL (GUS)
567
b.d.
17
3826
46
477
241
1065
2463
1205
5969
705
1339
484
b.d.
3682
76
573
b.d.
1040
2828
b.d.
6791
2140
8. OCENA DZIAŁAŃ PODEJMOWANYCH W WOJEWÓDZTWIE
8.1.
DZIAŁANIA W ZAKRESIE WSPIERANIA EKSPORTU
Działania podejmowane w celu wspierania działalności eksportowej oraz przedsiębiorczości w ogóle,
podejmowane w województwie podkarpackim, polegają w dużej mierze na funkcjonowaniu instytucji
otoczenia biznesu (IOB). Są to podmioty infrastruktury usługowej, które wspomagają prowadzenie
działalności gospodarczej.
Główne typy tych instytucji to: ośrodki przedsiębiorczości, których celem jest szeroka promocja
i inkubacja przedsiębiorczości, dostarczanie usług wsparcia do małych firm i aktywizacja rozwoju
regionów peryferyjnych lub dotkniętych kryzysem strukturalnym, ośrodki innowacji – celem jest
szeroka promocja i inkubacja innowacyjnej przedsiębiorczości transfer technologii i dostarczanie
usług proinnowacyjnych, aktywizacja przedsiębiorczości akademickiej i współpracy nauki z biznesem,
oraz instytucje finansowe, których celem jest ułatwienie dostępu do finansowania działalności nowo
powstałych oraz małych firm bez historii kredytowej, dostarczanie usług finansowych dostosowanych
do specyfiki innowacyjnych przedsięwzięć gospodarczych.67
Najwięcej podkarpackich IOB funkcjonuje jako stowarzyszenia, ponad połowa instytucji mieści się
w Rzeszowie. Zakres ich oferty usługowej jest bardzo szeroki. Najbardziej popularne są podstawowe
usługi informacyjne i doradcze, związane z szeroko pojętą przedsiębiorczością i problemami
z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ważnym punktem w ofercie są również szkolenia oraz
pomoc w pozyskiwaniu funduszy unijnych. Do instytucji oferujących bardziej kompleksowe wsparcie
należą Agencje Rozwoju Regionalnego oraz Regionalne Izby Gospodarcze. W regionie funkcjonują
również IOB, których oferta jest bardziej wyspecjalizowana, a grupa potencjalnych odbiorców
zawężona do konkretnych branż. Są to instytucje skupiające swoją działalność wokół branży lotniczej,
IT, energetycznej, itp. 68
67
Monitoruj.podkarpackie.pl
Badanie ewaluacyjne pn. „Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 na funkcjonowanie
Instytucji Otoczenia Biznesu”, Pracowania Badań i Doradztwa Re-Source, Poznań 2013 r.
68
199
Tu należy wspomnieć o działających na terenie województwa klastrach, których działalność z jednej
strony może pozytywnie wpływać na wzrost eksportu (klastry skupiają przedsiębiorstwa w danej
branży, które mogą dzielić się swoim doświadczeniem i współpracować przez co podnosić swoją
konkurencyjność), jak i na zainteresowanie inwestorów zagranicznych działających w konkretnej
branży. Te klastry to69:
Grupa Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego "Dolina Lotnicza"
Należy do najprężniej działających klastrów w Polsce. Skupia 80 przedsiębiorstw przemysłu lotniczego
oraz otoczenia naukowo - badawczego. Główna siedziba jest w Rzeszowie, natomiast pozostałe
przedsiębiorstwa pochodzą głównie z miast Bielsko-Biała, Mielec, Sędziszów Małopolski, Krosno,
Świdnik. Dolina Lotnicza jest szansą Polski południowo-wschodniej na przekształcenie się w jeden
z wiodących regionów lotniczych poprzez dostarczenie różnorodnych produktów i usług z zakresu
przemysłu lotniczego. Już dziś klaster jest powszechnie rozpoznawalny, a w przyszłości może
aspirować do bycia symbolem nie tylko polskiego lotnictwa, ale całego w Europie ŚrodkowoWschodniej.
Podkarpacki Klaster Energii Odnawialnej
Skupia przedsiębiorców, rzeszowskie uczelnie, jednostki otoczenia biznesu oraz administracji.
Działania prowadzone przez PKEO mają na celu stworzenie silnej i jednolitej reprezentacji interesów
przedsiębiorców, inwestorów, jednostek badawczo rozwojowych i innych podmiotów działających
na rzecz rozwoju ekoenergetyki opartej na odnawialnych źródłach energii. Na chwilę obecną klaster
skupia 30 partnerów (19 przedsiębiorstw, 3 uczelnie wyższe, 4 jednostki administracyjne,
4 instytucje otoczenia biznesu).
Wschodni Klaster Informatyczny
Głównym celem klastra jest konsolidacja i współpraca przedsiębiorstw z branży. Klaster wspiera
realizowanie wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych firm, biznesowe współdziałanie, wymianę
doświadczeń, prowadzenie kampanii informacyjnych i promocyjnych. Wśród jego celów znajduje się
wzrost konkurencyjności firm oraz rozszerzenie współpracy z uczelniami wyższymi i administracją.
Stowarzyszenie KOM-CAST
Celem jest urzeczywistnienie idei przedsiębiorstw odlewniczych z województw: świętokrzyskiego,
podkarpackiego i lubelskiego w zakresie utworzenia klastra komponentów odlewniczych. KOM-CAST
to 26 przedsiębiorstw, 20% udziału w polskim przemyśle odlewniczym, 30% udziałów w eksporcie
odlewów, 4 200 wykwalifikowanych pracowników, zaplecze naukowo - badawcze, m.in. Katedra
Odlewnictwa i Spawalnictwa Politechniki Rzeszowskiej.
Klaster Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych POLIGEN
Powstał z inicjatywy Politechniki Rzeszowskiej, przedsiębiorstwa MARMA Polskie Folie Sp. z o.o. oraz
instytucji okołobiznesowej – spółki INNpuls. Celem Klastra jest tworzenie efektywnego systemu
innowacji wspierającego współpracę jego partnerów w zakresie szeroko pojętego wzrostu
konkurencyjności, wdrażania innowacji produktowych, organizacyjnych czy procesowych, rozwoju
zrównoważonych technologii oraz rozwoju kapitału ludzkiego.
Klaster Spawalniczy KLASTAL
Jest odpowiedzią na zapotrzebowanie przedsiębiorstw z branży spawalniczej, w obliczu rosnącej
presji konkurencji, zmian zachodzących na rynku oraz potrzeb w zakresie poprawy konkurencyjności
69
www.coi.rzeszow.pl
200
oferowanych produktów i usług. Klaster powstał w obrębie uprzemysłowionego terenu miejskiego,
skoncentrowanego wokół zakładów Huta Stalowa Wola S.A.
W raporcie przygotowanym pod kierunkiem prof. SGH dr hab. H. Godlewskiej-Majkowskiej w Szkole
Głównej Handlowej wymienia się następujące instytucje okołobiznesowe (z wyłączeniem instytucji
naukowo-badawczych) działające w województwie podkarpackim, oddziałujące na rozwój
gospodarczy regionu: 70
- izby gospodarcze: Podkarpacka Izba Gospodarcza w Krośnie, Izba Rolnicza Województwa
Podkarpackiego, Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku, Regionalna Izba Gospodarcza w Stalowej
Woli, Regionalna Izba Gospodarcza w Przemyślu, Tarnobrzeska Izba Przemysłowo-Handlowa, Izba
Przemysłowo-Handlowa w Rzeszowie, Izba Rzemieślnicza w Rzeszowie;
- stowarzyszenia (w tym centra biznesu): Podkarpacki Klub Biznesu w Rzeszowie, Centrum Promocji
Biznesu w Rzeszowie, Centrum Wspierania Biznesu przy Stowarzyszeniu Promocji Przedsiębiorczości
w Rzeszowie, Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju,
- inkubatory przedsiębiorczości: Inkubator Technologiczny Podkarpackiego Parku Naukowo
Technologicznego AEROPOLIS w Rzeszowie, Preinkubator Akademicki Podkarpackiego Parku
Naukowo Technologicznego AEROPOLIS w Rzeszowie, Inkubator Przedsiębiorczości IN-MARR
w Mielcu, Inkubator Technologiczny w Stalowej Woli,
- Parki (technologiczne, naukowo-badawcze, przemysłowe): Podkarpacki Park NaukowoTechnologiczny AEROPOLIS w Rzeszowie, Stare Miasto Park w Leżajsku, Mielecki Park Przemysłowy,
- ośrodki doradztwa (w tym: doradztwa personalnego, rolniczego): Podkarpacki Ośrodek Doradztwa
Rolniczego w Boguchwale, Centrum Doradztwa Gospodarczego w Świlczy,
- instytucje finansowe (fundusze poręczeniowe i gwarancyjne): Podkarpacki Fundusz Poręczeń
Kredytowych Sp. z o.o. w Rzeszowie,
- inne: Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Mielecka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
Tarnobrzeska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Bieszczadzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
w Ustrzykach Dolnych, Agencja Rozwoju Regionalnego "Karpaty" S.A. w Krośnie, Agencja Rozwoju
Regionalnego MARR S.A. w Mielcu, Przemyska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
Instytucją której działalność opiera się stricte na rozwoju działalności eksportu, jest Centrum Obsługi
Inwestorów i Eksporterów, które funkcjonuje w strukturach Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Podkarpackiego. Placówka powstała w ramach projektu systemowego Ministra Gospodarki pn.: „Sieć
Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów”, realizowanego w ramach Poddziałania 6.2.1 Wsparcie
dla sieci centrów obsługi inwestorów i eksporterów Programu Operacyjnego Innowacyjna
Gospodarka, 2007-2013. Ogólnym celem projektu, jest wzrost poziomu umiędzynarodowienia
polskich firm, poprzez ułatwienie przedsiębiorcom, a także organizacjom zrzeszającym
przedsiębiorców, dostępu do kompleksowych, wysokiej jakości i nieodpłatnych usług informacyjnych
w zakresie niezbędnym do planowania, organizowania i realizacji eksportu i/lub inwestycji poza
granicami Polski. COIE świadczy zatem przedsiębiorcom bezpłatne usługi o charakterze
informacyjnym w zakresie prowadzenia działalności eksportowej (usługa pro-eksport) i inwestycyjnej
poza granicami kraju (usługa pro-biz). Usługa pro-eksport obejmuje w szczególności:
70
Warszawa 2013
201
 identyfikację rynku dla danego typu produktu/usługi,
 wyszukiwanie w dostępnych zagranicznych bazach danych informacji na temat potencjalnych
partnerów gospodarczych na wybranym rynku zagranicznym i inicjowanie kontaktów
biznesowych między tymi przedsiębiorcami,
 pozyskiwanie i udostępnianie zainteresowanym przedsiębiorcom i grupom przedsiębiorstw
informacji o rynkach zagranicznych, w postaci: raportów, analiz, badań rynkowych,
opracowań sektorowo-problemowych, informacji o administracyjno-prawnych oraz
finansowych aspektach prowadzenia działalności gospodarczej na rynkach zagranicznych,
 informowanie i rekomendowanie wykorzystania aktywnych instrumentów wsparcia eksportu,
w obszarze: a) finansowym, b) usługowym, c) instytucjonalnym, ośrodków wsparcia
eksporterów i inwestorów, tak w kraju jak i na rynkach zagranicznych, takich jak np.: agencje
rządowe, placówki zagraniczne, izby gospodarcze, itp.,
 przygotowywanie, organizację i obsługę misji gospodarczych z/do regionu.
Usługa pro-biz z kolei, dedykowana jest inwestorom zagranicznym zainteresowanym inwestowaniem
w Polsce. Obejmuje w szczególności:
 dostarczenie informacji gospodarczych o każdym regionie, takich jak:
 statystyczne informacje o potencjale gospodarczym regionu i bieżącej sytuacji
gospodarczej,
 prawno-administracyjne informacje z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej
w Polsce,
 informacje o instrumentach wsparcia rozwoju przedsiębiorczości, zachętach
inwestycyjnych na poziomie regionu i kraju, informacje o dostępnych lokalizacjach
inwestycyjnych,
 organizację, aktualizację i udostępnianie baz danych gromadzących ww. informacje,
 inicjowanie kontaktów pomiędzy przedsiębiorcami i podmiotami wspierającymi rozwój
gospodarczy w regionie, właściwymi dla struktury potrzeb potencjalnego inwestora,
 promocję oferty inwestycyjnej poszczególnych gmin i powiatów z regionu,
 prowadzenie monitoringu napływu inwestycji do regionu,
 działania w formule follow-up w odniesieniu do klientów COIE.
Z
usługi pro-eksport skorzystać
mogą
wszyscy
przedsiębiorcy/organizacje
zrzeszające
przedsiębiorców, mający siedzibę na terenie RP, a w przypadku osób fizycznych posiadający miejsce
zamieszkania na terenie RP. Z COIE współpracują zagraniczne placówki Ministra Gospodarki – WPHiI,
których działalność została opisana we wcześniejszej części niniejszego raportu, a także Centrum
Obsługi Inwestora, o którym informacje zawarto w podrozdziale kolejnym.
COIE pełni funkcję jednostki skupiającej niezbędną wiedzę, zarówno w odniesieniu do świadczenia
usług na rzecz eksportera, jak i inwestora zagranicznego. Z badań wynika, że sieć COIE częściowo
wypełnia zdiagnozowaną w ramach przeprowadzonej analizy SWOT dla PO IG, lukę w zakresie
systemowego wsparcia przedsiębiorstw na rynku zagranicznym71. Częściowo, ze względu na
pożądaną współpracę z innymi jednostkami, których cele działalności są zbieżne z celami COIE (aby
71
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013, wersja z października 2007 r.
202
cele te realizować szybciej i skuteczniej) oraz ze względu na czas jaki jest potrzebny na pozyskanie
niezbędnych kompetencji (co jest procesem długotrwałym, nawet najlepsi specjaliści uczą się i
zdobywają potrzebną do pracy wiedzę przez wiele lat), a przede wszystkim zaufania odbiorców usługi
informacyjnej i uświadomienia im istnienia Centrów i zakresu w jakim mogą udzielić im pomocy.
Należy jednak zwrócić uwagę, że COIE działa w ramach ściśle wystandaryzowanych procedur
wynikających z dokumentacji projektowej (dotyczy to zarówno zakresu świadczonych usług, jaki i
sposobu ich realizacji, w tym współpracy z innymi instytucjami). Aktualnie nie można stwierdzić, czy i
na jakiej zasadzie będzie funkcjonowało COIE po zakończeniu okresu trwałości przypisanego temu
projektowi.
Stąd warto już teraz rozważyć ideę stworzenia nadrzędnej instytucji prowadzącej kompleksową
działalność na rzez wsparcia eksportu oraz pozyskiwania inwestorów w regionie, a także
koordynującej działalność wspomnianych pozostałych instytucji. Bardziej szczegółowa rekomendacja
została zamieszczona w rozdziale Wnioski i rekomendacje niniejszego raportu.
Pozostając przy środkach unijnych, do instrumentów wsparcia eksportu na poziomie regionalnym
należał Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 (RPO WP
2007-2013), Działanie 1.4 „Promocja gospodarcza i aktywizacja inwestycyjna regionu”, schemat B –
Projekty pozainwestycyjne. Celem działania było zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej i wsparcie
aktywności w zakresie współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej. Beneficjenci mogli
realizować projekty m.in. z zakresu organizacji i realizacji przedsięwzięć promocyjnych (w tym
targów, imprez wystawienniczych lub udział w targach, misjach gospodarczych, wizytach studyjnych)
oraz opracowania i realizacji kampanii promocyjnych oraz planów marketingowych.
Wartość dofinansowania wynosiła 70% wydatków kwalifikowanych w przypadku projektów
nieobjętych pomocą publiczną. Maksymalna kwota dofinansowania to 500 000 zł.72
W ramach ww. działania w województwie dofinansowano 182 projekty. Ich łączna wartość wyniosła
119 829 732,60 zł, w tym wartość dofinansowania: 82 170 225,62 zł. W poniższej tabeli
przedstawiono ich rozkład przestrzenny oraz wartość dofinansowania.
Tabela 51. Liczba oraz wartość projektów zrealizowanych w ramach Działania 1.4 RPO WP 2007-2013
Powiat
Liczba projektów
Wartość projektów (zł)
Wartość dofinansowania (zł)
bieszczadzki
0
-
-
brzozowski
6
445 275,52
199 665,04
16
9 780 016,97
7 263 076,54
jarosławski
1
42 223,66
20 256,23
jasielski
4
303 364,62
139 586,36
kolbuszowski
2
3 528 004,58
2 822 338,16
m. Krosno
11
856 183,03
358 462,48
krośnieński
5
941 165,94
406 631,58
leski
2
219 869,37
127 180,02
leżajski
3
1 766 529,45
1 470 645,59
lubaczowski
1
76 980,40
34 984,30
łańcucki
3
211 565,68
80 691,47
dębicki
72
Informator o instrumentach wsparcia eksportu na poziomie regionalnym, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2011 r.
203
mielecki
9
niżański
957 308,05
397 267,90
10
889 765,27
382 370,91
przemyski
2
15 900 207,82
11 269 226,79
m. Przemyśl
9
21 311 395,70
16 981 943,11
przeworski
2
196 386,72
83 288,41
0
-
-
rzeszowski
19
5 544 517,39
4 216 779,15
m. Rzeszów
46
6 845 299,57
3 485 522,31
9
837 797,37
410 643,26
sanocki
stalowowolski
14
44 275 153,94
28 285 209,16
strzyżowski
4
205 783,34
99 351,98
m. Tarnobrzeg
3
4 667 160,18
3 623 537,95
tarnobrzeski
1
27 778,03
11 548,95
182
119 829 732,60
82 170 207,65
SUMA
Źródło: opracowanie własne na podstawie http://mapadotacji.gov.pl/
Ponad połowa związana była z organizacją/uczestnictwem w targach, wystawach i podobnych
imprezach. Z opracowań tematycznych wynika, że dofinansowanie udziału w targach i misjach
gospodarczych jest jedną z pożądanych przez przedsiębiorców form wsparcia.
Projekty najczęściej realizowane były przez przedsiębiorstwa, dużo rzadziej przez samorządy gminne
i powiatowe. Warto zwrócić uwagę, że np. w powiecie m. Krosno, gdzie realizowanych było 11
projektów, w przypadku siedmiu beneficjentem była ta sama firma (tu akurat Feniks Sp. z o.o.).
Podobnie było w przypadku powiatu brzozowskiego (w sumie 6 projektów, z czego 4 zrealizowane
przez Zakład „Gabro” Waldemar Irzyk) oraz strzyżowskiego (w sumie 4 projekty, z czego
3 realizowane przez Cukierniczą Spółdzielnię „Roksana”).
Innym instrumentem wspierającym bezpośrednio m.in. województwo podkarpackie, jest Program
Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej na lata 2007-2013. W jego ramach finansowane są przede
wszystkim inwestycje w zakresie infrastruktury wspierającej działalność naukową i badawczą oraz
zakładające modernizację miejskich lub regionalnych systemów komunikacyjnych, a także
realizowane są przedsięwzięcia zwiększające atrakcyjność inwestycyjną i turystyczną tego obszaru.73
Projekty związane ze wsparciem przedsiębiorczości, w tym eksportu oraz promocją regionu,
realizowane są w ramach Działania I.4 – Promocja i współpraca. Na moment opracowania niniejszego
raportu, w województwie dofinansowano 38 projektów, jednak żaden z nich nie był przypisany tylko
do województwa podkarpackiego. Nie oznacza to, że podkarpackie w ogóle nie uczestniczyło w tych
działaniach. Jako jedno z pięciu województw Polski Wschodniej zostało objęte projektem
realizowanym przez PAIiZ, pn. „Program Promocji Gospodarczej Polski Wschodniej” (wartość
projektu: 94 794 000 złotych), którego celem jest m.in. zwiększenie napływu bezpośrednich
inwestycji zagranicznych do makroregionu, zainteresowanie polskich firm inwestycjami w Polsce
Wschodniej oraz pobudzenie eksportu produktów oraz usług z Polski Wschodniej. Projekt
realizowany jest w latach 2009-2015.
73
http://www.polskawschodnia.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/program.aspx
204
Inne projekty które objęły województwo, związane były przede wszystkim ze wsparciem
przedsiębiorców danych branż, poprzez tworzeniem klastrów, np.:
 „Rozwój klastra informatycznego firm wschodniej Polski” (beneficjent: Stowarzyszenie
Informatyka Podkarpacka; wartość projektu: 4 582 960 złotych),
 „Świętokrzysko - Podkarpacki Klaster Energetyczny” (beneficjent: Świętokrzyskie Centrum
Innowacji i Transferu Technologii Sp. z o.o.; wartość projektu: 3 856 800 złotych).
Województwo podkarpackie ma również możliwość skorzystania z pomocy finansowej w ramach
Funduszu Promocji Lokalnego Eksportu, który dostępny jest w ramach projektu pn. AlpejskoKarpacki Most Współpracy (realizacja w latach 10.2011 – 09.2014). Ideą projektu jest wsparcie
lokalnych przedsiębiorców, promocja podkarpackich produktów regionalnych, tradycyjnych
i ekologicznych oraz umożliwianie nawiązywania międzynarodowych kontaktów i współpracy. Projekt
realizowany jest w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy, będącego bezzwrotnym
programem pomocowym skierowanym do nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej,
ustanowionym przez Rząd Konfederacji Szwajcarskiej. Celem samego funduszu jest aktywizacja
procesów gospodarczych związanych z międzynarodową wymianą gospodarczą (eksportem)
podmiotów działających na obszarze województwa podkarpackiego. Skierowany jest do osób
fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Projekty
kwalifikujące się do wsparcia to np.:
 udział w zagranicznych imprezach targowo-wystawienniczych w charakterze wystawcy;
 wyszukiwanie i dobór partnerów na rynkach docelowych;
 uzyskiwanie niezbędnych dokumentów uprawniających do wprowadzenia produktów lub usług
na wybrane rynki docelowe;
 doradztwo w zakresie strategii finansowania przedsięwzięć eksportowych i działalności
eksportowej;
 organizacja konferencji i spotkań informacyjnych w kraju i za granicą,
 opracowanie strategii wprowadzenia nowych produktów na rynki docelowe.
Minimalna kwota dofinansowania to 10 000 zł, zaś maksymalna – 100 000 zł.
Biorąc pod uwagę dostępne instrumenty wsparcia oraz potrzeby eksporterów, na temat których
informacje można znaleźć w opracowaniach tematycznych, należy stwierdzić, że zakres oferowanego
wsparcia odpowiada zgłaszanym potrzebom. Otóż do najbardziej poszukiwanych przez
przedsiębiorców usług należą:
 wsparcie w zakresie pozyskiwania zewnętrznego finansowania,
 specjalistyczne doradztwo i szkolenia,
 bezpośrednie wsparcie finansowe.
Coraz mniejszym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorców cieszą się przede wszystkim usługi
informacyjne, doradcze i szkoleniowe o charakterze podstawowym. Zmiany w ofercie usługowej
dokonywane są na bieżąco w zależności od zmieniającej się sytuacji i potrzeb przedsiębiorców.74
Podobne wnioski płyną z „Analizy potencjału eksportowego województwa podkarpackiego” z roku
201275, wg której potrzeby przedsiębiorców to głównie:
74
Badanie ewaluacyjne pn. „Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 na funkcjonowanie
Instytucji Otoczenia Biznesu”, Pracowania Badań i Doradztwa Re-Source, Poznań 2013 r.
205











