Program Ochrony Środowiska dla Powiatu
Transkrypt
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu
Tabela 59. ZagroŜenia zasięg: 1-gmina, 2-powiat, 3-region, 4-kraj waga zagadnienia: 1-5 ocena indywidual- w. zm. zas. w. zm. zas. w. zm. zas. w. zm. zas. w. zm. zas. w. zm. zas. w. zm. zas. w. zm. zas. w. zm. zas. w. zm. 7 13 zas. 8 zm. 4 w. 3 zas. 14 zm. 2 w. 12 zas. 5 zm. 1 w. 9 zas. 11 zm. 6 DuŜa liczba miejsc wykazujących przekroczenia normatywnego poziomu hałasu drogowego (dot. takŜe dróg powiatowych). nierozpoznany zakres tranzytowego przewozu drogowego i kolejowego substancji niebezpiecznych Brak efektywnego systemu zagospodarowania odpadów niebezpiecznych Gęsta sieć drogowa ze znacznym udziałem tranzytowych dróg wojewódzkich i krajowych o duŜym natęŜeniu ruchu. Przebieg dróg krajowych przez tereny zabudowy mieszkalnej wielu miejscowości jak: Jarocin, Witaszyce, Kotlin, Jaraczewo itd.. Transgraniczny spływ wód zanieczyszczonych, w szczególności zasilających zbiornik "Roszków" Wzrost zanieczyszczeń spalinami, przy wzrastającym natęŜeniu ruchu drogowego na terenie gęstej zabudowy mieszkaniowej Brak spójnego programu gospodarki odpadami komunalnymi Niedostateczny stopień średniej retencji wód. Zamiar likwidacji Gminnego i Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska Zły stan wałów przeciwpowodziowych rzek Warta i Prosna. Brak spójnego programu gospodarowania poszczególnymi, uŜytkowymi poziomami wodonośnymi Zmniejszenie populacji drobnej zwierzyny łownej. Brak planu ochrony śerkowskoCzeszewskiego Parku Krajobrazowego. Znikoma ilość atestów opryskiwaczy w. 10 Zagadnienia zas. Lp. suma 144 33 57 54 3 4 4 3 3 4 1 5 5 1 4 4 2 5 3 2 5 4 2 4 4 2 4 4 4 3 3 3 5 4 4 5 5 4 5 5 2 5 5 143 35 53 55 3 5 5 4 4 4 2 5 3 3 3 3 2 4 3 3 4 4 2 5 5 2 5 5 4 4 5 2 5 5 3 4 5 3 3 4 2 2 4 143 34 54 55 3 5 5 3 5 5 2 5 5 2 3 3 2 4 3 2 4 4 2 5 4 2 4 4 3 4 4 3 1 4 4 5 5 4 5 5 2 4 4 139 35 53 51 3 4 4 3 3 4 2 4 3 2 3 4 3 5 3 2 3 3 2 4 4 2 4 4 3 4 3 3 5 4 4 5 5 4 5 5 2 4 5 120 32 45 43 2 5 4 3 3 4 3 3 4 3 3 3 3 4 3 3 4 3 3 4 4 3 3 3 2 5 4 3 4 4 2 4 4 2 3 3 120 29 45 46 3 5 5 4 4 4 3 4 4 2 5 3 2 3 3 2 5 5 2 5 5 4 4 4 2 5 5 3 3 4 2 2 4 120 28 45 47 2 4 4 2 5 5 1 3 4 2 4 4 2 4 4 2 5 4 2 4 4 4 5 4 3 1 4 4 5 5 4 5 5 119 27 43 49 3 5 5 3 5 5 3 3 4 2 4 4 2 5 5 2 5 5 3 4 4 2 5 5 2 3 4 3 2 3 2 2 5 114 26 46 42 4 4 4 2 5 2 4 4 1 5 5 2 5 5 4 3 4 1 5 5 4 5 5 4 5 5 2 5 5 103 24 38 41 3 4 4 3 5 5 3 4 3 2 3 4 2 5 5 2 5 5 3 4 4 2 5 5 2 0 3 94 26 33 35 3 4 4 3 5 5 3 3 4 2 4 4 2 1 1 2 5 5 4 4 4 2 1 1 2 3 4 92 27 31 34 3 5 5 3 3 3 2 3 3 3 5 3 4 3 3 3 2 4 3 5 5 3 3 3 3 2 5 79 74 19 17 28 27 32 30 2 2 4 4 4 3 4 2 5 5 5 5 2 3 3 3 4 4 2 2 3 3 4 3 1 2 2 2 3 3 1 2 2 2 3 2 3 3 3 4 3 3 1 1 2 1 3 4 2 3 3 2 3 3 3 1 3 3 3 4 Zagadnienia wytypowane przez starostwo nie ujęte w analizie 201 na zmienność znaczenia czynnika w czasie: 1-traci powoli na znaczeniu 2- niezmienny co do znaczenia 3-zyskuje na znaczeniu 4-gwałtownie zyskuje na znaczeniu 202 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego II DEBATA Wykaz zadań proponowanych do podjęcia w ramach realizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Jarocińskiego 1. Ochrona wód 1.1. Objęcie terenu powiatu siecią kanalizacyjną i innymi systemami zagospodarowania ścieków – Plan Ochrony śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego (POśCzPK), Strategia Rozwoju Powiatu (SRP) 1.2. Budowa zbiornika retencyjnego z funkcją rekreacyjną: Jaraczewo, Wilcza, Góra, Bachorzew, Brzóstków – SRP 1.3. Konserwacje wałów przeciwpowodziowych –SRP 1.4. Kanalizacja gminy Jaraczewo – Strategia Rozwoju Gminy Jaraczewo (SJ) 1.5. Zagospodarowanie brzegów zbiornika w Panience – SJ 1.6. Budowa zbiorników retencyjnych Jaraczewo, Góra – SJ 1.7. Program budowy i konserwacji urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych – SJ, POś-CzPK 1.8. Realizacja programu budowy kanalizacji na terenie obszarów wiejskich Gminy Jarocin – Strategia Rozwoju Gospodarczego Gminy i Miasta Jarocin (SGiMJ) 1.9. Realizacja programu modernizacji i uzupełnienia sieci wodociągowo-kanalizacyjnej w Jarocinie – SGiMJ 1.10. Działania wspierające budowę zbiornika wodnego Lutynia i Bachorzew – Strategia Rozwoju Gminy Kotlin (SK) 1.11. Realizacja programu budowy oczyszczalni ścieków – SK 1.12. Kanalizacja terenu gminy – SK 1.13. Uporządkowanie systemu kanalizacji – Strategia Rozwoju Miasta i Gminy śerków (Sś), POś-CzPK 1.14. Modernizacja i rozbudowa