slesin2008_buszewski_szumski

Transkrypt

slesin2008_buszewski_szumski
Miniaturyzacja w technikach separacyjnych
Polimerowe monolityczne fazy stacjonarne
– wytwarzanie i charakterystyka
Michał Szumski, Bogusław Buszewski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii
Katedra Chemii Środowiska i Bioanalityki
ul. Gagarina 7, 87-100 Toruń
e-mail: [email protected]
Rys historyczny
1903 – odkrycie chromatografii przez Michaiła Cwieta; 21 marca – wykład na Uniwersytecie
w Warszawie.
1952 - Martin i Synge – Nagroda Nobla za wprowadzenie chromatografii podziałowej.
1957 – Martin Golay wprowadza kolumny kapilarne do chromatografii gazowej.
1964 – John C. Giddings proponuje zastosowanie takich kolumn w chromatografii cieczowej.
1967 – Csaba Horvath i współ. stosują kolumny o średnicy wewnętrznej 1mm do separacji
rybonukleotydów.
1974 – Victor Pretorius (University of Pretoria) wskazuje na obiecujące możliwości
zastosowania przepływu elektroosmotycznego zamiast pompowania cieczy przez
kolumnę pakowaną. Pierwsze eksperymenty są nieudane, gdyż stosuje się szklane
kolumny o zbyt dużej średnicy wewnętrznej co w przypadku stosowania wysokich
napięć powoduje trudności z odprowadzaniem ciepła z kolumny.
1977 – Daidô Ishii i współpracownicy preparują kolumny teflonowe o średnicy wewnętrznej
0.5 mm i długości 5-30 cm, jako pierwsi tworzą celę przepływową o pojemności 0.10.3 μl z odcinka kapilary kwarcowej. Pierwsze próby analizy gradientowej w skali
mikro.
1978 – Takao Tsuda i Miloš Novotny preparują kolumny przez wyciąganie kolumny szklanej
o 0.25 mm I.D. i 5.5 mm O.D. napakowanej 30 μm ziarnem. Możliwe było otrzymanie
kolumn o dc/dp 2-10, np. dp = 30 μm, dc = 70 μm, L = 12 m.
1985 – Frank Yang – koncepcja chromatografii zunifikowanej GC-SFC-HPLC.
1990 – Andreas Manz i współ. – chromatograf cieczowy w formie chip-u.
1991 – Chipy do CE, CEC, CE z derywatyzacją przed- i pokolumnową.
Lata 80 i 90 – rozwój mikro-HPLC i technik elektromigracyjnych (CE, MEKC, CEC).
Unifikacja HPLC - CEC
Ewolucja kolumn
A
G
B
D
C
E
F
Ewolucja kolumn do chromatografii cieczowej A) Kolumny Cwieta z lat
1903-1908, B) kolumna Sthala, C) klasyczna kolumna analityczna (250 x
4.6 mm ID), D) kolumna o zmniejszonej średnicy „microbore” (250 x 1.0
mm ID), E) kolumna kapilarna ze złączkami (250 mm x 100 μm ID), F)
kolumna preparatywna (250 x 45 mm ID), G) czip COMOSS, collocated
monolithic support structure
Miniaturyzacja w chromatografii oznacza stosowanie kolumn o
coraz mniejszych średnicach.
Początki miniaturyzacji w chromatografii cieczowej sięgają końca
lat ’70. Gwałtowny rozwój rozpoczął się jednak w latach ’90 i
związany był min. z postępami w technologii wytwarzania kapilar
kwarcowych, najważniejszego (i jak dotąd najlepszego) materiału
na mikrokolumny.