doradztwo w zakresie dostępnych środków publicznych,
informacje nt. finansowania działań przedsiębiorców przy pomocy instrumentów zwrotnych,
doradztwo w zakresie obsługi finansowo-ubezpieczeniowej,
szkolenia dla przedsiębiorców;
wspieranie i tworzenie regionalnej infrastruktury B+R oraz pośredniczenie w kontaktach na linii
uczelnie wyższe – biznes,
organizacja przedsięwzięć promocyjnych i wspierających eksport (seminaria, konferencje,
zbiorowe pokazy, prezentacja wyrobów),
doradztwo, usługi eksperckie i specjalistyczne,
lobbing gospodarczy,
pomoc w pozyskiwaniu klientów i poszukiwania rynków zbytu,
doradztwo w zakresie promocji i reklamy,
pomoc we wdrażaniu projektów i technologii oraz wsparcie naukowo-badawcze, informacyjne,
itp.
Ważną kategorią wsparcia są zatem wszelkie instrumenty marketingowe i promocyjne firm z regionu,
a tych, jak wykazano wcześniej, nie brakuje. Oczekiwane formy wsparcia o charakterze promocyjnym
to głównie:
 dofinansowanie udziału przedsiębiorców w zagranicznych targach, wystawach i misjach
gospodarczych,
 wsparcie w zakresie promocji firm lub usług poza granicami Polski,
 kampanie promujące region i lokalne marki na zagranicznych rynkach,
 wsparcie branżowych projektów promocyjnych dotyczących eksportu;
 dotacje dla przedsiębiorców na dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatu wyrobu
wymaganego na rynkach zagranicznych,
 działalność promocyjna wydziałów promocji handlu i inwestycji (WPHiI), ambasad
i konsulatów polskich za granicą,
 działalność regionalnych ośrodków rozwoju i promocji eksportu,
 publiczne portale internetowe dla eksporterów.
Coraz większe zapotrzebowanie jest na wsparcie wysoce specjalistyczne, np. dotyczące wejścia
z produktem na rynek zagraniczny i jego pozycjonowania, pozyskiwania certyfikatów, atestów,
licencji warunkujących dostęp do zagranicznych rynków, czy też badanie rynków zagranicznych, w
tym pomoc w zakresie wyboru rynków docelowych. Eksporterzy oczekują ułatwień w dostępie do
informacji np. tworzone bazy informacji gospodarczej, bazy danych o dostępnych obiektach
inwestycyjnych oraz rozwoju regionalnych systemów obsługi inwestora. Jest to jeden z elementów o
którym wspomniano wcześniej tzn., że problemu w nieprzygotowaniu podkarpackich
przedsiębiorców do prowadzenia działalności eksportowej, nie należy upatrywać w braku źródeł
75
„Analiza potencjału eksportowego województwa podkarpackiego ze szczególnym uwzględnieniem potencjału
eksportowego firm z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw”, Raport opracowany w ramach projektu
systemowego Ministra Gospodarki „Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE)”, finansowanego ze środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Poddziałanie 6.2.1 Wsparcie dla sieci Centrów Obsługi Inwestorów
i Eksporterów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
206
potrzebnych informacji, lecz w niewiedzy przedsiębiorców co do możliwości ich pozyskania. Wskazują
na to wypowiedzi niektórych respondentów badania SSI, którzy wskazywali np. na potrzebę
utworzenia przy Urzędzie Marszałkowskim specjalnej komórki, dedykowanej wsparciu firm
planujących rozpoczęcie działalności eksportowej. Świadczy to o zbyt małej świadomości
przedsiębiorców, co do funkcjonowania takich placówek jak COIE.
Wnioski dotyczące potrzeb eksporterów potwierdzają również wyniki wspomnianego badania SSI.
Przedsiębiorcy zapytani o działania jakie powinny być podejmowane w celu zwiększenia działalności
eksportowej wymieniali przede wszystkim:
 pomoc w nawiązywaniu kontaktów handlowych,
 promocję regionu i jego produktów,
 organizację targów, zarówno wyjazdowych jak i zapraszanie zagranicznych przedsiębiorców do
regionu,
 zwiększenie dostępności wsparcia finansowego z UE i informowanie o możliwości ubiegania się
o te środki,
 udostępnianie informacji na temat potencjalnych partnerów oraz rynkach zagranicznych.
Poza wyżej wymienionymi, często pojawiały się wypowiedzi wskazujące na konieczność
podwyższenia stopnia skomunikowania województwa z innymi regionami Polski oraz innymi krajami:
Przede wszystkim poprawa komunikacji, dobre drogi kołowe, kolejowe. Lotnisko ma za mało połączeń do
głównych ośrodków przemysłowych Niemcy (Kolonia, Dusseldorf, Dortmund - nie ma połączeń), do Francji
również nie ma połączeń. Tym bardziej, że w Rzeszowie jest wiele zachodnich koncernów przy lotnisku.
[badanie SSI, przedsiębiorca]
Przedsiębiorcy zdają sobie jednak sprawę, że wejście na międzynarodowe rynki może wiązać się
z koniecznością unowocześnienia systemu produkcji tak, aby sprostać oczekiwaniom klienta
zagranicznego i również w tym kierunku, powinny być kierowane środki finansowe:
Wiele przedsiębiorstw poszukuje wsparcia finansowego ponieważ nowe technologie, wyposażenie firm
przyciąga klienta. Trzeba zainwestować w dobry sprzęt, wysokie technologie (…).
[badanie SSI, przedsiębiorca]
Pomimo wszystkich wyżej wymienionych działań i instrumentów, brak jest spójnej regionalnej
koncepcję promocji eksportu. Wnioski takie płyną z dokumentów regionalnych,76 jak i opinii
niektórych respondentów wywiadów zrealizowanych na potrzeby niniejszego raportu.
76
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020, (PROJEKT z dnia 27.01.2014 r.), Urząd
Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie
207
8.2.
DZIAŁANIA W ZAKRESIE PODNOSZENIA ATRAKCYJNOŚCI INWESTYCYJNEJ
Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej województwa podkarpackiego przebiega wielotorowo,
jednak region ten nadal pozostaje na niskiej pozycji w porównaniu do reszty kraju, choć na tle Polski
Wschodniej prezentuje się najkorzystniej. Szerokie spektrum instrumentów przyciągających
inwestycje, także zagraniczne, jest tworzenie parków przemysłowych i technologicznych, w których
dzięki zgromadzeniu firm z jednej branży oraz wspierających je placówek badawczo-naukowych,
możliwy jest ich szybki rozwój. Parki te powstają przy współudziale władz samorządowych dla
zapewnienia preferencyjnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności dla
małych i średnich przedsiębiorstw.
Dostępnością ofert inwestycyjnych w województwie podkarpackim administruje, podobnie jak
w innych regionach, Centrum Obsługi Inwestorów. Aktywność COI mierzona liczbą obsługiwanych
zapytań inwestorów w analizowanym okresie wyglądała następująco:77
Rok 2010 – 20, w tym:
 3 zapytania dot. projektów przesłanych przez PAIiIZ do wspólnej obsługi,
 16 zapytań inwestorów zagranicznych,
 organizacja 1 misji inwestorów zagranicznych do woj. podkarpackiego;
Rok 2011 – 23, w tym:
 5 zapytań dot. projektów przesłanych przez PAIiIZ do wspólnej obsługi,
 18 zapytań inwestorów zagranicznych;
Rok 2012 – 45, w tym:
 22 zapytania inwestorów zagranicznych,
 17 zapytań inwestorów polskich,
 1 zagraniczna misja przyjazdowa (kontakty z przedsiębiorcami polskimi);
Rok 2013 – 40, w tym:
 15 zapytań inwestorów zagranicznych,
 11 zapytań inwestorów polskich,
 1 firma konsultingowa dla zagranicznego inwestora,
 7 zapytań dot. badania jakości;
Rok 2014 (do 17 marca) – 6, w tym:
 1 zapytanie dot. projektu przesłanego przez PAIiIZ do wspólnej obsługi
 3 zapytania inwestorów zagranicznych,
 1 zapytanie inwestora polskiego,
 współorganizacja 1 misji przyjazdowej inwestorów zagranicznych do województwa.
Podstawowy zakres usług Centrum Obsługi Inwestora przy Rzeszowskiej Agencji Rozwoju
Regionalnego zawiera:
77
Analiza dotycząca oferty inwestycyjnej Makroregionu Polski Wschodniej w ramach projektu „Tworzenie i Rozwój Sieci
Współpracy Centrów Obsługi Inwestora”, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Warszawa 2014 r.
208
 prowadzenie bazy danych o terenach i obiektach inwestycyjnych;
 przygotowywanie kompleksowej informacji dla inwestorów – pomoc w wyborze właściwego
miejsca na inwestycje;
 organizację misji gospodarczych – aktywna promocja gospodarcza regionu;
 organizację udziału w targach krajowych i międzynarodowych – pomoc w nawiązywaniu
kontaktów;
 przygotowywanie indywidualnych prezentacji;
 monitorowanie stanu inwestycji w regionie – dostarczanie pełnej i aktualnej informacji
o inwestycjach zewnętrznych w województwie;
 doradztwo dla inwestorów – uczestnictwo w organizowaniu nowych firm i wspieranie
rozwoju istniejących;
 dystrybucję materiałów promocyjnych.
Na dzień 17 marca 2014 r. w bazie ofert inwestycyjnych Centrum Obsługi Inwestora województwa
podkarpackiego znajdowały się 333 oferty (w tym 284 oferty typu greenfield oraz 49 ofert typu
brownfield).
Pracownicy COI dysponują specjalistyczną wiedzą z zakresu aktualnych ofert inwestycyjnych,
świadczą usługi doradcze, obejmujące pomoc w wyborze miejsca inwestycji, w doborze regionalnego
partnera i wykonawców usług towarzyszących przedsięwzięciu oraz doradztwo przy realizacji
konkretnych projektów inwestycyjnych. W przypadku zainteresowania potencjalnego inwestora
terenem Podkarpacia COI przygotowuje dla niego prospekt informacyjny, zawierający ogólne
informacje o województwie podkarpackim oraz dane demograficzne i informacje o aktualnej sytuacji
na rynku pracy, a także inne dane wynikające z potrzeb zainteresowanego. Centrum organizuje także
misje gospodarcze, których celem jest nawiązywanie kontaktów pomiędzy inwestorami a lokalnymi
samorządami i przedsiębiorcami. COI nie posiada systemowego wsparcia działań eksportowych,
dlatego ściśle współpracuje z wcześniej omówionym Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów,
którego zakres kompetencji stanowi uzupełnienie dla usług COI. Jednym ze wspólnie realizowanych
projektów jest ogólnopolski konkurs „Grunt na medal” (VI edycja w 2014 r.), który powstał z
inicjatywy Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. Celem tej inicjatywy jest wybór
najlepszych terenów inwestycyjnych zlokalizowanych w poszczególnych województwach oraz
promowanie ich wśród inwestorów krajowych i zagranicznych. Najlepsze zgłoszone tereny są w
pierwszej kolejność rekomendowane przez PAIiIZ S.A. inwestorom zagranicznym planującym
rozpoczęcie lub rozszerzenie działalności gospodarczej w Polsce.
Wspomniany PAIiIZ jest agencją promocji inwestycji mającą na celu promocję Polski na świecie, ze
szczególnym uwzględnieniem promocji polskiej gospodarki oraz napływu zagranicznych inwestycji do
Polski. Oferuje bezpłatne usługi obejmujące, m.in. pomoc w wyborze lokalizacji inwestycji w Polsce,
organizację wizyt inwestorów w potencjalnych lokalizacjach, identyfikację dostawców oraz
kontrahentów, opiekę poinwestycyjną dla inwestorów (wsparcie reinwestycji firm w Polsce).
Pomimo tych działań dostępne w literaturze analizy klasyfikują region znacznie poniżej średniej.
Badania zaprezentowane w przytoczonej już „Analizie dotyczącej oferty inwestycyjnej…”
przeprowadzone w makroregionie Polski Wschodniej z wykorzystaniem metody mystery shopping
plasują Rzeszów na ostatnim miejscu w makroregionie.
209
Pomimo słabej infrastruktury drogowej i kolejowej oraz niewielkiego rynku zbytu, koszty pracy
w województwie podkarpackim pozostają relatywnie niskie, co jest ważnym argumentem przy
podejmowaniu decyzji inwestycyjnej. Ponadto podkarpackie postrzegane jest jako najbezpieczniejszy
obszar w kraju (co potwierdzają wcześniej przedstawione wyniki badań). Najwyższe noty w ocenie
atrakcyjności mają dwa podregiony – tarnobrzeski i rzeszowski (co pokrywa się z wcześniej
przedstawionymi wynikami obliczeń wskaźnika syntetycznego). Ważnymi atutami regionu jest
działalność parków technologicznych i Specjalnych Stref Ekonomicznych, konkurencyjne ceny
gruntów oraz obecność wykwalifikowanej kadry, jako wynik przemysłowej tradycji.78
W ramach instrumentów ukierunkowanych proinwestycyjnie województwo podkarpackie jako jedno
z pięciu województw uczestniczy we wcześniej opisanych działaniach Programu Promocji
Gospodarczej Polski Wschodniej (PPGWP) realizowanych w ramach PO RPW79.
PPGWP to kompleksowy program promocji gospodarczej, którego realizacja przypada na lata 20092015, a za jego bezpośrednie wdrażanie odpowiada Polska Agencja Informacji i Inwestycji
Zagranicznych. Założone do realizacji cele, związane z inwestycjami zagranicznymi, obejmują przede
wszystkim wzrost zainteresowania ofertą inwestycyjną Polski Wschodniej oraz zwiększenie napływu
inwestycji zagranicznych do makroregionu.
Środkiem do osiągnięcia zakładanych celów jest promocja bezpośrednia oraz szeroko zakrojona
kampania wizerunkowa. Pierwszy instrument przejawia się m.in. w misjach wyjazdowych
i przyjazdowych, targach, wystawach oraz wizytach studyjnych, skierowanych do podmiotów
funkcjonujących na obszarze Polski Wschodniej. Drugi instrument ukierunkowany jest na zmianę
negatywnych stereotypów odnoszących się do regionów PW oraz zaprezentowanie tego obszaru,
jako dobrej lokalizacji dla inwestycji.
Program Promocji Gospodarczej Polski Wschodniej ma być realizowany w drodze długoterminowych
i spójnych działań komunikacyjnych, prowadzących do systematycznego wzrostu konkurencyjności
gospodarczej i atrakcyjności makroregionu, tj.: firm, produktów, usług, kapitału, miast, miejsc. Rynki,
na których prowadzone są działania w ramach projektu obejmują: państwa Unii Europejskiej (głównie
Wielka Brytania, Niemcy, Francja), Stany Zjednoczone, Rosja, Chiny, Korea Płd., Indie. Natomiast do
priorytetowych należą sektory: spożywczy, drzewny i meblarski, chemiczny, maszynowy, odnawialne
źródła energii (OZE), Business Process Outsourcing (BPO), jachtowy, lotniczy, turystyka biznesowa,
budowlany, logistyczny i odzieżowy.
Na terenie województwa podkarpackiego funkcjonują 2 specjalne strefy ekonomiczne:
 Specjalna Strefa Ekonomiczna Euro – Park Mielec
Łączny obszar SSE EURO-PARK MIELEC wynosi 1 299,39 ha, zlokalizowana jest na terenie
4 województw:
78
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020, (PROJEKT z dnia 27.01.2014 r.), Urząd
Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie
79 Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2 PO RPW związanych
z pozyskaniem inwestorów do Polski Wschodniej”, Warszawa 2013 r.
210
Podkarpackie:
Lubelskie:
 Mielec
 Radzyń Podlaski
 Kolbuszowa
 Lubartów
 Rzeszów
 Lublin
 Leżajsk
 Zamość
Zachodniopomorskie:
 Lubaczów
 Szczecin
 Jarosław
Małopolskie:
 Sanok
 Gorlice
 Krosno
 Dębica
 Ropczyce
Największe firmy działające w Specjalnej Strefie Ekonomicznej EURO-PARK MIELEC to m.in.
Kronospan Mielec Sp. z o.o., BRW Sp. z o.o., Kirchhoff Polska Sp. z o.o., Lear Corporation Poland Sp. z
o.o., Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o., Firma Oponiarska Dębica S.A., Goodrich Aerospace Poland
Sp. z o.o., MTU Aero Engines Poland Sp. z o.o., BorgWarner Turbo System Poland Sp. z o.o., Ball
Packaging Europe Lublin Sp. z o.o.
 Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK WISŁOSAN
Powierzchnia Strefy ogółem to 1 632 ha, posiada 20 podstref i zlokalizowana jest na terenie 6
województw:
Podkarpackie:
Lubelskie:
Mazowieckie:
 Jasło
 Łuków
 Przasnysz
 Przemyśl
 Ryki
 Wyszków
 Orły
 Kraśnik
 Węgrów
 Nowa Dęba
 Janów Lubelski
 Siedlce
 Stalowa Wola
 Horodło
 Piława
 Tarnobrzeg
 Tomaszów Lubelski
 Ostrów Mazowiecki
Dolnośląskie:
Świętokrzyskie:
 Pionki
 Wrocław
 Staszów
 Radom
Podlaskie:
 Kobierzyce
 Poniatowa
 Łapy
 Nowe Miasto nad Pilicą
Firmy działające w Strefie to m.in.: Zakłady Chemiczne ANSER-TARNOBRZEG Sp. z o.o., Zakład
Mechaniczny "SIARKOPOL" Sp. z o.o., Alumetal Gorzyce Sp. z o.o., HSW Zakład Zespołów
Napędowych Sp. z o.o., BALTIC WOOD S.A., Nowy Styl Sp. z o.o.
Z kolei dla inwestorów chcących podjąć działalność gospodarczą na terenie któregokolwiek z Parków
znajdujących się w województwie, korzystne mogą okazać się m.in.: 80
 możliwość skorzystania z pomocy publicznej w formie zwolnień z podatku dochodowego (do
70%);
 dostęp do wielu terenowych urzędów administracji państwowej i samorządowej;
 atrakcyjne położenie geograficzne w sąsiedztwie granicy z Ukrainą i Słowacją;
80
Inwestorzy zagraniczni
211




