Dział XII. Układ krążenia - biologowisko

UKŁAD KRĄŻENIA
Zadanie 1 (1 pkt.) Objaśnij funkcje komórki pokazanej na rysunku:
Zadanie 5 (1 pkt.) Na schemacie przedstawiono erytrocyty różnych kręgowców, oznaczone
………………………………………………………………………………………………… literami a, b, c. Wskaż literę oznaczającą na schemacie erytrocyt ssaka…………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………...
Zadanie 2 (1 pkt.) W zamkniętym krwioobiegu kręgowca istnieje kilka rodzajów zespoleń
naczyniowych, łączących ze sobą
różne naczynia krwionośne, co
zostało przestawione na
poniższych schematach.
Napisz, który z nich (A, B czy C) jest
ilustracją układu wrotnego np. do
wątroby. ……………………………….….
Zadanie 3 (2 pkt.). Schemat przedstawia() budowę tętnicy:
Podaj z uzasadnieniem dwie cechy budowy tętnicy świadczące
o dobrym przystosowaniu tego rodzaju naczynia krwionośnego
do pełnionych funkcji.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 4 (1 pkt.) Zamieszczony schemat () przedstawi:
a) prawidłowy obraz krwi człowieka
b) obraz krwi człowieka po nieprawidłowej transfuzji
c) obraz krwi człowieka po autotransfuzji
d) obraz skrzepu w miejscu skaleczenia
Zadanie 6 (1 pkt.) Poniżej przedstawiono charakterystykę jednego z elementów morfotycznych
krwi człowieka. Są to wysoce wyspecjalizowane, krótko żyjące komórki, o kształcie dwuwklęsłych
krążków. Po procesie dojrzewania nie mają jądra komórkowego. Biorą udział w transporcie tlenu
z płuc do tkanek.
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Powyższa charakterystyka odnosi się do:
A. płytek krwi. B. limfocytów. C. monocytów. D. erytrocytów.
Zadanie 7 (2 pkt.) Krew człowieka składa się z osocza i elementów morfotycznych, które można
podzielić na trzy podstawowe rodzaje.
a) Podaj nazwę rodzaju komórek krwi, do którego należą limfocyty: ……………………………….………………
b) Określ rolę limfocytów w organizmie człowieka: ……..……………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………
Zadanie 8 (2 pkt.) Na rysunku
przedstawiono schemat układu
krwionośnego człowieka.
a) Podaj, do której części układu
krwionośnego człowieka (krwiobiegu
dużego, czy krwiobiegu małego) należą
obwodowe naczynia włosowate
widoczne na schemacie:
………………….…………………….………………………
…………………………………………..……………………
……………………………………………..……….………..
b) Wymień dwie funkcje pełnione przez
te naczynia na rzecz tkanek:
……………………………………….………………………….………………………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..
……………………………………….………………………….………………………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..
UKŁAD KRĄŻENIA
Zadanie 9 (2 pkt.)Układ grupowy Rh stanowią trzy pary antygenów, z których największe znaczenie
ma antygen D. Krew charakteryzującą się obecnością antygenu D w błonach erytrocytów oznacza
się Rh+, a przy braku tego antygenu Rh–. Niezgodność antygenowa między matką a płodem
dotycząca antygenu D może stanowić przyczynę konfliktu serologicznego (prowadzącego do
hemolitycznej choroby noworodków). W tabeli przedstawiono cztery przypadki układów grupowych
Rh matki i płodu.
b) Wyjaśnij, co oznacza, że oksyhemoglobina jest utlenowaną hemoglobiną.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 12 (3 pkt.) Uczeń postanowił samodzielnie ustalić, jaką ma grupę krwi. W tym celu postarał
się o dwie surowice zawierające izoaglutyniny anty-A i anty-B, spirytus salicylowy, igłę jednorazową,
waciki i szkiełka mikroskopowe. Wyniki swoich obserwacji przedstawił na rysunku.
Grupa krwi matki
Grupa krwi płodu
A
RhRh+
B
Rh+
RhC
Rh+
Rh+
D
RhRhWśród przedstawionych w tabeli przypadków (A-D) zaznacz ten, który może
doprowadzić do konfliktu serologicznego. Uzasadnij odpowiedź:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………
……………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………… Wymień kolejne czynności ucznia poprzedzające wykonanie rysunku. Podaj, jaką ma on
…………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………… grupę krwi.