kanalizacji sanitarnej – Sś, POś-CzPK 1.15. Eliminowanie nielegalnego zrzutu ścieków – POś-CzPK 1.16. Budowa oczyszczalni i kanalizacji na terenie Miasta i Gminy Jarocin (zadania WI/01, WI/02, WIO/06-PWiK/02, WI/11, WI/12, WI/13, PwiK/02, WI/15, WI/16) – Wieloletni Plan Inwestycyjny Jarocin (WPI J) 1.17. Prowadzenie przyjaznej środowisku gospodarki na stawach rybnych – POś-CzPK 1.18. Zapewnienie właściwej, z punktu widzenia ochrony ekosystemów dolinnych w obrębie Warty, eksploatacji zbiornika Jeziorsko – POś-CzPK 1.19. Opracowanie programu ochrony wód przed spływem zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych – Polityka Ekologiczna Państwa (PEP) 1.20. Opracowanie bilansów wodno-gospodarczych zlewni, weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych – POŚ WW 1.21. Opracowanie map terenów zalewowych – POŚ WW 1.22. Ochrona terenów zalewowych w planach zagospodarowania przestrzennego – POŚ WW 1.23. Opracowanie map wyznaczających tereny, na których nie wolno lokalizować inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko ze względu na ochronę wód podziemnych – sugestie autorów 1.24. Program zabezpieczenia nieuŜytkowanych studni – sugestie autorów 1.25. Działania mające na celu ograniczenie i eliminowanie wykorzystania wód podziemnych do celów innych niŜ zaopatrzenie ludności oraz potrzeby przemysłu spoŜywczego i farmaceutycznego – standard 1.26. Opracowanie i wdroŜenie systemu informowania społeczeństwa o jakości wody do picia i wody w kąpieliskach – standard 1.27. WdroŜenie przepisów ustaw Prawo wodne i o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków - standard 1.28. Współudział w tworzeniu systemu wymiany informacji, komunikacji i łączności w zakresie ochrony przeciwpowodziowej – standard 1.29. Opracowanie programów ukierunkowanych na ograniczenie ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód ze ściekami komunalnymi o 50%, z przemysłowymi o 30% do roku 2006 – standard 1.30. WdroŜenie systemu taryf za usługi wodno-kanalizacyjne – standard 203 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 1.31. Modernizacja , rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach powyŜej 2000 mieszkańców, sukcesywnie do roku 2010 – standard 1.32. Modernizacja i rozbudowa podczyszczalni oraz oczyszczalni ścieków przemysłowych w celu ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych do roku 2007 – standard 1.33. Budowa stanowisk składowania obornika i zbiorników na gnojówkę, do roku 2010 – standard, POś-CzPK 1.34. Zaprowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków – standard ustawowy 1.35. Instalacja brakujących wodomierzy i zawarcie z korzystającymi z usług wodnokanalizacyjnych nowych umów 1.36. Opracowanie i uchwalenie wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych – standard ustawowy, POś-CzPK, PEP (jakość wody do spoŜycia) 1.37. WdroŜenie nowych przepisów dotyczących jakości wody w kąpieliskach – standard ustawowy 1.38. Hermetyzacja, opomiarowanie, wyposaŜenie w kraty stacji zlewnych nieczystości ciekłych – standard ustawowy 2. Ochrona powietrza 2.1. Gazyfikacja – SJ 2.2. Realizacja programu zmiany ogrzewania węglowego na przyjazne środowisku – SGiMJ 2.3. Promocja ogrzewania gazowego na terenie gminy Kotlin – SK 2.4. Gazyfikacja terenu gminy – SK 2.5. Preferowanie lokalizacji zakładów o „czystych” technologiach – Sś 2.6. Propagowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii – Sś 2.7. Wprowadzanie stref ograniczonego ruchu pojazdów – Sś 2.8. Modernizacja kotłowni – Sś 2.9. Gazyfikacja – Sś 2.10. Modernizacja kotłowni rejonowej PEC/01 – WPI J 2.11. Bilans emisji i imisji na terenie Powiatu dla potrzeb klasyfikacji stref i opracowania programów ochrony powietrza – POŚ WW 2.12. Modernizacja kotłowni w jednostkach organizacyjnych Powiatu – POŚ WW 2.13. Dostosowanie postępowania do klasyfikacji stref pod kątem poziomu substancji w powietrzu i programów jego ochrony – standard ustawowy 3. Gospodarka odpadami 3.1. Stworzenie systemu utylizacji odpadów komunalnych – SRP,, POś-CzPK 3.2. Rozwój systemu segregacji i utylizacji odpadów komunalnych – SJ 3.3. Realizacja programu dokończenia budowy składowiska, segregacja i odzysk surowców wtórnych – SJ 3.4. Racjonalne zagospodarowanie odpadów i ścieków - SK 3.5. Rozwój selektywnej zbiórki odpadów – Sś 3.6. Rozbudowa składowiska odpadów ZGM/01 – WPI Jarocin 3.7. Selektywna zbiórka, transport i recykling odpadów