Recykling

Recykling
Odpady są jednym z najważniejszych problemów
środowiskowych w Polsce i na świecie.
W Polsce obecnie wytwarza się 135 milionów ton
odpadów.
W tym 124 milionów ton to odpady przemysłowe,
a 11 milionów ton to odpady komunalne.
Średnio każdy Polak wytwarza około 300 kg
odpadów komunalnych rocznie;
w Unii Europejskiej średnio 360-620 kg na osobę
na rok.
Definicja ustawowa recyklingu
Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku
(Dz. U. 2001 r. Nr 62, poz. 628) przez recykling
"rozumie się taki odzysk, który polega na
powtórnym przetwarzaniu substancji lub
materiałów zawartych w odpadach w procesie
produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub
materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o
innym przeznaczeniu, w tym też recykling
organiczny, z wyjątkiem odzysku energii."
Zasada
Zasadą działania recyklingu jest maksymalizacja
ponownego wykorzystania tych samych
materiałów, z uwzględnieniem minimalizacji
nakładów na ich przetworzenie, przez co
chronione są surowce naturalne, które służą do
ich wytworzenia oraz surowce służące do ich
późniejszego przetworzenia.
Założenia recyklingu
Recykling odbywa się w dwóch obszarach:
produkowania dóbr oraz późniejszego
powstawania z nich odpadów.
Założenia recyklingu zmierzają do wymuszanie
odpowiednich postaw producentów
dóbr, sprzyjających produkcji materiałów jak
najbardziej odzyskiwalnych oraz tworzenie
odpowiednich zachowań u odbiorców tych dóbr.
Recykling jest systemem organizacji obiegu
materiałów, które mogą być wielokrotnie
przetwarzane. W skład systemu wchodzą elementy:
• właściwa polityka ustawodawcza państwa sprzyjająca
recyklingowi,
• rozwój technologii przetwarzania odpadów, przede
wszystkim w celu wykorzystania jak największej ich części,
• projektowanie dóbr z możliwie najszerszym
wykorzystaniem w nich materiałów podatnych na
recykling,
• projektowanie dóbr możliwie jednorodnych materiałowo,
co upraszcza ich późniejszy demontaż i segregację
odpadów.
• projektowanie dóbr będących połączeniem różnych
materiałów w taki sposób, aby ich późniejsze
rozdzielenie na elementy zbudowane z jednorodnych
materiałów było maksymalnie ułatwione,
• projektowanie dóbr w taki sposób, aby jak
najwięcej ich części składowych nadawało się do
powtórnego wykorzystania bez przetwarzania lub
przy minimalnych nakładach na doprowadzenie do
postaci pełnowartościowej,
• system oznaczania zarówno opakowań
produktów, jak i elementów składowych tych
produktów, w celu ułatwienia rozpoznawania i
segregacji odpadów.
• edukacja proekologiczna społeczeństwa oraz
promowanie i organizacja zachowań
proekologicznych,
• logistyka sortowania, gromadzenia i odbioru
zużytych dóbr oraz ich elementów składowych,
• przetwarzanie (uprzednio przygotowanych)
odpadów i odzyskiwanie z nich surowców.
Zasada 3R
Zasada 3R: Reduce, Reuse, Recycle
ang., promuje zdrowy dla środowiska styl
życia, konsumpcji dóbr i traktowania odpadów.
Spolszczone: zasada 3U:
Unikaj kupowania zbędnych rzeczy,
Użyj powtórnie,
Utylizuj.
Zasada 3U
• Pierwszy czasownik (ogranicz) przypomina o
możliwości zmniejszenia ilości generowanych
odpadów poprzez ograniczenie konsumpcji
niepotrzebnych produktów - unikaj kupowanie
zbędnych lub niepotrzebnych rzeczy, unikaj
towarów nadmiernie opakowanych
(niepotrzebnie nadmiernie opakowanych).
Zasada 3U
• Drugi (użyj ponownie) przypomina o możliwości
powtórnego wykorzystania produktów
powszechnie uznanych za jednorazowe, co
zmniejsza skalę zanieczyszczeń
środowiska, powstałych zarówno wskutek
efektów ubocznych produkcji jak i akumulacji
śmieci. Odnosi sie do propozycji
ponownego, wielokrotnego wykorzystania
towarów, czasem w zupełnie nowym
przeznaczeniu.
Zasada 3U
• Ostatni czasownik (oddaj do odzysku / recykluj)
mówi co należy zrobić w sytuacji, gdy nie można
zrezygnować z produktu, a powstałego z niego
odpadu nie da się wykorzystać ponownie: należy
go wrzucić do odpowiedniego pojemnika celem
ponownego wykorzystania w produkcji.
Zasada 3U
• Kolejność czasowników nie jest w tym zwrocie
przypadkowa. Największe korzyści dla
środowiska niesie ograniczanie nadmiernej
konsumpcji oraz wielokrotne użycie - czyli jak
najpóźniejsze uznanie produktu za odpad.
Wreszcie ich racjonalne przetwarzanie pomaga
ograniczyć obciążenia środowiska związane z
pozyskaniem produktu z surowców
pierwotnych i wspomnianą wcześniej
akumulacją śmieci.
Gospodarka odpadami
14
ODPADY – niewykorzystane produkty,
pochodzące z bytowej i gospodarczej
działalności człowieka.
Charakter i wielkość wytwarzanych odpadów
zależą przede wszystkim od poziomu życia
ludności, konsumpcji dóbr materialnych,
dostępności surowców i technologii
produkcyjnej oraz postępu technicznego i
świadomości ekologicznej.
15
Zagospodarowanie olbrzymich ilości
odpadów wytwarzanych przez
społeczeństwa przemysłowe jest
poważnym wyzwaniem dla
państwa, województw i
powiatów, jednak przede wszystkim
dla gmin
i przedsiębiorców.