niskie koszty pracy i wysoka stopa bezrobocia;
dobrze rozwinięta sieć komunikacyjna;
ulokowanie niedaleko międzynarodowego portu lotniczego;
możliwość współpracy z innymi firmami prowadzącymi działalność na terenach poszczególnych
Parków.
Biorąc pod uwagę powyższe informacje, podobnie jak w przypadku eksportu, można stwierdzić, że
Podkarpackie dysponuje dość dużym wachlarzem instrumentów mogących przyczyniać się do
wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej. Inną kwestią jest sposób skoordynowania tych działań, tak aby
były one jak najbardziej efektywne. Jest to kwestia trudniejsza niż w przypadku eksportu, ponieważ
potrzeby zgłaszane przez eksporterów, mogą zostać zaspokojone dzięki instrumentom będącym w
dyspozycji odpowiednich komórek i jednostek regionalnych. Nieco inaczej jest w przypadku
inwestorów:
Chcąc zwiększyć atrakcyjność inwestycyjną PW, a tym samym skuteczność działań promocyjnych, niewątpliwie
należałoby przede wszystkim rozbudować infrastrukturę w tym drogową, kolejową oraz zwiększyć dostęp do
lotnisk, wymienić linie energetyczne napowietrzne. (…) zmiany te są niezależne od realizacji PPGPW [Program
Promocji Gospodarczej Polski Wschodniej] i patrząc z globalnego punktu widzenia, z pewnością miałyby
pozytywny wpływ na przyciągnięcie inwestorów do Polski jako takiej. Wymagają one jednak podjęcia
odpowiednich kroków na polu legislacyjnym, a nie programowym.81
Podobne wnioski co do najpilniejszych potrzeb województwa w kontekście podnoszenia atrakcyjności
inwestycyjnej płyną z badań przeprowadzonych na potrzeby niniejszego badania. Poza poprawą
infrastruktury transportowej (co było wskazywane najczęściej przez respondentów), padały takie
pomysły i propozycje jak:
 dostosowanie szkolnictwa do potrzeb inwestorów,
 uczestnictwo w zagranicznych imprezach, na których promować można województwo,
 wsparcie istniejących oraz dopiero tworzących się klastrów branżowych,
 intensywniejsze działania promocyjne,
 rozbudowa infrastruktury B+R,
 działania skierowane na podnoszenie ogólnej jakości życia co miałoby zapobiec odpływowi
młodych ludzi,
 uruchomienie lotów CARGO,
 utworzenie jednej spójnej wizji promocji województwa, począwszy od zdefiniowania
specjalizacji regionalnych, jego atutów, produktów, przez ustalenie sposobu i jednostek
odpowiedzialnych za prowadzenie działań promocyjnych, po zidentyfikowanie odbiorców
tych działań,
 umożliwianie wymiany doświadczeń pomiędzy województwami w zakresie przyciągania
inwestorów.
81
Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2 PO RPW związanych z
212
Podsumowując dostępne instrumenty oraz działania skierowane na rozwój eksportu oraz
podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej województwa, wyszczególnić należy:
W zakresie wspierania eksportu:
W
zakresie
podnoszenia
inwestycyjnej i napływu BIZ:
atrakcyjności
 funkcjonowanie specjalnych stref
ekonomicznych oraz parków
technologicznych
 działalność Centrum Obsługi Inwestorów
i Eksporterów
 działalność doradczo-szkoleniowa
instytucji otoczenia biznesu
 funkcjonowanie specjalistycznych
klastrów branżowych
 działalność Centrum Obsługi Inwestora
 Możliwość współpracy z PAIiIZ
 możliwość korzystania ze środków unijnych dostępnych w ramach RPO WP 2014-2020
 możliwość korzystania ze środków unijnych dostępnych w ramach programów
dedykowanych Polsce Wschodniej
 możliwość współpracy z WPHiI
9. PODSUMOWANIE WRAZ Z ANALIZĄ SWOT
Opracowując analizę SWOT oparto się zarówno na danych zastanych (np. Strategia Rozwoju
Województwa - Podkarpackie 2020, analizy tematyczne) jak i danych pozyskanych w toku badań
terenowych. Wskazując słabe i mocne strony województwa, skoncentrowano się na czynnikach
mogących determinować rozwój eksportu oraz wpływać na atrakcyjność inwestycyjną województwa.
To samo dotyczy szans oraz zagrożeń zewnętrznych.
MOCNE STRONY






wyższa od krajowej dynamika wzrostu eksportu
w latach 2010-2014
pozycja lidera Polski Wschodniej pod względem
wartości i udziału eksportu oraz eksportu per
capita
dodatnie saldo handlu zagranicznego
relatywnie wysoki udział podmiotów
zajmujących się wymianą zagraniczną w ogólnej
liczbie podmiotów gospodarczych
wysoki udział w generowaniu krajowego
eksportu do USA
fakt ulokowania na terenie województwa
SŁABE STRONY







213
słaba pozycja w województwa w generowaniu
krajowej wymiany handlowej z zagranicą
duży udział handlu wewnątrzgałęziowego w
niektórych grupach towarowych
niższa niż średnia krajowa wartość eksportu per
capita
koncentracja działalności eksportowej w
konkretnych obszarach województwa
niski indeks konkurencyjności regionalnej
słaba pozycja BIZ województwa w porównaniu z
resztą kraju
brak wykorzystania wewnętrznego potencjału
















inwestycji przez światowych liderów branży
lotniczej, oponiarskiej i maszynowej
struktura inwestycji zagranicznych wskazująca na
atrakcyjność województwa zarówno dla
sektorów o niskiej, jak i wysokiej technologii
niższe niż w innych regionach kraju koszty pracy
funkcjonowanie specjalistycznych klastrów
branżowych, w tym wizytówki województwa –
Doliny Lotniczej
koncentracja krajowego przemysłu lotniczego
silnie rozwijający się sektor IT/ICT oraz
przetwórstwo rolno-spożywcze
wysokie nakłady na działalność badawczorozwojową w sektorze przedsiębiorstw
duże połacie lasów czynią województwo
istotnym dostawcą drewna
możliwość zwiększenia niezależności
energetycznej województwa podkarpackiego w
oparciu o własne zasoby gazu ziemnego oraz
istniejący potencjał do wytwarzania energii z
alternatywnych, w tym odnawialnych, źródeł
energii
funkcjonowanie specjalnych stref
ekonomicznych, parków przemysłowych i
technologicznych
duży potencjał rolnictwa ekologicznego
dostępność wysoko wyszkolonych kadr
zarządzających i technicznych zwłaszcza w
przemyśle lotniczym, elektromaszynowym,
chemicznym
wysoki stan czystości, bogactwo i zróżnicowanie
środowiska przyrodniczego, kulturowego,
historycznego sprzyjające rozwojowi usług
turystycznych
międzynarodowy port lotniczy
przez województwo biegnie najdłuższa linia
szerokotorowa w Polsce umożliwiająca
rozwijanie współpracy gospodarczej między
Polską i Ukrainą
stosunkowo szybki wzrost liczby podmiotów
gospodarczych
podkarpacki fragment autostrady A4 (jeszcze
niewybudowanej) jest częścią biegnącej z Europy
Zachodniej na Ukrainę trasy, leżącej w Trzecim
Transeuropejskim Korytarzu Transportowym










SZANSE
obszarów wiejskich, rozdrobnione rolnictwo
koncentracja czynników innowacyjnych w
Rzeszowie i Mielcu
peryferyjne położenie województwa
niedostateczna i niska jakość sieci
komunikacyjnej drogowej i kolejowej (brak
obwodnic miast, dróg szybkiego ruchu,
autostrady)
brak propagowania, promocji i informowania
potencjalnych nabywców artykułów rolnospożywczych ze Słowacji i Ukrainy o ofercie
handlowej województwa podkarpackiego
niższy poziom rozwoju w gospodarczego
województwa w relacji do średniej krajowej
niski i wewnętrznie zróżnicowany poziom
rozwoju gospodarczego poszczególnych
podregionów NUTS 3
brak w województwie centrum logistycznodystrybucyjnego o odpowiedniej skali oraz
niedostateczny poziom wykorzystania
międzynarodowego lotniska w transporcie
towarowym
brak bezpośredniego połączenia drogowego i
kolejowego z Warszawą
brak wsparcia dla inwestycji w powiatach
przygranicznych woj. podkarpackiego, mających
na celu powstanie nowych i nowoczesnych
centrów logistycznych pełniących funkcje
usługowe dla transportu międzynarodowego
oraz dystrybucji towarów na rynki wschodnich
i południowych sąsiadów
brak przygotowania przedsiębiorstw sektora
MSP do prowadzania sprzedaży zagranicznej
ZAGROŻENIA
214
















możliwość współfinansowania inwestycji
infrastrukturalnych ze środków Unii Europejskiej
możliwość współfinansowania działań
promocyjnych i wspierających eksport w ramach
Programu Operacyjnego Rozwój Polski
Wschodniej
możliwość korzystania z innych źródeł
finansowania (np. Szwajcarsko-Polski Program
Współpracy)
popyt na ekologiczne i tradycyjne produkty
żywnościowe w Polsce i za granicą
oczekiwane zakończenie budowy autostrady A4
przygraniczne położenie województwa –
potencjalne rynki zbytu na Słowacji i Ukrainie
napływ inwestycji zagranicznych do
województwa, a wraz z nimi nowych technologii
koncentracja polskiego przemysłu lotniczego
potencjał B+R podkarpackich uczelni
objęcie województwa projektem pn. „Sieć
Szerokopasmowa Polski Wschodniej”
silne tradycje rolnicze oraz relatywnie dużych
udział terenów wiejskich w województwie
możliwość rozwoju „zielonej energetyki”
wzrost zainteresowania lokowaniem inwestycji
w istniejących strefach ekonomicznych i parkach
technologicznych i przemysłowych
rozwój międzynarodowego ruchu turystycznego
rosnąca rola portu lotniczego
budowa dróg ekspresowych: S74 oraz szlaku
transportowego S19 - „Via Carpatia”