z opakowań – PEP 3.8. Selektywna zbiórka, transport i unieszkodliwianie komunalnych odpadów niebezpiecznych – PEP 3.9. Selektywna zbiórka i kompostowanie odpadów – PEP 3.10. Odzyskiwanie energii z odpadów – PEP 3.11. Zakład selekcji i recyklingu odpadów, w tym niebezpiecznych – PEP 3.12. Związki celowe powołane dla zarządzania systemem gospodarowania odpadami – POŚ WW 3.13. Regionalne zakłady utylizacji odpadów komunalnych - POŚ WW 3.14. Utylizacja odpadów weterynaryjnych – POŚ WW 3.15. Utylizacja padłych zwierząt – POŚ WW 3.16. Przejęcie przewozu wszystkich odpadów przez firmy posiadające zezwolenie – debata 3.17. Podjęcie systematycznej zbiórki odpadów wielkogabarytowych – debata 3.18. WdroŜenie obowiązku składania przez gminy marszałkowi i WFOŚiGW sprawozdań dotyczących recyklingu opakowań – standard ustawowy 3.19. WdroŜenie zakazu składowania opon w całości – standard ustawowy 204 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 3.20. WdroŜenie obowiązku przedsiębiorców uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów i zatwierdzenia programu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi – standard ustawowy 3.21. Uregulowanie formalno-prawnej strony funkcjonowania spalarni odpadów medycznych w Jarocinie – debata 3.22. Unieszkodliwianie odpadów medycznych w oparciu o obiekty w Poznaniu, Lesznie i Koninie – POŚ WW 4. Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi 4.1. Budowa obwodnicy Jaraczewa – SJ 4.2. Podjęcie działań na rzecz budowy obwodnicy Kotlina – SK 4.3. Kontynuacja działań na rzecz budowy obwodnicy Jarocina – debata, POŚ WW 4.4. Opracowanie i wdroŜenie systemu elektronicznych baz danych o stanie akustycznym środowiska oraz podmiotach korzystających z niego – standard 4.5. Opracowanie i wdroŜenie systemu informowania społeczeństwa o stanie klimatu akustycznego – standard 4.6. Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony przed hałasem – standard 4.7. Identyfikacja i sporządzenie wykazu terenów zagroŜonych i obszarów ograniczonego uŜytkowania – standard 4.8. WzmoŜenie działalności kontrolnej – standard 4.9. Kreowanie komfortu akustycznego na terenach o walorach turystycznokrajobrazowych poprzez akty prawa miejscowego – standard 4.10. Opracowanie map akustycznych dla terenów wzdłuŜ ciągów transportowych – standard 4.11. Realizacja zabezpieczeń akustycznych wynikających z programów naprawczych – standard, PEP 4.12. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego tras przebiegu linii elektroenergetycznych poprzez pozostawienie wolnych od zabudowy przestrzeni – standard 4.13. Egzekwowanie prowadzenia pomiarów pól elektromagnetycznych przez właścicieli urządzeń – standard 4.14. WdroŜenie obowiązku uzyskania pozwoleń na emisję pól elektromagnetycznych – standard ustawowy 4.15. WdroŜenie obowiązku ograniczenia szkodliwego wpływu instalacji do obszaru, którego właścicielem jest prowadzący ją – standard ustawowy 5. Ochrona gleby i ziemi 5.1. Zagospodarowanie kopalin – Ŝwiru, piasku, wapna – SJ, PEP (pozyskiwanie zasobów z ich naturalnych siedlisk) 5.2. Zalesianie słabych gruntów – SK, 5.3. Wspieranie powstawania gospodarstw ekologicznych – SK, POś-CzPK 5.4. Propagowanie i wspieranie prawidłowego uŜytkowania gleb – Sś 5.5. Objęcie ochroną gruntów wartościowych dla rolnictwa – Sś 5.6. Rekultywacja wyrobisk po eksploatacji surowców – Sś 5.7. Zabezpieczenie przeciwerozyjne stoków – Sś 5.8. Zalesianie najsłabszych gruntów – Sś 5.9. Zapewnienie wysokiego udziału powierzchni biologicznie czynnej na terenach budowlanych – Sś 5.10. Propagowanie rolnictwa ekologicznego – Sś 5.11. Wyznaczenie granicy polno-leśnej w sposób zapewniający zwartość kompleksów leśnych – POś-CzPK, POŚ WW 5.12. Likwidacja mogilnika – PEP 5.13. Zadania realizowane w ramach Programu Rolno-Środowiskowego dla Woj. Wlkp. – debata 5.14. Wyłączenie z produkcji rolnej zalewanych gruntów połoŜonych w międzywalu – debata 5.15. Podjęcie prac nad oceną wartości potencjału produkcyjnego gleb, ustalenie zasad uŜytkowania gleb – standard 5.16. Zaprowadzenie rejestru gleb wymagających rekultywacji – standard 5.17. Opracowanie i realizacja Powiatowego programu rekultywacji i zalesiania – standard 205 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 5.18. 5.19. 