nr 11 - Magazyn Seniora
Transkrypt
nr 11 - Magazyn Seniora
W tym numerze między innymi: · Wrocław – lider polityki senioralnej · Wypłata zawieszonych emerytur · Odporność wiosną czasopismo bezpłatne ISSN 2353-2114 marzec 2014 nr 11 Bo r jest adość w nas str. 10 -11 Starszy pracownik = lepszy pracownik? str. 14 Post – zanikająca tradycja str. 18 Kolportaż Opole NZOZ "Polimed", ul. Armii Krajowej 7 Apteka Multifarm, ul. Armii Krajowej 7, Prywatne Gabinety Lekarskie, ul. Chabrów 58 Dom Dziennego Pobytu Magda – Maria, ul. Barlickiego 1-3 Apteka, Galeria Ozimska, ul. Ozimska 72 Wrocław Wrocławskie Centrum Seniora (pl. Dominikański 6) Centrum Handlowe ASTRA, stoisko nr 106, II p. Urząd Miejski Wrocławia: Sukiennice, pl. Nowy Targ, ul. Zapolskiej Miejska Biblioteka Publiczna, ul. Sztabowa 98, oraz jej filie Muzea: Narodowe, pl. Powstańców Warszawy; Miejskie, Rynek-Ratusz – Pałac Królewski, ul. Kazimierza Wielkiego Ośrodek Kultury i Sztuki, Rynek-Ratusz Centrum Handlowe Arena, ul. Komandorska Towarzystwo Miłośników Wrocławia (kamieniczka „Małgosia”) NFZ, ul. Dawida Resurs, ul. Wita Stwosza 16 UTW: ul. Dawida, ul. Katedralna Apteki: Św. Macieja, pl. św. Macieja; ul. Młodych Techników, ul. Powstańców Śl. Przychodnia, ul. Dobrzyńska Klub Muzyki i Literatury, pl. Kościuszki Synexus, ul. Swobodna DOT, ul. Świdnicka Filharmonia, ul. Piłsudskiego Gospoda Ołtaszyńska, ul. gen. Kutrzeby 3 NZOZ CURATIO, ul. św. Wincentego 39/2 Aksamitna. Apteka, ul. Powstańców Śląskich 146 Sklep medyczny. Medica Humana, ul. św. Antoniego 36/38 BioManiac.pl – Delikatesy Ekologiczne, ul. Komuny Paryskiej 83c Dolny Śląsk ROTAS. ul. Kościuszki 34, Zgorzelec Urząd Miejski w Jeleniej Górze, pl. Ratuszowy 58 (przybudówka) Apteka, ul. Letnia 2, Jelenia Góra Sklep medyczny, ul. Letnia 2, Jelenia Góra Fundacja Pomagam Żyć Innym, ul. Mostowa 6, Jelenia Góra Dom Zdrojowy w Świeradowie-Zdroju, ul. Konstytucji 3 Maja UTW, ul. Lotnicza 26, Legnica Hotel Berliner, Świeradów-Zdrój, Legnicka Rada Seniorów Przedwiośnie, ul. Górnicza 22, Kowary Urząd Miasta i Gminy, Rynek 1, Radków GCKiS, ul. Handlowa, Radków Dom Gościnny RADKÓW, Rynek 18, Radków Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy, ul. Wł. Grabskiego 26, oraz podległe jednostki ZUS w Wałbrzychu, pl. Grunwaldzki 1, oraz podległe jednostki ZUS we Wrocławiu, ul. Pretficza 11, oraz podległe jednostki Informacja Turystyczna w Mirsku, Rynek-Ratusz MOK w Głogowie, pl. Konstytucji 3 Maja 2 Od redAKCJi Dołącz do listy dobrych miejsc W TYM NUMERZE czasopismo bezpłatn e ać? star się NU I: oże mi NYM o m róla Y IN – kt a K a m zy DZ MIĘ ciow Trze er lid ZE częś z i MER ura ałem wan w ko W TYM NUMERZE MIĘDZY · Świąteczna listopad 2013 nr seniora 7 INNYMI: Bezpieczny senior regionalna kuchnia Nie pomaga jmy złodziejom yt TY Emer ędro rtyfi W · · W · Ce M MIĘDZY INNYMI: · Prezenty na zdrowie · Ocalić od zapomnien ia · Hobby – krzyżówka str. 12-13 O · W Opolu planują Tydzień Seniora · Integracja dla zdrowia · Złota lunula do a rodrizain Mmooja ja histo str. 12-13 – C W TYM NUMERZE MIĘDZY INNYMI: ą 10 ie Dz 8 str. nr ń Ba i uk n yw m ci aj iłoś chzałą m o K jr ii bc ń ie Dz a luty 2014 dk ia Dz czasopismo bezpłatne ISSN 2353-2114 M 9 I Kongres Zdrowego Starzenia str. 8 O nr str. 10-11 R 14 ń 20 ze e łatn Miłość P styc zp o be4 ism 11 op -2 as 53 cz SN 23 IS po pięćdziesiętce punkcie informujemy w gazecie i na stronie www.magazynseniora.pl w zakładce „Kolportaż”. Napisz lub zadzwoń: [email protected] tel. 71 348 82 48 Zachęcamy do budowania z nami listy dobrych miejsc, w których seniorzy mogą otrzymać bezpłatnie „Regionalny Magazyn Seniora”. Nasz kurier bezpłatnie dowiezie czasopismo pod wskazany adres – o każdym J A FUNDACJA „POMAgAM ŻYĆ INNYM” Pomagamy finansowo w otrzymaniu sprzętu medycznego ul. Mostowa 6 58-500 Jelenia góra tel. 508 240 820 [email protected] www.fpzi.pl R E K L A M A Prenumerata „Regionalnego Magazynu Seniora” od wydania z miesiąca ……………… roku …………………… do wydania z miesiąca ……………… roku …………………… magazyn proszę wysyłać na adres: ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… Do niniejszego zamówienia prosimy dołączyć dowód wpłaty i przesłać na adres redakcji: ul. Parkowa 25 51-616 Wrocław Całkowity koszt wysyłki jednego egzemplarza „Regionalnego Magazynu Seniora” wynosi Opłatę za zamawiane wydania należy uiścić z góry na konto: 66 1300 0000 2076 7148 1984 0001 Wydawnictwo „Regiony” Izabela Siwińska ul. Czecha 9/7 59-850 Świeradów-Zdrój R E Ogłoszenie w naszym piśmie? 3zł (dla większej liczby egzemplarzy uzależniony jest od ceny przesyłki pocztowej według wagi paczki) K L tel. 512 282 761 oraz 503 422 579 [email protected] www.magazynseniora.pl A M A VEKTOR USŁUGI Kompleksowe POGRZEBOWE teLefonY caŁoDoBoWe: tel. 71 34 97 794, 667 282 014 ul. Grecka 26/28, Wrocław ul. Horbaczewskiego 20, Wrocław tel. 71 349 74 76 PoGrZeB Za 2900 ZŁ Z KreMacjĄ i trUMnĄ nr 11 | mar zec 2014 3 Od redAKCJi Witam na łamach naszego magazynu „Bo radość jest w nas” – to nazwa pierwszej edycji Dolnośląskiego Przeglądu Artystycznie Zakręconych Seniorów, który odbył się w lutym we Wrocławiu (piszemy o tym wydarzeniu na str. 10-11). Jest to tak dobry, pełen energii tytuł, że postanowiłam zrobić z niego motto marcowego wydania „Regionalnego Magazynu Seniora”. Trudno o lepszą dewizę w tak niespokojnym w Europie czasie. Wszyscy z niepokojem patrzymy za wschodnią granicę. Obserwując rozwój wydarzeń mamy nadzieję, że pójdą w dobrym kierunku. Otuchy dodają informacje o tym, że Ukraińcy także wierzą w dobre zakończenie – ostatnio grupa mieszkańców Lwowa w różnym wieku (wśród nich także seniorzy) zamieściła w internecie żartobliwy film, zapraszając do Lwowa Władimira Putina. Obiecali przy tym, że „włos mu z głowy nie spadnie”. Lwowianie zachęcają go do wizyty w swoim mieście – by przyjechał i poznał jego mieszkańców i uroki. Na filmie są uśmiechnięci i radośni – życzymy im, by nic tej radości nie przyćmiło. Odrobina radości potrzebna jest nam także podczas przesilenia wiosennego. Pogoda zmienia się szybko – skoki ciśnienia i temperatury oraz słońce na przemian z deszczem powodują, że nie czujemy się dobrze. Warto zatem poprawić sobie nastrój dobrymi wiadomościami. Mam nadzieję, że znajdą je Państwo na naszych łamach. Życzę miłej lektury Izabela Siwińska redaktor naczelna SPIS TREŚCI 6 O zdrowiu w Kowarach 7 Warsztat Miasto 60+. Społeczna Akademia Kultury 8 Wrocław – lider polityki senioralnej 9 Od widowni do sceny 10-11 Bo radość jest w nas 13 ZUS radzi. Wypłata zawieszonych emerytur 14 Starszy pracownik = lepszy pracownik? Adam Stawiarski tel. kom. 888 188 641 [email protected] 15 Odporni na wiosnę Andrzej Wętły tel. kom. 503 422 579 andrzej.wetly@wrocla wianin.info 16 Miejsce przyjazne seniorowi 17 Gdy komuś nagle przestaje bić serce… 18 Post – zanikająca tradycja 19 To lubię. Krzyżówka z nagrodą BezPŁAtny mieSięCzniK ISSN 2353-2114 Właściciel Wydawnictwo Regiony ul. Czecha 9/7 59-850 Świeradów-Zdrój [email protected] www.region-press.eu redakcja ul. Parkowa 25 51-616 Wrocław tel./fax 71 348 82 48 redaktor naczelna Izabela Siwińska reklama [email protected] Dorota Komar tel. kom. 503 715 286 [email protected] dtP Rafał Tlak Okładka: Obraz licencjonowany przez Depositphotos.com/Dr ukarnia Chroma Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych reklam, ogłoszeń i listów. Zastrzegamy sobie prawo do skrótów i korekt przy publikacji nadesłanych tekstów. Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca. Teksty sponsorowane – (TS). agazynseniora.pl w.m wwwww.magazynseniora.pl www.magazynseniora.pl 4 nr 11 | mar zec 2014 zASŁuŻOny WyPOCzyneK Ceny już od 700 zł/tydzień/os. Dźwirzyno k. Kołobrzegu 29.03 – 19.04.2014 dzieCi do 7 lat – GrAtiS!!! Na zimowy wypoczynek wybierz Akces Medical Spa Kilka chwil i znajdziesz się tuż nad brzegiem morza, szum fal ukołysze Twoje zmysły, krystalicznie czyste powietrze utuli Cię orzeźwiającą mgiełką Bałtyku, a piaszczysta plaża zaprosi na cudowny spacer z widokami malowanymi najpiękniejszymi barwami nadmorskiej przyrody. Magiczna okolica to tylko część naszej oferty. Proponujemy Ci zimowy wypoczynek nad morzem, dzięki któremu odzyskasz dobrą formę, pozbędziesz się swoich dolegliwości, a Twoja uroda rozbłyśnie naturalnym pięknem. W Akces Medical Spa znajdziesz wszystko, aby cudownie się zrelaksować i odpocząć po długim spacerze nad morzem. Do dyspozycji naszych Gości oddajemy wygodne i komfortowe pokoje z łazienkami i balkonami, wyposażone w telewizor, radio, lodówkę. Oferujemy dostęp do bezpłatnego internetu Wi-Fi oraz wszystkie udogodnienia, dzięki którym w naszym Ośrodku poczujesz się jak w domu. W przestronnej jadalni proponujemy Państwu pełne wyżywienie, tj. 3 posiłki dziennie: śniadanie, obiad, kolacja; wszystkie posiłki w formie bufetu. Na terenie Ośrodka znajduje się kawiarnia, sala kominkowa i sala fitness, bilard, solarium, gabinet kosmetyczny i fryzjerski, kiosk z biżuterią oraz kort tenisowy, boisko do koszykówki i siatkówki. W ramach pobytu oferujemy korzystanie ze strefy relaksu: basenu, sauny i jacuzzi. PROMOCJA WIOSENNA 12-18.04.2014 Ceny już od 80 zł/os./doba WiOSnA nAd mOrzem Dzięki niepowtarzalnemu nastrojowi i miłej atmosferze będzie to dla Państwa czas relaksu, wypoczynku i refleksji. Zapraszamy Państwa także na 2-tygodniowe turnusy rehabilitacyjne – od 1195 zł – i pobyty wypoczynkowe oraz zachęcamy do skorzystania ze specjalnej oferty na zabiegi odnowy biologicznej i SPA, z oferty dla AMAZONEK w bardzo atrakcyjnych cenach. Przywracamy młodość i radość życia! Akces Medical Spa | 78-131 Dźwirzyno k. Kołobrzegu | ul. Piastowska 5 tel. +48 94 358 54 81, +48 609 520 709 | [email protected] | www.ow-akces.pl SENIORZY W REGIONIE O zdrowiu w Kowarach Do Centrum Usług Medycznych i Profilaktyki Zdrowotnej „Przedwiośnie” w Kowarach 19 lutego br. zjechali liderzy środowisk senioralnych z Dolnego Śląska. Wzięli udział w konferencji pn. „Integracja środowisk senioralnych”, którą zorganizowała Fundacja „Pomagam żyć innym” wraz ze Szpitalem MSW w Jeleniej Górze oraz przy wsparciu miasta Kowary. Seniorzy bawili się podczas wspólnych zajęć i wysłuchali wielu wykładów dotyczących kwestii zdrowotnych. Wspólna konferencja Fundacji „Pomagam żyć innym” i szpitala MSW okazała się wielkim sukcesem. – Przyznam, że mieliśmy tremę przed tym wydarzeniem, ponieważ nie było pewności, czy zaproponowany przez nas program konferencji przypadnie do gustu seniorom – mówiła Elżbieta Zakrzewska, dyrektor Szpitala Specjalistycznego MSW w Jeleniej Górze. – Nasze obawy okazały się nieuzasadnione. Seniorzy przyjechali do „Przedwiośnia” liczną grupą, uśmiechnięci i zadowoleni. Zajęcia bardzo im się podobały. Atrakcji dla seniorów w Kowarach nie brakowało. Po krótkim powitaniu gospodyni „Przedwiośnia” Elżbieta Zakrzewska zaprosiła gości na trening jogi cardio, spacer z kijami nordic walking oraz zajęcia z carvingu. – Wielką zaletą „Przedwiośnia” jest bardzo dobrze wykwalifikowana kadra i był to jeden z wielu powodów, dla których R E K nasze wspólne konferencje postanowiliśmy zorganizować właśnie w tym ośrodku – podkreślał Michał Stępień, prezes Fundacji „Pomagam żyć innym”. – „Przedwiośnie” ma znakomicie przygotowaną ofertę wypoczynkową i rehabilitacyjną dla seniorów. Po zajęciach wypoczęci i zadowoleni seniorzy zostali zaproszeni do wzięcia udziału w panelu, podczas którego poruszane były kwestie zdrowotne. Renata Ostrowska-Stopczyńska, doktor psychiatrii Szpitala MSW, starała się przybliżyć seniorom kwestie związane z chorobami wieku podeszłego. Małgorzata Rzeszut, dietetyk Szpitala MSW, mówiła o cukrzycy w wieku podeszłym. L A M Po feriach taniej! Nocleg ze śniadaniem tylko 44 zł za dobę! Seniorze! Skorzystaj z naśnieżonych stoków, ciepłych basenów termalnych oraz uroku górskich szlaków! Zadzwoń i zamów już dziś! Zapraszamy! 6 nr 11 | mar zec 2014 A Wielkim powodzeniem cieszył się wykład Lidii Roleskiej, eksperta firmy PANI TERESA MEDICA S.A., dotyczący zapobiegania powstawaniu żylaków kończyn dolnych. – Żylaki to plaga XXI wieku, a wcale nie musi tak być. Można zapobiegać powstawaniu żylaków, można też opóźniać i niwelować rozwój tej choroby. To bardzo ważne, szczególnie dla kobiet – mówiła Lidia Roleska. Na ważną kwestię związaną z koniecznością dbania o wzrok przy chorobie cukrzycowej zwróciła seniorom uwagę znana i lubiana przez nich dr Barbara Lambrinow, okulistka Gabinetu O.K. OPTYK przy ul. Ogińskiego 4/1 w Jeleniej Górze. – Jeśli chory na cukrzycę nie będzie regularnie przeprowadzał specjalistycznych badań, może całkowicie stracić wzrok – przestrzegała dr Lambrinow. – Bardzo ważne jest, by chory trafił do dobrego okulisty, który prawidłowo zdiagnozuje wadę wzroku i będzie w stanie wcześnie wykryć rozwój chorób związanych z cukrzycą. Rozwój okulistyki pozwala dziś na to, by pomóc seniorom w jak najdłuższym zachowaniu dobrego wzroku – mówiła Mariola Falkowska z Gabinetu O.K. OPTYK. Wspaniała atmosfera, k tóra panuje w „Przedwiośniu”, udzieliła się wszystkim. – Cieszę się, że będą jeszze trzy takie konferencje, bo dziś bardzo dużo się dowiedziałam. Na pewno przyjadę do Kowar z moimi koleżankami z Uniwersytetu Trzeciego Wieku na następną konferencję tej fundacji – zadeklarowała jedna z uczestniczek. Monika Chartmańska www.seniorada.com.pl AKTUALNOŚCI Miasto 60+ – Społeczna Akademia Kultury W siedzibie Wrocławskiego Centrum Seniora 13 lutego miała miejsce kontynuacja debaty „Miasto 60+”, realizowanej w ramach Społecznej Akademii Kultury Jacka Żakowskiego, która jest częścią programu Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Warsztat prowadzony był przez Jacka Żakowskiego i Pawła Kubickiego. Wśród gości znaleźli się: dr Walentyna Wnuk – doradca Urzędu Miejskiego Wrocławia ds. seniorów oraz Robert Pawliszko – kierownik Wrocławskiego Centrum Seniora. Uczestnikami warsztatu były głównie osoby starsze, ale także przedstawiciele młodszych generacji, którzy pracują z seniorami i dla seniorów. Podczas spotkania goście mogli poddać pod dyskusję najważniejsze według nich problemy wymagające interwencji. W drugiej części warsztatu poszukiwano rozwiązań oraz tworzono katalog postulatów, za którego opracowanie i zgłoszenie do prezydenta Wrocławia odpowiedzialny został dr Paweł Kubicki. Wśród zgłaszanych postulatów znalazły się przede wszystkim: pomoc w rozwijaniu inicjatyw lokalnych; sposoby na włączenie się do organizacji wydarzeń w ramach ESK 2016; umożliwienie sprzedaży przez organizacje senioralne wyrobów własnych, wpływającej na pomnożenie budżetu; polepszenie standardu lokali na kluby seniora i obniżenie czynszów za nie; umożliwienie wykorzystania przestrzeni miejskich na lokale do użytku dla p r o m grup seniorów; • darmowe bilety komunikacji miejskiej; ulgowe bilety do kina – w ramach ESK 2016; zmiana godzin spektakli; likwidacja barier architektonicznych i komunikacyjnych w przestrzeni publicznej; dostępność opieki medycznej i specjalistów oraz ubezpieczeń społecznych; specjalne fundusze na rzecz osób wykluczonych i starszych oraz na rozbudowę ośrodków medycznych; subtelność w definiowaniu komunikatów w reklamach usług ubezpieczeniowych dla seniorów; zwiększenie świadomości osób starszych wobec czyhających na nie niebezpieczeństw i oszustw; ułatwiony dostęp do oferowanych dotacji czy zajęć, bez różnicowania według kryterium wieku i wykształcenia; dostępność i obecność podręczników dla seniorów – z różnych dziedzin; doradztwo i wsparcie dla opiekunów osób starszych; zmiana w podejściu, mentalności i wzrost wiedzy o osobach starszych i procesie starzenia się – naturalizowanie starości; przeciwdziałanie ubezwłasnowolnieniu osób starszych