słabe skomunikowanie województwa z resztą
kraju
spowolnienie inwestycji mających poprawić
dostępność komunikacyjną województwa
aktualna, niepokojąca sytuacja polityczna na
Ukrainie oraz związane z nią ograniczenia dla
eksportu
odpływ młodych, wykształconych osób do innych
województw lub za granicę, w związku z
atrakcyjnymi ofertami pracy
konkurencyjność ośrodków akademickich
(Warszawa, Lublin, Kraków)
wysokie koszty dostosowania do wymogów
rynków zagranicznych, w tym koszty otrzymania
certyfikatów jakości i pozwoleń
mała świadomość MSP odnośnie możliwości
prowadzenia działań eksportowych oraz
możliwości pozyskania niezbędnych informacji
niekorzystne warunki prowadzenia działalności
gospodarczej w Polsce
marginalizacja regionu związana z delokalizacją
centralnych instytucji poza obszar województwa
ograniczenia inwestycyjne na obszarach objętych
programem Natura 2000
Jednym z najczęściej wymienianych w literaturze oraz przez respondentów niniejszego badania,
czynnikiem ograniczającym atrakcyjność województwa (zarówno w aspekcie biznesowym,
turystycznym, jak i społecznym), jest jego peryferyjne położenie oraz słabe skomunikowanie z resztą
kraju. Ten stan rzeczy powinien ulec poprawie dzięki realizacji zaplanowanych inwestycji
infrastrukturalnych, tj. budowie podkarpackiego odcinka autostrady A4 oraz dróg ekspresowych S74
i S19. Przez województwo biegnie również najdłuższa linia szerokotorowa w Polsce umożliwiająca
rozwijanie współpracy gospodarczej między Polską i Ukrainą. Poprawie dostępności komunikacyjnej
województwa, nie tylko z innymi częściami kraju, ale również na obszarze samego województwa,
sprzyja możliwość korzystania ze środków unijnych, które mogą zostać przeznaczone m.in. na rozwój
infrastruktury drogowej. Do tej pory na terenie województwa, z/realizowanych jest 257 projektów
z zakresu transportu (dotyczy funduszy na lata 2007-2014), z których 232 to projekty finansowane
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego. Poza RPO,
województwo ma możliwość korzystania z Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej,
w ramach którego zrealizowano do tej pory 11 projektów z zakresu transportu w tym województwie
(tyle samo co w lubelskim i podlaskim; w świętokrzyskim zrealizowano 6 takich projektów
215
a w warmińsko-mazurskim 4). Wspomnieć należy również o możliwości korzystania z innych źródeł
finansowania, takich jak Szwajcarsko-Polski Program Współpracy. Instrument ten umożliwia przede
wszystkim wsparcie w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia działalności eksportowej. Wracając jednak
do Polski Wschodniej, podkarpackie należy uznać za lidera w tej grupie województw w odniesieniu do
wymiany zagranicznej – ma największy udział w krajowym eksporcie. Również wartość jego eksportu
per capita (a także importu), jest na tle Polski Wschodniej najwyższa (choć niższa niż średnia
krajowa). Niestety, biorąc pod uwagę wszystkie województwa, pozycja podkarpackiego nie jest już
tak wysoka, choć dynamika wzrostu eksportu w latach 2010-2013 była wyższa niż krajowa, a samo
województwo ma duży udział w krajowym eksporcie do USA. Poza tym krajem, ważnymi kierunkami
eksportowymi dla województwa podkarpackiego są Niemcy i Ukraina, choć obecna sytuacja
polityczna wschodnich sąsiadów może negatywnie wpłynąć na eksport niektórych towarów nie tylko
do tego kraju, ale również np. do Rosji. Na ten moment trudno jest przewidzieć skutki zajęcia przez
Polskę stanowiska w sprawie ukraińskiej. Mimo to, przygraniczne położenie województwa to nie
tylko rynki zbytu w postaci Ukrainy i Słowacji, ale również szansa dla rozwoju turystyki. Atutem
województwa jest wysoki stan czystości, bogactwo i zróżnicowanie środowiska przyrodniczego,
kulturowego i historycznego. Warunki środowiskowe dają również możliwość zwiększenia
niezależności energetycznej województwa podkarpackiego w oparciu o własne zasoby gazu ziemnego
oraz istniejący potencjał do wytwarzania energii z alternatywnych, w tym odnawialnych źródeł
energii. Poza turystyką, perspektywiczną branżą dla eksportu jest rolnictwo, które pomimo, że uległo
negatywnym przekształceniom, to dzięki silnym tradycjom rolniczym podkarpackiego ma szansę na
rozwój. Dotyczy to przede wszystkim rolnictwa ekologicznego, czemu sprzyja popyt na ekologiczne
i tradycyjne produkty żywnościowe w Polsce i za granicą – coraz bardziej przywiązujemy wagę do
tego jak się odżywiamy oraz gdzie i w jaki sposób wyprodukowana została żywność, którą kupujemy.
Mówiąc o branżach perspektywicznych, nie można nie wspomnieć o branży informatycznej, która
dynamicznie rozwija się w województwie oraz branży lotniczej. W podkarpackim nastąpiła
koncentracja polskiego przemysłu lotniczego, co miało również wpływ na przyciągnięcie do
województwa inwestorów zagranicznych, wraz z którymi następuje napływ nowoczesnych
technologii i dalsze budowanie marki Doliny Lotniczej, która stała się swoistą wizytówką
województwa na świecie. W województwie lokują swoje inwestycje również liderzy takich branż jak
oponiarska (amerykański Goodyear) czy maszynowa (chiński Guangxi Liugong Machinery).
O atrakcyjności Podkarpackiego dla inwestorów reprezentujących zarówno sektory wysokiej jak i
niskiej technologii, świadczy to, że w województwie zainwestowali, poza wyżej wymienionymi,
również takie firmy jak Bauer Fruchtsaft czy R&R Ice Cream Deutschland. Chociaż ogólna atrakcyjność
BIZ podkarpackiego, na tle pozostałych województw jest raczej niska, to niewątpliwe tym co może
przyciągać inwestorów są niższe koszty pracy, specjalne strefy ekonomiczne i parki przemysłowe. Ich
rozwój jest szansą na zwiększenie liczby bezpośrednich inwestycji, a przyczynić się do tego może
dostępność wysoko wyszkolonych kadr zarządzających i technicznych zwłaszcza w przemyśle
lotniczym, elektromaszynowym i chemicznym. Tutaj jednak pojawia się zagrożenie odpływu młodych,
wykształconych osób, związane z atrakcyjnymi ofertami pracy za granicą oraz dużą konkurencją
ośrodków akademickich z innych województw. Innymi czynnikami, które mogą negatywnie wpłynąć
na pozyskiwanie inwestorów zagranicznych są niekorzystne warunki prowadzenia działalności
gospodarczej w Polsce oraz ograniczenia dla działań inwestycyjnych, wynikające na przykład
216
z obejmowania niektórych obszarów województwa programem Natura 2000. Są to jednak czynniki
niezależne od województwa.
Podkarpackie wykazuje niższy poziom rozwoju gospodarczego w relacji do średniej krajowej, jest
również wewnętrznie zróżnicowane (prawie cała wymiana handlowa z zagranicą, realizowana jest
przez podregion rzeszowski oraz tarnobrzeski). Pomimo, że charakteryzuje je stosunkowo szybki
wzrost liczby podmiotów gospodarczych oraz relatywnie wysoki udział podmiotów zajmujących się
wymianą zagraniczną w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych, to jednak podkarpacki sektor MŚP
nie jest przygotowany do prowadzenia sprzedaży zagranicznej (choć należy zaznaczyć, że
Podkarpackie charakteryzuje się jednymi z wyższych w Polsce nakładami na działalność badawczorozwojową w sektorze przedsiębiorstw). Biorąc pod uwagę dużo mniejszą aktywność eksportową
podmiotów zlokalizowanych w południowej i wschodniej części województwa, warto podjąć próbę
intensywniejszej promocji działań wspierających eksport na tych obszarach oraz samych instytucji
otoczenia biznesu. Liczba instytucji otoczenia biznesu na terenach uprzemysłowionych jest
stosunkowa duża, jednak powinny one w większym stopniu docierać do przedsiębiorców z informacją
na temat swoich usług oraz korzyści jakie niesie za sobą podejmowanie działalności eksportowej. O ile
duże firmy są w stanie samodzielnie pozyskiwać potrzebne im informacje handlowe, o tyle małe
przedsiębiorstwa mają te możliwości dużo mniejsze – nie stać ich np. na zakup ekspertyz czy pomoc w
poszukiwaniu partnerów biznesowych i rynków zbytu. Dlatego też istotne jest prowadzenie
działalności informacyjnej, która uświadamiałaby przedsiębiorców na temat instrumentów wsparcia
eksportu, z jakich mogą korzystać. Działania te powinny przebiegać dwutorowo – z jednej strony
wyżej wspomniana promocja instrumentów przeznaczonych dla eksporterów, z drugiej zaś, promocja
województwa poza graniami kraju. Obecnie brakuje propagowania, promocji i informowania
potencjalnych nabywców artykułów rolno-spożywczych ze Słowacji i Ukrainy (czyli najbliższych
rynków zbytu) o ofercie handlowej województwa podkarpackiego.
Przeszkodą dla rozwoju eksportu (ale i dla pozyskiwania inwestorów zagranicznych) jest brak centrum
logistyczno-dystrybucyjnego o odpowiedniej skali oraz niedostateczny poziom wykorzystania
międzynarodowego lotniska w transporcie towarowym. Takiego zdania byli zarówno respondenci
wywiadów pogłębionych jak i przedsiębiorcy uczestniczący w badaniu SSI. Jednak czynnik ten jest
również wskazywany w innych opracowaniach tematycznych.
217
10. WNIOSKI I REKOMENDACJE
Jak wynika z przeprowadzonej analizy województwo podkarpackie dysponuje szerokim wachlarzem instrumentów wsparcia eksportu oraz obsługi
inwestorów, w związku z czym opracowując poniższe rekomendacje skupiono się głównie na działaniach które powinny być kontynuowane i/lub
zintensyfikowane.
I.p.
1.
2.
Wniosek
Rekomendacja
W ramach działania 1.4 RPO WP 20072013, skierowanego m.in. na wzrost
umiędzynarodowienia podkarpackich firm,
dofinansowano 182 projekty, z czego
ponad połowa związana była z organizacją/
uczestnictwem w targach, wystawach i
podobnych imprezach. Z opracowań
tematycznych wynika, że dofinansowanie
udziału w targach i misjach gospodarczych,
jest jedną z pożądanych przez
przedsiębiorców form wsparcia.
Kontynuacja w kolejnej perspektywie finansowej wsparcia
uczestnictwa firm w targach i wystawach, poprzez uwzględnienie
w zapisach uszczegółowienia RPO WP 2014-2020 tego typu
projektów.
W ramach działania 1.4 RPO WP 20072013, skierowanego m.in. na wzrost
Rekomenduje się wyłonienie (w drodze konkursu) przez Samorząd
Województwa Operatora Grantu Blokowego (OGB) 82, który
wykonywałby zadania na rzecz realizacji celu szczegółowego:
Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej regionu oraz poprawa
konkurencyjności przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych w
ramach RPO WP 2014-2020. Poszczególne działania byłyby
realizowane przez OGB samodzielnie lub zlecane odnośnym
instytucjom (jednostkom oferującym różnorodny zakres usług i
posiadającym różnorodne kompetencje)
 pozyskiwanie od beneficjentów informacji zwrotnej na
temat źródła wiedzy dot. możliwości pozyskania
82
Rodzaj
rekomendacji
Adresat
operacyjna
Samorząd Województwa
operacyjna
Odpowiednik Instytucji Pośredniczącej II stopnia, czyli wdrażającej. Operatorem Grantu Blokowego powinna być instytucja z potencjałem osobowym i merytorycznym (z odpowiednim
doświadczeniem), np. podmiot prywatny działający na polu międzynarodowym.
218
umiędzynarodowienia podkarpackich firm,
dofinansowano 182 projekty, z czego ok.
1/3 została zrealizowana na terenie
powiatu rzeszowskiego oraz m. Rzeszów.
Warto zidentyfikować przyczyny takiego
rozkładu przestrzennego projektów.
3.
Handel zagraniczny jest skoncentrowany w
dwóch podregionach: rzeszowskim i
tarnobrzeskim. Obszary te generują
najwyższe wartości importu i eksportu,
skupiają potencjał innowacyjny i rozwojowy
województwa.
dofinansowania w ramach RPO, celem zidentyfikowania
najskuteczniejszych kanałów dotarcia z informacją do
przedsiębiorców i zaprojektowania działań promocyjnych,
 identyfikacja barier uniemożliwiających/utrudniających
przedsiębiorcom ubieganie się o środki unijne (np.
poprzez ewaluację lub mniej kosztowne proste badanie
ankietowe),
 określenie potencjału absorpcyjnego przedsiębiorstw
zlokalizowanych poza powiatem rzeszowskim oraz m.
Rzeszów (np. poprzez ewaluację lub mniej kosztowne
proste badanie ankietowe)
Istotne jest, aby przed podjęciem ewentualnej decyzji o
rozszerzeniu (a zatem i przeznaczeniu większych środków
finansowych) działań informacyjnych, wyposażyć się w wiedzę na
temat tego jakim potencjałem i wiedzą dysponują potencjalni
beneficjenci zlokalizowani na obszarach wykazujących się mniejszą
aktywnością w realizacji projektów (Czy mają wiedzę na temat
możliwości ubiegania się o środki w ramach RPO? Jeśli tak, to skąd
pozyskali informacje? Czy wiedzą jak ubiegać się o
dofinansowanie? Jeśli tak, to dlaczego nie aplikują? Co stanowi
utrudnienie? Co zachęciłoby ich do ubiegania się o środki?).
Docieranie z informacją na temat działalności IOB, oferowanych
form wsparcia eksportu (zarówno finansowych, jak i doradczych)
do przedsiębiorstw, szczególnie MŚP, które często nie są w stanie
samodzielnie pozyskiwać niezbędnych informacji np. poprzez:

podejmowanie
działań
informacyjno-promocyjnych
skierowanych do przedsiębiorców działających na obszarach
podregionów w mniejszym stopniu uczestniczących w
219
operacyjna
Centrum Obsługi Inwestorów
i Eksporterów
eksporcie województwa tj. przemyskim i krośnieńskim (np.
reklamy w prasie lokalnej, organizacja spotkań na miejscu),