16
Opracowano wiele metod
zagospodarowania odpadów, takich jak
recykling, kompostowanie, spalanie
śmieci.
Mimo to dostęp do wysypiska jest
również niezbędny dopóki gospodarka nie
jest zdolna do wytwarzania produktów
całkowicie poddających się recyklingowi.
Wysypiska wciąż będą budowane
i eksploatowane
17
Podział odpadów ze względu na
pochodzenie:
• odpady przemysłowe
• odpady bytowe (komunalne)
• odpady rolne
18
Klasyfikacja odpadów ze względu na
użyteczność:
• odpady użytkowe (nadają się do
wykorzystania po przetworzeniu)
• odpady nieużytkowe (nie można ich
powtórnie wykorzystać)
19
Systematyka odpadów ze względu na
stan skupienia:
• stałe
• ciekłe (nie zalicza się do nich ścieków)
• gazowe
20
Podstawą każdej klasyfikacji są odpowiednio
dobrane kryteria o charakterze
fizykochemicznym, biologicznym,
technologicznym, ekonomicznym np.:
- źródło pochodzenia – sfera powstawania,
- kryterium surowcowe,
- stan skupienia,
- skład chemiczny,
- toksyczność,
- stopień zagrożenia dla środowiska,
- stopień przydatności (branżowej) do dalszego
wykorzystania.
21
Katalog odpadów
W zależności od miejsca powstawania odpadów
dzielimy je na: komunalne i przemysłowe
Ponadto możemy je podzielić na:
• Odpady niebezpieczne
• Odpady medyczne
• Odpady przemysłowe
• Odpady komunalne
• Odpady rolno-spożywcze
• Odpady opakowaniowe
22
Składowanie odpadów
Tylko około 30% odpadów w stosunku do
wytworzonych jest ponownie przetwarzana.
Rocznie w Polsce składuje się odpady o
wartości ok. 1,6 – 1,8 mld USD.
Potencjalna wartość już składowanych
odpadów szacuje się na ok. 42-48 mld USD.
Źródła: Sebastian Indra „Gospodarka Odpadami w Unii Europejskiej
23
Główne zasady gospodarki odpadami
• Minimalizacja na ile to możliwe, wytwarzania
wszystkich typów odpadów (stałych, ciekłych,
gazowych) u źródła ich powstawania,
szczególnie poprzez zastosowanie
niskoodpadowych technologii.
• Rozwój recyklingu i odzysk odpadów, gdzie ich
powstawanie jest nieuniknione, pod
warunkiem, że jest to do zaakceptowania z
punktu widzenia ekologii.
24
Zapobieganie powstawaniu odpadów
Zasada zapobiegania powstawaniu odpadów jest
priorytetową zasadą w gospodarce
odpadami, każdy kto podejmuje działania
powodujące lub mogące powodować
powstawanie odpadów, powinien takie działania
planować, projektować i prowadzić, tak aby
zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać
ilość odpadów i ich negatywne oddziaływanie na
środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas
i po zakończeniu ich użytkowania.
25
Instalacje biologicznego przetwarzania
odpadów
•
•
•
•
Odpowiednie
parametry procesowe:
Czas trwania procesu
Temperatura
Mieszanie
Intensywność i sposób
napowietrzania w
procesach tlenowych
Procesy:
• Kompostowania
• Fermentacja
• Mechaniczno –
biologiczne
przekształcenia
26
Procesy biologiczne przeznaczone do przetwarzania
czystych, zbieranych selektywnie odpadów ulegających
biodegradacji, pochodzenia komunalnego oraz
przemysłowego nazywane są:
• tlenowe - kompostowaniem, czyli procesem
recyklingu organicznego, którego głównym celem jest
wytworzenie kompostu – produktu, który nie będzie
już odpadem, gdy spełniać będzie kryteria jakościowe
dla nawozów organicznych lub środków
wspomagających uprawę roślin,
• beztlenowe - fermentacją metanową, czyli procesem
recyklingu organicznego, którego głównym celem jest
wytworzenie biogazu oraz przefermentowanego
produktu,
27
Procesy biologiczne przeznaczone głównie do
przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, w
tym odpadów „pozostałych” (po selektywnym zbieraniu
frakcji do odzysku, w tym recyklingu) w celu ich
przygotowania do: ostatecznego składowania, procesów
odzysku, w tym odzysku energii, lub termicznego
unieszkodliwiania (suszenie biologiczne),
Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów (MBP)
obejmuje procesy:
rozdrabniania, przesiewania, sortowania, klasyfikacji i
separacji, ustawione w różnorodnych konfiguracjach w
celu mechanicznego rozdzielenia strumienia
odpadów najczęściej zmieszanych odpadów
komunalnych) na frakcje dające się w całości lub w części
wykorzystać materiałowo lub/i energetycznie oraz na
frakcję ulegającą biodegradacji, odpowiednią dla
biologicznego przetwarzania w warunkach tlenowych lub
28
beztlenowych
Czystsza Produkcja CP
Idea CP kładzie nacisk na ograniczenie
zanieczyszczeń "u źródła", czyli w momencie ich
powstawania w procesie produkcyjnym, zamiast
budowy kolejnych, coraz to nowocześniejszych
oczyszczalni "na końcu rury".
29
Czystsza Produkcja CP
Dla procesów produkcyjnych CP oznacza
oszczędność materiałów, energii, eliminację
toksycznych surowców i redukcję ilości i toksyczności
wszystkich zanieczyszczeń.
Dla produktu strategia CP koncentruje się na
ograniczeniu jego oddziaływania na środowisko w całym
cyklu życia poczynając od pozyskiwania surowca a
kończąc na składowaniu zużytego produktu.