oraz stosowaniu przemocy psychicznej, fizycznej i finansowej; problemy z nadmiarem, selekcją oraz dotarciem z właściwą informacją; trudności z aktywizacją seniorów. Robert Pawliszko w komentarzu przedstawił te obszary, w których na terenie Wrocławia są realizowane postulaty, między innymi obniżone czynsze dla klubów seniora, opieka nad osobami niesamodzielnymi opuszczającymi szpital, działanie programu prewencyjnego, zainicjowanego i realizoo c j a wanego przez Komendę Miejską Policji we Wrocławiu we współpracy z najważniejszymi instytucjami miejskimi, czyli Akademii Bezpieczny Senior. Pozytywną opinię na temat Akademii Bezpieczny Senior, a także Akademii Rozwoju Seniora, programu edukacji liderów i potencjalnych liderów środowisk senioralnych, realizowanego przez Wrocławskie Centrum Seniora, wyraziła również dr Walentyna Wnuk. Robert Pawliszko zwrócił uwagę na Szkołę Liderów, prowadzoną w strukturach Akademii Rozwoju Seniora. Ma ona dwustopniowy charakter i edukuje liderów w obszarze szeroko pojętej problematyki starości. Redaktor Jacek Żakowski sklasyfikował seniorów według ich potrzeb i problemów. Wyróżnił grupę wymagającą opieki, sugerując rozwiązanie za pomocą systemu wzajemności pomocy, zasygnalizowanej już podczas debaty; grupę osób do „wyciągnięcia z domu”, z sugestią bazowania na skutecznych zachętach; grupę zainteresowanych, chcących działać i aktywizować się, ale nieposiadających właściwej informacji. Zdaniem prowadzącego, problem z dotarciem z informacją jest jednym z najważniejszych spośród tych, którymi należy się zająć. Większość uczestników, pomimo rozwoju edukacji internetowej seniorów, jako jedyny pewny sposób wskazało zorganizowany kontakt bezpośredni. Podsumowując kilkugodzinne spotkanie, redaktor Żakowski zwrócił uwagę na: • instytucjonalizację celową; potrzebę weryfikacji dotarcia do seniorów i zrozumienia przez nich wysłanej informacji; rozwój wolontariatu senioralnego – dzięki edukacji do niego we właściwym momencie, którym jest przejście na emeryturę; dbałość o wolontariuszy i stały kontakt z nimi. Joanna Ryłko, WCS R E K L A nr 11 | mar zec 2014 M A 7 SPRAWY SENIORÓW Wrocław – lider polityki senioralnej Rozmowa z Jackiem Żakowskim – dziennikarzem, publicystą, kierownikiem Katedry Dziennikarstwa Collegium Civitas w Warszawie, pomysłodawcą i prowadzącym Społeczną Akademię Kultury. Zakończył się właśnie warsztat „Miasto 60+” prowadzony w ramach Społecznej Akademii Kultury. Uczestniczył też Pan w debacie z seniorami w Kinie Nowe Horyzonty. Jak, według Pana, kształtuje się środowisko wrocławskich osób starszych? Czy nasi seniorzy czymś Pana zaskoczyli? – Na uwagę zasługuje fakt, że jest to pierwsze z dotychczasowych spotkań, na którym nie doszło wśród uczestników do awantury… Wrocław z pewnością jest jednym z polskich liderów polityki senioralnej. Miałem okazję spotkać się z aktywną częścią tego środowiska. Niestety, nadal pozostaje problem środowiska nieaktywnego, na którego istnienie wskazują dane statystyczne podawane w trakcie debaty. Jakie są według Pana najpoważniejsze problemy seniorów? – Wszelkie problemy wiążą się tak naprawdę z wyzwaniem stojącym przed nami. „Jesteśmy pod koniec lata, a surowa zima przed nami”… Moment przełomowy stanowi przejście na emeryturę i różnice skokowe, wydłużająca się średnia długość życia, która już niedługo zgromadzi całkiem dużą rzeszę seniorów. Jakość i skala zjawiska będzie coraz większa i inna. „Widać nadciągającą zimę, ale jeszcze jej nie ma – trzeba zatem myśleć o rozwiązaniu!”. Nie ma sporu co robić, tylko jak. Kluczowe problemy dotyczą aktywizacji osób kończących etap życia zawodowego, konsumpcji przez nich kultury i wolontariatu senioralnego. Pomysły na rozwiązanie są, ale kłopotem są… nasze nawyki. Potrzebna jest integracja instytucji zależnych od władz samorządowych, czyli szkół, domów kultury, bibliotek czy ośrodków zdrowia, i ich pomocy realizowanej różnymi sposobami. Ten bezlik instytucji niewystarczająco współpracuje ze sobą. Mogłoby być lepiej i to nawet dzięki drobnym zabiegom strukturalnym. Jeśli chodzi o zmianę kulturową osób starszych, jest to barP R O dziej potencjał niż kłopot. Kłopot będzie, jeśli oddali się działania zmierzające do wykorzystania tego potencjału. Jak zatem ocenia Pan potencjał seniorów? – Z wrocławskim środowiskiem seniorów jest lepiej niż mi się wydawało, aczkolwiek są pewne zagrożenia, wspomniane choćby już trudności w integracji instytucjonalnej. Główne wyzwanie starzenia się to potrzeba nadania temu zjawisku odpowiedniej rangi, do której na razie daleko nam, i to nie tylko w kontekście Wrocławia, ale i pozostałych miast, w skali całej Polski. Dotyczy to przykładowo odpowiedniego programu utrzymania bądź wywołania aktywności sportowej wśród seniorów, którzy nie mają tego nawyku. Potrzeba tworzenia specjalnych programów występuje w każdej dziedzinie życia seniorów, szczególnie zaś zdrowotnej. Mam tu na myśli przede wszystkim sieć geriatrów, którzy powinni minimalizować złe skutki leczenia przez innych lekarzy, prowadzić profilaktykę zdrowego trybu życia, przyczyniając się tym samym do podnoszenia jakości życia seniorów. Problemy z tym zjawiskiem narastają jednak na szczeblu samorządowym. Problemów, które dotyczą starości i starzenia się, jest wiele. Czy podczas warsztatu udało się znaleźć antidotum na nie? M – W pewnych obszarach problemowych tak. Najważniejsze z nich dotyczą stworzenia integratora systemowego wobec wszystkich jednostek samorządowych, do których należy również zarządzanie wolontariatem senioralnym. Stymulowanie wolontariatu powinno nastąpić w momencie przejścia na emeryturę. Konieczna jest zatem diagnoza w tym aspekcie, uchwycenie tego momentu i odpowiednie jego wykorzystanie oraz podejście do wolontariuszy-seniorów. Odnosząc się do projektu Społecznej Akademii Kultury, która jest częścią programu Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016, jak ocenia Pan przygotowania Wrocławia do tego wydarzenia i jak wpisuje się w nie prowadzona przez Pana Akademia? – Na obecnym etapie Wrocław ma jeszcze wiele do zrobienia i do przygotowania na tę imprezę. W podobnej zresztą kondycji było większość dotychczasowych stolic kultury. Akademia pomaga to uporządkować poprzez podejmowanie społecznych problemów życia miejskiego i próby wypracowania możliwości rozwiązań oraz ich wykorzystania w ramach kompetencji miasta. Nadchodzi moment na ustalenie, ile jest samorządności, a ile działań społecznych w tym wydarzeniu. Ważny będzie ten współczynnik, który powinien opierać się na permanentnym dialogu, deliberacji, wartości samej w sobie… Z pewnością wsparcie kultury poprzez udział społeczny oznacza poczucie współsprawstwa, co z kolei wpływa na jakość życia i efekt zadowolenia, który tak naprawdę jest ważniejszy niż efekt końcowy. Dziękuję za poświęcony czas i za projekt „Miasto 60+” w imieniu wrocławskich seniorów oraz Wrocławskiego Centrum Seniora. Joanna Ryłko WCS O Spełnij marzenie dzieci o gorącym posiłku – przekaż 1% Pamiętaj o dzieciach cały rok Raiffeisen BANK 13 1750 1253 0000 0000 0613 0151 8 nr 11 | mar zec 2014 C J FUNDACJA „DOBRY DUSZEK” ul. Mokra 2, 26-610 Radom tel. 48 369 02 84 tel./fax 48 679 70 01 www.fundacjadobryduszek.pl e-mail: [email protected] NIP: 796-26-86-636 REGON: 140205950 KRS: 0000239253 A AKtuALnOŚCi MIĘDZYPOKOLENIOWY PROJEKT SOCJALNY Od widowni do sceny trwa projekt „Od widowni do sceny”, którego celem jest integracja społeczno-kulturowa dzieci z Wrocławskiego Centrum Opieki i Wychowania przy ul. Lekcyjnej 29 z seniorami z Wrocławskiego Centrum Seniora. Projekt realizowany jest przez słuchaczy trzeciego roku Kolegium Pracowników Służb Społecznych we Wrocławiu. Do udziału w realizacji projektu zaproszeni zostali seniorzy z organizacji działających we Wrocławskim Centrum Seniora: członkowie grupy