promowanie wśród przedsiębiorców dobrych praktyk z
zakresu prowadzenia działalności eksportowej (np. w formie
dystrybucji bezpłatnych broszur informacyjnych opisujących
przykłady firm z branży, które odniosły sukces na
zagranicznych rynkach).
Rekomendacja ta jest częściowo powiązana z rekomendacją nr 2,
w zakresie identyfikacji najbardziej skutecznych kanałów dotarcia
z informacją do przedsiębiorcy, ponieważ to dobór odpowiedniej
formy przekazu jest kluczowy dla sukcesu działań promocyjnoinformacyjnych (zarówno w odniesieniu do promocji RPO WP, jak
i działalności IOB).
Aktywizowanie przedsiębiorców do uczestnictwa w imprezach
i targach, na których będą mogli zaprezentować siebie i swoje
produkty oraz nawiązać kontakty handlowe. Odbywać się to może
np. poprzez promocję możliwości dofinansowania udziału
w targach, opracowanie i dystrybucję katalogu dobrych praktyk.
4.
Intensywna promocja możliwości pozyskania środków unijnych na
rozwój przedsiębiorczości, w tym na rozpoczęcie działalności
eksportowej.
operacyjna
Po raz kolejny warto podkreślić wagę promocji – zamieszczanie
informacji o planowanych targach, wystawach czy też możliwości
uzyskania dofinansowania na udział w tego typu wydarzeniu np.
na stronie internetowej instytucji organizującej imprezę lub
udzielającej dofinansowania, może okazać się niewystarczające w
przypadku gdy świadomość adresatów tej informacji na temat
220
istnienia owej instytucji, jest na stosukowo niskim poziomie.
Inicjowanie tworzenia i wsparcie instytucji otoczenia biznesu
w powiatach oddalonych od stolicy województwa.
W pierwszej kolejności należy jednak sprawdzić, jakie jest
rzeczywiste zapotrzebowanie na usługi tego typu instytucji, wśród
przedsiębiorców działających w tych powiatach. Umożliwić to
może proste badanie ankietowe przeprowadzone przez
doświadczoną agencję badań rynku na reprezentatywnej próbie
przedsiębiorców. Badanie takie może zostać zlecone w drodze
przetargu lub zapytania ofertowego przez samorząd województwa
lub instytucję otoczenia biznesu taką jak RARR.
Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej wschodnich terenów
województwa, co spowoduje przyciągnięcie zagranicznych
inwestorów a wraz z nimi technologii, innowacji i kapitału,
poprzez:
5.
6.
7.
Przeciętny udział województwa w eksporcie
i imporcie, przy czym partnerami
handlowymi regionu są państwa UE
(głównie Niemcy), Ukraina, USA.
 poprawę dostępności komunikacyjnej
 wydzielenie i przygotowanie terenów pod inwestycje
Dywersyfikacja kierunków eksportu, szczególnie w obliczu obecnej
sytuacji politycznej na Ukrainie. Odbywać się ona może poprzez
zacieśnienie współpracy z zagranicznymi placówkami Ministra
Gospodarki – WPHiI. Należałoby pozyskać od nich informacje na
temat potencjalnych, nowych rynków zbytu dla produktów
wytwarzanych przez podkarpackich przedsiębiorców oraz
rozpocząć działania promocyjne, mające z jednej strony promować
województwo na nowych rynkach, zaś z drugiej zainteresować
nowymi kierunkami i pokazać nowe możliwości podkarpackim
eksporterom z danej branży.
221
operacyjna
lub
Rzeszowska Agencja Rozwoju
Regionalnego
operacyjna
Jednostki samorządowe na
szczeblu gminy i powiatu
i Eksporterów
operacyjna
Regionalnego
Organizacja szkoleń i spotkań informacyjnych dla przedsiębiorców,
których celem będzie zaznajomienie ich z możliwościami
pozyskania nowych rynków zbytu oraz obowiązującymi w danym
kraju regulacjami prawnymi dotyczącymi konkretnej grupy
produktów.
8.
9.
10.
11.
Niska międzynarodowa i krajowa oraz
wewnątrzregionalna dostępność
komunikacyjna województwa, która
wskazywana jest w wielu opracowaniach
tematycznych jako jedna z najsłabszych
strona województwa, wpływająca na
ograniczenie możliwości transportu
towarów (eksportu) oraz obniżająca
atrakcyjność inwestycyjną.
Branże perspektywiczne dla eksportu to
m.in. przemysł lotniczy oraz rolnospożywczy.
Kontynuacja wsparcia ze strony samorządu województwa dla
inicjatyw zmierzających do uruchomienia lotów cargo w Porcie
Lotniczym Rzeszów-Jasionka.83 Rozpoczęcie tej współpracy będzie
znaczącym wydarzeniem zarówno dla lokalnych eksporterów jak i
potencjalnych inwestorów.
Poprawa
spójności
terytorialnej
ośrodków
słabiej
skomunikowanych poprzez realizację projektów transportowych
różnego rodzaju np. drogowych, kolejowych, multimodalnych w
ramach V osi priorytetowej RPO WP 2014-2020, w tym
skorelowanie tych projektów z projektami PO PW 2014-2020
(komplementarność funkcjonalna).
Wsparcie dla rozwoju klastrów w dziedzinach wysokich
technologii: Dolina Lotnicza, Odnawialnych Źródeł Energii oraz
Klastra Rolno-Spożywczego, poprzez:
 pozyskiwanie informacji nt. potencjalnych rynków zbytu dla
produktów wytwarzanych przez członków klastrów,
 promocję działalności Klastrów na szczeblu krajowym i
regionalnym (w celu zwiększania liczby ich członków, a
tym samym budowania potencjału, w tym eksportowego)
oraz za granicą.
83
i Eksporterów
operacyjna
operacyjna
operacyjna
i Eksporterów
operacyjna
Przedstawiciele samorządu uczestniczą w rozmowach z przedstawicielami amerykańskiego partnerami, których celem jest uruchomienie od przyszłego roku regularnych lotów cargo do
Miami (za: http://www.strefabiznesu.nowiny24.pl/artykul/loty-cargo-z-jasionki-na-floryde-jeszcze-w-tym-roku).
222
12.
Działania te mogą odbywać się z pomocą WPHiI, poprzez
pozyskiwanie danych kontaktowych potencjalnych odbiorców
produktów/usług, do których może być kierowana oferta (np. w
postaci przygotowanego
portfolio). Istotne mogłoby być
zasygnalizowanie przedsiębiorcy zagranicznemu, że dana
inicjatywa (klaster) wspierana jest przez władze województwa.
Fakt posiadania poparcia ze strony władz samorządowych,
postrzegane jest przez partnerów zagranicznych jako atut, który
zwiększa prestiż przedsięwzięcia i pomaga w kreowaniu
pozytywnego wizerunku. 84
Podjęcie lub/i intensyfikacja działań na rzecz wsparcia branży
produkcji i przetwórstwa rolno-spożywczego przez powołane do
tego instytucje. Pozyskiwanie środków na tę aktywność m.in. z
EFRROW.
ARiMR
ODR-y
pośrednia
Grupy producenckie
Grupy przetwórców
84
Na podstawie badania zrealizowanego na zlecenie Ministerstwa Gospodarki przez konsorcjum firm: Zachodniopomorska Pracownia Badawcza Marta Rzeczkowska-Owczarek oraz
Zachodniopomorska Grupa Doradcza Sp. z o.o.
223
13.
Województwo dysponuje szerokim
wachlarzem instrumentów wsparcia
eksportu oraz promocji regionu za granicą.
Działania prowadzi wiele jednostek
oferujących różnorodny zakres usług i
posiadających różnorodne kompetencje.
Obecnie w województwie podkarpackim
funkcję jednostki skupiającej niezbędną
wiedzę, zarówno w odniesieniu do
świadczenia usług na rzecz eksportera, jak i
inwestora zagranicznego, pełni Centrum
Obsługi Inwestora i Eksportera85. Instytucje
te jednak działają w ramach ściśle
wystandaryzowanych procedur
wynikających z dokumentacji projektowej
(dotyczy to zarówno zakresu świadczonych
usług, jak i sposobu ich realizacji, w tym
współpracy z innymi instytucjami). Z
przeprowadzonych analiz wynika potrzeba
stworzenia nadrzędnej instytucji
prowadzącej kompleksową działalność na
rzez wsparcia eksportu oraz pozyskiwania
inwestorów w regionie, a także
koordynującej działalność wspomnianych
Rekomenduje się powołanie instytucji, która jednocześnie
realizowałby działania na rzecz wspierania eksportu oraz
inwestycji zagranicznych w regionie, jak i koordynowałaby
działalność pozostałych instytucji działających w przedmiotowym
zakresie86. W jednostce tej swój udział mieliby przedstawiciele
różnych instytucji – samorządu województwa, agencji rozwoju
regionalnego, parków technologicznych Wiązałoby się to z
połączeniem potencjału wielu jednostek, które wspólnie mogłyby
jeszcze skuteczniej i efektywniej podejmować działania na ww.
polach, np. wspólnie realizować projekty unijne. Jednostka ta
działałaby w ramach określonych standardów, jednak mogłaby
elastycznie podchodzić do przedsiębiorcy, na bieżąco reagować na
zmieniające się potrzeby przedsiębiorców i modyfikować lub
poszerzać zakres usług. Instytucja ta funkcjonowałby w pewnych
obszarach równolegle z COIE, którego specyfika działalności nie
przewiduje współpracy z innymi instytucjami poza WPHI, ani też
realizację zadań zlecanych przez inne instytucje. W sytuacji, kiedy
po zakończeniu okresu trwałości COIE nie byłoby utrzymywane
przez Samorząd Województwa, rekomendowana instytucja
przejęłaby w zakres działalności COIE (w szerszym zakresie i w
elastycznych formach realizacji zadań).
operacyjna
Zaleca się, aby instytucja ta tworzyła lub zleciła w ramach
konkursu, stworzenie Planu rozwoju eksportu dla regionu,
a następnie kompetentnie realizowała ten Plan.
85
COIE jest jednostką powstałą w ramach realizacji projektu systemowego Ministra Gospodarki pn. „Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów”, współfinansowanego ze środków PO IG
na lata 2007-2013, w ramach Poddziałania 6.2.1. Aktualnie nie można stwierdzić, czy i na jakiej zasadzie będzie funkcjonowało COIE, po zakończeniu okresu trwałości przypisanego temu
projektowi.
86 Zaleca się, aby instytucja ta stworzyła lub zleciła w ramach konkursu, stworzenie Planu rozwoju eksportu dla regionu, a następnie kompetentnie i konsekwentnie go realizowała.
224
pozostałych instytucji.
Opis działalności takiej jednostki, działającej na terenie
Małopolski, został zamieszczony w aneksie, w ramach case study.
Umożliwienie osobom odpowiedzialnym za pozyskiwanie
inwestorów, wymiany doświadczeń z przedstawicielami
analogicznych komórek, działających w innych województwach.
Może odbywać się to poprzez:
14.
15.
 organizację wizyt na miejscu,
 organizację cyklicznych spotkań np. w formie konferencji
lub paneli dyskusyjnych,
 stworzenie internetowej platformy wymiany informacji.
Zadania te mogą być powierzane podmiotom zewnętrznym, np., w
drodze zapytania ofertowego, jednak ich realizacja zależałaby
również od chęci współpracy ze strony władz innych województw,
lub funkcjonujących tam jednostek odpowiadających za
pozyskiwanie inwestorów i kreowanie pozytywnego wizerunku
województwa.
Podejmowanie działań promocyjnych opartych na prezentacji
dobrych praktyk i przykładów inwestycji zagranicznych z sukcesem
zrealizowanych w województwie w myśl zasady, że inwestor
225
Regionalnego (w zakresie
COI)
pośrednia
Urząd Marszałkowski (w
zakresie COIE)
operacyjna
i Eksporterów
przyciąga inwestora. Oznacza to promowanie województwa za
granicą wśród przedsiębiorców działających w konkretnych
branżach, z udziałem inwestorów z tej lub pokrewnej branży.
16.
17.
Relatywnie niska atrakcyjność inwestycyjna
województwa
Centrum Obsługi Inwestora
Identyfikacja atutów województwa, specjalizacji oraz produktów
regionalnych (a także ich potencjalnych odbiorców do których
skierowane byłyby działania promocyjne), które kreowane byłyby
w Polsce i na świecie, jako stricte związane z województwem
podkarpackim. Zadania te (identyfikacja oraz stworzenie strategii
promocji produktów regionalnych) może zostać zlecona
podmiotom zewnętrznym.
operacyjna
Realizacja inwestycji infrastrukturalnych na zasadach partnerstwa
publiczno-prywatnego z udziałem przedsiębiorstwa z kapitałem
zagranicznym. Ideą partnerstwa publiczno-prywatnego, jest
przekazanie przez
administrację
samorządową,
funkcji
o charakterze publicznym podmiotom prywatnym. Może mieć to
miejsce w sytuacji gdy kapitał publiczny jest ograniczony, wówczas
podmiot prywatny nie tylko finansuje inwestycję, ale również
spoczywa na nim ryzyko związane z realizacją przedsięwzięcia.
Strona samorządowa z kolei zapewnia zarobkowanie podmiotowi
prywatnemu np. poprzez powierzenie mu zarządzania obiektem
w kolejnych latach. Szczegółowy zakres obowiązków partnerów,
określany jest umową. Wybór podmiotu prywatnego do udziału
w partnerstwie, może odbywać się na zasadzie postępowania
przetargowego. Przykład takiej inwestycji został zamieszczony
w aneksie, w ramach case study.
operacyjna
226
COIE
Samorząd Województwa lub
inna jednostka samorządowa
11. ANEKS
11.1.
Case study
Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.
PZL Mielec jest spółką zależną Sikorsky Aircraft Corporation. Obecnie jest największym w Polsce
producentem samolotów, rozszerzającym profil produkcji o wytwarzanie struktur lotniczych
i produkcję helikopterów. Zatrudnia ponad 2 tys. pracowników. Całość udziałów Polskich Zakładów
Lotniczych Sp. z o.o. została zakupiona od Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. przez United Technologies
Holdings S. A. (UTH), spółkę United Technologies Corporation (UTC), jednego z największych
amerykańskich koncernów zbrojeniowych. Wydarzenie to miało miejsce w dniu 16 marca 2007 r.
i rozpoczęło nowy etap w historii mieleckiego przemysłu lotniczego. W ramach koncernu UTC,
bezpośrednią współpracę z PZL Mielec podjęła spółka grupy UTC – Sikorsky Aircraft Corporation –
światowy potentat w produkcji śmigłowców, który na całym świecie zatrudnia 17 000 pracowników.
Spółka zajmuje się produkcją kabin helikopterów BLACK HAWK dla odbiorców
międzynarodowych i Armii Stanów Zjednoczonych. Dzięki rozbudowie własnego
zaplecza badawczo-rozwojowego i poszerzeniu profilu produkcji o montaż śmigłowców S-70i™ BLACK
HAWK, przedsiębiorstwo stało się najbardziej zaawansowanym technicznie producentem w polskim
przemyśle lotniczym. Pierwszy lot wyprodukowanego w PZL śmigłowca, miał miejsce 1 lipca 2010 r.
Aktualna linia produktów spółki obejmuje, poza wspomnianym wielozadaniowym śmigłowcem S-70i,
M28 (dwusilnikowy samolot turbośmigłowy
przeznaczony m.in. do wykonywania zadań
lokalnego transportu pasażerskiego i cargo),
M28B Bryza (wojskowa odmiana M28), M18
Dromader (jednoosobowy samolot stosowany
m.in. w agrolotnictwie).
Realizacja założonych celów firmy (wśród nich