………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………… ......................................................................................................................................................
……………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………… ......................................................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………… ......................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………… ......................................................................................................................................................
……………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………… ......................................................................................................................................................
…………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………… ......................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………..…..……………………………………………………
Zadanie 13 (1 pkt.) Tlenek węgla (czad) dostając się do organizmu człowieka tworzy z hemoglobiną
Zadanie 10 (2 pkt). Miażdżyca naczyń krwionośnych spowodowana jest, między innymi,
względnie trwały związek. Źródłem czadu mogą być spaliny i dym papierosowy.
gromadzeniem się tłuszczów, głównie cholesterolu, wewnątrz ścian tętnic (powstają tzw. blaszki
miażdżycowe). Zmiany te są przyczyną zwężania się, a czasem całkowitego zamknięcia światła tętnic, Uzasadnij opinię, że ludzie palący papierosy mogą być mniej wydolni fizycznie,
co utrudnia przepływ krwi przez tętnice. Schorzenie to dotyczy też naczyń wieńcowych serca, które niż niepalący.
.......................................................................................................................................................
zaopatrują w krew mięsień sercowy. Uzasadnij pogląd, że miażdżyca naczyń wieńcowych może
.......................................................................................................................................................
doprowadzić do:
.......................................................................................................................................................
Zadanie 14 (2 pkt.) Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposób budowę serca człowieka.
a) niewydolności krążenia.
b) zawału serca.
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
Zadanie 11 (3 pkt.) Schemat ilustruje procesy zachodzące w erytrocytach
a) Określ, gdzie w organizmie zachodzi proces I, a gdzie proces II.
a) Podaj nazwę struktury w sercu człowieka oznaczonej na schemacie literą A.
.......................................................................................................................................................
b) Przedstaw sposób, w jaki struktura A umożliwia sprawny transport krwi przez serce.
.......................................................................................................................................................
UKŁAD KRĄŻENIA
Zadanie 15 (2 pkt). Małopłytkowość to choroba, w której pod wpływem ucisku, nawet bez
wcześniejszego urazu, pojawiają się wybroczyny (siniaki) w skórze i w błonach śluzowych. Najwięcej
ich widać na kończynach i na tułowiu. Pojawiają się też pierścieniowate wylewy krwi w miejscach
nakłuć skóry, nawracające krwawienia z nosa i dziąseł. Mogą też wystąpić krwawienia
do przewodu pokarmowego, krwiomocz i bardzo groźne krwotoki do mózgu. W obrazie krwi
występuje zmniejszona liczba trombocytów (płytek krwi).
a) Podaj nazwę procesu, który ulega zaburzeniu u chorych na wyżej opisaną chorobę.
.......................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij rolę trombocytów w tym procesie.
.......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
Zadanie 20. (1 pkt). Z poniższej listy badań wybierz jedno, które pomoże kardiologowi postawić
diagnozę dotyczącą stanu serca pacjenta. Swój wybór uzasadnij.
1. EEG
2. EKG
3. Ogólne badanie moczu
4. Badanie krwi (morfologia i OB)
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
Zadanie 16. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono zastawki występujące w sercu człowieka (widok
.................................................................................................................................................................
z góry). Podaj jedną różnicę w budowie lewej
Zadanie 21. (2 pkt). Uwzględniając informacje zawarte w poniższym tekście, dokończ schemat w
i prawej zastawki przedsionkowo – komorowej. taki sposób, aby ilustrował zróżnicowanie składu komórkowego i chemicznego krwi.
Określ funkcję, jaką pełnią zastawki.