O-CAL-eni oraz sekcji „Rekonstrukcji sukien dawnych”. Inicjatywa uruchomienia projektu jest wynikiem przeprowadzonej przez słuchaczy KPSS diagnozy, która wykazała, że myślenie dzieci o osobach starszych jest negatywne i bardzo stereotypowe. Głównym celem projektu jest zatem zmiana ich nastawienia wobec osób starszych, między innymi poprzez zwiększenie kontaktów dzieci z Wrocławskiego Centrum Opieki i Wychowania z seniorami. Założenia grupy biorącej udział w projekcie związane są również ze zwiększeniem pozytywnych doświadczeń w kontaktach z osobami starszymi, przekazywaniem tradycji, poprawą komunikacji dzieci z seniorami, zmianą myślenia o osobach starszych, zwiększeniem szacunku dla osób starszych. Zaplanowane działania, mające na celu osiągnięcie postawionych celów, to między innymi: „Podwieczorek u babci i dziadka”, wspólne warsztaty teatralne, wyjścia do teatru, udział dzieci w warsztacie rękodzieła we Wrocławskim Centrum Seniora oraz przygotowanie międzypokoleniowego przedstawienia z udziałem dzieci i seniorów. We Wrocławskim Centrum Seniora 27 stycznia odbyło się pierwsze spotkanie dzieci z se- R reGiOny-reGiOnen znajdź nas na liwość wzajemnego poznawania się poprzez przedstawianie się gestem oraz za pomocą wskazywania na cechy łączące obecnych, a ujawniane poprzez ruch i mimikę. Ćwiczono również wyrażanie emocji w postaci grupowego tupania, śmiania się, zachwycania czy ponurego wzdychania. Kulminacyjny moment warsztatów – przygotowanie przez dwu- lub trzyosobowe zespoły recytacji wierszy z podziałem na role – ujawnił pełne zaangażowanie w tę czynność każdego z uczestników oraz ich współpracę. Objawiało się to zarówno w trakcie przygotowań, jak i profesjonalnych występów każdej z grup, nagrodzonych gromkimi brawami widowni oraz pochwałami prowadzącej. Karolina Kosior, podsumowując zajęcia, zadała uczestnikom zadanie domowe – zapoznanie się ze scenariuszem przedstawienia, do którego, po poczynionych w trakcie warsztatów obserwacjach, dokonała podziału ról. Spotkanie zakończyło się w radosnej atmosferze i zadowoleniu zarówno ze strony dzieci, jak i seniorów oraz zapowiedzią kolejnego etapu projektu – artystycznych warsztatów, podczas których tworzone będą kostiumy do spektaklu. Warsztaty odbędą się we wtorek 25 lutego w siedzibie Wrocławskiego Centrum Seniora, a przeprowadzą je dla dzieci panie z grupy „Rekonstrukcji sukien dawnych” pod przewodnictwem Ewy Landsberg i Kazimiery Ochlik. niorami z grupy O-CAL-eni oraz organizatorami projektu. Niespodzianką był poczęstunek dla dzieci przygotowany przez O-CAL-onych, a także prezenty od dzieci dla seniorów – kolorowe gipsowe figurki. „Podwieczorek u babci i dziadka” pozwolił na wzajemne poznanie się uczestników projektu i wstępne zaznajomienie się z planowanym przebiegiem oraz celowością wszelkich działań podejmowanych wspólnie przez czas trwania projektu, czyli do kwietnia 2014 roku. Głównym przedsięwzięciem projektu jest przygotowanie spektaklu teatralnego, w którym doświadczeni w teatralnych poczynaniach członkowie grupy O-CAL-eni wystąpią wspólnie z dziećmi. 10 lutego w siedzibie Wrocławskiego Centrum Opieki i Wychowania przy ul. Lekcyjnej 29 miało miejsce drugie spotkanie dzieci i seniorów – warsztaty teatralne z zaproszoną do udziału w projekcie scenarzystką i reżyserką przedstawienia, studentką wiedzy o teatrze na Uniwersytecie Jagiellońskim – Karoliną Kosior. Wspólna praca dzieci i seniorów, pod okiem pani Karoliny, polegała głównie na wstępnych ćwiczeniach teatralnych – artykulacji dźwięków, ćwiczeniu intonacji, niewerbalnej strony języka, czyli gestykulacji i mimiki, oraz recytacji humorystycznych bajek w celowo wymieszanych wiekowo zespołach. Na bazie przygotowanych przez Karolinę Kosior ćwiczeń uczestnicy projektu mieli możE K L Pierwsza we Wrocławiu ul. Świdnicka 48 róg Świdnickiej i Piłsudskiego A M A godziny otwarcia: pon.-pt. 8:00-21:00 sob. 8:00-16:00 www.e-ZikoApteka.pl nr 11 | mar zec 2014 9 NASZ TEMAT Dolnośląski Przegląd Artystycznie Zakręconych Seniorów Bo radość jest w nas Wszyscy kochają scenę, rywalizację i sztukę. Są amatorami, których łączy wspólna pasja, śpiew, zabawa, radość życia. O kim mowa? O uczestnikach pierwszej edycji Dolnośląskiego Przeglądu Artystycznie Zakręconych Seniorów pn. „Bo radość jest w nas”. R REKLAMA E K L A M A i003564249 Dom Seniora „Piastów Gród” z myślą o wygodzie i bezpieczeństwie Pensjonariuszy oferuje: apartamenty oraz pokoje 1- i 2-osobowe z łazienkami całodobową opiekę pielęgniarską opiekę lekarską opiekę duszpasterską – msze święte raz w tygodniu udzielenie pomocy w podstawowych czynnościach życiowych, pielęgnacji oraz niezbędnej pomocy w załatwianiu spraw osobistych 5 posiłków dziennie niekonwencjonalną terapię zajęciową przestrzenne pomieszczenia bez barier architektonicznych: pokój dzienny, kaplica, jadalnia, gabinet lekarski i zabiegowy, sale rehabilitacji w każdym pokoju znajduje się telefon, TV, radio, lodówka, internet, system przywoławczy monitoring zewnętrzny zwiększający bezpieczeństwo funkcjonariuszy dużą altanę grillową grotę SPA dla gości Pensjonariuszy dostępny nocleg Dom Seniora „Piastów Gród” Duszniki-Zdrój ul. Zdrojowa 32 tel. 602 74 866 60 ii 509 508 469 549 852 433 tel. 40492 003 www.piastowgrod.pl [email protected] 10 nr 11 | mar zec 2014 Ogromnym dobrodziejstwem, prawdziwą krynicą żywotności jest posiadanie zdolności twórczych. Aktywność kulturalna przynosi seniorkom i seniorom olbrzymią satysfakcję i mnóstwo radości. I nie jest ważne, czy obrany temat jest liryczny, refleksyjny czy humorystyczny – scena i spotkanie z widownią zawsze jest dużym przeżyciem. Fantastyczna chwila, która daje poczucie wolności, pozytywnie zmienia nawet najbardziej nieszczęśliwych, samotnych czy chorych. Takie wspaniałe chwile przeżyli zarówno występujący na scenie artyści, jak i zaproszeni goście Dolnośląskiego Przeglądu Artystycznie Zakręconych Seniorów. Przegląd zorganizowali: Departament Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Platforma Wiedzy i Wymiany Doświadczeń Dolnośląskich Seniorów oraz 4. Regionalna Baza Logistyczna. Impreza była objęta patronatem wicemarszałka województwa dolnośląskiego Jerzego Michalaka. W pierwszym dniu przeglądu (26 lutego) artystów oceniało jury w składzie: Jacek Gawroński – muzyk, śpiewak operowy, dyrektor Wydziału Kultury UMWD (przewodniczący jury), Joanna Gąsiorek – muzyk, kompozytor, wicedyrektor Centrum Edukacji Kulturalnej Dzieci i Młodzieży we Wrocławiu oraz Barbara Szarejko – muzyk, dyrygent, kierownik chóru „Dumka” przy Spółdzielni Mieszkaniowej Kozanów IV we Wrocławiu. Przegląd prowadził Jerzy Rafał Baniak, pomysłodawca i współtwórca Dolnośląskiego Forum Integracji Seniorów, doskonale znany z działań podejmowanych na rzecz środowiska senioralnego. nASz temAt R E wemu „Siwy Włos” z Piławy Górnej. Zespołem kieruje Janina Starościk, a kierownikiem muzycznym jest Józef Król. Drugie miejsce zajęła grupa kabaretowa „Bałamutki”, działająca w ramach teatru międzypokoleniowego Miękińskiego Uniwersytu Trzeciego Wieku w Miękini. Pierwsze miejsce przyznano jednogłośnie kabaretowi „Bella Mafia”, działającemu przy Karkonoskim Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Jeleniej Górze. W kategorii duety jurorzy przyznali drugie miejsce Janinie Kitajczuk i Stanisławowi Ziejce, reprezentującym grupę wokalną „Senior” z Miękini. Pierwsze miejsce zajęły członkinie chóru „Apasjonata” – Krystyna Kubicha i Bernadeta Czarnecka. Natomiast wśród solistów jurorzy nagrodzili solistki chóru „Radość”. Drugie miejsce przyznali Barbarze Jedynak, a pierwsze – Hannie Kaliś. Zarówno w indywidualnych, jak i w zespołowych zmaganiach konkursowych doskonale zaprezentowali się także pozostali artyści: Zespół „Leszczynki” z Dobroszyc, kierowany przez Urszulę Maleszkę, Helena Homa z Miękińskiego UTW, Jan