30
Cykl życia produktu
Cykl życia każdego produktu obejmuje
cztery kolejno następujące po sobie etapy:
wytwarzanie, dystrybucję, użytkowanie i
procesy związane z pozbyciem się
odpadów powstałych po zakończeniu
procesu użytkowania.
31
Technologie niskoodpadowe
i bezodpadowe
Technologia bezodpadowa polega na
niedopuszczeniu do powstawania odpadów i na
pełnym, kompleksowym wykorzystaniu surowca.
Stanowi ona ciąg procesów
technologicznych związanych z wydobywaniem i z
kompleksowym przetwarzaniem surowców na
wyroby, zmierzającym do wyeliminowania
odpadów a w razie niemożliwości ich całkowitego
wyeliminowania, zapewniającym ich za
gospodarowanie bez zanieczyszczania środowiska
naturalnego.
32
BAT
Best Available Techniques
Najlepsza dostępna technika - to najbardziej
efektywny oraz zaawansowany poziom
rozwoju technologii i metod prowadzenia
danej działalności, wykorzystywany jako
podstawa ustalania granicznych wielkości
emisyjnych, mających na celu wyeliminowanie
lub, jeżeli nie jest to praktycznie
możliwe, ograniczanie emisji i wpływu na
środowisko jako całość.
33
BAT
• Najlepsza dostępna technika powinna spełniać
wymagania, przy których określaniu
uwzględnia się jednocześnie:
– rachunek kosztów i korzyści,
– czas niezbędny do wdrożenia najlepszych
dostępnych technik dla danego rodzaju instalacji,
– zapobieganie zagrożeniom dla środowiska
powodowanym przez
emisje lub ich
ograniczanie do minimum,
– podjęcie środków zapobiegających poważnym
awariom przemysłowym lub zmniejszających do
minimum powodowane przez nie zagrożenia dla
środowiska.
34
Najlepsza Dostępna Technika
Nie jest wymogiem stosowania
konkretnego rozwiązania
technologicznego ale daje nam mierzalne
parametry ekologiczne i
techniczne, które pozwolą nam na
osiągnięcie maksymalnej możliwej
ochrony środowisk w optymalnych
warunkach ekonomicznych.
35
Odpady komunalne
36
37
Nazwa tworzywa
Przykładowe zastosowanie Zdjęcia produktów
PET (politereftalan etylu)
butelki, wypełniacze do
poduszek
LDPE (miękki polietylen mała gęstość)
Low Density PoliEthylene
folia do miękkich
opakowań spożywczych,
torby na zakupy, worki na
odpady
HDPE (twardy polietylen duża gęstość)
High Density PoliEthylene
pojemniki na filmy do
aparatów fotograficznych,
opakowania do jogurtu
"actimel", nakrętki do
butelek
PVC (polichlorek winylu)
rury wodociągowe,
wykładziny, okna, parapety,
ceraty
38
Nazwa tworzywa
Przykładowe zastosowanie Zdjęcia produktów
PP (polipropylen)
torebki na chipsy,
pojemniki na jogurty,
pojemniki na śmieci
PS (polistyren): spieniona
wersja polistyrenu to
styropian)
tacki do pakowania mięsa,
kubki do gorących
napojów, opakowania
PC (poliwęglan)
płyty CD
39
PET politereftalan etylu
LDPE miękki polietylen mała gęstość
HDPE twardy polietylen duża gęstość
PP polipropylen
PVC polichlorek winylu
PS polistyren
40
41
dr hab. inż. Andrzej Jedrczak, Analiza dotycząca ilości wytwarzanych oraz
zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji
dr hab. inż. Andrzej Jedrczak, Analiza dotycząca ilości wytwarzanych oraz
zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji
Odpady komunalne wytworzone i zebrane
14000
12000
Odpady
wytworzone,
w tys. Mg
10000
8000
6000
Odpady
komunalne
odebrane, w
tys. Mg
4000
2000
0
2005
2006
2007
2008
Opracowano na podstawie dr hab. inż. Andrzej Jedrczak, Analiza dotycząca ilości
wytwarzanych oraz zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji
Masa zebranych selektywnie frakcji odpadów
komunalnych w latach 2004 i 2008
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Opracowano na podstawie dr hab. inż. Andrzej Jedrczak, Analiza dotycząca ilości
wytwarzanych oraz zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji
2004
2008
dr hab. inż. Andrzej Jedrczak, Analiza dotycząca ilości wytwarzanych oraz
zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji
OZE a odpady
Wykorzystanie odpadów jako OZE –
technologie nie termalne
• Fermentacja beztlenowa (biogaz)
• Produkcja etanolu
• Mechaniczna obróbka biologiczna (MBT)
– MBT + fermentacja beztlenowa (AMBT)
– Wytwarzanie paliw z odpadów metodą MBT
• Produkcja biowodoru
OZE z odpadów - zalety
• Przychody ze sprzedaży energii i zielonych
certyfikatów.
• Zagospodarowanie odpadów i ich utylizacja.
• Dodatkowe lokalne źródło ciepła.
• Nowe miejsca pracy.
Według ekspertów Deloitte, w Polsce
zdecydowanie największy potencjał rozwoju
posiada energetyka oparta o biogaz i wiatr.
W przypadku energetyki wodnej, która posiada
obecnie największy udział w produkcji energii
ze źródeł odnawialnych w Polsce, potencjał
rozwoju jest umiarkowany, a w przypadku
dużych elektrowni wodnych, niewielki.
50
Źródło: http://www.egospodarka.pl/30806,Energetyka-odnawialna-a-bariery-w-Polsce,1,39,1.html
51
Cele strategiczne
• Optymalne wykorzystanie wszystkich
technologii wytwarzania energii odnawialnej.