Krew jest tkanką składającą się z elementów morfotycznych (komórek lub ich fragmentów)
............................................................................... oraz płynnego osocza. Najliczniejszą grupę komórek krwi stanowią krwinki czerwone, transportujące
............................................................................... tlen. Bardzo zróżnicowaną grupą komórek krwi, pełniących funkcje obronne, są krwinki białe. Wśród
............................................................................... nich wyróżniamy między innymi granulocyty i agranulocyty. W krzepnięciu krwi biorą udział płytki
............................................................................... krwi, które są fragmentami komórek. Głównym składnikiem osocza jest woda oraz inne substancje
............................................................................... nieorganiczne i substancje organiczne. Do tych ostatnich substancji należą białka, wśród których
............................................................................... dominują albuminy. Z pozostałych białek, ze względu na pełnione funkcje, na uwagę zasługują
immunoglobuliny i fibrynogen.
Zadanie 17. (2 pkt). Żelazo wchodzi w skład
hemoglobiny, która jest jednocześnie magazynem żelaza dla naszego organizmu. Dzienne
zapotrzebowanie na żelazo dla dorosłego mężczyzny wynosi 15 mg, a dla dorosłej kobiety 18 mg.
Podaj jeden skutek zdrowotny niedoboru żelaza dla organizmu człowieka oraz wyjaśnij, dlaczego
dzienne zapotrzebowanie na żelazo dorosłych kobiet jest większe niż zapotrzebowanie dorosłych
mężczyzn.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 22. (1 pkt). Główna funkcja erytrocytów jest transport tlenu.
......................................................................................................................................................
Wskaż cechę erytrocytów, która nie ma związku z pełniona przez nie funkcja.
Zadanie 18. (1 pkt). Schemat budowy serca A. Nie maja jadra komórkowego.
człowieka. Wyjaśnij, jaką rolę
B. Powstają w szpiku kostnym.
w funkcjonowaniu serca pełnią zaznaczone C. Zawierają barwnik hemoglobinę.
na schemacie struktury.
D. Uzyskują energie w oddychaniu beztlenowym.
.......................................................................
....................................................................... Zadanie 23 (1 pkt). Oto trzy stwierdzenia dotyczące naczyń krwionośnych człowieka.
....................................................................... 1. W ścianach naczyń włosowatych nie występuje warstwa mięśniowa.
....................................................................... 2. Tętnica płucna, tak jak wszystkie tętnice, transportuje krew utlenowaną.
....................................................................... 3. Tętnice, w przeciwieństwie do żył, nie posiadają zastawek.
....................................................................... Zakreśl odpowiedź, w której poprawnie określono słuszność powyższych stwierdzeń.
....................................................................... A. Tylko zdania 1. i 2. są prawdziwe.
B. Tylko zdanie 1. jest prawdziwe.
Zadanie 19. (1 pkt). Spośród wymienionych poniżej, wybranych cech niektórych leukocytów
C. Wszystkie zdania są prawdziwe.
człowieka, wybierz jedną i określ jej znaczenie.
D. Tylko zdania 1. i 3. są prawdziwe.
1. Mogą poruszać się.
2. Mają zdolność fagocytozy.
3. Mogą zmieniać kształt.
UKŁAD KRĄŻENIA
Zadanie 24. (1 pkt). Uporządkuj wymienione rodzaje elementów morfotycznych krwi (krwinek) ze
względu na ich liczbę we krwi zdrowego człowieka, począwszy od najliczniejszych.
trombocyty, erytrocyty, leukocyty
1. ........................................ 2. ....................................... 3. ........................................
Zadanie 25. (3 pkt). Na rysunku przedstawiono przekrój podłużny serca człowieka w jednej z faz jego
pracy.
Na podstawie rysunku wykonaj poniższe
polecenia.
a) Określ, które struktury przedstawionego
serca są w skurczu (wpisz S), a które –
w rozkurczu (wpisz R).
Przedsionki serca ..................................
Komory serca ........................................
b) Określ, które zastawki w sercu są
otwarte (wpisz O), a które – zamknięte
(wpisz Z).
Zastawki przedsionkowo-komorowe
............................................................
Zastawki półksiężycowate
............................................................
c) Zaznacz nazwę naczynia krwionośnego
oznaczonego na rysunku literą X.
A. żyła główna B. żyła płucna
C. tętnica płucna D. aorta
Zadanie 27. (1 pkt). W tabeli przedstawiono dane dotyczące czasu trwania faz pracy komór serca
człowieka przy normalnym oraz przyspieszonym tętnie.
