Sektor kamieni ozdobnych Portugalia jest jednym z głównych

Sektor kamieni ozdobnych
Portugalia jest jednym z głównych światowych producentów kamieni ozdobnych.
Szeroki wybór kamienia naturalnego daje jej znaczącą pozycję na arenie
międzynarodowej. Sektor kamieni ozdobnych, złożony głównie z granitu
i marmuru, obejmuje trzy rodzaje produktów: kamień bloczny, wydobywany z zasobów
geologicznych, płyty (bloki) cięte oraz produkty przetworzone, gdzie płyta jest cięta,
polerowana i pakowana. W Portugalii duże znaczenie dla sektora odkrywkowego ma
również wydobycie i przetwarzanie wapieni i łupków.
Sektor wydobywczy w Portugalii odgrywa znaczącą rolę w krajowej gospodarce
zarówno pod względem wielkości produkcji, jak i wkładu w wartość dodaną brutto
(WDB), zatrudnienia, czy też dynamiki eksportu. W 2012 roku łączna produkcja
osiągnęła 1 mld euro, co stanowi spadek w stosunku do poprzedniego roku
o 9,5%, chociaż średnia roczna stopa wzrostu w latach 2009-12 wyniosła +1,8%.
Rudy metali (np. miedź, cyna, wolfram) stanowiły większość produkcji, tj. 45% całości w
2012 roku, i odnotowały wzrost w ciągu czterech analizowanych lat (średnia roczna
stopa wzrostu w latach 2009-12 wyniosła 17,4%). Całkowita wartość produkcji rud
metali kształtowała się w 2012 roku na poziomie 462,7 mln euro. Minerały
przeznaczone dla potrzeb budownictwa, kategoria, która obejmuje także kamienie
ozdobne, reprezentowały w 2012 roku 31% całkowitej produkcji, mimo to w przeciągu
czterech lat odnotowały duży spadek produkcji (-7,9%, średnia roczna stopa spadku w
latach 2009-12). W 2012 roku ich produkcja osiągnęła wartość 327 mln euro.
Zmniejszona produkcja widoczna jest także w przypadku minerałów przemysłowych
(piasek, żwir, wapienie i margle dla przemysłu cementowego).
Produkcja
Przemysł kamieni ozdobnych (wydobycie i przetwarzanie) należy do najstarszych
w
Portugalii.
Całość
branży
kamieni
ozdobnych
(wydobycie
i przetwarzanie) osiągnęła w 2012 roku poziom produkcji w wysokości 623,4 mln euro
– w tym 140,2 mln euro w zakresie komercyjnej produkcji kopalni odkrywkowych i
483,2 mln euro w zakresie przetwórstwa zakładów kamieni ozdobnych. Komercyjna
produkcja kamieni ozdobnych reprezentowała w 2012 roku 41,4% całkowitej krajowej
produkcji wydobywczej kamieni, utrzymując swój udział w latach 2009-2012 zawsze
powyżej 30%. Wzrost udziału w ciągu ostatnich trzech lat, który zbiegł się ze spadkiem
produkcji, wynika z negatywnej tendencji wzrostu produkcji komercyjnej innych
produktów wydobywczych - (średnia roczna stopa wzrostu 2007-12 -4,5%), rud,
cementu i wapna (-8,9% - średnia roczna stopa wzrostu 2007-12) i minerałów
przemysłowych (-10,8% - średnia roczna stopa wzrostu 2007-12).
Produkcja komercyjna kamieni ozdobnych w 2007-2012 (w mln euro)
176,1
2007
172,9
137,4
132,6
2008
2009
2010
147,4
140,2
2011
2012
Do głównych wydobywanych i przetwarzanych w Portugalii kamieni ozdobnych należą
marmur i granit. Zarówno wydobycie i przetwórstwo poniosły znaczące straty
w wydajności produkcyjnej w ostatnich latach, głównie wskutek światowego kryzysu
gospodarczego i w konsekwencji skurczenia się gospodarki krajowej i europejskiej,
zwłaszcza głębokiej stagnacji sektorów budownictwa i nieruchomości.