• Rozbudowa Krajowego Systemu
Elektroenergetycznego (KSE).
• Zapewnienie stabilności i przewidywalności
otoczenia regulacyjnego.
• Wykorzystanie środków finansowych
przewidzianych w funduszach unijnych na
rozwój energetyki odnawialnej.
52
Bariery podatkowe
Niejasne zasady opodatkowania – obecnie
obowiązujące przepisy pozostawiają wątpliwości
interpretacyjne, co do opodatkowania budowli
energetycznych podatkiem od nieruchomości. Stawka
tego podatku wynosi 2% wartości początkowej budowli.
W praktyce, firmy energetyczne obciąża często podatek
nie tylko od wartości części budowlanych, ale także od
wartości najbardziej kosztownych elementów, jakimi są
urządzenia montowane na nich – np. turbiny masztów
wiatrowych. Również, inne zagadnienia, specyficzne dla
sektora energetycznego, nie zostały jasno uregulowane
w polskich przepisach.
53
Energetyka wodna
• Realny potencjał ekonomiczny:
18 PJ (5 TWh/rok)
• Elektrownie wodne:
Moc zainstalowana instalacji w 2009 roku:
944,130 MW
• Ilość energii elektrycznej wytworzonej w 2009
roku: 1 616 039,309 MWh
Peta – przedrostek jednostki miary o symbolu P oznaczający mnożnik
1 000 000 000 000 000 = 1015 (biliard).
Tera – przedrostek jednostki miary o symbolu T oznaczający mnożnik
1 000 000 000 000 = 1012 (bilion)
54
Energetyka wodna ma w Polsce największe
tradycje mimo stosunkowo słabych warunków do
rozwoju tej branży.
Zasoby energii wody zależą od dwu czynników:
spadku koryta rzeki oraz przepływów wody. Polska jest
krajem nizinnym, o stosunkowo małych opadach i dużej
przepuszczalności gruntów, co znacznie ogranicza zasoby
tego źródła.
Jednakże pierwsze siłownie wodne na ziemiach
polskich powstały zapewne wcześniej niż struktury
państwa. Świadczą o tym stare nazwy miejscowości oraz
historia zapisów, regulujących przywileje i prawa
wykorzystywania urządzeń wodnych.
55
Zasoby techniczne
dorzecze Wisły
9 270 GWh/a
77,6 %
dorzecze Odry
2 400 GWh/a
20,1 %
280 GWh/a
2,3 %
rzeki Przymorza
56
Rozróżnia się dwa podstawowe typy elektrowni
wodnych wykorzystujących wody śródlądowe
• Elektrownie przepływowe, budowane na
rzekach nizinnych o małym spadku, nie
mają możliwości magazynowania wody i tym
samym regulacji wytwarzanej mocy
elektrycznej.
• Elektrownie regulacyjne są zaopatrzone w
zbiorniki wodne, które pozwalają gromadzić i
magazynować energię wody i przetwarzać ją
na energię elektryczną w dogodnym czasie.
57
W korzystnych warunkach topograficznych
możliwe jest wykorzystanie pływów morza. Ujście
rzeki wpływającej do morza i wysokie jej brzegi
umożliwiają budowę zapory, pozwalającej na
wpłynięcie wód morskich w dolinę rzeki podczas
przypływu i wypuszczeniu ich poprzez turbiny
wodne podczas odpływu.
58
Zalety energetyki wodnej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wytwarzanie "czystej" energii elektrycznej;
zużywanie niewielkich ilości energii na potrzeby własne;
charakteryzują się niewielką pracochłonnością;
energia z MEW może być wykorzystywana lokalnie –
minimalne straty przesyłu;
mogą stanowić awaryjne źródło energii w przypadku
uszkodzenia sieci przesyłowej;
regulują stosunki wodne w najbliższej okolicy;
budowa budowli piętrzącej powoduje powstanie zbiornika
wodnego, który stając się elementem krajobrazu, może
decydować o rozwoju turystyki i rekreacji w danym regionie
oraz zabezpieczać przed niewielkimi powodziami;
pobudzają aktywność w środowisku wiejskim (nowe miejsca
pracy, obiekty towarzyszące);
stanowi zapas mocy do wykorzystania w szczycie
zapotrzebowania na energię;
59
Wady energetyki wodnej
• może powodować zagrożenie powodziowe;
• zmniejszenie naturalnego przepływu wody może
wpłynąć niekorzystnie na istniejącą biocenozę rzeki
(kumulacja glonów pobierających tlen może
prowadzić do masowego śnięcia
ryb, gromadzenia się osadów dennych itd.);
• w przypadku podniesienia poziomu wody może
wystąpić erozja brzegów a także zatapianie
nadbrzeżnych siedlisk lęgowych ptaków;
• lokalne zmiany klimatu
60
http://www.seo.org.pl/pliki/edukacja/Energia_wody_JPG.jpg
61
http://www.seo.org.pl/pliki/edukacja/Energia_wody_JPG.jpg
62
Przerwanie tam w sierpniu 1975 roku w chińskim mieście
Shimantan, Banqiao oraz wielu innych!
Tama miała przetrwać powódź zdarzającą się raz na 500 lat, jednak 6
sierpnia spadło tyle wody, co zazwyczaj w ciągu całego roku. Sprawcą był
tajfun Nina.
8 sierpnia o 12:30 wody zbiornika Shimantan zaczęły przelewać się przez
tamę. Przy 40cm wody przelewających się, tama runęła. 120 milionów
metrów sześciennych wody wypłynęło ze zbiornika w ciągu pięciu godzin
Pół godziny później, zbiornik w
Banqiao, mający przetrwać powódź
zdarzającą się raz na 1000
lat, zawiódł. W ciągu sześciu godzin
ze zbiornika wypłynęło 2 miliardy 300
milionów ton wody.