dc = 4.6 mm
kolumny
konwencjonalne
dc = 1.0 mm
kolumny o
zmniejszonej
średnicy
dc = 320 μm
dc = 100 μm
kolumny kapilarne
Zalety i wady miniaturyzacji
• Znaczne zmniejszenie zużycia faz
ruchomych i stacjonarnych. Można (i
należy) dozować niewielkie ilości
próbek;
• Stosując mikrokolumny uzyskuje się
większą czułość masową;
• Możliwe jest wytwarzanie i stosowanie
długich kolumn co znacznie zwiększa
rozdzielczość układu separacyjnego
• Możliwość programowania
temperatury;
• Unifikacja – stosowanie jednej
kolumny (kapilary) w różnych
technikach chromatograficznych,
np. HPLC, GC, CE, CEC
• Problemy z preparatyką
kolumn – napełnianie
kolumn oraz ich stabilność,
szczególnie w warunkach
elektrochromatografii
• Problemy z detekcją,
szczególnie
spektrofotometryczną
Unifikacja
Koncepcja Franka Yanga (1985)
F.J. Yang Microbore column chromatography. A unified approach
to chromatography. Marcel Dekker Inc. New York-Basel 1985
Preparatyka kolumn pakowanych
Problemy:
1. Wybór cieczy na
zawiesinę oraz
cieczy pakującej
Pompa
wysokociśnieniowa
2. Wytworzenie
spieków
zabezpieczających
3. Wytworzenie
okienka
detekcyjnego
Trudność
napełnienia
kolumny
wzrasta, gdy:
1. Maleje średnica
ziarna.
2. Maleje średnica
kolumny.
3. Wzrasta długość
kolumny.
Spiek
zabezpieczający
wlotowy
Złoże
Zbiornik na
zawiesinę
Kapilara
0-12V
+
-
?!
Spiek
zabezpieczający
wylotowy
Okienko detekcyjne
Złoża monolityczne
Złoże monolityczne: ciągła, jednolita struktura porowata, w
postaci szkieletu połączeń, sporządzona poprzez polimeryzację
lub zespolenie w inny sposób (spieczenie, osadzenie,
skompresowanie) materiału wewnątrz kapilary posiadająca
własności chromatograficzne.
złoże zbudowane z ziaren
złoże monolityczne (monolith, rod, continuous bed)
Kolumny monolityczne
PUSTA KAPILARA
MODYFIKACJA ŚCIANKI
NAPEŁNIONA
KAPILARA
1. NAPEŁNIANIE
MIESZANINA
POLIMERYZACYJNA
Problem:
dobór monomerów oraz
roztworu porotwórczego tak,
aby otrzymane złoże
posiadało pożądane własności
chromatograficzne
INICJACJA
TERMICZNA
INICJACJA
FOTOCHEMICZNA
POMPA
EOF
MONOLITYCZNA KOLUMNA
KAPILARNA
2. POLIMERYZACJA
3. PŁUKANIE
Wybrane monomery stosowane
podczas wytwarzania złóż
monolitycznych
O
O
OH
O
NH2
OH
O
O
kwas akrylowy, akryloamid i kwas
metakrylowy
O
O
O
O
O
O
SO3H
NH
O
GMA
O
AMPS
metakrylany butylu, laurylu i oktadecylu
O
O
O
O
O
O
O
CN
O
CH3
O
O
TRIM i EDMA
DVB i styren
CH3
N N
CH3
CN
CH3
AIBN - inicjator
Przykładowa synteza
CH3
CH3
O
H2C
O
CH3
Butyl methacrylate (BMA)
60%
2.1 mol
CH3
O
O
H2C
O
(CH2)2
CH2
O
H3C
SO3H
H3C
NH
O
Ethylene glycol dimethacrylate (EDMA)
40%
1 mol
AIBN + EDMA + BMA + AMPS
40/60
CH2
2-acrylamido-2-methyl-1-propanesulfonic acid (AMPS)
0.3%
H2O + 1-propanol + 1,4-butanediol
Polymerization: 60oC for 20h
Zaleta monolitu – stabilność i homogenność złoża
60
8.5 cm
HPLC
50
'8.5 cm'
40
H[ m]
25 cm
CEC
30
150
20
130
110
0
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0,35
0,4
0,45
u [cm /s]
0,5
absorbancja [m AU]
10
90
70
50
30
10
Kolumna monolitczna: metakrylan oktadecylu+EDMA+AMPS,
L = 25cm + 8.5 cm, dc = 100 µm. Synteza: 20h w temp.
75°C.
-10 0
1
2
3
czas [m in]
4
5
6
Etap 1: Modyfikacja powierzchni kapilary
trawienie i silanizacja
1. Trawienie – rozwinięcie powierzchni i zwiększenie ilości grup
silanolowych
2. Silanizacja – przyłączenie dwufunkcyjnego reagenta
(zazwyczaj metakrylanu 3-(trimetoksysilylo)propylu - γ-MAPSu)
O
O
O
O
Si
OH
O
O
O
Si
O
(CH2)3
O
Si
O
Si
O
O
O
Si
OH
+
O
O
Si
O
Si
O
O
OH
O
Si
O
O
(CH2)3
O
O
O
Si
O
Si
O
OH
O
O
Si
O
O
O
Modyfikacja powierzchni kapilary
dlaczego ważna?