Struktura produkcji kopalni odkrywkowych w zakresie kamieni ozdobnych w 2012
(w mln euro, %)
140,2
77,1
37,5
17,9
7,5
Ogółem
Marmur i wapień
Granit ozdobny i
inne kamienie
podobne
Kamienie do
układania kostki
brukowej
Łupki
Udział w całkowitej produkcji
Wkład sektora kamieni ozdobnych w WDB wyniósł w 2011 roku 303,8 mln euro, gdzie
wydobycie stanowiło 41,8% tej wartości a przetwórstwo 58,2%, czyli odpowiednio
126,9 mln euro oraz 176,9 mln euro. Wygenerowana WDB przez segment wydobywczy
kamieni ozdobnych reprezentuje 23,7% w całkowitej WDB krajowego przemysłu
wydobywczego. W przypadku przetwórstwa wkład ten jest znacznie niższy - mniej niż
1% w całkowitej WDB krajowego przemysłu przetwórczego.
Wydobycie kamieni ozdobnych
2009-2011 (w mln euro)
162,9
Przetwórstwo kamieni ozdobnych
2009-2011 (w mln euro)
214,8
143,6
199,7
176,9
126,9
2009
2010
2011
2009
2010
2011
Udział w całkowitym przemyśle wydobywczym / przetwórczym
Wydobywanie kamieni ozdobnych w Portugalii odbywa się właściwie na całym
terytorium tego kraju, mimo to należy podkreślić, iż szczególne skoncentrowanie
wydobycia – 55% - ma miejsce w regionie miast Leiria, Évora i Santarém, gdzie wartość
wydobycia przekracza 20 mln euro.
Pod względem wielkości produkcji prowadzą cztery regiony: Leiria, Porto, Vila Real
i Santarém, odpowiednio 18,2% (460 tys. ton), 16,9% (426,9 tys. ton), 14,3% (361,5
tys.ton) i 13% (327,6 tys. ton). Évora, mimo że zajmuje 2. miejsce pod względem
wartości produkcji, reprezentuje jedynie 6,7% (169,5 ton) jeżeli chodzi o jej wolumen,
co świadczy o wyższej wartości kamieni wydobywanych w tym regionie, w
szczególności marmuru.
Firmy przetwórstwa kamieni ozdobnych w Portugalii osiągnęły w 2012 roku obroty
handlowe na poziomie 483,2 mln euro, najniższe w okresie 2007-2012 (-6,9% - średnia
roczna stopa wzrostu 2007-12). Niestabilność gospodarcza i głęboki kryzys, który
zaistniał w wielu sektorach gospodarki portugalskiej, w tym budownictwie
i nieruchomościach, doprowadził do spowolnienia aktywności istniejących
przedsiębiorstw. Większość tych obrotów pochodzi z produkcji wyrobów z marmuru 63% całości, 329,6 mln euro, a następnie produkcji wyrobów z granitu i wapienia 36,8%, 192,2 mln euro. Prawie cała pozostała wartość odnosi się do produkcji
wyrobów łupkowych 1 mln euro.
Obroty handlowe firm przetwórczych kamieni ozdobnych
2007-2012 (w mln euro)
690,4
683,6
597,6
2007
2008
2009
578,6
2010
523,0
2011
483,2
2012
Udział w całkowitym przemyśle przetwórczym
Jeśli chodzi o zatrudnienie, jest to sektor o dużym znaczeniu pod względem
generowania miejsc pracy, mimo to tracący z roku na rok na liczbie zatrudnionych.
W roku 2012 w działaności odkrywkowej zarejestrowanych było 2598 osób
pracujących, a w 2011 roku 6888 osób zatrudnionych w zakładach przetwórczych.
Spada także liczba kopalni. W latach 2008-2012 zamknęły działalność 138 kopalnie, co
oznacza, że ich liczba spadła z 476 do 338. W okresie tym zmniejszyła się liczba firm
przetwórczych działających w sektorze, o 427, spadając z 2885 do 1858.
Handel zagraniczny
Portugalski przemysł wydobywczy jest szczególnie dynamiczny w zakresie handlu
międzynarodowego, całkowity eksport osiągnął w 2012 roku 854,3 mln euro, z czego
353,3 mln euro dotyczą kamieni ozdobnych i 459,5 mln euro rud metali. Średnia roczna
stopa wzrostu w zakresie całego wydobycia w latach 2005-12 wyniosła 8,9%, przy czym
największy wkład mają produkty energetyczne (średnia roczna stopa wzrostu 2005-12
125,6%), następnie kamienie przemysłowe (średnia roczna stopa wzrostu 2005-12
27,3%).
Portugalski przemysł odkrywkowy jest już tradycyjnie przemysłem eksportowym,
cenionym na całym świecie. W 2013 roku eksport tego sektora wyniósł 372,09 mln
euro, przy średnim wzroście rocznym 6,3% w latach 2005-2013.