Zbombardowano 3 kolejne tamy. Fala
powodziowa miała wys. 6 m i szer. 12
km. Zniszczyła 62 tamy, zabiła 26 tys.
osób, a dotknęła 145 tys.
63
Katastrofa w elektrowni wodnej na Jeniseju 17-08-2009
64
Energetyka wiatrowa
• Realny potencjał ekonomiczny: 445 PJ (123,6
TWh)
• Elektrownie wiatrowe:
Moc zainstalowana instalacji w 2009 roku:
666,332 MW[ii]
• Ilość energii elektrycznej wytworzonej w 2009
roku: 499 235,352 MWh
65
Wiatraki
66
http://www.seo.org.pl/pliki/edukacja/Energia_wiatru_JPG.jpg
67
http://www.seo.org.pl/pliki/edukacja/Energia_wiatru_JPG.jpg
68
Biomasa
• Realny potencjał ekonomiczny: 600 PJ (166,7
TWh)
• odpady stałe suche – 166
• biogaz (odpady mokre) – 123
• drewno opałowe (lasy) – 24
• uprawy energetyczne - 287
69
Biomasa
• biomasa,
• biogaz,
• biokomponenty.
70
http://www.seo.org.pl/pliki/edukacja/Energia_biomasy_JPG.jpg
71
http://www.seo.org.pl/pliki/edukacja/Energia_biomasy_JPG.jpg
72
Energetyka geotermalna
• Realny potencjał ekonomiczny:
12,4 PJ (3,44 TWh)(wykorzystany w 12%)
• Moc zainstalowana w Polsce w 2005 roku:
102 MW
73
http://www.seo.org.pl/pliki/edukacja/Energia_geotermalna_JPG.jpg
74
http://www.seo.org.pl/pliki/edukacja/Energia_geotermalna_JPG.jpg
75
Energia geotermalna pozyskiwana jest z wnętrza
Ziemi. Wody geotermalne znajdują się pod
powierzchnią prawie 80% terytorium Polski, w
ilości ok. 6600 km3, a ich temperatura mieści się w
granicach 25-150 ̊C. Zasoby te są dość
równomiernie rozmieszczone na znacznej
powierzchni Polski, co daje możliwość
wykorzystania ich na cele energetyczne
76
Dotychczas w Polsce wybudowano zaledwie cztery
systemy ciepłownicze w oparciu o wykorzystanie
wód geotermalnych - w
Pyrzycach, Zakopanem, Mszczonowie i w
Uniejowie, a kilka dalszych czeka na realizację.
Oprócz zakładów zaopatrujących ludność w
ciepło, istnieją również uzdrowiska wykorzystujące
energię z ciepłych źródeł: Cieplice, Duszniki
Zdrój, Lądek
Zdrój, Ustroń, Konstancie, Ciechocinek.
77
Ze względu na zbyt niskie temperatury energia
geotermalna nie jest w Polsce wykorzystywana do
produkcji prądu elektrycznego, jak ma to miejsce
np. w Islandii.
78
Energetyka słoneczna
• Realny potencjał ekonomiczny:
83 PJ (23 TWh) (wykorzystany w 0,2%)
79
Kolektory słoneczne do ogrzewania wody
Stan Zurek
80
Schemat słonecznej instalacji
przygotowania ciepłej wody użytkowej
A -Kolektor słoneczny,
B- pompa,
C- grzejnik pomocniczy,
D- ciepła woda użytkowa,
E - woda powrotna.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ef/InstalacjaSlonecznaCWU.svg
81
Ogniwa fotowoltaiczne
USAF
http://www.phonosolar.pl/energia-solarna/elektrownie-solarne-dach/
82
Elektrownia słoneczna o mocy 10 kW z
zainstalowanymi silnikami Stirlinga
http://rener.pl/?tag=silnik-stirlinga
83
Zasoby energii słonecznej w Polsce
charakteryzują się przede wszystkim bardzo
nierównomiernym rozkładem czasowym w cyklu
rocznym. 80% całkowitej rocznej sumy
nasłonecznienia przypada na półrocze wiosennoletnie, od początku kwietnia do końca
września, przy czym czas operacji słonecznej w
lecie wydłuża się do 16 godz/dzień, natomiast w
zimie skraca się do 8 godzin dziennie.
84
Roczna gęstość promieniowania słonecznego w
Polsce na płaszczyznę poziomą waha się w
granicach 950 - 1250 kWh/m2
Słońce jest niewyczerpalnym źródłem
energii, ilość energii docierająca w ciągu roku do
powierzchni Ziemi jest wielokrotnie większa niż
wszystkie zasoby energii odnawialnej i
nieodnawialnej zgromadzone na Ziemi razem
wzięte.
85
W poszukiwaniu innej
gospodarki
86
Cel biznesu
Ostatecznym celem biznesu nie jest, a
przynajmniej nie powinno być, tylko robienie
pieniędzy. Nie jest on także wyłącznie systemem
wytwarzania i sprzedawania. Biznes obiecuje
nam zwiększenie dobrobytu ludzkości poprzez
służbę, twórczą inwencję i etyczną filozofię.
• Mleko matek w
krajach
uprzemysłowionych
ma taki skład, że
normy sanitarne nie
dopuściłyby go do
obrotu, gdyby ktoś
chciał je sprzedawać
jako artykuł
spożywczy
• Tym, co się znajduje
w mleku oprócz
mleka i co dławi nasz
układ odpornościowy
jest ni mniej, ni
więcej, tylko przemysł
- jego produkty
uboczne, odpady i
toksyny.