jest osiągnięcie pozycji ogólnoświatowego
dostawcy wyrobów do produkcji helikopterów
Sikorsky BLACK HAWKE oraz rozwój wyrobów
własnej konstrukcji i wprowadzenie ich na kolejne rynki świata), nie byłoby możliwe bez
odpowiedniej organizacji i struktury. Stanowią ją m. in. pracownicy, którzy tworzą kulturę
produkcyjną. Firma kładzie nacisk na odpowiednie przygotowanie kadry, szkolenia pracowników,
zarówno zawodowe, jak i specjalistyczne. M.in. w tym celu, przedsiębiorstwo zrealizowało projekty
dofinansowane ze środków Unii Europejskiej, w tym projekt współfinansowany ze środków Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki pn. „Nowe umiejętności kluczem do podniesienia potencjału
Działalność
227
adaptacyjnego firmy – szkolenia kadry kierowniczej PZL Mielec”. Celem projektu było podniesienie
konkurencyjności firmy na rynku przemysłu lotniczego poprzez podniesienie i dostosowanie
kwalifikacji zawodowych kadry zarządzającej do potrzeb i wymagań branży przemysłu lotniczego.
Poza wykwalifikowaną kadrą inżynieryjno-techniczną oraz produkcyjną, firma posiada odpowiednie
zdolności techniczne, organizacyjne i produkcyjne do budowy samolotów oraz prowadzenia
lotniczych programów rozwojowych. Również w tym zakresie korzysta
z możliwości jakie daje wdrażanie unijnych programów operacyjnych.
W roku 2009, spółka zawarła umowę o dofinansowanie projektu pn.
„Wdrożenie innowacyjnej technologii produkcji kabiny śmigłowca”, w
ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Wartość projektu przekraczała 53 mln
PLN. Rok później firma zawarła umowę na realizację projektu pn. „Utworzenie Centrum BadawczoRozwojowego na potrzeby przemysłu lotniczego”, który również był współfinansowany ze środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna
Gospodarka. Jego wartość wyniosła ponad 46 mln złotych. W roku 2011 zaś, zawarto umowę na
dofinansowanie projektu pn. „Opracowanie kompleksowej technologii produkcji i montażu części
lotniczych” (w ramach tego samego Programu).
Tak dynamiczny rozwój spółki nie byłby możliwy bez
Znaczenie dla województwa
inwestycji koncernu UTC, który zagwarantowała środki
podkarpackiego
na modernizację zakładu oraz utrzymanie miejsc pracy:
Łącznie Sikorsky zainwestował w PZL Mielec prawie 140
milionów dolarów. To były (…) inwestycje: w infrastrukturę, budynki, maszyny, technologie, IT,
komputery, systemy. Kilkanaście milionów wydaliśmy już sami jako PZL Mielec. Te pieniądze z kolei
zostały wydane przede wszystkim na szkolenia i podnoszenie kwalifikacji przez pracowników. W
przemyśle lotniczym trzeba być na bieżąco z tym co się dzieje, stąd wielkość tej ostatniej kwoty.
[fragment wywiadu z prezesem PZL Mielec Januszem Zakręckim, Lotnictwo, 10/2013, wydawnictwo
Magnum-x]. Wzrosło również zatrudnienie. W roku 2006 PZL zatrudniało niecałe 1,5 tys. osób,
obecnie jest to prawie 2,3 tysiąca. Firma oferuje ścieżki rozwoju kariery zawodowej i wciąż poszukuje
utalentowanych, młodych ludzi z pasją. W 2013 r. firma podpisała porozumienie z Politechniką
Rzeszowską, dzięki któremu studenci mogą poznać od wewnątrz specyfikę pracy w branży lotniczej
i zdobyć umiejętności niezbędne do tego, aby w przyszłości dołączyć do załogi mieleckich zakładów: Z
roku na rok stajemy się coraz nowocześniejszą i bardziej
zaawansowaną technicznie firmą. Aby się rozwijać, jak
wody potrzebujemy młodych, utalentowanych inżynierów.
Osobiście zależy mi, aby trafiali do nas przede wszystkim absolwenci z Podkarpacia – mówił przy tej
okazji prezes spółki. Porozumienie obejmuje roczne, płatne staże w PZL Mielec, jak również
uczestnictwo w programie bezpłatnych praktyk wakacyjnych. Uczestnicy zachęcani są również do
pisania prac dyplomowych na tematy związane z działalnością firmy, a autorzy najciekawszych
dysertacji mają szansę na dodatkowe wyróżnienia, a przede wszystkim staną przed nimi otworem
drzwi do kariery w największej firmie lotniczej w Polsce. PZL Mielec nie tylko wspiera studentów, ale
również zacieśnia współpracę z kadrą rzeszowskiej Politechniki. Podpisane porozumienie pozwala na
włączenie do programu dydaktycznego uczelni tematyki nowoczesnych technologii stosowanych
w PZL, a także prowadzenie wspólnych projektów badawczo-wdrożeniowych.
228
Należy również zaznaczyć, że sukces inwestycji nie byłby możliwy, gdyby nie wcześniejsze
doświadczenie PZL oraz wysokie kwalifikacje jej pracowników. W fabryce lokowały swoje zamówienia
firmy lotnicze takiej jak BAE, Lockheed Martin czy Boeing. Dla dalszego rozwoju potrzebny był partner
dysponujący technologią, rynkiem zbytu i zasobami kapitałowymi, Sikorsky był więc bardzo
pożądanym partnerem w Mielcu. Jak kilka lat temu przewidział prezes ARP, Paweł Brzezicki,
inwestycja Sikorsky była ze względu na wysokie technologie szansą dla polskich firm, zwłaszcza firm
znajdujących się w polskiej Dolinie Lotniczej. Dziś wyraźnie widać, że szansa ta została wykorzystana
w 100%. W roku 2012 Polskie Zakłady Lotnicze znalazły się wśród zwycięzców prestiżowego rankingu
Filary Polskiej Gospodarki 2012, organizowanego przez ogólnopolski dziennik „Puls Biznesu”.
Wyróżnione firmy, charakteryzują się stabilnością i mają znaczący udział w rozwoju regionu, w
którym prowadzą działalność. Są ważnymi pracodawcami, wspierającymi i promującymi zatrudnienie,
które umożliwiają rozwój przedsiębiorczości, a także angażują się w działania na rzecz rozwoju
społeczności lokalnych.
Firma Oponiarska Dębica S. A.
Historia Firmy Oponiarskiej Dębica Spółka Akcyjna rozpoczyna się w 1937 r. kiedy to rząd polski
podjął decyzję o budowie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Prace przy budowie Fabryki Gum
Jezdnych w Dębicy rozpoczęły się wiosną 1937 r. Dwa lata później, 30 marca 1939 r. wyprodukowano
pierwszą oponę, a fabryka oficjalnie rozpoczęła swoją działalność 4 kwietnia 1939 r. Obecnie jest
największym polskim producentem opon do samochodów osobowych i dostawczych. Według danych
Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, TC Dębica S.A. jest największym inwestorem i
zakładem pracy w Dębicy i w województwie podkarpackim. Zatrudnia blisko 2900 pracowników,
współpracując z ponad 300 firmami lokalnymi.
Poza produkcją opon do samochodów osobowych i dostawczych, Dębica zajmuje również wiodącą
pozycję na rynku opon całostalowych do samochodów ciężarowych, opon do
Działalność
samochodów terenowych, maszyn i urządzeń rolniczych oraz innych produktów
z branży oponiarskiej. Od 1995 r. spółka pozyskała inwestora strategicznego,
amerykański koncern The Goodyear Tyre & Rubber Company, który obecnie posiada 81,396% akcji
Spółki. Firma produkuje opony takich marek, jak: Dębica, Goodyear, Dunlop, Fulda i Sava. Sprzedaje
swoje produkty w 60 krajach na 6 kontynentach, m.in. w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji,
Hiszpanii, Włoszech, USA i Brazylii. W lutym 2008 r. firmy The Goodyear Tire & Rubber Company oraz
PZU ogłosiły, że osiągnięto porozumienie, które znacząco poprawi wartość Firmy Oponiarskiej Dębica
S.A. dla wszystkich jej udziałowców oraz pozwoli na
zapewnienie większej przejrzystości inwestorom i umożliwi
im większy wkład w działalność Spółki. Porozumienie to było
229
przykładem wyraźnego zaangażowania koncernu w długofalową wartość
i stabilność Firmy Oponiarskiej Dębica S.A. Jak powiedział podczas jednej z
konferencji prezes koncernu Goodyear, (…) inwestycja jest wyrazem
zaangażowania w rozwój metodami łączenia produkcji po konkurencyjnych
kosztach z zaawansowanymi technologicznie oponami. Wciąż poszerzana
oferta nowatorskich produktów wspartych przemyślanymi działaniami marketingowymi oraz niższymi
kosztami na całym świecie stwarzają nam doskonałe możliwości rozwoju w przyszłości. [fragment
artykułu z portalu miasto.debica.pl]. Zwrócono zatem uwagę na aspekt, który choć z pozoru może
wydawać się słabym punktem województwa podkarpackiego to w określonych warunkach staje się
atutem, czyli relatywnie niskie koszty pracy. To w połączeniu z silnymi tradycjami oraz
wykwalifikowaną kadrą, stwarza duże możliwości rozwoju i daje inwestorowi poczucie dobrze
ulokowanych środków. Jak mówił w roku 2007 przewodniczący rady nadzorczej dębickiej spółki, (…)
planowana inwestycja jest kolejnym wyrazem zaufania Goodyeara do Firmy Oponiarskiej oraz jej
umiejętności (…). Firma stara się stwarzać warunki dla dalszego podnoszenia kompetencji
pracowników, w tym celu korzysta m.in. z funduszy unijnych. W roku 2009 Grupa Goodyear Polska
uzyskała dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego na realizację projektu pn.
„Kompetentni pracownicy podstawą sukcesu Grupy Goodyear Polska”. Projekt trwał dwa lata i swoim
zakresem obejmował 143 sesje szkoleniowe, w tym dla pracowników spółki Dębica. Ta z kolei, rok
później otrzymała dofinansowanie w kwocie niemal 2 mln złotych na realizację projektu w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, o nazwie „Goodyear – dobre lata na rozwój”. Projekt zakładał
kilkadziesiąt sesji szkoleniowych dla kadry zarządzającej, specjalistów i pracowników produkcyjnych,
w tym: szkolenia tradycyjne, e-learningowe, warsztaty oraz gry symulacyjne, które odbywały się
głównie w Dębicy i Warszawie. Warto również podkreślić, że w roku 2013 Goodyear Dunlop Tires
Europe, otrzymała certyfikat Top Employers, przyznawany co roku przez międzynarodowy Instytut
CRF tym firmom, które prowadzą najlepszą politykę personalną (nagroda dotyczyła również
zarządzania karą pracującą w Polsce). W konkursie oceniano m.in. świadczenia podstawowe,
świadczenia dodatkowe i warunki pracy, rozwój kariery zawodowej.
Poza tym, że inwestycja amerykańskiego koncernu w dębicką spółkę pozwoliła na jej dynamiczny
rozwój, który umożliwił jej konkurowanie z liderami
Znaczenie dla województwa
branży na światowych rynkach, wspomnieć należy
również o inwestycjach w ochronę środowiska oraz
podkarpackiego
działaniach prospołecznych, w jakie angażuje się
przedsiębiorstwo. Kwota 15 milionów dolarów przeznaczona została na budowę nowoczesnej
ciepłowni gazowej, której wydajność zaspokaja potrzeby Firmy i pozwalała do 2004 r. na ogrzewanie
czystą ekologicznie energią 1/3 części 50 tys. Dębicy. Pozwoliło to na wyłączenie wielu przestarzałych
ciepłowni osiedlowych oraz umożliwiło redukcję emisji
gazów, pyłów oraz redukcję odpadów. Na terenie firmy
działa też nowoczesna oczyszczalnia ścieków. Zmiany
technologiczne umożliwiły redukcję emisji węglowodorów,
zmniejszenie zużycia energii oraz poboru wody. Emisja
substancji szkodliwych podczas procesów produkcyjnych
stała się wielokrotnie mniejsza niż to, co zostało określone
w normach. We wrześniu 1999 r. firma otrzymała
230
międzynarodowy Certyfikat ISO 14001, który gwarantuje funkcjonowanie w TC Dębica S.A. systemu
zarządzania środowiskowego (jako pierwsza firma oponiarska w Polsce). Ze względu na to, że
przedsiębiorstwo jest największym pracodawcą powiatu i jednym z największych pracodawców
w województwie, jej kierownictwo czuje się odpowiedzialne za lokalną społeczność w zakresie
zapewnienia przyszłości firmy, znajdujących się w niej miejsc pracy oraz rynkowego bezpieczeństwa
otoczenia biznesowego. Od wielu lat aktywnie działa społecznie, nie tylko lokalnie, ale także na
terenie całego kraju. Wspiera także służby ratownicze miasta, wyposażając Państwową Straż Pożarną
w Dębicy, Pogotowie Ratunkowe i Policję w opony. Przeznacza fundusze na stypendia dla uzdolnionej
młodzieży, wspiera młodych artystów, współpracuje z dębickimi szkołami podstawowymi, średnimi i
gimnazjami. Przykładem jest program „Wspierania młodych talentów” – w latach 2009-2013 spółka
ufundowała dla Liceum Ogólnokształcącego im. W. Jagiełły m.in. wyprawę naukową do Europejskiego
Laboratorium Fizyki Cząstek Elementarnych. Program miał na celu wspieranie utalentowanej
dębickiej młodzieży, a szczególnie uczniów zainteresowanych przedmiotami ścisłymi. Firma oferuje
taki program, mając również nadzieję, że przygotowuje i wspiera rozwój swojej przyszłej kadry. Co
roku, decyzją Zarządu dębickiej Spółki, tworzony jest tzw. Fundusz Darowizn, którego celem jest
finansowanie pomocy społecznej i charytatywnej zwłaszcza w Dębicy.
Ważnym wydarzeniem o wymiarze artystycznym, integracyjnym i społecznym jest ogólnopolski
Festiwal GOODFEST, który jest swego rodzaju kontynuacją Festynu Dębica-Dębicy, który miał
kilkanaście edycji. T.C. Dębica S.A. wspiera takie instytucje jak Zespół Szkół Specjalnych w Dębicy,
Dębickie Hospicjum Domowe, podkarpacki oddział Polskiego Związku Niewidomych, czy Miejski
Ośrodek Pomocy Społecznej w Dębicy. Przekazuje nie tylko środki finansowe, ale stara się również
propagować jak najszerszy udział w życiu społecznym osób niepełnosprawnych.
Centrum Business Małopolska (CeBiM)
Centrum Business in Małopolska (CeBiM) to wyjątkowa w skali Polski inicjatywa, której celem jest
usprawnienie obsługi inwestora i eksportera oraz promocja gospodarcza regionu. Jednostkę tworzą:
 Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. - jedna z największych tego typu instytucji
w Polsce, koncentruje się na zadaniach istotnych dla przeprowadzania pozytywnych zmian
w środowisku regionalnym: restrukturyzacji gospodarki, zagospodarowaniu terenów, obsłudze
programów europejskich, współpracy z samorządem terytorialnym, obsłudze inwestycji,
wsparciu przedsiębiorczości, a także na współpracy międzynarodowej i budowaniu wizerunku
Małopolski w Europie i na świecie. Agencja stworzyła własne instrumenty finansowego wsparcia
sektora przedsiębiorstw, jest wyspecjalizowaną instytucją partnerską dla samorządu
regionalnego i samorządów lokalnych, dla organizacji pozarządowych i reprezentantów różnych
grup zawodowych, a także dla partnerów zagranicznych przy podejmowaniu inicjatyw służących
rozwojowi regionu Małopolski;
231