Aleksa z kabaretu „Kabarecik – Kuplecik” z Wrocławia. W imieniu widowni gratuluję i dziękuję za piękne chwile wszystkim Artystycznie Zakręconym Seniorom. Barbara Jakimowicz-Klein dzie trzygłosowym. Od 2013 r. zespół pracuje pod kierownictwem Bartosza Jugo, absolwenta Wydziału Dyrygentury Wrocławskiej Akademii Muzycznej. Wyróżnienia Dolnośląskiego Przeglądu Artystycznie Zakręconych Seniorów otrzymały: Chór Seniora „Gajowice” z Wrocławia, założony w 2009 r. i prowadzony przez Sandrę Stankiewicz, oraz działający od 2001 r. Chór „Dnia Jednego” z Prochowickiego Ośrodka Kultury i Sportu, pod dyrekcją Izabeli Grochowskiej-Gajos. Słowa uznania należą się wszystkim chórom i zespołom uczestniczącym w przeglądzie, a były to: chór „Magnolia” przy Stowarzyszeniu „Przyjazne Osiedle” Nowy Dwór we Wrocławiu, Grupa wokalna „Senior” z Miękini, Zespół Ludowy „Aster” z Domasława, „Lutynianie” z Miękini, Chór „Cantare” UTW z Nowej Rudy-Słupca, chór UTW „Sursum Corda” z Uniwersytetu Wrocławskiego. W drugim dniu przeglądu (27 lutego) artystów oceniało jury w składzie: Barbara Szarejko (przewodnicząca jury), Konstancja Kochaniec – muzyk i kompozytor muzyki do filmów fabularnych, dokumentalnych i programów telewizyjnych oraz Bogdan Michalewski – aktor, reżyser, instruktor teatralny, dyrektor artystyczny Teatru na Bruku. W kategorii kabarety trzecie miejsce przypadło w udziale zespołowi kabaretowo-estrado- W zaprezentowanym repertuarze znalazły się zarówno pieśni patriotyczne i historyczne, jak i kresowe, pieśni ludowe, klasyczne pieśni polskich kompozytorów, piosenki popularne, biesiadne i inne okazjonalnie śpiewane a capella lub z akompaniamentem. Laureatem pierwszego miejsca został chór UTW „Atena” z Obornik Śląskich pod dyrekcją mgr Ewy Skubisz. Liczący 30 osób chór uświetnia uroczystości państwowe i kościelne, występuje dla środowiska lokalnego, m.in. w Domu Pomocy Społecznej. Zdobył prestiżowe nagrody w różnych konkursach i przeglądach, m.in. w 2009 r. drugie miejsce w Juwenaliach Trzeciego Wieku w Warszawie. Zdobywcą drugiego miejsca był chór „Radość”, który istnieje od października 2008 roku przy Klubie 4. Regionalnej Bazy Logistycznej we Wrocławiu. Kierownikiem jest Stanisław Śliwiński, chór liczy 22 osoby. W 2010 r. zdobył pierwsze miejsce w Przeglądzie Chórów Senioralnych im. Zofii Marzec oraz w 2013 r. trzecie miejsce w Przeglądzie Chórów Senioralnych i Zespołów Śpiewaczych. Trzecie miejsce zajął chór „Pasjonata” z Wrocławia. Powstał w 2009 r. i działa w ramach UTW w Uniwersytecie Ekonomicznym. Liczący 35 osób chór wykonuje utwory polskich i zagranicznych kompozytorów, zazwyczaj w ukła- K L A M A Dworek Prawdzic Niechorze nad morzem DOMKI LETNISKOWE W LESIE SOSNOWYM 100 M OD MORZA – segmenty -trzy -cztero -pięcioosobowe WCZASY RODZINNE – PRZEZ CAŁY ROK ATRAKCYJNE CENY • położony na wydmie • własne zejście na plażę • prawdziwie domowa kuchnia • kompleks basenowy • place zabaw i pokój zabaw dla dzieci • zabiegi SPA ZAPROSZENIE DLA SENIORA od 2.01.2014 do 31.05.2014 oraz od 15.09.2014 do 22.12.2014 6-dniowy pobyt • 5 noclegów • 3 posiłki dziennie • sala fitness • dwa zabiegi dziennie e jedyn ł z 480 a osob Niechorze, ul. Szczecińska 15, tel. (+48) 91 38 63 563, [email protected] Więcej informacji na stronie internetowej www.prawdzic.pl nr 11 | mar zec 2014 11 www.gloria.wroc.pl tel. całodobowy 71 338 19 19 Służymy Państwu bezpłatn¹ porad¹ i wsparciem przez 24 godziny na dobê. • • • • • • • • • • Ca³odobowo wykonujemy przewozy osób zmar³ych, udzielamy bezp³atnych informacji i porad Kompleksowo organizujemy ceremonie pogrzebowe, zajmuj¹c siê wszystkimi formalnoœciami Organizujemy kremacje wraz z po¿egnaniem Oferujemy us³ugi w zakresie ekshumacji na terenie kraju Prowadzimy sprzeda¿ pomników urnowych oraz obramowañ na groby NOWOŒÆ. Plany pogrzebowe – ostatnie po¿egnanie zgodnie z Twoj¹ wol¹ Posiadamy najwiêksz¹ ‚otê karawanów na terenie Wroc³awia: nowoczesne, ciche meleksy Dysponujemy w³asn¹ ch³odni¹ i sal¹ po¿egnañ Organizujemy ceremonie pogrzebowe osób nieposiadaj¹cych œwiadczeñ ZUS Gwarantujemy najni¿sze ceny us³ug i akcesoriów funeralnych Wkrótce otworzymy jedyny we Wrocławiu nowoczesny Dom Pogrzebowy wraz z KREMATORIUM przy ul. Kwiatkowskiego 9 Podczas „drzwi otwartych” odpowiemy na wszystkie pytania i oprowadzimy po obiekcie AKTUALNOŒCI na: www.krematoriumgloria.pl ul. W³odkowica 35 tel. 71 344 39 46 ul. Legnicka 62 tel. kom. 519 178 663 ul. Trzebnicka 72 tel. 71 794 01 07 ul. œw. Antoniego 22 tel. 71 343 77 31 ul. Zaporoska 85 tel. 71 338 19 19 ul. Bogus³awskiego 31 tel. 71 336 22 98 ul. Bema 15 (obok Fortis Bank) tel. 71 794 01 12 ul. Dolnobrzeska 4 (Leœnica) tel. 71 349 58 84 ul. Krzywoustego 318 (Psie Pole) tel. 71 794 01 12 POrtFeL SeniOrA Wypłata zawieszonych emerytur 19 lutego 2014 r. weszła w życie ustawa regulująca zasady ustalania i wypłaty emerytur zawieszonych między 1 października 2011 r. a 21 listopada 2012 r. płatę zawieszonej emerytury – zaświadczenie pracodawcy o wysokości przychodu uzyskanego w 2011 i w 2012 r. (o ile zaświadczenia takiego nie złożyły wcześniej). Dotyczy to osób, które do 31 października 2011 r. nie ukończyły wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. KOmu PrzySŁuGuJe WyPŁAtA zAWieSzOneJ emerytury? Wypłata zawieszonej emerytury przysługuje osobom, które prawo do niej nabyły przed 1 stycznia 2011 r., a wypłata została zawieszona od 1 października 2011 r., w związku z nierozwiązaniem stosunku pracy z ówczesnym pracodawcą. WyPŁAtA tyLKO nA WniOSeK ZUS wyda decyzję w sprawie wypłaty zawieszonej emerytury po złożeniu wniosku przez emeryta. Wniosek, podpisany przez emeryta, musi zawierać: • imię i nazwisko oraz adres zamieszkania, • numer emerytury, • nazwę i adres Oddziału ZUS, • informację, że wniosek dotyczy wypłaty emerytury zawieszonej w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. wraz z odsetkami. Warto zawrzeć we wniosku dodatkowe informacje, np. że aktualnie sprawa znajduje się w sądzie okręgowym, albo że odwołanie zostało wycofane z sądu. WyPŁAtA OdSeteK Do kwoty zawieszonej emerytury doliczone zostaną odsetki, liczone do dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 19 lutego 2014 r. Osoby, którym wypłacono zawieszoną emeryturę na podstawie prawomocnego wyroku, w którym sąd oddalił roszczenie o odsetki albo nie orzekł o odsetkach, będą mogły zgłosić w najbliższej placówce ZUS wniosek o wypłatę samych odsetek. zArOBKi emerytA A KWOtA WyPŁAty zAWieSzOneJ emerytury E W JAKim CzASie zuS WydA deCyzJę? Ustawowy termin na wydanie decyzji w sprawie wypłaty zawieszonej emerytury wynosi 60 dni. Jeżeli dla wydania decyzji zajdzie konieczność przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, 60 dni liczy się od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji – np. datą wpływu do ZUS zaświadczenia pracodawcy o wysokości przychodów emeryta. CO ze SPrAWAmi, KtÓre Są W Sądzie? Osoby, których emerytury podlegają rozliczeniu, muszą złożyć – wraz z wnioskiem o wyR lającego wypłatę emerytury za okres od 1 października 2011 r. Jeżeli emeryt złoży wniosek o wypłatę zawieszonej emerytury, ZUS wycofa apelację w całości lub w części i – po zakończeniu postępowania sądowego – wyda decyzję w sprawie wypłaty emerytury w zakresie wynikającym z ustawy. Sprawy, w których emeryt wniósł odwołanie od decyzji ZUS, odmawiającej wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r. Jeżeli emeryt złoży wniosek o wypłatę zawieszonej emerytury, ZUS zawiesi postępowanie do czasu zakończenia przez sąd postępowania sądowego prawomocnym orzeczeniem. Decyzja w sprawie wypłaty zawieszonej emerytury zostanie wydana po złożeniu przez emeryta wniosku o podjęcie postępowania. Sprawy, w których Oddział ZUS wniósł apelację od wyroku sądu okręgowego, ustaK L A M A Wrocław ul. Komandorska 4a ul. Swobodna 