1.
Stabilność kolumny – monolit nie może być wypchnięty z kapilary
2.
Sprawność kolumny – przepływ fazy ruchomej przez przestrzenie
martwe między złożem a ścianką pogarsza sprawność kolumny.
γ-MAPS spolimeryzowany w
kapilarze
Monolit nie związany ze ścianką
kapilary
Modyfikacja powierzchni kapilary
trawienie i silanizacja
Procedura
[NaOH]
(M)
Temperatura
(°C)
Czas
(min)
Przemywanie HCl
Suszenie
E1
E2
E3
1
1
0.2
23
120
23
30
180
30
0.1M, 30 min
N
0.2M, 30 min
N2 RT, 1 h
Suszarka 120°C, 1 h
N2 RT, 1 h
Procedura
Rozpuszczal
nik
γ-MAPS
Woda
( % v/v)
Kwas octowy
Temperatura
Czas
DPPH
(pH)
(ºC)
(h)
(% w/v)
Przemywanie
wodą
Suszenie
SM1
SM2
MeOH
MeOH
50
50
Nie
Nie
-
RT
RT
24
24
–
–
Tak
Nie
N2
N2
SE
EtOH
20
5%
5
RT
1
–
Nie
N2
ST1
ST2
Toluen
Toluen
10
10
Nie
Nie
-
RT
120
2
24
–
0.02
Nie
Nie
N2
N2
SW1
SW2
Woda
Woda
0.4
0.4
Tak
Tak
3
3
RT
60
1
20
–
–
Tak
Tak
–
N2
SD1
SD2
DMF
DMF
50
50
Nie
Nie
-
120
120
6
6
0.02
0.02
Nie
Nie
N2
120 °C
SA1
SA2
Aceton
Aceton
50
50
Nie
Nie
-
RT
RT
24
0.5
–
–
Nie
Tak
80 °C
N2
RT – temperatura pokojowa, DPPH – difenylopikrylohydrazyl (inhibitor polimeryzacji)
Przechowywa
nie
24h RT
W wodzie
Eksykator
Modyfikacja powierzchni kapilary
pomiar kąta zwilżania
Publikacje, w których zwrócono
uwagę na efektywność
silanizacji:
Metoda
Stężenie γ-MAPS [% v/v]
A.
B.
C.
D.
50
50
0.4
50
Metanol
Aceton
6mM
CH3COOH
DMF
24
24
24
6
25
25
25
120
-
-
-
0.01%
DPPH
h [cm]
20.6
23.5
17.1
6.8
θ [º]
58.1
53.2
64.1
80.1
Rozpuszczalnik
Czas [h]
Warunki Temperatura
[ºC]
Dodatki
cosθ =
1.
X. Huang, C. Horvath J. Chromatogr. A
788 (1997) 155-164
2.
I. Gusev, X. Huang, C. Horvath J.
Chromatogr. A 855 (1999) 273-290
3.
B. Buszewski, M. Szumski, Sz. Suś
LC·GC Europe 12 (2002) 792
4.
M. Szumski, B. Buszewski J. Sep.
Sci. 27 (2004) 837-842
1 hd ( ρ − ρν ) g
4
γ
Modyfikacja powierzchni kapilary
ocena za pomocą XPS
C 1s lines
4000
C, C-H
intensity [counts/s]
3500
9000
O 1s
intensity [counts/s]
7000
2500
C-OH
2000
-COO
1500
1000
500
before silanization
after silanization
O 1s
8000
3000
0
305,0
300,0
295,0
290,0
285,0
BE [eV]
6000
5000
Si 2p
4000
3000
C 1s
2000
C 1s
1000
0
1000
900
800
700
600
500
400
300
Si 2s
200
Si 2p
100
0
BE [eV]
uzyskane informacje – obecność danego pierwiastka
na powierzchni oraz jego procentowy udział wśród
innych atomów (atomic concentration), w praktyce do
porównań używa się stosunków tych udziałów (np. C/Si)
280,0
275,0
Modyfikacja powierzchni kapilary
test adhezji
1.