Na podstawie danych z tabeli określ,
na czym polega zmiana w pracy
komór serca, gdy
tętno jest przyspieszone.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 28. (2 pkt). Serce, wyizolowane z organizmu człowieka, np. przeznaczone do transplantacji,
nadal kurczy się rytmicznie, jeżeli zostanie umieszczone w odpowiednich warunkach. Odpowiada za
to układ bodźcowo-przewodzący, zbudowany ze zmodyfikowanych włókien mięśniowych serca.
Na schemacie przedstawiającym budowę serca opisano elementy układu bodźcowo-przewodzącego.
Zadanie 26. (1 pkt). W leczeniu chorób serca coraz częściej przeprowadza się zabiegi wprowadzania
stentów do naczyń wieńcowych. Stent to niewielka „sprężynka”, którą umieszcza się wewnątrz
naczynia krwionośnego za pomocą cewnika zakończonego niewielkim balonem. W miejscu
docelowym balon rozpręża się, powodując rozszerzenie zygzakowatych drucików stentu.
Na schemacie, w sposób uproszczony, przedstawiono przekrój tętnicy człowieka, u którego
stwierdzono miażdżycę, oraz przekrój tego naczynia z wprowadzonym stentem.
a) Zaznacz, który z elementów opisanych na rysunku pełni funkcję nadrzędną
w układzie bodźcowo-przewodzącym serca.
A. węzeł zatokowo-przedsionkowy
B. węzeł przedsionkowo-komorowy
C. pęczek przedsionkowo-komorowy
b) Wyjaśnij, dlaczego działanie układu bodźcowo-przewodzącego zapewnia pracę serca
umieszczonego poza organizmem człowieka.
Wyjaśnij, dlaczego wprowadzenie stentu do tętnicy wieńcowej sprawia, że ryzyko
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
martwicy mięśnia serca się zmniejsza.
................................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
UKŁAD KRĄŻENIA
Zadanie 29. (2 pkt). Schemat przedstawia krążenie krwi w układzie krwionośnym człowieka.
Po analizie powyższego schematu uczeń sporządził notatkę dotyczącą narządów układu
krwionośnego. Niestety popełnił w niej błędy.
Zaznacz dwa błędne zdania oraz dokonaj korekty każdego z nich.
1. Tętnice to naczynia krwionośne, które odprowadzają krew z serca.
2. W tętnicach płynie krew utlenowana.
3. Przez prawą część serca przepływa krew odtlenowana a przez lewą część serca krew utlenowana.
4. Żyły to naczynia krwionośne doprowadzające krew do serca.
5. W żyłach płynie krew odtlenowana.
6. Zastawki znajdujące się w tętnicach nie pozwalają na cofanie się krwi.
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
Zadanie 30. (1 pkt). Spośród wymienionych poniżej, wybranych cech niektórych leukocytów
człowieka, wybierz jedną i określ jej znaczenie.
1. Mogą poruszać się.
2. Mają zdolność fagocytozy.
3. Mogą zmieniać kształt.
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
Zadanie 31. (1 pkt). Z poniższej listy badań wybierz jedno, które pomoże kardiologowi postawić
diagnozę dotyczącą stanu serca pacjenta. Swój wybór uzasadnij.
1. EEG 2. EKG 3. Ogólne badanie moczu
4. Badanie krwi (morfologia i OB)
…………......................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
Zadanie 32. (1 pkt). Dana grupa krwi jest związana z obecnością specyficznych białek na błonie
erytrocytu. Przy niewłaściwym przetoczeniu krwi białka te zachowują się jak antygeny i wywołują
reakcję przeciwciał polegającą na zlepianiu obcych krwinek (aglutynacja).
Do dwóch probówek: pierwszej z surowicą krwi A i drugiej z surowicą krwi B wlano krew
o nieznanej grupie. Nastąpiła aglutynacja w obu probówkach.
Określ grupę krwi, którą wlano do obu probówek.
.................................................................................................................................................................
Zadanie 33. (2 pkt). Poniżej przedstawiono schematy przekrojów poprzecznych przez tętnicę (A) i
żyłę (B).
Na podstawie porównania schematów opisz jedno podobieństwo i jedną różnicę w budowie ścian
tętnicy i żyły.