Skutki działań gospodarczych
• przetrzebiliśmy 97 procent dawnych puszcz Ameryki
Północnej;
• każdego dnia rolnicy i hodowcy w USA wyciągają spod
ziemi o 75 miliardów litrów więcej wody, niż spada tam
w postaci deszczu;
• żyła wodna Ogalala, podziemna rzeka płynąca pod
Wielkimi Równinami, większa niż jakikolwiek zbiornik
słodkiej wody na Ziemi, przy obecnym tempie
eksploatacji wyschnie przed upływem
trzydziestu, czterdziestu lat;
• w skali globu co roku tracimy 25 miliardów ton
uprawnej warstwy gleby, a więc tyle, ile znajduje się na
wszystkich polach pszenicznych Australii.
Zagrożenie
• Te dramatyczne straty następują przy
jednoczesnym przyroście liczby ludności w
tempie 90 milionów ludzi rocznie.
• Nasze praktyki gospodarcze niszczą życie na
Ziemi.
• Przy dzisiejszych praktykach wielkich
koncernów żaden rezerwat przyrody, żaden
dziki zakątek ani żadna rdzenna kultura nie ma
szansy przetrwać w warunkach globalnej
gospodarki rynkowej.
Nie da się złagodzić stwierdzenia, że
BIZNES NISZCZY ŚWIAT.
http://www.greenpeace.pl/czarnobyl/
http://www.greenpeace.pl/czarnobyl/index.php?t=6
Źródło:
http://img.interia.pl/wiadomosci/nimg/Skutki_promieniowania_lat_1011696.jpg
Źródło: http://www.greenpeace.pl/czarnobyl/index.php?t=8
Problem Czarnobyla nadal pozostaje aktualny. Dziś planuje się eksportowanie
radioaktywnych odpadów z elektrowni atomowych do miejsc katastrof
nuklearnych, takich jak Majak, Semipalatinsk, a nawet Czarnobyl. Plany te
wspiera Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej pod egidą ONZ.
Przemysł jądrowy cynicznie traktuje mieszkańców tych rejonów, nazywając
ich miejsca zamieszkania "strefą straconą". Zamiast pomagać im w
rozwiązaniu problemów zdrowotnych, gospodarczych i
ekologicznych, będących konsekwencją skażeń radioaktywnych, zachodnie
firmy wolą dbać o własne interesy i eksportować tam coraz więcej
toksycznych odpadów.
Dziewięcioletnia Nastja Eremenko z Budy Kaszlewo na Białorusi, ofiara
katastrofy w Czarnobylu, od sześciu lat żyje z rakiem macicy i płuc. Gdyby cię
spytała: "Dlaczego wysyłacie do mnie odpady atomowe?" - czy mógłbyś
spojrzeć jej w twarz i odpowiedzieć: "Ponieważ żyjesz na Białorusi?". Nie.
Dlaczego więc pozwalamy robić to przemysłowi atomowemu?
Źródło: http://www.greenpeace.pl/czarnobyl/index.php?t=8
Zachodnie zakłady energetyczne i przemysł jądrowy nie śmiałyby nawet
pomyśleć o składowaniu odpadów atomowych na przedmieściach Paryża czy
Helsinek. Robią to jednak w państwach biedniejszych, skazując ich
mieszkańców na życie w strasznych warunkach. Fakt, że takie działania są
tolerowane w XXI wieku jest przerażający- wspólnota międzynarodowa
poniosła klęskę w obronie niewinnych ludzi.
Pięćdziesiąt lat od narodzin przemysłu energii jądrowej, prawdziwą cenę za
nią płacą ubodzy i chorzy, których życie jest naznaczone skutkami
promieniowania.
Prawda jest taka, że elektrownie atomowe są najbardziej efektywne w
pochłanianiu pieniędzy. Ofiary technologii atomowej utraciły jednak coś
więcej niż pieniądze. Odnawialne źródła energii nie zabijają tysięcy ludzi w
przypadku awarii, nie trują też ludzi na co dzień i nie pozostawiają groźnych
zanieczyszczeń na tysiące lat. Świat nie potrzebuje więcej elektrowni
jądrowych - potrzebuje rewolucji w dziedzinie produkcji czystej energii.
Przyroda jest z definicji cykliczna
• W świecie przyrody w zasadzie nie występuje
żaden odpad, który by nie służył za pożywienie
innym systemom żyjącym.
• Gdyby występowały jakieś odpady, nie
przetrwalibyśmy czterech miliardów lat
ewolucji, ponieważ systemy linearne
zużywają i wyczerpują zasoby.
Idylla maleńka taka:
Wróbel połyka robaka,
Wróbla kot dusi niecnota,
Pies chętnie rozdziera kota,
Psa wilk z lubością pożera,
Wilka zadławia pantera.
Panterę lew rwie na ćwierci,
Lwa - człowiek; a sam, po śmierci
Staje się łupem robaka.
Idylla maleńka taka.
Rodoć (Mikołaj Biernacki)
Wpływ związków chloru na rozwój
płodowy dziecka
• już niebawem u każdego nienarodzonego
dziecka na świecie będą występować
nieodwracalne uszkodzenia układu
odpornościowego, wywołane przez wolno
rozkładające się toksyny zawarte w
żywności, powietrzu i wodzie.
CHLOR
•
•
•
•
Dioksyny,
chlorowęglowodory PCB,
freony.
nierozpuszczalne w wodzie,
zakłócenia rozwoju zarodkowego
Związki te są odpadami już od momentu
wyprodukowania.
Nie mogą zostać włączone do cyklu życiowego żadnego
organizmu na Ziemi. Nie mają charakteru
biologicznego, ale raczej „toksykologiczny". Przenikając
do środowiska, stale kumulują się w wodzie, żywności – i
w naszych ciałach.