Usunąć ca. 7 mm warstwy
poliimidowej w środku ~8 cm
odcinka kapilary o dc=1mm.
2.
Naciągnąć dimetakrylan 1,6hexanodiolu zawierający 1% AIBN.
3.
Umieścić kapilarę w masce
(szczelina 2mm) i zatkać końce.
4.
Przeprowadzić fotopolimeryzację.
5.
Napełnić kapilarę acetonitrylem i
przyłączyć do pompy HPLC.
Obserwować narost ciśnienia i
zanotować przy jakim ciśnieniu
polimer zostanie wypchnięty z
kapilary.
Uzyskana informacja:
• stosując jednostki ciśnienia (MPa)
możemy pokazać jak mocno polimer
jest związany ze ścianką kapilary lub
przylega do niej
Modyfikacja powierzchni kapilary
chropowatość powierzchni
25
25
20
20
15
15
10
10
5
5
0
0
2
4
10
1
2
10
5
0
Profile uzyskane podczas
testu adhezji (badanie
wytrzymałości polimeru na
wypchnięcie z kapilary)….
…i obrazy uzyskane za
pomocą mikroskopu sił
atomowych (AFM)
5
1
2
0
1
Kapilara nietrawiona
2
Kapilara trawiona w 120°C
Modyfikacja powierzchni kapilary
trawienie i silanizacja
ST1
ST2
SA1
SA2
SM1
SM2
SW1
SW2
SD1
SD2
SE
Not silanized
1.5
0.9
E3 E1
Init E2
0.6
28
40
12
50
60
6
70
Theta A
ngle
80
90
0
su
0
re
(M
p
18
a)
22
0.3
Pr
es
C/Si Ratio
1.2
Czynniki wpływające na strukturę monolitycznych
faz stacjonarnych
modyfikacja ścianki
stosunek monomer/monomer sieciujący
stosunek monomery/roztwór porotwórczy
skład roztworu porotwórczego
zawartość inicjatora
Dla polimeryzacji termicznej:
temperatura procesu
Dla fotopolimeryzacji:
ilość energii doprowadzonej do układu (natężenie promieniowania,
czas naświetlania)
rodzaj źródła promieniowania
temperatura?
Fotopolimeryzacja - wady i zalety
☺ Proces
jest bardzo szybki (zazwyczaj 0.5 ÷ 2 h) w porównaniu do
polimeryzacji termicznej (16 - 24 h).
☺ Polimeryzację
można prowadzić w wybranych miejscach kapilary lub
kanału chipu – inne miejsca mogą być zasłonięte.
☺ Proces można prowadzić w różnych temperaturach co ma znaczenie
przy wytwarzaniu polimerów z odciskiem molekularnym.
☺ Ze
względu na szybkość procesu unika się efektów związanych z
grawitacją.
Możliwa jest fotodegradacja polimeru.
Z uwagi na ograniczoną zdolność penetracji promieniowania UV mogą
pojawić się różnice w strukturze monolitu. Z tego względu można
wytwarzać polimery o relatywnie małych średnicach.
Należy stosować kapilary przejrzyste dla promieniowania UV (są dużo
droższe i charakteryzują się mniejszą wytrzymałością mechaniczną).
Wpływ ilości energii dostarczonej podczas
polimeryzacji
4-6-8-12 J/cm2
20 J/cm2
Polimeryzacja przeprowadzona przy:
(A) 2 J/cm2, (B) 6 J/cm2, (C) 20 J/cm2
iD) 50 J/cm2.
• minimalna ilość energii potrzebna do otrzymania dobrego złoża to 3 J/cm2 (przy 2
J/cm2 otrzymano „stopione” ze sobą fragmenty polimeru o słabej wytrzymałości
mechanicznej)
• polimery wytworzone przy 20 J/cm2 były niestabilne podczas separacji co
skutkowało niską powtarzalnością separacji CEC
• wyższe energie (np. 50 J/ cm2) mogą powodować degradację polimeru
V. Augustin, A. Jardy, P. Gareil, M.-C. Hennion J. Chromatogr. A 1119 (2006) 80-87
Wpływ źródła promieniowania
sześć 15W świetlówek UV,
ciągłe naświetlanie
J. Courtois, E. Byström, K. Irgum,
Polymer 47 (2006) 2603
1500 W lampa Xe,
światło pulsujące
Wpływ temperatury
większość złóż monolitycznych otrzymanych w procesie fotopolimeryzacji
syntetyzowano w „temperaturze pokojowej”. Niektórzy badacze starali się
utrzymywać temperaturę poniżej 30°C, z uwagi na nagrzewanie się komory
reakcyjnej od włączonych lamp UV.