1 Bądź sprytny KUPUJ NAJTANIEJ Magnez + witamina B6 jest polecany osobom szczególnie narażonym na niedobory magnezu, wywołane stresem czy niewłaściwą dietą. Magnez wzmacnia pracę układu nerwowego, zapobiega skurczom i osłabieniu mięśni oraz ułatwia koncentrację i zapamiętywanie. Witamina B6 zmniejsza uczucie zmęczenia i znużenia organizmu. Podmiot odpowiedzialny: Polski Lek CENA: 2,59 ZŁ nr 11 | mar zec 2014 13 PORTFEL SENIORA Starszy pracownik = lepszy pracownik? Kilka zawodów lub przekwalifikowanie W dzisiejszych czasach żyjemy dłużej niż kiedykolwiek wcześniej. Jednocześnie wydłuża się okres aktywności zawodowej. Według Eurostatu, w 2020 roku osoby po 60. roku życia będą stanowić niemal jedną czwartą naszego społeczeństwa. W celu dostosowania się do warunków rynku pracy, na pewnym etapie kariery zdecydowana większość z nas będzie musiała rozważyć przekwalifikowanie się. Dotyczy to również starszych stażem pracowników. Ekspert monsterpolska.pl radzi, jak zarządzać wiekiem i dlaczego warto tworzyć wielopokoleniowe zespoły. Talenty czekają Według badań Amerykańskiego Biura Statystyk Pracy, osoby starsze są bardziej lojalne wobec swoich pracodawców. Średni staż pracy w jednej firmie dla osób w wieku 55-64 jest około trzy razy dłuższy niż osób w wieku 25-34. Dane te potwierdzają także wnioski autorów „Diagnozy obecnej sytuacji kobiet i mężczyzn 50+ na rynku pracy w Polsce”. Oznacza to, że zatrudnienie pracownika ze starszego pokolenia będzie się wiązało z mniejszą rotacją podwładnych, a tym samym oszczędnością kosztów związanych ze szkoleniem nowych osób. Dodatkowo, zatrudnienie pracowników po pięćdziesiątym roku życia zwalnia z opłacania za nich składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Krótszy jest także okres opłacania zasiłku chorobowego. P R O W ciągu ostatnich kilku lat wielu pracodawców zmniejszyło zatrudnienie, często kosztem menedżerów średniego szczebla. – Jak pokazują nasze analizy, pracodawcy szukają teraz głównie pracowników o konkretnych umiejętnościach – mówi Małgorzata Majewska, ekspert portalu monsterpolska.pl. – Wśród osób obecnych na rynku pracy starają się znaleźć te najbardziej wszechstronne i posiadające najwięcej kompetencji. Najczęściej pula talentów, które ma pracownik jest tym większa, im bardziej jest on doświadczony. Dlatego pracodawcy powinni przychylniej spojrzeć na kandydatów w wieku 50+. Mimo że starsi pracownicy mogą być nowi w danej firmie lub branży, są oni wyposażeni w szereg tzw. uniwersalnych umiejętności, które zdobywali w trakcie swojego zatrudnienia. Zdobyte doświadczenie dodaje im wielu cennych cech, które może wykorzystać nowy pracodawca. Przez ostatnie lata ukształtował się określony model drogi zawodowej i pod koniec aktywności zawodowej pracownik był w stanie dojść do stanowiska starszego specjalisty lub menedżera. – Dziś nasze życie zawodowe się wydłuża, a konieczność zmiany branży wiąże się z rozpoczynaniem wspinania się w hierarchii na nowo. Kandydaci z tego segmentu wiekowego muszą być jednak na to otwarci – wyjaśnia Małgorzata Majewska. M Dojrzali pracownicy, zmieniający ścieżkę kariery, zazwyczaj wybierają całkowicie nowy zawód. – Są bardzo dobrze zmotywowani i podejmują wyzwania związane z nauczeniem się tajników nowej pracy – mówi ekspert portalu monsterpolska.pl. – Mają też wysoki poziom entuzjazmu i zaangażowania, a to są cechy pożądane u każdego pracownika. Obopólne korzyści Co zatem może zyskać pracodawca, zatrudniając starszego pracownika? – Takich pracowników często charakteryzuje spokojniejszy temperament i większa cierpliwość, co jest konsekwencją ich życiowego doświadczenia – podkreśla Małgorzata Majewska. – Nawet w obliczu sytuacji kryzysowych są w stanie zachować spokój, często obcy młodszemu pokoleniu. Dzięki wiedzy zdobywanej przez lata mogą więc być mentorami dla mniej doświadczonych współpracowników. Stanowią nieocenione źródło informacji, szczególnie dla pracowników tzw. pokolenia Y, czyli będących w wieku 18-25 lat). Zróżnicowana struktura Jak wynika z badań Carol. P. Harvey i M. June Allard, kluczowa dla środowiska pracy jest jego różnorodność. Każda firma powinna budować swoje zespoły, dobierając przedstawicieli różnych grup wiekowych o różnorodnym doświadczeniu – wtedy będzie osiągała najlepszy poziom efektywności i zmniejszy rotację pracowników. Dlatego zatrudnienie pracowników w wieku 55+ niesie ze sobą liczne korzyści. Zdobywane przez nich latami talenty, doświadczenie i wiedza czynią z nich doskonałych mentorów i wzór dla młodszych, wchodzących na rynek pracy osób. Stanowią doskonały fundament silnego i nowoczesnego miejsca pracy. O C J A J A Każde zwierzę ma swoją historię, czasami bardzo bolesną. Pomóżmy im zatrzeć złe wspomnienia i sprawmy, by wierzyły w ludzką dobroć. Wspomóż Arkadię – przekaż 1% Zajrzyj do nas na www.przytulisko.glowno.pl Towarzystwo Przyjaciół Zwierząt „ARKADIA” w Głownie ul. Bielawska 7, m. 2, 95-015 Głowno nr konta: 49 8787 0000 0024 6482 2000 0001 SGB Bank SA SWIFT/BIC kod: GBWCPLPP KRS: 0000 345 382 P R O M KRS 0000278355 Lukas Bank 25 1940 1076 3027 9045 0000 0000 ul. Częstochowska 60, 93-121 Łódź tel. 516 477 002, 514 010 310, 507 524 829 14 nr 11 | mar zec 2014 O C TWÓJ RATUJE NIE JEDNO ŻYCIE NA ZDROWIE Odporność wiosną Po długiej zimie z utęsknieniem czekamy na pierwsze promienie wiosennego słońca. Niestety, wiele osób musi swoje plany odłożyć w czasie, ponieważ początek wiosny często wiąże się z przeziębieniem i ogólnym osłabieniem organizmu nazywanym przesileniem wiosennym. Właśnie wtedy pojawiają się też dolegliwości związane z przesileniem wiosennym, czyli spadek odporności, nadmierna senność, spadek sił witalnych, zmęczenie, rozdrażnienie, a nawet lekki stan depresyjny. Oczywiście po okresie adaptacyjnym, kiedy organizm przestawi się na nowe warunki, wszystkie objawy powinny ustąpić. Jednak w czasie przejściowym można wspomóc się domowymi metodami i preparatami dostępnymi w aptece, aby samopoczucie już od pierwszych dni wiosny było jak najlepsze. Najważniejsze jest wspieranie w tym okresie odporności organizmu. Najlepsze są preparaty oparte na naturalnych składnikach, jak tran, wyciąg z bzu czarnego, aloesu, jeżówki, czosnku i cebuli. Poza tym wraz z nadejściem wiosny należy ochraniać organizm przed wychłodzeniem i przegrzaniem, dlatego najlepiej ubierać się „na cebulkę”. Terapię można też Apteka Św. Macieja przeprowadzić z użyciem domowych spopl. św. Macieja 9, Wrocław tel. 71 322 09 08 sobów – zaparzyć sobie poniedziałek-sobota: 8-21 herbatkę z sokiem maniedziela i święta: 8-19 linowym, wypić ciepłe 365 dni w roku mleko z miodem, ma7 dni w tygodniu słem i czosnkiem, przy- Dni są coraz dłuższe, do ziemi dociera więcej promieni słonecznych, wzrasta temperatura powietrza, zmienia się rytm dobowy, mamy też do czynienia z nagłymi zmianami pogody. W takich okolicznościach lekko uśpiony i rozleniwiony organizm po zimowej hibernacji musi przestawić się na nowe warunki, a to wiąże się ze zmianami fizjologicznymi. Przyśpiesza nasz metabolizm, oddech, tętno, wzrasta poziom hormonów odpowiedzialnych za dobry nastrój. Nowy rytm pracy dotyczy również układu trawiennego, nerwowego oraz odpornościowego. Zmiany te nadchodzą zwykle nagle i zaraz po spadku sił witalnych, ponieważ w zimie organizm często poddawany był wychłodzeniom, spożywaliśmy mniej witamin, docierało do nas mniej światła słonecznego. Dlatego organizm potrzebuje trochę czasu, by się do nowych warunków zaaklimatyzować. P R gotować sok z cebuli czy z cytryny. Ważne jest, aby dieta była racjonalna, bogata w warzywa i owoce, nie wolno zapominać o zjedzeniu śniadania. Nie mniej ważny jest umiarkowany wysiłek fizyczny w postaci spaceru, porannej gimnastyki itp. oraz odpowiedniej długości odpoczynek nocny. Osłabiony organizm można również wspomóc dostępnymi w