Województwo Małopolskie - kreuje kierunki polityki gospodarczej działając na rzecz rozwoju
gospodarczego Regionu. Zespół ds. Centrum Business in Małopolska, funkcjonujące w Urzędzie
Marszałkowskim Województwa Małopolskiego działa na rzecz promocji Małopolski poprzez
prowadzenie polityki informacyjnej, promującej potencjał ekonomiczny Województwa;
Krakowski Park Technologiczny Sp. z o.o. – prowadzi działania nakierowane na rozwój
przedsiębiorczości, promocję innowacyjności i nowych technologii, tworzenie pozytywnego
klimatu wokół biznesu oraz wsparcie dla projektów akademickich;
Małopolskie Parki Przemysłowe Sp. z o.o. – inicjuje, wspiera oraz promuje rozwój gospodarczy
Małopolski. Pozyskuje tereny inwestycyjne, świadczy usługi doradcze, a także tworzy i zarządza
strefami inwestycyjnymi oraz parkami przemysłowymi.
Centrum Business in Małopolska jest partnerem Polskiej Agencji Informacji
i Inwestycji Zagranicznych i źródłem aktualnych danych o gospodarce regionu,
posiada także największą bazę terenów inwestycyjnych w Małopolsce. W zakresie obsługi inwestora,
Centrum proponuje m.in. przygotowanie specjalistycznych opracowań dotyczących gospodarki
regionalnej, dostęp do bazy ofert nieruchomości inwestycyjnych na terenie Małopolski, pomoc w
kontaktach z administracją lokalną, doradztwo w zakresie rekrutacji pracowników, kontaktu ze
szkołami
wyższymi,
procedur
prawnych
i administracyjnych. Jednostka
wspiera
także
lokalnych przedsiębiorców w zaistnieniu na rynku
zagranicznym, którym oferuje np. umieszczenie
informacji
o ofercie
firmy
w
katalogach
dystrybuowanych na zagranicznych wystawach, targach branżowych i wydarzeniach biznesowych,
pomoc w nawiązaniu kontaktów z odbiorcami zagranicznymi oraz udział w misjach gospodarczych
i spotkaniach biznesowych.
Istotnym elementem działalności Centrum jest realizacja projektów współfinansowanych ze środków
Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Wspólnym mianownikiem wszystkich tych
projektów jest kreowanie pozytywnego wizerunku województwa
małopolskiego na świecie. Najnowszy (już szósty) projekt realizowany w
ramach struktur Centrum nosi nazwę „Business in Małopolska – Partnership
Network”. Projekt, realizowany przez Małopolską Agencję Rozwoju
Regionalnego i Województwo Małopolskie otrzymał dofinansowanie, w wysokości blisko
1,3 mln zł z Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (Działanie 8.2 „Budowanie pozycji
Małopolski w europejskich sieciach współpracy”), a realizacja potrwa do połowy 2015 r. Jego celem
jest wzmocnienie marki i pozycji Małopolski na Wschodzie, co ma odbyć się poprzez otwarcie
przedstawicielstw Małopolski na Ukrainie, w Obwodzie Lwowskim, we współpracy z Lwowską Izbą
Przemysłowo – Handlową, w rosyjskim Obwodzie Kaliningradzkim, we współpra cy z Fundacją Wiedzy
i Technologii dla małych i średnich przedsiębiorstw Victoria oraz przy łotewskiej Bałtyckiej Akademii
Międzynarodowej. Umożliwi to kojarzenie partnerów biznesowych, a także wzmocni promocję
gospodarczego potencjału Małopolski. Projekt ten zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ dzięki
niemu, województwo ma szansę stać się pierwszym polskim regionem posiadającym zagraniczną sieć
instytucji działających m.in. na rzecz wsparcia małopolskiego eksportu i internacjonalizacji
przedsiębiorstw.
Działalność
232
Wcześniej zrealizowanymi, ale nie mniej istotnymi, są projekty skierowane na promocję określonych
branż. W drugiej połowie roku MARR (lider projektu), Województwo Małopolskie oraz Krakowski
Park Technologiczny, rozpoczęły projekt „Business in Małopolska. Grow with us!”, również
współfinansowany ze środków MRPO (wartość dofinansowania wyniosła 2,3 mln złotych). Celem była
promocja wybranych obszarów gospodarki pod tym kątem wzmocnienia wizerunku Małopolski
w międzynarodowym środowisku. Skoncentrowano się na branży biotechnologii, nowoczesnych
technologii oraz usług wspólnych. Projekt skierowany był do środowisk biznesowych, szczególnie
w Stanach Zjednoczonych, Azji, Europie oraz na Bliskim Wschodzie. Działania projektowe zakładały
m.in. uczestnictwo w międzynarodowych konferencjach i targach związanych z nowoczesnymi
technologiami i z branżą outsourcingową oraz na organizacji własnych eventów promujących
potencjał Małopolski.
Innymi projektami skoncentrowanymi na kreowaniu wizerunku Małopolski jako miejsca przyjaznego
inwestorom były „Business in Małopolska. Inwestycja w Przyszłość” (realizowany od stycznia 2011 r.,
skierowany do odbiorców decydujących o inwestycjach w najważniejszych sektorach gospodarki
Małopolski czyli w branży IT, centrów usług wspólnych, centrów transferu wiedzy i technologii, B+R,
biotechnologicznej, a także do małopolskich firm poszukujących najatrakcyjniejszych rynków zbytu
dla swoich towarów i usług) oraz „Invest in Małopolska”, realizowany w latach 2008-2010. Projektem
skierowanym stricte na rozwój eksportu był projekt pn. „Promocja Małopolskiej Oferty Eksportowej
na arenie międzynarodowej”, realizowany w latach 2009-2010. Celem było stworzenie
rozpoznawalnej na świecie gospodarczej marki regionu poprzez wypromowanie małopolskiej oferty
eksportowej oraz zbudowanie systemu monitorowania i wspierania działań eksportowych. Oferta
przeznaczona była dla zagranicznych przedsiębiorstw zainteresowanych nawiązaniem trwałej
współpracy z firmami z Małopolski. Zostały nawiązane kontakty pomiędzy eksporterami z Małopolski,
a kontrahentami z rynków zagranicznych.
Dobra praktyka związana z Centrum Business
Małopolska wiąże się z powstaniem jednostki,
w ramach
której
skumulowała
się
wiedza
i doświadczenie niezbędne zarówno do obsługi
inwestora zagranicznego jak i lokalnego eksportera.
Stało się to możliwe dzięki współpracy pomiędzy instytucją rozwoju regionalnego (MARR), samorządu
regionalnego oraz instytucji wspierających inwestycje zagraniczne, które wspólnie są w stanie
skutecznie budować wizerunek polskich firm za granicą, promować małopolski biznes, pomagać
małopolskim przedsiębiorcom zaistnieć na rynkach zagranicznych. CeBiM oferuje zintegrowany
system obsługi inwestora zgodnie z ideą one-stop-shop, która
zakłada świadczenie usługi w taki sposób, aby klient (w tym
przypadku inwestor lub małopolski przedsiębiorca) mógł załatwić
wszystko w jednym miejscu, oszczędzając swój czas, a tym samym nabierać przekonania, że
województwo małopolskie jest przygotowane do świadczenia profesjonalnej i kompleksowej obsługi.
Dzięki swojemu potencjałowi (będącemu pochodną podjętej ścisłej współpracy), Centrum oferuje
również m.in. największą w regionie bazę nieruchomości inwestycyjnych, wsparcie eksporterów z
regionu w oparciu o środki własne oraz fundusze UE, wspólny udział w projektach finansowanych ze
środków UE oraz wsparcie dla projektów Partnerstwa Publiczno – Prywatnego. Bardzo ważną kwestią
jest zdolność pozyskiwania funduszy unijnych oraz sprawnej realizacji projektów.
Dobra praktyka i możliwość jej
wdrożenia w województwie
podkarpackim
233
Odnosząc powyższe do sytuacji jaka ma miejsce w województwie podkarpackim należy stwierdzić, że
istnieją wszelkie możliwości ku temu, aby jednostka podobna do CeBiM mogła funkcjonować również
tutaj. Na terenie województwa funkcjonują specjalne strefy ekonomiczne, parki przemysłowe oraz
instytucje otoczenia biznesu, które wraz z samorządem województwa oraz Rzeszowską Agencją
Rozwoju Regionalnego mogłyby świadczyć kompleksową obsługę inwestora i eksportera. Niezbędne
informacje mogłyby z powodzeniem być skupione w jednym miejscu, a potencjał organizacyjny
pozwoliłby na skuteczniejszą oraz intensywniejszą promocję województwa. Ponadto współpraca
z wyspecjalizowanymi klastrami dałaby możliwość podejmowania działań skoncentrowanych na
promocję kluczowych dla województwa branż.
ITPOK dla Poznania czyli PPP
z udziałem kapitału zagranicznego
Idea Partnerstwa Publiczno-Prywatnego oparta jest na przekazywaniu przez
administrację zarówno państwową, jak i samorządową, funkcji o charakterze
publicznym podmiotom prywatnym. Umożliwia to m.in. realizowanie projektów w sytuacji
ograniczonej dostępności kapitału publicznego, ograniczenie całkowitych kosztów projektu, lepszą
alokację ryzyka, zwiększoną efektywność procesu wdrażania i zarządzania projektem a także wyższą
jakość usług publicznych. System PPP uznawany jest za korzystną formę realizacji inwestycji
infrastrukturalnych w wielu krajach świata. W Europie najbardziej upowszechnił się w Wielkiej
Brytanii, Hiszpanii oraz Portugalii. W Wielkiej Brytanii projekty realizowane w ramach PPP stanowią
ok. 15% wszystkich inwestycji publicznych.
Idea PPP
Opis partnerstwa
W kwietniu 2013r. Miasto Poznań i SITA Zielona Energia podpisały
umowę na realizację największego w Polsce projektu realizowanego
w ramach Partnerstwa Publiczno-Prywatnego. Jest to pierwszy taki projekt w sektorze gospodarki
odpadami.
W formule Zaprojektuj, Wybuduj, Sfinansuj i Zarządzaj powstanie w Poznaniu spalarnia odpadów
komunalnych (Instalacja Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych – ITPOK). ITPOK
pozwala na odzyskanie z odpadów energii i przetworzenie
jej
na
energię
elektryczną.
Umowa
obejmuje zaprojektowanie,
budowę,
finansowanie
i eksploatację obiektu. W ramach kooperacji, Poznań
przekaże partnerowi prywatnemu (SITA Zielona Energia)
działkę pod budowę instalacji, natomiast partner prywatny
z własnych środków zrealizuje inwestycję i będzie nią
Źródło: sita-zielonaenergia.pl
zarządzał przez okres 25 lat. Władze miasta w umowie
234
o PPP zobowiązały się dostarczyć odpowiednią ilość odpadów, aby spalarnia mogła efektywnie
funkcjonować w czasie obowiązywania porozumienia. Od momentu rozpoczęcia funkcjonowania
instalacji Miasto Poznań będzie rozliczało się z Partnerem Prywatnym pokrywając koszty inwestycji
oraz bieżącego funkcjonowania spalarni. W zamian za dostarczenie odpadów SITA Zielona
Energia zobowiązana jest do przekazania przychodów ze sprzedaży energii cieplnej i elektrycznej do
budżetu miasta. Koszt budowy instalacji szacowany jest na ponad 725 milionów złotych i będzie
sfinansowany przez udziałowców SITA Zielona Energia (tj. SITA Polska - należąca do grupy SUEZ
ENVIRONNEMENT - i Marguerite Waste Polska - należącą do Marguerite Fund) oraz kredyty
z konsorcjum trzech banków - Pekao SA, PKO BP i Banku Gospodarstwa Krajowego. Ponadto Miasto
Poznań planuje wykorzystanie dofinansowania z unijnego Funduszu Spójności w ramach Programu
Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w wysokości ok. 300 mln. zł. Instalacja rozpocznie
działalność w drugiej połowie 2016 r., do jej budowy SITA Zielona Energia wybrała
konsorcjum Hitachi Zosen Inova, światowego lidera w dziedzinie technologii dla zakładów ”Energia z
odpadów” oraz Hochtief.
SITA Zielona Energia została utworzona przez SITA Polska (50%
udziałów) i Marguerite Waste Polska (50% udziałów). Celem SITA
Zielona Energia był udział w przetargu, a obecnie realizacja
projektu Instalacji Termicznego Przekształcania Odpadów
Komunalnych (ITPOK) dla Poznania. SITA Polska jest spółką
zależną Suez Environnement - światowego lidera w dziedzinie
rozwiązań środowiskowych. SUEZ ENVIRONNEMENT zarządza w
Europie 47 zakładami termicznego przekształcania odpadów przetwarzając rocznie 7,3 mln ton
odpadów komunalnych. SITA od 1992 r. jest w Polsce obecna jako lider na rynku gospodarki
odpadami i utrzymania czystości. Zatrudnia blisko 2 600 pracowników.
Partner Prywatny
Zaprezentowana dobra praktyka polega na realizacji
inwestycji publicznej z udziałem kapitału zagranicznego.
Inwestycja ta nie tylko korzystanie wpłynie na budżet
miasta i środowisko naturalne, co przełoży się na
poprawę jakości życia mieszkańców, ale również
umożliwi nabycie cennego doświadczenia w zakresie realizacji projektów w systemie PPP. Stanie się
tak, ponieważ poza środkami finansowymi Partner Prywatny wnosi do inwestycji swoje know-how
w zakresie technologii, doświadczenie w budowie, eksploatacji oraz zarządzaniu zakładami
termicznego przekształcania odpadów komunalnych. PPP to również podział ryzyka
i odpowiedzialności – miasto zapewnia m.in. teren, dostarczanie ustalonej ilości odpadów oraz
odbiór energii elektrycznej i cieplnej inwestor zaś, niezbędne finansowanie projektu, ryzyko związane
z robotami budowanymi oraz ryzyko walutowe. Przy tym należy brać również pod uwagę zagrożenia
i trudności, jakimi dla strony publicznej są wyższe koszty zaangażowanego kapitału, długotrwały
i kosztowny proces przetargowy oraz potencjalna możliwość zagrożenia projektu w przypadku
upadłości partnera, zaś z punktu widzenia prywatnego inwestora to wysokie koszty przygotowania
projektu, odroczony w czasie zwrot z inwestycji oraz niepewność dotycząca przyszłego popytu na
usługi. Nie ma żadnych przeciwwskazań dla realizacji podobnych projektów w województwie
Dobra praktyka i możliwość jej
wdrożenia w województwie
podkarpackim
235
podkarpackim, ponieważ zgodnie z Ustawą o partnerstwie publiczno-prywatnym partnerem
publicznym mogą być:
 organy administracji rządowej,
 jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
 fundusze celowe,
 państwowe szkoły wyższe,
 jednostki badawczo-rozwojowe,
 samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
 państwowe lub samorządowe instytucje kultury,
 Polska Akademia Nauk oraz tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
 państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w
celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek
handlowych,
Partnerem prywatnym może być natomiast:
 przedsiębiorca,
 organizacja pozarządowa,
 kościół a także inny związek wyznaniowy,
 podmiot zagraniczny, jeżeli jest przedsiębiorcą w rozumieniu prawa kraju rejestracji, a także
spełnia warunki do wykonywania w Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej.
236
11.2.
Bibliografia
 Analiza atrakcyjności eksportowej województwa kujawsko-pomorskiego, EU-Consult Sp. z o.o.,
Gdańsk, 2012 r.
 Analiza dotycząca oferty inwestycyjnej Makroregionu Polski Wschodniej w ramach projektu
„Tworzenie i Rozwój Sieci Współpracy Centrów Obsługi Inwestora”, Polska Agencja Informacji
i Inwestycji Zagranicznych, Warszawa 2014 r.
 Analiza dotycząca eksportu usług oraz produktów ICT – raport Informatyka polską
specjalnością, Krajowa Izba Gospodarki Cyfrowej na zlecenie Ministerstwa Gospodarki,
Warszawa, 2013 r.
 Analiza potencjału eksportowego województwa podkarpackiego ze szczególnym
uwzględnieniem potencjału eksportowego firm z sektora mikro, małych i średnich
przedsiębiorstw, Raport opracowany w ramach projektu systemowego Ministra Gospodarki
„Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE)”
 Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013, Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2013 r.
 Badania obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w III
kwartale 2013 roku, Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 2013 r.
 Badanie potencjałów i specjalizacji województwa podkarpackiego. Raport końcowy, Urząd
Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, Departament Rozwoju Regionalnego,
Rzeszów 2014 r.
 Begg D, Fischer S., Dornbusch R., Ekonomia. Makroekonomia, PWE, Warszawa 2000 r.
 Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2012 roku, GUS, Warszawa
2013 r.
 Foresight. Priorytetowe technologie dla zrównoważonego rozwoju województwa
podkarpackiego, praca zbiorowa pod redakcją Leszka Woźniaka, Rzeszów 2008 rok.
 Godlewska-Majkowska H., Komor A., Zarębski P., Typa M., Atrakcyjność inwestycyjna regionów
2013. Województwo podkarpackie, Centrum Analiz Regionalnych i Lokalnych SGH, Warszawa,
2013 r.
 Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce w 2011 roku, Urząd Marszałkowski Województwa
Małopolskiego, Kraków 2012 r.
 Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce w 2010 roku, Urząd Marszałkowski Województwa
 Handel zagraniczny Małopolski w 2008 roku, Urząd Marszałkowski Województwa
 Handel zagraniczny. Znaczenie dla gospodarki Polski Wschodniej, Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego
237
 Informator o instrumentach wsparcia eksportu na poziomie regionalnym, Ministerstwo
Gospodarki, Warszawa 2011 r.
 Karapyta M., Cierpiał-Wolan M., Analiza sytuacji społeczno-gospodarczej pogranicza polskoukraińskiego, , Rzeszów, 2009 r.
 Klimat inwestycyjny w województwie małopolskim, Urząd Marszałkowski Województwa
Małopolskiego, Kraków, 2013 r.
 Lotnictwo, nr 10/2013, wydawnictwo Magnum-X
 Makać W., Ranking pod względem sytuacji na rynku pracy, Wiadomości Statystyczne nr 5.,
1995 r.
 Miszczuk A., Uwarunkowania peryferyjności regionu przygranicznego, Lublin, 2013 r.
 Młodak A., Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej. Difin, Warszawa 2006 r.
 Panek T., Statystyczne metody wielowymiarowej analizy porównawczej, SGH, Warszawa 2009
r.
 Podkarpackie dla inwestorów – analiza ekonomiczna możliwości inwestycyjnych
w województwie podkarpackim 2010-2012, Rzeszów, 2012 r.
 Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie podkarpackim. Stan na
koniec 2013 r., Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 2013 r.
 Polska. Raport o konkurencyjności 2013. Wymiar krajowy i regionalny. Instytut Gospodarki
Światowej, Szkoła Główna Handlowa W Warszawie, Warszawa 2013 r.
 Przegląd Regionalny Polski 2012 - Część II., Regionalne Obserwatoria Terytorialne, Warszawa,
wrzesień 2013 r.
 Przegląd regionalny województwa podkarpackiego 2013, Zachodniopomorska Pracownia
Badawcza, Zachodniopomorska Grupa Doradcza Sp. z o.o., Szczecin, 2014 r.
 Przyjazdy do Polski w 2012 roku. Synteza wyników badań, konsorcjum firm: ACTIV GROUP
i Instytut Turystyki Sp. z o.o. na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki, Warszawa, 2012 r.
 Raport z badania ewaluacyjnego Ocena pierwszych efektów projektów z działania I.4.1 i I.4.2
PO RPW związanych z pozyskaniem inwestorów do Polski Wschodniej, Warszawa 2013 r.
 Raport z badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na
lata 2007-2013 na funkcjonowanie Instytucji Otoczenia Biznesu, Pracowania Badań
i Doradztwa Re-Source, Poznań 2013 r.
 Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podkarpackiego w 2013 r., Urząd
Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszów 2014 r.
 Raport roczny 2013, Asseco Poland
 Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020, (PROJEKT z
dnia 27.01.2014 r.), Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie
 Ruch graniczny oraz przepływ towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na
terenie Polski w roku 2013, Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 2014 r.
 Skrzydlata Polska, 01/2009 - http://www.altair.com.pl/magazines/article?article_id=2066
 Skrzydlata Polska, 03/2007 - http://www.altair.com.pl/magazines/article?article_id=207
 Stec M. Ranking poziomu rozwoju krajów Unii Europejskiej, Gospodarka Narodowa Nr 78/2008
 Ślusarczyk B., Międzynarodowa pozycja konkurencyjna Polski. Teoria i praktyka, CeDeWu
Sp. z o.o., Warszawa, 2011 r.
 Ślusarczyk B., Słowik J., Atrakcyjność inwestycyjna jako determinanta konkurencyjności
turystycznej regionu podkarpackiego, Jarosław, 2014 r.
238
 Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej na obszarach przygranicznych
przy zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w 2013 r., Urząd Statystyczny
w Rzeszowie, Rzeszów 2014 r.
Strony internetowe i portale:


