Schweitz i współ. prowadzili syntezę MIP w -20 ÷ -27°C
(e.g. L. Schweitz, et al.
Anal. Chem. 69 (1997) 1179)
Courtois et al. stosowali PEG jako składnik roztworu porotwórczego. Aby
uniknąć wytrącania się PEG z mieszaniny była ona podgrzewana do ~45°C
przed wprowadzeniem do kapilary. Z tego samego powodu temperatura
podczas fotopolimeryzacji wynosiła ok. 35°C (nadmuch azotu). (J. Courtois, E.
Byström, K. Irgum, Polymer 47 (2006) 2603)
Zestaw do fotopolimeryzacji
1 – termostat (-20°C ÷ +100°C)
B
A
2 – izolowany wymiennik ciepła
3 – płytka szklana
4 – czujnik temperatury
1
Procedura:
C
4
1. przygotowanie ścianki kapilary;
2. przygotowanie mieszaniny polimeryzacyjnej składającej
się z 40% monomerów (60% BMA + 40% EDMA + 0.3%
AMPS), 60% roztworu porotwórczego (59.55% 1propanol + 30.45% 1,4-butanodiol + 10 % woda) i 2%
BME, przedmuchiwanie azotem przez 10 min.;
3. wprowadzenie mieszaniny do kapilary;
4. polimeryzacja przez 2h po czym przepłukanie kapilary
metanolem;
3
2
P/L [bar/cm]
Własności hydrodynamiczne
45
40
40oC
o
20 C
35
-15oC
o
0
30
o
30oC 10 C
-10 C
o
25
20
15
10
5
0
0
T
[°C]
1
2
3
4
5
6 F [ul/min]
7
- 15
-10
0
10
20
30
40
50
dpore
1.29
1.07
0.72
1.03
0.73
0.97
0.89
0.60
εT
0.74
0.81
0.79
0.86
0.67
0.84
0.95
0.87
[μm]
60
70
Kolumny
nieprzepusz
czalne
Sprawności otrzymanych kolumn
Krzywe Van Deemtera dla otrzymanych kolumn. Substancje testowe:
tiomocznik, benzen. Faza ruchoma: 60/40 ACN/woda, detekcja przy λ = 200 nm.
Separacja alkilobenzenów
kolumna
wytworzona w
temperaturze
T = - 15°C
kolumna
wytworzona w
temperaturze
T = 30°C
Faza ruchoma: 60/40 ACN/H2O, kolejność elucji:
tiomocznik, benzen, toluen, etylobenzen,
propylobenzen, butylobenzen.
Ocena porowatości złóż monolitycznych
W ocenie porowatości złóż monolitycznych stosuje się:
• pomiary powierzchni właściwej (SBET) – wymagana jest próbka
makroskopowa
• rozkład porów metodą intruzji rtęci (MIP)….. – wymagana jest próbka
makroskopowa
• ….lub za pomocą chromatografii wykluczania (SEC) – wykonuje się w
kolumnie, stosuje się THF jako fazę ruchomą (pęcznienie niektórych
polimerów)
• skaningową mikroskopię elektronową (SEM) – można stosować próbkę
makroskopową i monolit w kapilarze
czy rozkład porów w kapilarze odpowiada makroskopowej próbce
dodatkowej? czy intruzja rtęci nie powoduje destrukcji polimeru?
Ocena porowatości złóż monolitycznych
Transmisyjna mikroskopia elektronowa
- TEM
1. Rozkład złoża monolitycznego (struktury
globularne, cylindryczne, itp.) w
przekroju poprzecznym kolumny.
2. Próba oceny porowatości złoża
monolitycznego – porównanie z
porozymetrią rtęciową.