Inna gospodarka
• Mamy możliwość i szansę stworzenia
gospodarki zasadniczo odmiennej od
obecnej, gospodarki, która będzie
odbudowywać ekosystemy i chronić
środowisko,
a jednocześnie sprzyjać pomysłowości oraz
zapewniać dobrobyt, sensowną pracę i
prawdziwe bezpieczeństwo.
Blokada koncernów
• Drogę ku zmianom blokują wielkie
spółki, które chcą w dalszym ciągu wycinać
lasy na całym świecie i budować elektrownie
węglowe, które przyjmują składowanie lub
wyrzucanie miliardów ton odpadów za
strategię na przyszłość i które wyobrażają
sobie świat jako zbiorowisko farm
przemysłowych, zasilanych chemicznymi
surowcami.
Gospodarka restoratywna
Łączy ekologię i gospodarkę w jednym
równoważonym dziele produkcji i
dystrybucji, naśladującym i wspierającym
procesy naturalne
Narodziny świadomości
Ten nowy model gospodarki proponuje
narodziny świadomej przedsiębiorczości,
uwzględniającej fakt, że wszyscy razem
korzystamy z dóbr przyrody i jesteśmy zdani na jej
łaskę, tak samo jak zależymy od siebie nawzajem i
od własnych codziennych działań
Śmierć narodzin
• Uproszczone ekosystemy nieefektywnie
wykorzystują zasoby,
• Negentropia – skutek życia („robić więcej
mniejszym kosztem” zatem należy naśladować
te procesy),
• Rozrost, a rozwój (organizmy pionierskie).
• Tracimy stabilność i możliwość długiego
trwania w zamian za krótkotrwałą obfitość i
produkcję.
rozwinięcie
Poprzez skomplikowane procesy wymiany składników
odżywczych, gazów oraz informacji dojrzałe systemy
wytwarzają największe ilości biomasy przy najmniejszym
możliwym zużyciu zasobów.
Systemy pionierskie przygotowują grunt dla dojrzalszych
ekosystemów przez to, że stabilizują glebę, zatrzymują
energię, sprowadzają z podglebia pierwiastki śladowe i
chronią teren przed dalszą degradacją.
Kiedy ustali się stadium pionierskie, miejsce pierwszych
kolonistów zajmują stopniowo coraz bardziej złożone
organizmy i relacje. Proces ten postępuje dotąd, aż
powstanie system najlepiej przystosowany do istniejących
warunków.
PKB a koszty postępu
Obserwowaliśmy, jak wskaźniki ekonomiczne
składające się na produkt narodowy brutto
pną się wzwyż, ale jak dotąd nie
sformułowaliśmy ogólnie przyjętego
wskaźnika kosztów postępu, ponoszonych
przez środowisko.
Zmiana wymaga koncentracji na kwestiach
• Co przedsiębiorcy biorą,
• Co tworzą,
• Co wyrzucają.
Gospodarka światowa codziennie zużywa taką
ilość energii, której wytworzenie zajęło Ziemi 10
tysięcy dni.
Inaczej mówiąc, energia słoneczna, gromadzona
przez 27 lat, jest spalana i wyzwalana w
zakładach, samochodach, domach i
gospodarstwach w ciągu 24 godzin.
W pogoni za wzrostem za wszelką cenę
naśladowaliśmy niedojrzały system z
nieograniczonymi zasobami.
Dojrzały system ekonomiczny doceniałby
prastarą puszczę lub dziewicze tereny trawiaste
jako ideał wzrostu jakościowego –
urodzajne, zasobne i dynamiczne, dojrzałe, lecz
wysoko wyewoluowane.
Sofistyka inwestorów
Konstruktorzy i inwestorzy, którzy zawsze potrafią
dostać się na czołówki gazet, by wyrazić swe
oburzenie z powodu wstrzymania budowy
kolejnej zapory ze względu na jakiś gatunek
małży słodkowodnych, muszą teraz odpowiedzieć
na zasadnicze pytanie, pojawiające się za każdym
razem, gdy znika jeszcze jeden gatunek:
Jak zamierzamy powstrzymać utratę naszego
genetycznego dziedzictwa?
Więcej pokory!
Respektowanie ograniczeń oznacza
uznawanie faktu, że świat w swych drobnych
szczegółach jest zróżnicowany bardziej, niż
potrafimy to pojąć; że jest wysoko
zorganizowany dla własnych celów oraz że
wszystkie jego oblicza łączą się ze sobą w
sposób czasami oczywisty, a kiedy indziej tajemniczy i skomplikowany.
Tylko w najpełniejszym kontekście świata takiego, jaki jest nam dany, a nie jaki jest
wynikiem naszej manipulacji - możemy
celebrować swoje człowieczeństwo
i stwarzać prawdziwy dobrobyt.
Odpady
W odróżnieniu od „odpadów" naturalnych
(które w rzeczywistości wcale nie są
odpadami), odpady przemysłowe nie mają
żadnej wartości dla innych organizmów,
a mogą być dla nich śmiertelnie szkodliwe
Mity
• „możemy przyznać, że w przeszłości przemysł
trochę się ufajdał, ale jesteśmy przekonani, że
na przyszłość się poprawi” (sprzątanie w
domu),
• BAT,
• sprzątanie na końcu rury,
• opakowania trwałe przez 400 lat.
Życie prywatne a prawa koncernów
• Przywilej ograniczonej odpowiedzialności spółek
kapitałowych (powoływanie w konkretnym celu).
• Związek świata biznesu z władzą.
• Public relations przemysłu.
• Wpływanie na twórców nowych ustaw i przepisów
poprzez spotkania w ich biurach, w czterogwiazdkowych
restauracjach, na wystawnych przyjęciach i wypadach za
granicę.
• Polityczne hokus-pokus w dużym stopniu zastąpiło
dawny nieelegancki system jawnych łapówek i
zakulisowych umów.