5.20. Rekultywacja nieeksploatownych składowisk – standard Wspieranie poszukiwań kopalin uŜytecznych gospodarczo – standard Weryfikacja miejsc wymagających rekultywacji, poprzez nakłonienie ich do zgłoszenia staroście faktu zanieczyszczenia albo przekształcenia powierzchni ziemi – standard ustawowy 5.21. Opracowanie programu zadrzewień śródpolnych – debata, POś-CzPK 5.22. Opracowanie programu konserwacji i utrzymania parków wiejskich – debata 6. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, katastrofy 6.1. Budowa chodników – SJ 6.2. Budowa ścieŜek rowerowych w Jarocinie – WPI J 6.3. Aktualizacja bezpiecznych tras przewozowych – POŚ WW 6.4. Opracowanie systemu informowania społeczeństwa o nadzwyczajnych zagroŜeniach środowiska – POŚ WW 6.5. Działania na rzecz realizacji zasady przewozu towarów niebezpiecznych koleją – debata 6.6. Zwiększenie kontroli pojazdów mogących przewozić towary niebezpieczne – debata 6.7. Organizacja parkingu, którego część będzie przystosowana dla pojazdów z niebezpiecznymi ładunkami - debata 6.8. Opracowanie wewnętrznych i zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych dla zakładów o zwiększonym i duŜym ryzyku – standard ustawowy, KW PSP 7. Ochrona przyrody i bioróŜnorodności 7.1. Opracowanie inwentaryzacji przyrodniczej – Sś 7.2. Objęcie szczególną ochroną obszarów przyrodniczo najcenniejszych – Sś 7.3. Ochrona krajobrazu w planach zagospodarowania przestrzennego – Sś, POś-CzPK 7.4. Objęcie róŜnymi formami ochrony marginesów ekologicznych i pozostałości ekosystemów w obrębie śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego – POś-CzPK 7.5. Wprowadzenie korekt do planów urządzania lasu w związku z dodatkową ochroną prawną, ewidencja pozostałości ekosystemów wartych ochrony – POś-CzPK 7.6. Renaturalizacja łęgów wierzbowych i topolowych – POś-CzPK 7.7. Ustanowienie uŜytków ekologicznych na terenach starych wyrobisk – POś-CzPK 7.8. Budowa łączników ekologicznych poprzez nasyp kolei relacji Września – Jarocin – POś-CzPK 7.9. Uporządkowanie stanu formalno-prawnego pomników przyrody – POś-CzPK 7.10. Konserwacja drzewostanów alei – POś-CzPK 7.11. Realizacja opracowań ekofizjograficznych dla planów, o których opracowywaniu obwieszczono po 01.01.2001 7.12. WdroŜenie ustawowego obowiązku zapewnienia mieszkańcom moŜliwości korzystania z terenów zieleni i zadrzewień komunalnych – standard ustawowy 7.13. Obsadzenie zielenią terenów przeznaczonych do zagospodarowania w terminie późniejszym – standard ustawowy 8. Edukacja ekologiczna 8.1. Edukacyjne przedsięwzięcia proekologiczne dla młodzieŜy – SRP 8.2. Powszechna edukacja proekologiczna – SK 8.3. Prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania norm ochrony środowiska – Sś 8.4. Edukacja w zakresie zachowania w lasach – POś-CzPK 8.5. WdraŜanie młodzieŜy gimnazjalnej do zabezpieczania pozostałości ekosystemów i dokumentowania stanu i dynamiki biocenoz – POś-CzPK 8.6. Utworzenie subregionalnego ośrodka edukacji przyrodniczej – POś-CzPK 8.7. Wyznaczenie, opisanie i udostępnienie ścieŜek i tras dydaktycznych i turystycznych – POś-CzPK 8.8. Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji nzś – POŚ WW 8.9. Propagowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej – debata, POś-CzPK 8.10. Edukacja mieszkańców w zakresie szkodliwości spalania odpadów i niskiej jakości paliw oraz moŜliwości korzystania z odnawialnych źródeł energii – standard 8.11. PilotaŜowe wdroŜenia w zakresie wykorzystania energii słonecznej i energii biomasy standard 8.12. Edukacja przyrodnicza odwiedzających wytyczone trasy na terenach przyrodniczo cennych, promocja tych tras, pomoc w organizacji odwiedzin ich - debata 206 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 9. Oszczędność energii 9.1. Dokończenie modernizacji oświetlenia ulicznego – SK 9.2. Modernizacja wodociągów, poszukiwanie nowych ujęć wody – SK 9.3. Upowszechnianie wiedzy o stanie środowiska w gminie – Sś 9.4. Kształtowanie postaw proekologicznych – Sś 9.5. Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieŜy – Sś 9.6. Modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę – Sś 9.7. Opracowanie dla wszystkich gmin załoŜeń do planów zaopatrzenia w energię – standard 9.8. Opracowanie powiatowej strategii wykorzystania odnawialnych źródeł energii – standard 10. Ogólne dotyczące wszystkich komponentów środowiska 10.1. WdroŜenie obowiązku ograniczenia szkodliwego wpływu instalacji do obszaru, którego właścicielem jest prowadzący ją – standard ustawowy 10.2. Zdeterminowane egzekwowanie zapisów decyzji administracyjnych dotyczących gospodarczego korzystania ze środowiska – POś-CzPK Wyniki drugiej analizy SWOT ilustrują poniŜsze tabele: 207 Tabela 60. Zadania własne powiatu lp 3 zakres ochr. wód ZADANIA Wykonanie, wraz z postępem budowy kanalizacji wsi, przyłączy odprowadzających ścieki bytowe z nastepujących obiektów: DSP Zakrzew gm. Jarocin; ZSP Tarce gm. Jarocin; Dom Dziecka Góra gm. Jaraczewo; MSW Cerekwica gm. Jaraczewo. Jednostka realizująca Dyrekcje odnośnych jednostek organizacyjnych 2 ochr. wód 1 ochr. wód Budowa instalacji odprowadzania do kanalizacji deszczowej oraz oczyszczania wód opadowych i roztopowych spływających z dróg powiatowych Opracowanie studium planistycznego retencji wód (poprzez budowę zbiorników dolinowych) dla zlewni rzeki Lutynia 1 gosp. odpadami Podjęcie współdziałania z innymi jednostkami samorządu terytorialnego na rzecz racjonalizacji gospodarki odpadami, opracowując uprzednio ponadpowiatowy plan gospodarki odpadami. 1 hałas i PEM 3 hałas i PEM Realizacja zadań modernizacyjnych na drogach powiatowych w oparciu o uprzednio opracowany program i harmonogram prac. Prowadzenie nasadzeń i odnowy zieleni ochronnej przy drogach powiatowych w oparciu o przyjęty uprzednio program.. ochr. wód Realizacja przedsięwzięć z zakresu renowacji oraz wymaganej odbudowy, dla osiągnięcia projektowanych parametrów hydrologicznych, cieków naturalnych. WZMiUW Poznań 1 ochr. powietrza Wymiana instalacji c.o. i c.w.u. oraz kotłów węglowych na gazowe i wykonanie robót termoizolacyjnych w obiektach Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 i 2 w Jarocinie. Dyrekcje Zesp. Szk. Ponadgimn. nr 1 i 2 4 ochr. powietrza Wsparcie przedsięwzięć z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Instytucje, osoby fizyczne i prawne 2 gosp. odpadami 1 o. przyr. i bioróŜn. Wsparcie przedsięwzięć dotyczących usuwania azbestu z obiektów i instalacji budowlanych. Wspieranie oraz popularyzacja inicjatyw podejmowanych na rzecz zwiększenia lesistości terytorium powiatu. 4 208 Zarząd Dróg Powiatowych Źródło finansowania BudŜet Powiatu, PFOŚiGW, inne fundusze BudŜet Powiatu, WFOŚiGW, PFOŚiGW, inne fundusze Właściciele nieruchomości PFOŚiGW, inne fundusze Środki inwestora, PFOŚiGW, fundusze strukturalne, inne fundusze BudŜet Powiatu, PFOŚiGW, fund. strukturalne BudŜet Powiatu, PFOŚiGW, inne fund. Środki inwestora, PFOŚiGW, fundusze strukturalne, inne fundusze BudŜet Powiatu, WFOŚiGW, PFOŚiGW, inne fundusze Środki inwestora,inne fundusze, PFOŚiGW, Środki inwestora, PFOŚiGW, fundusze strukturalne, inne fundusze Zarząd Powiatu BudŜet powiatu Zarząd Powiatu Zarząd Powiatu Zarząd Dróg Po- wiatowyc Zarząd Dróg Po- wiatowych 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 suma 3 11 11 5 11 1 5 1 10 11 1 1 1 9 9 2 5 11 11 11 5 2 11 11 1 160 11 11 2 6 1 10 11 3 11 2 3 2 8 8 4 11 2 11 2 4 3 8 11 11 8 164 2 6 11 1 2 11 11 10 1 1 11 11 11 11 2 1 8 11 4 3 1 11 11 11 7 170 11 11 1 9 11 11 11 5 11 11 4 4 2 11 6 3 8 1 5 5 6 11 1 1 10 170 11 2 11 2 11 3 11 4 6 11 2 9 6 3 7 11 11 11 7 3 3 1 11 2 11 170 6 11 11 11 11 7 11 11 5 11 8 3 3 10 11 4 8 5 3 5 4 6 10 1 11 187 11 3 11 7 11 11 11 11 3 3 7 11 11 2 1 11 5 11 1 3 1 11 11 11 11 190 1 5 10 3 11 11 1 6 11 11 11 11 11 11 5 11 11 11 11 11 3 3 11 1 11 203 11 1 11 11 11 5 11 9 11 11 9 7 7 4 10 11 11 11 11 11 2 7 8 2 3 206 11 9 9 10 11 4 6 11 11 7 11 11 11 11 11 10 11 4 11 2 4 11 2 2 11 212 10 11 11 11 11 11 8 11 2 5 11 5 10 6 11 7 11 2 11 11 6 11 11 1 11 216 1 2 ed. ekol. Prowadzenie masowych, edukacyjnych akcji proekologicznych dla dzieci i młodzieŜy szkolnej: powiatowe konkursy temetyczne, współudział w organizacji akcji regionalnych i ogólnopolskich, popularyzacja proekologicznych działań realizowanych przez struktury Zarząd Powiatu ochr. powietrza Dokonanie wraz z postępem dazyfikacji wsi, wymiany kotłowni węglowych na gazowe w nastepujących obiektach: MSW Cerekwica; Dom Dziecka Góra gm. Jaraczewo; Dyrekcje odnośnych jednostek organizacyjnych Budowa parkingu dla pojazdów powypadkowych oraz czasowo wycofanych z ruchu drogowego, ze szczególnym uwzględnieniem przewoŜących towary niebezpieczne. 