Ocena porowatości złóż monolitycznych
TEM polimerów
Przygotowanie próbki:
• zatopienie w żywicy (Spurr resin)
• usunięcie kapilary kwarcowej za pomocą np. HF
• wykonanie ultracienkich (<100nm) skrawków za pomocą
mikrotomu
• utrwalanie, wybarwianie w celu uzyskania lepszego kontrastu
Ocena porowatości złóż monolitycznych
TEM monolitów – zwiększanie kontrastu
Metakrylan ołowiu – dodany do mieszaniny
polimeryzacyjnej (5.5 mmol GMA + 0.5 mmol Pb(MA)2)
Czerwień rutenowa –
[(NH3)5RuORu(NH3)4ORu(NH3)5]Cl6
dodana do
mieszaniny polimeryzacyjnej
OsO4 4 % roztwór wodny, reakcja ze złożem monolitycznym
w kolumnie przez 5 h
Kwas fosfowolframowy (PTA) 5% roztwory wodne i
etanolowe, 24 h
Ocena porowatości złóż monolitycznych
TEM monolitów
Ru red
Pb(MA)2
Ocena porowatości złóż monolitycznych
TEM monolitów – zwiększanie kontrastu
OsO4
PTA w H2O
PTA w EtOH
Ocena porowatości złóż monolitycznych
TEM monolitów – zwiększanie kontrastu
Podejście 2: Dodatek metakrylanu ołowiu do żywicy (1.8%).
A
B
10µm
C
D
Obrazy TEM:
A. Chromolith (skala 10 µm),
B. TEM1 (skala 5 µm),
C. TEM6 (skala 10 µm)
D. TEM4 (skala 5 µm)
Ocena porowatości złóż monolitycznych
TEM monolitów
Modelowe złoża monolityczne
Monolit
Monomer
Sieciujący
Mon/sieć
Inicjator
Roztwór porotwórczy
32/68
BME
PEG 10000
40/60
GMA
TEGDMA/
TRIM
32/68
BME
PEG 10000 – NMP
30/70
GMA
TEGDMA/
TRIM
32/68
GMA
TEGDMA/
TRIM
32/68
TEM4
GMA
TEGDMA/
TRIM
TEM5
-
TRIM
TEM6
HEMA
EDMA
TEM7
S
DVB
TEM1
TEM2
TEM3
Proporcje
Mon/por
86/14
BME
BME
PEG 10000 –
acetonitryl
30/70
86/14
PEG 10000 – 1-dekanol
30/70
86/14
AIBN
Izooktan – toluen
70/30
40/60
58/42
AIBN
Metanol – heksan
50/50
40/60
50/50
AIBN
Dodekanol – toluen
69/31
21/79
TEM 3
Chromolith
Obróbka obrazów i pomiary
Ocena porowatości złóż monolitycznych
TEM vs porozymetria rtęciowa
Wada: niezgodność z porozymetrią
Zalety:
• możliwość porównywania porowatości
różnych monolitów wytworzonych w
kapilarze,
• możliwość obserwacji i śledzenia
preparatyki np. modyfikacji
zsyntetyzowanych monolitów
• ocena efektów przyściennych związanych
z syntezą złóż monolitycznych w kapilarach
Podsumowanie
• złoża monolityczne mogą stanowić doskonalą alternatywę dla
kolumn
pakowanych,
szczególnie
kapilarnych
(trudność
napełniania kolumn kapilarnych fazą stacjonarną)
• otrzymanie „dobrej” kapilarnej kolumny monolitycznej związane
jest z modyfikacją ścianki kapilary (trawienie i silanizacja)
• podczas fotopolimeryzacji należy kontrolować temperaturę
• oceniając wyniki badań porozymetrycznych należy pamiętać, że
złoże w kapilarze może nie odpowiadać makroskopowej próbce
monolitu
• transmisyjna
mikroskopia
elektronowa
może
dostarczyć
dodatkowych informacji o strukturze złoża zsyntetyzowanego w
kapilarze
Acknowledgements:
prof. Bogusław Buszewski
mgr Paulina Nadolna
Coworkers from Umeå University in Sweden:
prof. Knut Irgum, head of the RPAC (Reactive Polymers in Analytical
Chemistry) group at the Department of Analytical Chemistry
Dr. Julien Courtois
Emil Byström
Dr. Petrus Hemström
Dr. Andrei Shchukarev from Department of Inorganic Chemistry (XPS guy)
Lenore Johannsson from Swedish Defence Research Agency (FOI)
(microtomation and TEM)
Per Hörsted from Department of Medical Biosciences, Pathology (SEM guy)

Podobne dokumenty