Nałogowa praca
Nałóg jest sposobem na to, by nie czuć.
Ideologię i obyczaje panujące w świecie koncernów
podnieśliśmy do rangi systemu wierzeń, któremu oddajemy
cześć i któremu pozwoliliśmy opanować nasz system polityczny.
Możemy spędzać godzinę tygodniowo w kościele czy
świątyni, ale czterdzieści, pięćdziesiąt albo sześćdziesiąt godzin
spędzamy w miejscu pracy, wykonując zajęcie, które wymaga od
nas - i otrzymuje - więcej poświęcenia niż ktokolwiek czy
cokolwiek poza naszą rodziną (a czasami - włącznie z nią).
Praca, czy też jakaś forma wspólnego trudu, zawsze należała do
elementów definiujących społeczeństwo, ale nigdy przedtem
wyniki pracy nie stały się tak dominującą zasadą organizującą
narody świata.
Korzystna strona znikomości
Jednym z celów ekonomii restoratywnej jest
zapewnienie innowacyjnym opcjom gospodarczym
szansy przetrwania pośród monokultury kapitalizmu
korporacyjnego.
Drobna przedsiębiorczość jest terenem działania
pragmatyków, wynalazców i idealistów, terenem, na
którym mogą oni robić swoje w sposób
jasny, bezpośredni, stwarzający wszystkim równe szanse.
Zasada
W restoratywnej gospodarce przyszłości
podstawową zasadą stosunków między firmą a
klientem będzie przymierze pomiędzy nimi.
Przedsiębiorstwa staną się narzędziami w rękach
klienta; zniknie klient będący biernym
narzędziem handlu.
Przedsiębiorstwa duże i małe, które rozumieją tę
różnicę i dokonują zmian, będą miały w
nadchodzących dziesięcioleciach znacznie
większe szanse na sukces.
Różnice w konsumpcji, kryzys energetyczny w
USA
„Ekologizm" nie może być wyłączną
domeną osób o „podwyższonej wrażliwości
społecznej" albo dobrze wykształconych
Kalundborg (Dania),
współpracują tam ze sobą:
• elektrownia węglowa,
• rafineria ropy,
• firma farmaceutyczna
specjalizująca się w
biotechnologii,
• fabryka okładzin
tynkowych,
• zakłady betoniarskie,
• zakład produkujący
kwas siarkowy,
• miejski zakład
ciepłowniczy,
• gospodarstwo rybne,
• niektóre szklarnie oraz
miejscowe
gospodarstwa rolne
• i inne zakłady.
ELEKTROWNIA
Zaczęło się od tego, że
elektrownia Asnaes w latach osiemdziesiątych zaczęła
zagospodarowywać ciepło odpadowe przenoszone
przez parę. Wcześniej parę skraplano i wypuszczano do
pobliskiego fiordu; teraz para jest przesyłana wprost do
→ rafinerii Statoil i
→ zakładów farmaceutycznych Novo Nordisk.
Elektrownia ogrzewa nadwyżkami ciepła również
→ szklarnie,
→ własne gospodarstwo rybne oraz
→ domy mieszkańców miasta, co pozwala na
wyłączenie 3500 systemów ogrzewania opalanych ropą
RAFINERIA
Produktem ubocznym rafinerii Statoil jest gaz, który
do roku 1991 nie był wykorzystywany ze względu na
nadmierną zawartość siarki. Rafineria zainstalowała
system odsiarczania gazu, który po oczyszczeniu jest
sprzedawany
→ Gyprocowi - fabryce okładzin tynkowych, a także
→ elektrowni (co daje oszczędność 30 tysięcy ton
węgla);
odzyskiwaną siarkę kupuje
→ firma chemiczna Kemira.
ELEKTROWNIA, RAFINERIA,
GOSPODARSTWO RYBNE
W procesie usuwania siarki ze spalin elektrowni
Asnaes powstaje siarczan wapnia, który ma być
sprzedawany
→ Gyprocowi (fabryka okładzin) jako substytut
kopalnego gipsu. Lotny popiół, powstający przy spalaniu
węgla, jest wykorzystywany do
→ budowy dróg i produkcji betonu. Ciepło odpadowe z
rafinerii służy do
→ podgrzewania wody w gospodarstwie
rybnym, dającym 200 ton turbotów i pstrągów
sprzedawanych na rynek francuski, podczas gdy rybie
odchody trafiają → do miejscowych rolników jako
nawóz.
ZAKŁADY FARMACEUTYCZNE
W tym samym czasie Novo Nordisk opracował
technologię przerobu szlamu wytwarzanego w swych
procesach fermentacji na nawóz polegającą na
podgrzewaniu przez godzinę z dodatkiem kredy do
temperatury 90°C, aby pozabijać
mikroorganizmy, które mogły tam pozostać.
System przemysłowy w Kalundborg
woda
ciepło
woda
ciepło
Asneas
(elektrownia węlowa)
para
Lake Tisso
(źródło czystej wody)
Statoil
(rafineria)
gazy
odpady
woda
para
Kemira
(kwas siarkowy)
woda
chłodząca
ciepło
siarka
szklarnie
ogrzewanie dzielnic
gaz
gips
Gyproc
(farby płyt gipsowokartonowe)
ciepło
hodowla ryb
woda
nawóz
osady
Novo Nordisk
(przedsiębiorstwo
farmaceutyczne)
popiół lotny
cement i drogi
[3] Źródło: Birkeland J., Design for sustainability. A sourcebook of Integrated Eco-logical
Solutions, London Sterling, VA 2002, p. 54, na podstawie: Novo Nordisk, cyt. za Woźniak
L., Ziółkowski B., Warmińska A., Dziedzic S., Przewodnik ekoinnowacji, Rzeszów 2008, s. 13.