aptekach preparatami witaminowymi, które mają za zadanie uzupełnić braki powstałe po zimie. Można sięgnąć po takie, które w swym składzie mają żeń-szeń – dodaje on energii i podnosi nastrój, jednak jest przeciwskazany w przypadku nadciśnienia. Na rozdrażnienie dobra będzie herbatka z melisy lub kozłka lekarskiego, a przy spadku nastroju można zaopatrzyć się w preparaty z dziurawca. Jednak przed ich użyciem najlepiej skonsultować się z farmaceutą, ponieważ roślina ta wykazuje wiele interakcji z innymi lekami, a poza tym może powodować uczulenie na światło słoneczne. Mgr Iwona Napierała (TS) O M O C J A PRZEKAŻ 1% PODATKU - na profilaktykę HIV/AIDS Fundacja przeciwdziała nowym zakażeniom, realizuje programy profilaktyczne, wspiera osoby zakażone HIV. Pomoc swą adresuje do wszytskich w równym stopniu bez względu na tożsamość psychoseksualną czy światopogląd. Prowadzimy jedyny w Trójmieście całoroczny Punkt PKD, gdzie można anonimowo i bezpłatnie wykonać test na HIV. Organizujemy szkolenia edukacyjne HIV/AIDS dla młodzieży szkolnej, akadamickiej i różnych grup zawodowych, turnusy terapeutyczno-integracyjne dla osób seropozytywbych i ich bliskich Jesteśmy organizacją pożadku poblicznego od 2005r. KRS 0000211224, www.domnadziei.org.pl R E K L A M A zaprasza na turnusy rehabilitacyjno-wypoczynkowe Oferujemy: – leczenie sanatoryjne – turnusy rehabilitacyjne – turnusy świąteczne – pobyty turystyczne i weekendowe – spotkania integracyjne – pobyty narciarskie – pobyty wypoczynkowe – odnowę biologiczną Sanatorium Uzdrowiskowe CHEMIK Duszniki-Zdrój ul. Wojska Polskiego 17 tel. 74 862 76 10 www.chemikduszniki.pl e-mail: [email protected] nr 11 | mar zec 2014 15 NA ZDROWIE Miejsce przyjazne seniorowi Właściwy poziom opieki medycznej ma zasadnicze znaczenie dla jakości życia osób starszych. Z powodu braku czasu nie poświęcamy odpowiednio dużo uwagi swoim rodzicom czy dziadkom, którzy zmagają się na co dzień z przypadłościami wieku starszego. W domu często nie jesteśmy w stanie pełnić przez całą dobę trudnej roli opiekuna. Idealnym rozwiązaniem są całodobowe świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze dla osób wymagających stałego dozoru, będących w trudnej sytuacji zdrowotnej. Najlepiej powierzyć to zadanie kompetentnym zakładom opieki zdrowotnej. Jednym z nich, działającym od 10 lat, jest szczycący się wysokimi rekomendacjami Ośrodek Opiekuńczo-Rehabilitacyjny SŁONECZNIKI, położony na północny zachód od Wrocławia – w Obornikach Śląskich. Oferuje on pobyty zarówno krótkoterminowe, świąteczne, jak i długoterminowe – całoroczne i wieloletnie – w zakresie opieki, rehabilitacji oraz zajęć terapeutycznych. Oborniki Śląskie to atrakcyjne miejsce dla seniora. Panuje tu wyjątkowy mikroklimat, którego znane walory wykorzystywane były już w połowie R E Każdego dnia w sali dziennego pobytu odbywają się zajęcia terapeutyczne prowadzone przez fizjoterapeutów, terapeutów zajęciowych i wolontariuszy. W pogodne dni pacjenci korzystają z tarasu, ogrodu i odbywają spacery na świeżym powietrzu. Rehabilitacja jest ściśle związana zarówno z metodami leczenia, jak i rehabilitacją społeczną i psychologiczną. Stosowanie rehabilitacji daje wymierne korzyści w postaci skracania czasu pobytu w Ośrodku, leczenia i powrotu do zdrowia. Pielęgniarki Ośrodka świadczą również nieodpłatnie (w ramach kontraktu z NFZ) usługi w zakresie pielęgniarskiej opieki długoterminowej w domu pacjenta, często pomagając, wyręczając rodzinę, służą rodzinie fachową radą w tych trudnych obowiązkach. Usługi świadczone są na terenie powiatów: wrocławskiego i trzebnickiego. Ośrodek posiada status Zakładu Opieki Zdrowotnej. Wszyscy pracownicy Ośrodka dokładają wszelkich starań i wkładają dużo serca w swoją pracę z pacjentami. Ośrodek świadczy usługi w ramach kontraktu z NFZ. Polecamy – to dobre miejsce dla seniora. (TS) XIX wieku. Ośrodek położony jest w zabytkowym kompleksie parkowym, ma również własny piękny ogród. Stworzony jest dla osób ceniących sobie spokój, domową atmosferę i kameralne otoczenie. W bezpośrednim sąsiedztwie Ośrodka znajdują się: lekarska przychodnia specjalistyczna, kościół, market spożywczy, kiosk z gazetami oraz przystanek komunikacji autobusowej łączącej Oborniki Śląskie z Wrocławiem, Trzebnicą, Wołowem i Brzegiem Dolnym. W pobliżu znajduje się dworzec PKP. Ośrodek stworzony jest dla osób ceniących sobie spokój, domową atmosferę i kameralne otoczenie. Warto uświadomić sobie, że usługi pielęgniarskie są niezbędne i niezastąpione w przypadku, kiedy seniorzy mają problemy z podstawowymi czynnościami albo chcieliby polepszyć swój stan zdrowia i samopoczucie. Ośrodek w Obornikach Śląskich posiada zarówno oddział opiekuńczo-pielęgnacyjny, jak i oddział rehabilitacji. Do oddziału opiekuńczo-pielęgnacyjnego przyjmowani są pacjenci wymagający opieki pielęgniarskiej i medycznej. Całą dobę do ich dyspozycji są pielęgniarki, opiekunki, lekarze interniści. Ponadto udzielane są konsultacje lekarzy: neurologa, chirurga, psychiatry, psychologa, a także stomatologa. K L A OŚRODEK OPIEKUŃCZO-REHABILITACYJNY SŁONECZNIKI M A OPIEKA PIELĘGNACJA REHABILITACJA ZAJĘCIA TERAPEUTYCZNE Zapraszamy do zapoznania się z naszą pełną ofertą na www.vitomed.com.pl; ul. Trzebnicka 43, 55-120 Oborniki Śląskie. Bliższe informacje można uzyskać pod nr tel. 71 310 11 94. 16 nr 11 | mar zec 2014 gdy komuś nagle przestaje bić serce… Szacuje się, że w Polsce z przyczyn związanych z nieprawidłowym działaniem tego narządu umiera ponad 160 tys. osób rocznie. Większość to ofiary nagłego zatrzymania krążenia (nzK). nA zdrOWie R K L Agencja A M A Pomocna (Wrocław i region wrocławski) Potrzebujesz pomocy przy zrobieniu zakupów, przygotowaniu posiłków? Nie możesz zająć się osobą starszą, niepełnosprawną? Nie masz możliwości odebrać swoich pociech z przedszkola? Wśród szerokiego wachlarza naszych usług znajdują się: opieka nad dziećmi opieka nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi asysta osobom niepełnosprawnym kompleksowe usługi opieki nad domem Zadzwoń do nas – nasze opiekunki i nianie służą pomocą! Już od 1993 roku. ul. Młodych Techników 7 53-647 Wrocław tel. 71 792 48 51, tel. kom. 505 900 295 e-mail: [email protected] www.agencjapomocna.pl zapraszamy: pn.-pt. w godz. 10-18 Proponujemy opiekę stałą lub okresową, całodobową lub kilkugodzinną. R E K L A M A A M A ROMAN SZKLARZ NZK to stan, w którym serce przestaje prawidłowo pracować, czego wynikiem jest ustanie krążenia krwi i niedotlenienie organizmu. Po upływie około czterech minut dochodzi do nieodwracalnych zmian w centralnym układzie nerwowym. NZK może zdarzyć się każdemu bez względu na wiek, płeć, stan zdrowia czy styl życia. lekarz internista lek. med. Roman Szklarz – internista Wrocław WIZYTY DOMOWE EKG – USG Internista, specjalista chorób wewnętrznych z wieloletnim stażem oferuje Państwu wizyty domowe. Aedy Są POtrzeBne? Defibrylatory AED to urządzenia, które przywracają normalną pracę serca. Od momentu wystąpienia NZK, z upływem każdej minuty szanse na uratowanie człowieka spadają o 7 do10 proc. Ofiara zatrzymania akcji serca ma tylko 5 proc. szans na przeżycie. Jeżeli zostaną podjęte zabiegi ratunkowe, szanse wzrastają trzykrotnie. Jeśli w pobliżu miejsca wypadku znajdzie się defibrylator i zostanie prawidłowo użyty, szansa na uratowanie życia ludzkiego sięga 70 proc. Defibrylatory instalowane są w zakładach pracy, w szkołach, na lotniskach, urzędach, dworcach kolejowych, w centrach handlowych – w miejscach największych skupisk ludzkich. Sprzęt do zautomatyzowanej defibrylacji może być używany przez każdą osobę będącą świadkiem wypadku. – Poszkodowanego w większości przypadków może uratować tylko natychmiastowo dostarczony do serca impuls elektryczny – defibrylacja. Ważne jest jednak, by nastąpiła ona nie później niż do pięciu