Eksport kamieni ozdobnych 2005-2013 (w mln euro)
337,67
330,08
281,13
308,18
353,3
372,09
307,47
523,0
228,77
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Podział eksportu wg rodzaju produktu
24%
55%
10%
11%
Marmur i wapień
Kamień na kostkę brukową
Łupki
Granit i podobne skały
Wskutek kryzysu w kraju i Europie oraz zmian w handlu międzynarodowym, jakie
nastąpiły w ostatnich latach, firmy krajowe zmuszone były wykazać się szczególnymi
zdolnościami adaptacyjnymi, zwłaszcza wobec coraz silniejszej konkurencji i nowych
graczy na rynku, jak Chiny, czy Indie. Faktycznie, kierunki portugalskiego eksportu
kamieni są zróżnicowane. W pierwszej szóstce najważniejszych rynków zbytu znajdują
się Francja, Chiny, Arabia Saudyjska, Hiszpania, Wielka Brytania i Niemcy. Portugalscy
przedsiębiorcy próbują znaleźć alternatywne rynki dla swoich produktów, uczestnicząc
w misjach gospodarczych i w targach – m.in. w Indiach, Polsce czy Rosji. W chwili
obecnej przedsiębiorstwa stawiają na zwiększenie obecności, przede wszystkim na
rynku brazylijskim, angolańskim, tureckim, indyjskim i Arabii Saudyjskiej.
Rynki zbytu portugalskiego eksportu kamieni ozdobnych, o wartości powyżej
2 mln euro (2012, w mln euro)
Francja
67,8
Chiny
56,7
Arabia Saudyjska
33,5
Hiszpania
31,0
Wielka Brytania
21,2
Niemcy
20,9
USA
65,5%
15,2
Angola
12,4
Holandia
11,3
Belgia
8,9
Włochy
8,7
Inne kraje
8,1
Dania
5,9
Szwecja
5,8
Szwajcaria
4,2
Maroko
3,9
Brazylia
2,9
Liban
2,9
Inne kraje UE
2,5
Austria
2,1
Indie
2,6
Bilans handlowy w zakresie sprzedaży portugalskich kamieni ozdobnych jest dodatni
dla wszystkich najważniejszych kategorii kamieni. Z 226,1 mln euro odnotowanych
w 2009 roku saldo wzrosło do 328,9 mln euro w 2013 roku, do czego przyczyniło się
z jednej strony zwiększenie eksportu (7,1% - średnia roczna stopa wzrostu 2009-13 ), a
z drugiej spadek importu w tym samym okresie (-6% - średnia roczna stopa spadku
2009-13). Należy dodać, że większość importu odnosi się do granitów i skał podobnych,
mniej niż 40% odnosi się do marmuru, a pozostała część do łupków i kamienia
brukowego, który reprezentuje mniej niż 1%.
Import kamieni ozdobnych 2009-2013 (w mln euro)
55,2
46,8
2009
2010
45,7
42,2
2011
2012
43,1
2013
Podział importu wg rodzaju produktu
38%
56%
5%
Marmur i inne skały węglanowe
Łupki
Granit i podobne skały
Saldo bilansu handlu zagranicznego w zakresie kamieni ozdobnych
w latach 2009-2013, w mln euro
292,0
311,1
328,9
260,7
226,1
Import
Eksport
Saldo
2009
2010
2011
2012
2013
Zauważalne są wysiłki portugalskiego sektora odkrywkowego w zakresie promowania
jakości produktów, wspierania firm w nieuchronnej restrukturyzacji i zapewniając im
nowe technologie oraz wsparcie w oferowaniu produktów o dużej wartości dodanej,
jak miało to miejsce w przypadku utworzenia marki StonePT.
Istnieje głęboka świadomość, że wartość dodana krajowej produkcji ma możliwość
wzrostu i że wzrost ten jest uzależniony od zdolności przedsiębiorstw do reorganizacji,
profesjonalizacji swojego zarządzania, konkurencyjności i poszukiwania nowych
rynków.
Nowe kierunki działań promują rozwój większych przedsiębiorstw bądź powstawanie
stowarzyszeń i konsorcjów, które zapewniałyby niezbędne zasoby i masę krytyczną,
aby konkurować na rynku światowym.
***
Aneks
Opracowanie wykonane na podstawie Produção de Rochas Ornamentais. Análise
setorial. Espirito Santo Research.
Elżbieta Siuta Correia,
Ekspert POIG, WPHI Lizbona, Listopad 2014