2 bezp. chem.biol., awarie bezp. chem.biol., awarie 2 o. przyr. i bioróŜn. Popularyzacja, inicjowanie i podejmowanie działań na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego 1 3 ochr. powietrza 2 bezp. chem.biol., awarie bezp. chem.biol., awarie hałas i PEM 1 o. gleby i ziemi 5 3 2 ed. ekol. 3 ed. ekol. 5 ochr. wód Podejmowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej i ratownictwa. Prowadzenie działań na rzecz poprawy efektywności ogrzewania poprzez "termomodernizacje" obiektów będących we władaniu Powiatu Jarocińskiego Współudział w tworzeniu systemów wymiany informacji i łączności w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Opracowanie planu operacyjnego zabezpieczenia przeciwpowodziowego z uwzględnieniem ochrony środowiska dla terenów zagroŜonych powodzią. Wsparcie działań na rzecz prawidłowego zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki w fermach zwierząt gospodarskich. Prowadzenie badań kontrolnych poziomu hałasu komunikacyjnego przy drogach powiatowych. Dokonanie aktualizacji rejestru gruntów zdegradowanych oraz opracowanie programu ich rekultywacji. Wprowadzenie, poprzez włączenie do programów nauczania szkół ponadgimnazjalnych, zajęć z zakresu stanu i ochrony lokalnego środowiska przyrodniczego przy współudziale przedstawicieli pozarządowych organizacji proekologicznych. Popularyzacja wśród rolników zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. Prowadzenie monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Zarząd Powiatu Komenda Powiat. Państwowej StraŜy PoŜarnej WODR Poznań, prowadzacy gospodarstwa rolne Dyrekcje odnośnych jednostek organizacyjnych PFOŚiGW BudŜet Powiatu, WFOŚiGW, PFOŚiGW, inne fundusze BudŜet powiatu, fund. strukturalne, PFOŚiGW, inne fundusze BudŜet powiatu, inne fundusze, PFOŚiGW, Środki inwestora, PFOŚiGW, inne fundusze BudŜet Powiatu, WFOŚiGW, PFOŚiGW, fund. strukturalne, inne fundusze Zarząd Dróg Po- wiatowyc BudŜet powiatu Środki inwestora, fund. strukturalne, PFOŚiGW BudŜet Powiatu, PFOŚiGW Zarząd Powiatu BudŜet powiatu, Zarząd Powiatu 0 Dyrekcje Szkół Ponadgimnazjal -nych Zarząd Powiatu WIOŚ Poznań BudŜety szkół, PFOŚiGW BudŜet powiatu BudŜet Powiatu, 11 11 4 11 11 11 3 11 11 11 10 11 4 11 11 10 10 3 11 11 4 9 3 3 11 217 11 11 11 8 11 11 11 2 11 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 3 4 11 2 2 221 8 11 7 4 11 2 11 8 11 11 5 11 11 11 11 11 5 11 11 11 4 11 11 2 11 221 9 4 11 11 11 11 11 11 11 10 11 11 11 1 8 11 11 11 6 1 5 11 11 1 11 221 11 7 5 11 11 11 11 11 11 6 11 6 11 7 11 11 5 11 11 11 4 11 11 2 5 223 4 11 11 11 11 11 2 11 9 8 11 10 11 11 11 11 11 11 11 11 2 5 7 4 9 225 11 8 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 9 11 3 6 6 11 11 11 2 11 11 4 4 229 11 11 8 11 11 11 11 11 7 11 6 11 5 11 11 5 10 11 11 11 11 11 11 3 6 237 5 11 11 11 11 6 7 11 11 9 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 3 11 11 3 11 242 7 11 11 11 11 11 9 11 11 4 11 8 11 11 11 8 11 11 11 11 10 11 4 11 11 248 11 10 6 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 10 11 11 11 4 10 11 1 11 250 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 11 11 11 11 11 2 11 11 2 11 251 11 11 11 11 3 11 11 7 4 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 9 11 11 254 209 4 210 bezp. chem.biol., awarie Sporządzanie analiz stanu, wybranych komponentów środowiska z dokonaniem oceny zakresu występujących zagroŜeń oraz opracowanie niezbędnych programów naprawczych. WyŜsze uczelnie, specjalistyczne jednostki organiz WFOŚiGW, PFOŚiGW, inne fundusze Środki inwestora, fund. strukturalne, PFOŚiGW, inne fundusze 11 11 11 11 11 11 4 11 8 11 11 11 11 11 11 9 11 11 11 11 11 11 11 5 11 257 Tabela 61. Zadnia koordynowane lp zakres ZADANIA 1 hałas i PEM 3 ochr. wód 5 hałas i PEM 4 ochr. wód 1 o. przyr. i bioróŜn. Budowa obwodnicy m. Jarocin w ciągu drogi krajowej nr 11. Budowa dolinowych zbiorników retencyjnych:"Lutynia" z tamą w m. Wilcza gm. Kotlin,"Bachorzew" gm. Jarocin, Kotlin,"Brzóstków" wariant. "Podlesie" gm. śerków,"Góra" gm. Jaraczewo,"Jaraczewo" gm. Jaraczewo. Modernizacja dróg krajowych i wojewódzkich, w szczególności dla poprawy płynności ruchu na terenach zabudowanych. Budowa urządzeń oczyszczających i doczyszczających ścieki przemysłowe wprowadzane do wód lub do ziemi oraz do instalacji zbiorowego odprowadzenia ścieków. Prowadzenie prac zadrzewieniowych i zalesieniowych na gruntach o niskiej przydatności rolniczej z preferencją tworzenia przeciwerozyjnych pasów ochronnych z maksymalnie moŜliwym udziałem drzewostanu miododajnego. Budowa, rozbudowa i modernizacja, w terminie do końca 2007 roku, urządzeń słuŜących do oczyszczania ścieków przemysłowych celem eliminacji i ograniczenia ilości odprowadzanych ładunków substancji niebezpiecznych Budowa obwodnicy m. Jarocin