Podobieństwo: ......................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Różnica: .................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Zadanie 34. (1 pkt). Podaj, na czym polega zmiana w obrazie morfotycznym krwi człowieka
wywołana przez stan zapalny wyrostka robaczkowego.
.......................................................................................................................................................
35. (2 pkt). Wśród naczyń krwionośnych wyróżnia się tętnice, żyły i naczynia włosowate.
Wpisz do tabeli podane poniżej określenia (lub ich oznaczenia cyfrowe) tak, by poprawnie
charakteryzowały tętnicę i żyłę.
1. – ma zastawki, 2. – ma grubą warstwę mięśniową, 3. – wytrzymuje wysokie ciśnienie,
4 –doprowadza krew do serca, 5. – odprowadza krew z serca, 6. – zapobiega cofaniu się krwi.
UKŁAD KRĄŻENIA
Zadanie 36. (1 pkt). Wystąpienie w
Zadanie 38. (3 pkt) Powinowactwo hemoglobiny do tlenu zależy od pH osocza (wzrostu lub spadku
błonie komórkowej erytrocytów
stężenia jonów wodorowych). Na kwasowość osocza wpływa m.in. dysocjacja kwasu węglowego,
wyłącznie antygenu A warunkuje
który powstaje z CO2 i wody pod wpływem enzymu anhydrazy węglanowej i dysocjuje na aniony
grupę krwi A, wyłącznie antygenu B –
wodorowęglanowe i protony. Około 70–75% CO2 jest transportowanych w osoczu w postaci HCO3‾
grupę krwi B. Jednoczesna obecność
(jonu wodorowęglanowego). Na wykresie przedstawiono krzywe wysycenia hemoglobiny tlenem
obu antygenów warunkuje grupę
przy różnym pH osocza krwi człowieka.
krwi AB, a brak jakichkolwiek
antygenów – grupę krwi 0. W osoczu
krwi znajdują się przeciwciała
(aglutyniny) skierowane przeciw
antygenom nieobecnym na
erytrocytach własnego ustroju.
Obecnie nie stosuje się już
bezpośredniego przetaczania
(transfuzji) pełnej krwi (krwinek wraz z osoczem). Gdyby jednak doszło do bezpośredniego
przetoczenia pełnej krwi, to przy niezgodności grup zlepieniu uległyby wyłącznie erytrocyty dawcy.
Na schemacie przedstawiono efekt nieprawidłowego przetoczenia pełnej krwi. Na podstawie
powyższych informacji podaj grupę krwi dawcy oraz biorcy.
Dawca: ......................................................................... Biorca: ...............................................................
Zadanie 37. (1 pkt). Na rysunku przedstawiono schemat budowy serca człowieka.
a) Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis zależności przedstawionej na wykresie.
Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. W sytuacji obniżenia się pH osocza krwi (zwiększa
się / zmniejsza się) powinowactwo hemoglobiny do tlenu, co powoduje, że tlen przyłączony do
hemoglobiny jest (łatwiej / trudniej) odłączany od jej cząsteczki.
W tabeli przedstawiono trzy kolejne fazy pracy serca w czasie jednego cyklu.
b) Wyjaśnij znaczenie przedstawionych właściwości hemoglobiny (zmiany jej powinowactwa do
tlenu) dla wymiany gazowej w tkankach, w których zachodzi intensywne oddychanie tlenowe. W
odpowiedzi uwzględnij procesy zachodzące w tych tkankach.
…………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………
………………...……………………………………………………………………………………………………………...………………………
…………………………………………………………………………...…………………………………………………………………..…………
……………………………………………………………………………………………………………………………….…………...……………
c) Podaj inną niż jon wodorowęglanowy postać, w której jest transportowany CO2 we krwi
człowieka.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………
Na podstawie schematu budowy serca oraz informacji w tabeli przyporządkuj po jednym z
poniższych opisów kierunku przepływu krwi (A, B, C, D) do wyróżnionej fazy pracy serca (I, II, III).
A. Nowa porcja krwi napływa do serca.
B. Krew z przedsionków napływa do komór.
C. Krew z komór przepływa do przedsionków.
D. Krew z komór wypływa z serca.
Faza I ............ Faza II ............ Faza III ............