Asseco.com
Bank Danych Lokalnych GUS – stat.gov.pl/bdl
file:///C:/Users/E6440/Downloads/przewaga_komparatywna_portugalia.pdf
http://gospodarkanarodowa.sgh.waw.pl/p/gospodarka_narodowa_2006_05-06_05.pdf
portal informacyjny GUS – stat.gov.pl
www.biznesistyl.pl/biznes/biznes-na-co-dzien/1828_dobre,-bo-podkarpackie.-nasze-marki-naeksport.html
www.businessinmalopolska.pl/
www.coi.rzeszow.pl/pl/opracowania/
www.debica.com.pl
www.dolinalotnicza.pl
www.dw.de/bosch-i-siemens-przejmuj%C4%85-polsk%C4%85-firm%C4%99-zelmer-sa/a16699115
www.fcmarket.pl/sezam/191825.pdf - artykuł J. Zientek-Varga „Ekorynek w Polsce – w stronę
rozwoju”
www.fmgorzyce.pl/main/pol/misja.html
www.forum-innowacji.eu/informacje/miasto-rzeszow/
www.hamiltonsundstrand.com.pl/hamilton/pl/str/20/o-nas
www.kamax.com.pl/
www.kirchhoff-automotive.com/
www.malopolskie.pl/Gospodarka/Handel/
www.mapadotacji.gov.pl/
www.monitoruj.podkarpackie.pl
www.motofocus.pl/wiadomosci-rynkowe/11966/debica-awansuje-w-rankingu-rzeczpospolitej
www.mtu.de/company/mtu-worldwide/mtu-aero-engines-polska/
www.oecd-ilibrary.org/science-and-technology/oecd-science-technology-and-industryoutlook-2012_sti_outlook-2012-en
www.paiiz.gov.pl
www.polskawschodnia.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/program.aspx
www.przegladoponiarski.pl/art/4672/goodyear-wysoko-w-rankingu.html
www.pzlmielec.pl
www.thoni-alutec.pl/
www.trade.gov.pl
www.sita-zielonaenergia.pl
www.strefabiznesu.nowiny24.pl/artykul/loty-cargo-z-jasionki-na-floryde-jeszcze-w-tym-roku
http://www.strefabiznesu.nowiny24.pl/artykul/raport-najwieksze-inwestycje-zagraniczne-napodkarpaciu-33251.html
www.uniwheels.com/trading/pl
www.wskrz.com/
239
11.3.
Spis tabel
Tabela 1. Dynamika wzrostu wartości eksportu i importu w województwie podkarpackim w
latach 2010-2013 (mln zł) .................................................................................................... 22
Tabela 2. Wartość oraz dynamika zmian wartości eksportu w latach 2010-2012 (mln euro) .............. 24
Tabela 3. Wartość oraz udział województwa podkarpackiego w krajowym eksporcie i imporcie
w 2013 r. .............................................................................................................................. 25
Tabela 4. Wartość eksportu i importu oraz liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym
województwa podkarpackiego na tle kraju i pozostałych regionów w 2012 r. (mln zł) ..... 28
Tabela 5. Wskaźnik ujawnionej przewagi komparatywnej województw w eksporcie do UE oraz
krajów WNP w stosunku do globalnego eksportu województw w latach 2010-2011 ........ 33
Tabela 6. Wartość i dynamika eksportu w poszczególnych powiatach województwa
podkarpackiego w latach 2010-2013 (mln zł) ..................................................................... 35
Tabela 7. Zestawienie produktów eksportowych województwa podkarpackiego (wg HS) oraz
ich wartości w latach 2010-2013 ......................................................................................... 44
Tabela 8. Struktura towarowa i udział podkarpackiego eksportu na tle pozostałych
województw w 2013 r. (%) .................................................................................................. 49
Tabela 9. Struktura towarowa podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013 (zł) .............................. 51
Tabela 10. Struktura towarowa podkarpackiego eksportu do krajów spoza UE w latach 20102013 (tys. zł) ........................................................................................................................ 53
Tabela 11. Najważniejsze grupy towarów w strukturze eksportu poszczególnych powiatów w
latach 2010-2013 (zł) ........................................................................................................... 56
Tabela 12. Najważniejsze grupy towarów wg NUTS 4 do krajów spoza UE wraz z sumą wartości
w latach 2010-2013 (zł) ....................................................................................................... 61
Tabela 13. Powiaty o największym znaczeniu w eksporcie poszczególnych grup towarów w
latach 2010-2013 (zł) ........................................................................................................... 63
Tabela 14. Najważniejsze kierunki podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013* (zł) ...................... 69
Tabela 15. Lista 200 największych eksporterów województwa (2013 r.) ............................................. 78
Tabela 16. Liczba turystów zagranicznych korzystających z noclegów w woj. podkarpackim w
latach 2010-2013 oraz dynamika zmiany tej liczby ............................................................. 91
Tabela 17. Liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym w woj. podkarpackim w latach
2010-2013 oraz ich dynamika ............................................................................................. 92
Tabela 18. Liczba turystów zagranicznych oraz udzielonych im noclegów w woj. podkarpackim
wg kraju pochodzenia (suma za lata 2010-2013) ................................................................ 92
Tabela 19. Liczba noclegów udzielonych turystom zagranicznym w woj. podkarpackim w latach
2010-2013 ........................................................................................................................... 94
Tabela 20. Wartości importu województwa podkarpackiego z krajów UE i z poza UE 2010-2013
(udział %; dynamika) ........................................................................................................... 96
Tabela 21. Najważniejsze źródła importowe w latach 2010-2013 (wartość w mln zł; dynamika) ........ 96
Tabela 22. Wartość i dynamika importu w poszczególnych powiatach województwa
podkarpackiego w latach 2010-2013 (mln zł) ..................................................................... 97
Tabela 23. Struktura towarowa podkarpackiego importu w latach 2010-2013 (mln zł) .................... 102
240
Tabela 24. Suma wartości dla najważniejszych kierunków eksportowych i importowych w
latach 2010-2013 (zł) ......................................................................................................... 108
Tabela 25. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów UE w latach 2010-2013............... 109
Tabela 26. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Europy Środkowo-Wschodniej
w latach 2010-2013 ........................................................................................................... 112
Tabela 27. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Dalekiego Wschodu w latach
2010-2013 ......................................................................................................................... 114
Tabela 28. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Bliskiego Wschodu w latach
2010-2013 ......................................................................................................................... 116
Tabela 29. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Ameryki Środkowej w latach
2010-2013 ......................................................................................................................... 118
Tabela 30. Najczęściej eksportowane grupy towarowe do krajów Ameryki Południowej w latach
2010-2013 ......................................................................................................................... 119
Tabela 31. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów UE w latach 2010-2013 .................. 121
Tabela 32. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Europy Środkowo-Wschodniej w
latach 2010-2013 ............................................................................................................... 124
Tabela 33. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Dalekiego Wschodu w latach
2010-2013 ......................................................................................................................... 125
Tabela 34. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Bliskiego Wschodu w latach
2010-2013 ......................................................................................................................... 127
Tabela 35. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Ameryki Środkowej w latach
2010-2013 ......................................................................................................................... 129
Tabela 36. Najczęściej importowane grupy towarowe z krajów Ameryki Południowej w latach
2010-2013 ......................................................................................................................... 130
Tabela 37. Wielkość handlu wewnątrzgałęziowego w województwie podkarpackim w latach
2010-2013 (w tys. zł) ......................................................................................................... 131
Tabela 38. Indeksy Grubela-Lloyda w poszczególnych grupach towarowych (wg HS)
podkarpackiego handlu zagranicznego w latach 2010-2013 ............................................ 134
Tabela 39. Podmioty gospodarki narodowej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność
gospodarczą wpisane do rejestru REGON według sekcji PKD w województwie
podkarpackim w latach 2012-2013 ................................................................................... 144
Tabela 40. Średnie wydatki poniesione przez 1 cudzoziemca i 1 Polaka przekraczającego
zewnętrzną granicę Unii Europejskiej na terenie województwa podkarpackiego (zł) ...... 145
Tabela 41. Towary (wg HS) eksportowane na Ukrainę w latach 2010-2013....................................... 149
Tabela 42. Towary (wg HS) importowane z Ukrainy w latach 2010-2013 .......................................... 154
Tabela 43. Przewidywana dynamika obrotów handlowych w trzech wariantach w okresie 20132020 (rok poprzedni=100) ................................................................................................. 161
Tabela 44. Czynniki i ich znaczenie dla atrakcyjności inwestycyjnej podregionów i województw ..... 163
Tabela 45. Atrakcyjność inwestycyjna województw w 2013 r. ........................................................... 165
Tabela 46. Podstawowe dane o podmiotach z kapitałem zagranicznym według regionów w
2012 r. ............................................................................................................................... 185
Tabela 47. Pochodzenie kapitału zagranicznego* w województwie podkarpackim na tle
pozostałych województw w 2012 r. (mln zł) ..................................................................... 188
241
Tabela 48. Największe przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego – brownfield (2012
r.) ....................................................................................................................................... 192
Tabela 49. Największe przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego – greenfield (2012
r.) ....................................................................................................................................... 195
Tabela 50. Wielkość kapitału zagranicznego oraz kapitał zagraniczny na 1 mieszkańca w wieku
produkcyjnym w latach 2011-2012 (wybrane powiaty).................................................... 198
Tabela 51. Liczba oraz wartość projektów zrealizowanych w ramach Działania 1.4 RPO WP
2007-2013 ......................................................................................................................... 203
11.4.
Spis wykresów
Wykres 1. Handel zagraniczny w województwie podkarpackim w latach 2010-2013 (mln zł) ............. 22
Wykres 2. Eksport w produkcji globalnej województw w latach 2010-2011 ........................................ 23
Wykres 3. Eksport w PKB województw w latach 2010-2011 ................................................................ 23
Wykres 4. Udział województwa podkarpackiego w generowaniu krajowego eksportu na tle
pozostałych województw w latach 2010-2013 (%) ............................................................. 25
Wykres 5. Import i eksport per capita województwa podkarpackiego na tle pozostałych
województw w 2013 r. (zł) .................................................................................................. 26
Wykres 6. Liczba eksporterów oraz importerów w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w
województwie podkarpackim na tle pozostałych województw w 2013 r........................... 27
Wykres 7. Udział województwa podkarpackiego w eksporcie do poszczególnych krajów UE w
2013 r. ................................................................................................................................. 30
Wykres 8. Udział województwa podkarpackiego w krajowym eksporcie poszczególnych grup
towarów w 2013 r. (% krajowego eksportu) ....................................................................... 32
Wykres 9. Udział jednostek NUTS 4 w generowaniu podkarpackiego eksportu (suma za lata
2010-2013) .......................................................................................................................... 34
Wykres 10. Struktura towarowa podkarpackiego eksportu (suma w latach 2010-2013)..................... 41
Wykres 11. Struktura towarowa podkarpackiego eksportu w poszczególnych latach 2010-2013....... 42
Wykres 12. Kierunki podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013 (zł) .............................................. 66
Wykres 13. Udział powiatów w generowaniu podkarpackiego eksportu kierowanego poza UE w
latach 2010-2013 ................................................................................................................. 67
Wykres 14.Struktura geograficzna podkarpackiego eksportu w latach 2010-2013 ............................. 68
Wykres 15. Czynniki ograniczające potencjał eksportowy województwa podkarpackiego [CAWI,
JST]....................................................................................................................................... 72
Wykres 16. Czynniki ograniczające potencjał eksportowy województwa podkarpackiego [SSI,
przedsiębiorcy] .................................................................................................................... 73
Wykres 17. Ocena potencjału eksportowego województwa podkarpackiego [CAWI, JST] .................. 75
Wykres 18. Ocena potencjału eksportowego województwa podkarpackiego [SSI,
przedsiębiorcy] .................................................................................................................... 75
Wykres 19. Ocena potencjału eksportowego powiatu [CAWI, JST] ...................................................... 76
Wykres 20. Ocena potencjału eksportowego powiatu [SSI, przedsiębiorcy] ........................................ 76
242
Wykres 21. Czynniki podnoszące potencjał eksportowy województwa podkarpackiego [CAWI,
JST]....................................................................................................................................... 77
Wykres 22. Czynniki podnoszące potencjał eksportowy województwa podkarpackiego [SSI,
przedsiębiorcy] .................................................................................................................... 77
Wykres 23. Wartość importu z UE i spoza UE w latach 2010-2013 (mln zł) ......................................... 95
Wykres 24. Udział województwa podkarpackiego w imporcie poszczególnych
grup
towarowych w 2013 r. ....................................................................................................... 103
Wykres 25. Saldo w handlu zagranicznym województwa podkarpackiego na tle pozostałych
województw w 2013 r. (mln zł) ......................................................................................... 105
Wykres 26. Saldo w handlu zagranicznym województwa podkarpackiego na poziomie NUTS4 w
latach 2010-2013 (mln zł) .................................................................................................. 107
Wykres 27. Indeksy Grubela-Lloyda w poszczególnych grupach towarowych podkarpackiego
handlu w latach 2010-2013 ............................................................................................... 133
Wykres 28. Cele wyjazdów Polaków przekraczających granicę polsko-ukraińską w woj.
podkarpackim (III kw. 2013 r.) ........................................................................................... 142
Wykres 29. Cele wyjazdów cudzoziemców przekraczających granicę polsko-ukraińską w woj.
podkarpackim (III kw. 2013 r.) ........................................................................................... 143
Wykres 30. Struktura wydatków poniesionych w Polsce przez cudzoziemców przekraczających
granicę polsko-ukraińską w ramach małego ruchu granicznego (III kw. 2013 r.) ............. 146
Wykres 31. Udział poszczególnych grup towarowych w podkarpackim eksporcie na Ukrainę w
latach 2010-2013 ............................................................................................................... 148
Wykres 32. Udział poszczególnych grup towarowych w podkarpackim imporcie z Ukrainy w
latach 2010-2013 ............................................................................................................... 153
Wykres 33. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem zasobów i kosztów
pracy w latach 2010-2013 ................................................................................................. 166
Wykres 34. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem dostępności
transportowej w latach 2010-2013 ................................................................................... 167
Wykres 35. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem aktywności wobec
inwestora 2013 r. .............................................................................................................. 168
Wykres 36. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem chłonności rynku w
latach 2010-2013 ............................................................................................................... 169
Wykres 37. Podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem infrastruktury
gospodarczej w latach 2010-2013 ..................................................................................... 170
Wykres 38. Województwo podkarpackie na tle pozostałych województw pod względem
infrastruktury społecznej w latach 2010-2013 .................................................................. 171
bezpieczeństwa powszechnego w latach 2010-2013........................................................ 172
atrakcyjności inwestycyjnej w latach 2010-2013 .............................................................. 173
Wykres 41. Ocena atrakcyjności inwestycyjnej powiatu [JST, CAWI] ................................................. 175
Wykres 42. Ocena atrakcyjności inwestycyjnej województwa [JST, CAWI] ........................................ 175
Wykres 43. Ocena atrakcyjności inwestycyjnej województwa [przedsiębiorcy, SSI] .......................... 176
Wykres 44. Ocena atrakcyjności inwestycyjnej powiatu [przedsiębiorcy, SSI] ................................... 176
243
Wykres 45. Czynniki decydujące o małej atrakcyjności województwa podkarpackiego (2013 r.)...... 178
Wykres 46. Główne bariery mogące zniechęcić potencjalnych inwestorów do inwestycji na
obszarze województwa podkarpackiego (2013 r.) ............................................................ 179
Wykres 47. Czynniki mogące zniechęcać inwestorów do lokowania inwestycji w województwie
[CAWI, JST] ........................................................................................................................ 179
Wykres 48. Czynniki mogące zniechęcać inwestorów do lokowania inwestycji w województwie
[SSI, przedsiębiorcy] .......................................................................................................... 180
Wykres 49. Ocena informacji pozyskiwanych ze wskazanych źródeł [CATI, inwestor zagraniczny] ... 181
Wykres 50. Ocena informacji otrzymywanych od COIE [CATI, inwestor zagraniczny] ....................... 182
Wykres 51. Struktura kapitału podstawowego w podmiotach z kapitałem zagranicznym w
województwie podkarpackim na tle pozostały województw w 2012 r. ........................... 186
Wykres 52. Liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym oraz liczba pracujących w podmiotach
według wielkości zatrudnienia w województwie podkarpackim w 2012 r. ...................... 187
Wykres 53. Struktura źródeł pochodzenia kapitału zagranicznego w województwie
podkarpackim w 2012 r. .................................................................................................... 189
Wykres 54. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do województwa podkarpackiego
na tle pozostałych województw (bez województwa mazowieckiego) w 2010 r. (mln
euro) .................................................................................................................................. 190
Wykres 55. Udział województwa podkarpackiego w napływie bezpośrednich inwestycji na tle
województw w 2010 r. ...................................................................................................... 190
Wykres 56. Nakłady inwestycyjne poniesione na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce w
2012 r. (mln zł) .................................................................................................................. 191
Wykres 57. Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego według sekcji PKD w
województwie podkarpackim w 2013 r. ........................................................................... 192
11.5.
Spis map
Mapa 1. Liczba eksporterów w poszczególnych województwach w 2013 r. ........................................ 29
Mapa 2. Udział jednostek NUTS 3 w generowaniu podkarpackiego eksportu w latach 20102013 ....................................................................................................................................................... 35
Mapa 3. Wartość eksportu w poszczególnych powiatach i podregionach województwa
podkarpackiego 2010 r. (mln zł) ............................................................................................ 37
Mapa 7. Udział podregionów w generowaniu podkarpackiego eksportu kierowanego poza UE
w latach 2010-2013................................................................................................................ 66
Mapa 8. Liczba największych eksporterów w województwie podkarpackim w poszczególnych
powiatach (2013 r.) ................................................................................................................ 85
244
Mapa 9. Liczba importerów w poszczególnych województwach w 2013 r. ......................................... 95
Mapa 10. Wartość importu w poszczególnych powiatach i podregionach województwa
podkarpackiego 2012 r. (mln zł) .......................................................................................... 100
podkarpackiego 2013 r. (mln zł) .......................................................................................... 101
Mapa 14. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego w województwie podkarpackim 2011 r. ..... 197
Mapa 15. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego w województwie podkarpackim 2012 r. ..... 198
11.6.
Spis rysunków
Rysunek 1. Udział eksporterów oraz importerów w ogólnej liczbie podmiotów gospodarki
narodowej w województwie podkarpackim na tle pozostałych województw w 2013 r. ...... 28
Rysunek 2. Przejścia graniczne na granicy polsko-ukraińskiej w województwie podkarpackim,
2014 r. .................................................................................................................................. 141
Rysunek 3. Dynamika zmian w liczbie podmiotów gospodarki narodowej oraz osób fizycznych
prowadzących działalność gospodarczą wpisanych do rejestru REGON według sekcji
PKD w województwie podkarpackim w latach 2012-2013 .................................................. 145
245

Handel zagraniczny oraz bezpośrednie inwestycje

Transkrypt

Podobne dokumenty