minut od zatrzymania krążenia. Dlatego defibrylatory powinny być instalowane przede wszystkim w miejscach użyteczności publicznej, tak aby jak największa liczba osób miała do nich szybki dostęp – mówi Mieszko Skoczylas z Physio-Control. E Godziny pracy: poniedziałek – niedziela 8.00 – 22.00 W nagłych przypadkach również w święta i dni wolne od pracy tel. 607 326 222 R E K L nr 11 | mar zec 2014 17 TO LUBIĘ Post – zanikająca tradycja Wielka Środa następuje, kuchareczka żur gotuje Karnawał karnawałem, ale dogadzanie podniebieniom musi się kiedyś skończyć. Znaczenie postu jest ważne zarówno w religii, obyczaju czy historii, jak i w tradycji kulinarnej, za istotną uznaje się od dawna także jego wartość dla zdrowia. Nie martwmy się – postne kompozycje kulinarne nie muszą być jałowe w smaku czy pozbawione koloru. Żur żurowi nie był równy. Gotowano go na wiele, wiele sposobów. Była to potrawa i królewska, i chłopska. Podawano żur na obiad, którym król Władysław Jagiełło podejmował dostojnych gości. Jadła żur chłopska rodzina, mieszczańska i szlachecka. W południowej Małopolsce i na Podlasiu gotowano go najczęściej z mąki owsianej, na Podlasiu i Lubelszczyźnie – z mąki gryczanej i nazywano „kwaszą”, na pozostałych obszarach Polski najczęściej przygotowywano żur z mąki żytniej. Zawsze kiszono go według tradycyjnych receptur. W zależności od okolic, zupę tę podawano z gotowanym bobem, grochem, kaszą, kluskami lub ziemniakami. Jadano zabielany mlekiem lub śmietaną. Również dziś prawie każdy region Polski ma własny charakterystyczny sposób przyrządzania żuru. Na Dolnym Śląsku jest to np. kaczawski żurek w chlebie albo keselica z komperami, czyli żur łemkowski z ziemniakami. Kiedy post dobiegał końca, w Wielki Piątek żur grzebano. Pogrzeb żuru oznaczał zazwyczaj wylewanie jego dużych ilości na ziemię albo zakopywanie garnka z zupą. Mszczono się i na śledziu, którego wieszano na gałęzi. Była to kara za to, że „przez sześć tygodni panował nad mięsem, morząc żołądki ludzkie słabym posiłkiem swoim” – pisał Jędrzej Kitowicz. Nie urządzajmy dziś śledziowi pogrzebu zgodnie z ludową tradycją. Wykorzystajmy go raczej do przygotowania smacznych i zdrowych dań. To mogą być na przykład śledzie z cebulą w śmietanie, podane z przysmażonymi ziemniakami i różnymi ziołami, rolmopsy, śledzie pod pierzynką, czyli filety z cebulą i jabłkiem polane gęstą śmietaną, lub śledzie opiekane. Polska kuchnia postna wcale nie wyklucza smakowitych potraw. W arystokratycznych domach, a później we wszystkich domach zamożnych, w czasie postów urządzano wyrafinowane i bardzo wystawne uczty. Tyle bowiem było świetnych przepisów zgodnych z wymogami religijnymi, że można było, pomijając mięso i tłuszcze zwierzęce, mieć stół zastawiony daniami zaspokajającymi najbardziej nawet wyrafinowane gusta. Czas Wielkiego Postu rozpoczyna Środa Popielcowa. W dawnej Polsce, punktualnie o północy, przy biciu kościelnych dzwonów, kończyły się zabawy zapustne. Wnoszono ceremonialnie śledzia, a we dworach kolację maślaną zwaną podkurkiem – składającą się z mleka, jajek i śledzi. Zwyczaje postne były dawniej o wiele surowsze niż dziś. Oto jak opisuje je Oskar Kolberg: „Podczas postu nie pija się wódki, nie jada mięsa ani słoniny – pobożniejsi przez post cały, mniej pobożni we środy, piątki i soboty nie pijają mleka, nie jadają z masłem, które zastępuje olej lub po prostu sól”. A Zygmunt Gloger dodaje: „Od śródpościa przestawano spożywać gotowane potrawy, więc powstał na pamiątkę tego zwyczaj tłuczenia w dniu tym starych garnków”. Gospodynie, spotykając się w karczmie w Środę Popielcową, zwykle przynosiły ze sobą przyrządzone w domu postne jadło: pierogi, placki z kartofli zwane „osuchami”, kapustę kwaszoną i raczyły się tymi przysmakami. Przez sześć tygodni postu mięso, tłuszcze, a nawet nabiał i cukier niemal całkowicie znikały ze stołów. Żeby uczciwie spełnić obowiązek powstrzymywania się od jedzenia potraw mięsnych, gospodynie starannie myły i wyparzały garnki, a niepotrzebne patelnie wynosiły z kuchni. „Wielka Środa następuje, kuchareczka żur gotuje” – mówi krakowskie porzekadło. Także w innych regionach gospodynie przygotowywały zaczyn na żur, który stanowił główną postną potrawę. Garnek z żurem obnoszono po wsi, a w karczmie wieszano w widocznym miejscu rybi szkielet, aby wszyscy mieli na uwadze powagę Wielkiego Postu i potrzebę przygotowania się do świąt Wielkiejnocy. R E K L Wielkanoc pod Zieleńcem już od 40 zł/osoba lub z wyżywieniem 65 zł/osoba Ośrodek Wypoczynkowy „Korund” tel. 74 866 95 74, tel. kom. 504 017 092 ul. Świerczewskiego 41, 57-340 Duszniki-Zdrój e-mail: [email protected] www.dwkorund.pl 18 nr 11 | mar zec 2014 • • • • Pstrąg w ziołach 1 wypatroszony pstrąg 1 cytryna 1 łyżka masła sól, różne zioła, np. estragon, bazylia, tymianek Tuszkę, po oskrobaniu i usunięciu ogona, przepołowić wzdłuż, usunąć kręgosłup i natrzeć ziołami wymieszanymi z sokiem z cytryny. Pozostawić w chłodnym miejscu przez dobrą godzinę. Po tym czasie przygotować dwa kawałki folii aluminiowej, posmarować je masłem Ułożyć na środku każdego kawałka folii połówkę ryby, skropić mocno sokiem z cytryny, zawinąć i włożyć do nagrzanego piekarnika. Piec krótko – 10-12 minut – w temperaturze 160-170 st. Celsjusza. Ryba pieczona w folii jest delikatniejsza niż smażona i bardziej soczysta. Upieczoną rybę posypać wiórkami masła. Można ją podać jako przystawkę lub z ziemniakami i surówką. Staropolska kuchnia wymyśliła mnóstwo potraw, które dziś stają się tak bardzo modne, a których dobroczynny wpływ udowodniła współczesna dietetyka i medycyna. Menu bogate w witaminy i minerały było i jest znakomitą kuracją oczyszczającą na przednówku. Sięgnijmy zatem do skarbczyka receptur domowych i przygotujmy dania, które z pewnością posłużą naszemu zdrowiu. To mogą być potrawy z wszelkiego rodzaju kasz, ryżu, warzyw, ziół oraz z różnych gatunków ryb. Smacznego! Barbara Jakimowicz-Klein A M A HOBBY wigilijny symbol np. sadowy ˛ ograniczenie, granica górny pokład statku nauka kolega mistycz- Tomka na Sawyera miasto w Lombardii przeciwnik alpinisty zabijanie dla miesa ˛ cela karna w wiezie˛ niu uszkodzenie ostrza ... Broz Tito do spulchniania ziemi wśród owoców morza mały wandal rodzaj okretu ˛ wojennego Lang, kolarz jasny, żółtawy kolor wiezie ˛ ń nadzorca wielki kamasz sułtanat na Płw. Arabskim może komuś odbić jedyny prezydent ZSRR łaczy ˛ Opole i Szczecin ma macoche ˛ kazespół z Paul, Beata˛ nadyjski Kozidrak wokalista litera grecka perełki z mgiełki ... Costa, piłkarz piele˛ gnowanie Zedong pustelnia kolejka bez torów duże jezioro w Wenezueli szybkie, głośne mówienie zadanie udostepnił ˛ serwis krzyżówkowy szarada.net Wygraj zajęcia jogi w Fabryce Energii Rozwiązania prosimy przesyłać na adres: Regionalny Magazyn Seniora ul. Parkowa 25, pok. 024 61-515 Wrocław lub e-mailem: [email protected] Na autorów rozwiązania krzyżówki czekają darmowe zajęcia jogi w Fabryce Energii (patrz reklama na str. 7) R E K L A M nr 11 | mar zec 2014 A 19 30 do % www.brw.com.pl TANIEJ Oferta promocyjna ważna od 05.03 do 25.03.2014 plac Solidarności Wrocław tel 71 355 65 11, 71 355 52 13 www.manhattanmeble.pl 1. Sprężyny w oparciu i siedzisku pow. spania: 136x193 cm wys./szer./gł.: 91/193/89 cm W promocji tkaniny: 1. M3224G/M5018G; 2. M3223G/M5018G; 3. M3227G/M5019G Automat do rozkładania 2. Ozdobne kontrastowe przeszycia Sofa OLA LUX 3DL 3. 999,- HIT CENOWY 20 RAT NA CAŁY ASORTYMENT • bez pierwszej wpłaty • bez prowizji • bez oprocentowania Promocja „20 rat 0%” trwa od 05.03 do 25.03.2014 r. RRSO kredytu bez ubezpieczenia z możliwością rozpoczęcia spłaty od maja 2014 r. wynosi 0%. Oferta dotyczy wybranych salonów. Regulamin i szczegóły promocji „Spłacaj raty od maja 2014 roku!” dostępne są w salonach Black Red White. Zamawiaj produkty przez www.brw.com.pl