łączącej drogi krajowe nr 11,12 i 15. Podejmowanie przedsięwzięć z zakresu odbudowy zdekapitalizowanych systemów melioracji wodnych szczegółowych. Wymiana, źródeł energii cieplnej zasilanych paliwem nieodnawialnym na urządzenia, o mniejszym stopniu negatywnego oddziaływania na środowisko Budowa obwodnicy m. Jaraczewo w ciągu drogi krajowej nr 12. Budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków na terenach o zabudowie rozproszonej. Budowa instalacji odprowadzania do kanalizacji deszczowej oraz oczyszczania wód opadowych i roztopowych spływających z dróg wojewódzkich i krajowych Podejmowanie działań celem wykorzystania, do celów bytowych i gospodarczych, alternatywnych źródeł energii. Wykonanie działań dla spełnienia wymogów, w tym z zakresu ochrony środowiska, przez przyszpitalną spalarnię odpadów medycznych. Modernizacja lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Warta Budowa obwodnicy m Witaszyce i Kotlin w ciągu 9 2 ochr. wód hałas i PEM 1 ochr. wód 4 ochr. powietrza hałas i PEM 5 ochr. wód 6 ochr. wód 2 ochr. powietrza 1 1 3 3 gosp. odpadami o. gleby i ziemi hałas i Jednostka realizująca Źródło finansowania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 suma GDDKiA Poznań 1 1 11 1 1 1 11 2 4 3 3 11 11 11 11 1 8 11 3 1 3 1 11 11 11 144 WZMiUW Poznań 4 11 11 7 4 11 5 3 1 1 1 11 5 11 2 4 10 11 11 1 5 5 11 11 1 158 Właściwe zarządy dróg 11 2 11 8 11 6 4 11 6 11 6 3 11 6 11 6 11 11 7 2 11 4 11 5 5 191 Zakłady, przedsiębiorcy 11 4 11 6 5 11 11 11 2 9 11 1 1 11 7 5 10 11 11 11 11 11 11 1 11 205 Właściciele nieruchomości 8 11 4 11 1 11 6 11 7 2 9 6 11 9 8 8 11 1 11 11 11 11 6 11 11 207 Zakłady, przedsiębiorcy 11 10 11 3 2 1 11 11 11 10 11 11 11 11 11 11 10 11 11 2 3 6 11 4 3 208 GDDKiA Poznań 11 11 11 11 11 11 9 9 5 11 4 11 3 1 11 11 8 11 4 11 3 2 11 11 7 209 Spółki Wodne 11 11 11 4 10 11 3 4 11 11 11 11 11 2 6 11 8 11 1 2 11 11 11 11 11 216 Instytucje, osoby fizyczne i prawne 11 3 11 11 11 3 1 11 11 11 11 10 11 11 11 11 5 11 11 11 3 11 1 3 11 216 GDDKiA Poznań Osoby władające nieruchomościami 3 11 11 2 11 11 11 1 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 11 1 2 11 11 11 4 216 11 9 4 11 6 11 11 5 11 8 5 2 11 11 11 11 10 11 2 3 11 11 11 11 11 219 Właściwe zarządy dróg 11 11 11 11 3 11 11 10 11 11 2 11 11 5 11 11 5 11 11 2 11 11 11 11 2 227 Instytucje, osoby fizyczne i prawne 11 5 11 11 11 5 2 11 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 11 11 3 9 2 11 11 229 ZZOZ Jarocin 10 11 1 11 4 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 10 11 11 11 7 3 4 8 11 234 WZMiUW Poznań GDDKiA Poznań 6 2 11 11 11 11 11 9 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 3 11 11 11 5 8 11 11 8 5 3 1 4 2 11 11 11 11 8 11 11 11 235 236 211 6 2 4 1 2 PEM o. gleby i ziemi o. przyr. i bioróŜn. o. gleby i ziemi bezp. chem.biol., awarie 3 ochr. wód bezp. chem.biol., awarie 1 o. gleby i ziemi 10 ochr. wód 7 o. gleby i ziemi 7 ochr. wód 4 ed. ekol. drogi krajowej nr 11. Prowadzenie prac zalesieniowych na gruntach o niskiej przydatności rolniczej. Renowacja terenów zielonych, w szczególności parków wiejskich. Przebudowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Prosna. Ograniczenie i eliminacja z procesów produkcyjnych substancji chemicznie i biologicznie niebezpiecznych. Dokonanie aktualizacji programu i podjęcie jego realizacji w zakresie odbudowy oraz modernizacji cieków i urządzeń melioracji wodnych podstawowych celem uzyskania parametrów projektowych.. Sporządzenie programów zapobiegania powaŜnym awariom przez prowadzących zakłady o zwiększonym ryzyku lub o duŜym ryzyku oraz opracowanie zewnętrznego i wewnętrznego planu operacyjnego. Podejmowania przedsięwzięć z zakresu rekultywacji gruntów zdegradowanych i przeznaczonych do rekultywacji. 5 o. przyr. i bioróŜn. o. gleby i ziemi 7 o. przyr. i bioróŜn. 2 o. gleby i ziemi Określenie granic obszarów bezpośredniego zagroŜenia powodzią oraz zasad ich uŜytkowania Prowadzenie działalności gospodarczej w rolnictwie zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej. Prowadzenie działań na rzecz poprawy stanu i jakości wód w istniejących zbiornikach retencyjnych Podjecie działań na rzecz zorganizowania subregionalnego ośrodka edukacji ekologicznej ze wskazaniem lokalizacji na terenie śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego Opracowaniu programów na rzecz ograniczenia do 2006r. ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do wód lub do ziemi ze ściekami komunalnymi o 50% i ze ściekami przemysłowymi o 30% oraz wdroŜenie ich do realizacji Rozpowszechnianie i popularyzacja podejmowanych i wdroŜonych inicjatyw proekologicznych. Zarybianie zbiorników wodnych i wód płynących róŜnorodnymi gatunkami rodzimych przedstawicieli akwafauny. Realizacja zadań wynikających z powiatowego programu rekultywacji gruntów. Podejmowanie działań mających na celu ograniczanie i eliminowanie wykorzystania wód podziemnych do celów innych niŜ zaopatrzenie ludności, przemysł spoŜywczy i farmaceutyczny. Wykonanie przedsięwzięć dla zgodnego z zasadami ochrony środowiska zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki. 6 o. przyr. i Zapewnienie zgodnej, z zasadami ochrony ekosys- 8 ochr. wód 2 ed. ekol. 3 212 Właściciele nieruchomości Właściciele nieruchomości 11 11 11 11 11 11 11 11 11 4 11 11 6 4 11 11 11 11 11 11 2 11 11 6 6 237 11 11 5 11 2 11 10 11 11 11 11 7 11 11 11 9 10 11 11 5 3 11 11 11 11 238 WZMiUW Poznań 5 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 4 11 5 11 9 3 4 11 11 11 11 239 Zakłady, jednostki gospodarcze 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 8 11 11 5 11 11 1 4 11 11 10 8 239 WZMiUW Poznań 11 6 11 5 9 11 11 7 11 11 11 11 11 11 1 11 8 11 6 11 11 11 11 11 11 240 Zakłady, przedsiębiorcy 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 8 11 11 11 11 3 10 11 11 1 4 11 5 11 11 240 7 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 4 11 11 11 11 11 3 11 5 11 11 3 11 11 242 11 8 11 11 7 11 11 11 11 11 11 11 11 11 10 11 5 11 11 11 2 11 11 2 11 243 11 11 3 10 11 11 11 11 11 11 11 11 4 7 11 7 11 11 11 11 11 11 11 7 11 247 11 11 6 11 8 11 11 11 3 11 11 11 11 11 5 10 10 11 11 11 11 8 11 11 11 248 11 11 10 11 3 11 8 11 10 11 10 11 7 11 11 11 11 11 11 11 3 11 11 11 11 249 11 11 11 11 1 11 11 6 11 11 11 11 2 11 11 11 10 11 11 11 11 11 11 11 11 250 11 7 11 11 4 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 2 10 7 11 11 250 11 11 11 11 11 11 11 11 8 5 11 11 11 11 11 11 10 11 11 5 3 11 11 11 11 251 11 11 11 11 11 11 11 8 11 11 11 11 9 11 11 2 2 11 11 11 11 11 11 11 11 252 Przedsiębiorcy 11 11 11 11 3 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 11 11 2 11 11 11 11 252 Prowadzący hodowlę i chów 11 11 2 11 3 11 11 11 11 11 7 11 11 11 11 11 10 11 11 11 11 11 11 11 11 253 Zarząd Gospo- 9 11 11 11 11 11 7 11 11 7 11 11 11 11 9 11 11 2 11 11 11 11 11 11 11 254 Właściciele nieruchomości Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Prowadzący gospodarstwa rolne. WZMiUW Poznań Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wlkp. Jednostki komunalne, przedsiębiorcy Redakcje gazet lokalnych Polski Związek Wędkarski Właściciele nieruchomości bioróŜn. 2 bezp. chem.biol., awarie temów dolinowych rz. Warta, eksploatacji zbiornika retencyjnego Jeziorsko. Wykonywanie zasad obowiązujących przy chemicznej ochronie roślin. Terminowe dokonywanie przeglądów opryskiwaczy. 2 ed. ekol. gosp. odpadami 4 o. przyr. i bioróŜn. Popularyzacja zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. Opracowanie planu i realizacja systemu zagospodarowania odpadów weterynaryjnych Prowadzenie działań, wspomagających rozwój populacji, szczególnie rodzimych gatunków drobnej zwierzyny łownej, o zauwaŜalnym spadku ich liczebności na terenach dzierŜawionych obwodów łowieckich. 5 o. przyr. i bioróŜn. Prowadzenie, przyjaznej środowisku, gospodarki na stawach rybnych 1 3 6 7 ed. ekol. hałas i PEM hałas i PEM Inspirowanie i popularyzacja proekologicznych zachowań przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Prowadzenie badań kontrolnych poziomu hałasu komunikacyjnego przy drogach wojewódzkich i krajowych. Podejmowanie przedsięwzięć organizacyjnych i technicznych na rzecz ograniczenia emisji hałasu. darki Wodnej Prowadzący uprawę roślin WODR Poznań, inne jednostki doradcze - w tym pozarządowe. Powiatowy Lekarz Weterynarii Właściwe Koła Polskiego Związku Łowieckiego Przedsiębiorcy, Polski Związek Wędkarski Organizacje, związki oraz stowarzyszenia gospodarcze. Właściwe zarządy dróg Zakłady, jednostki gospodarcze 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 3 11 11 10 11 11 11 2 11 11 11 9 255 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 10 11 11 8 11 11 11 2 11 11 11 11 262 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 10 11 11 11 10 11 11 11 3 11 11 9 11 263 11 11 8 11 11 11 11 11 9 11 11 9 8 11 11 11 10 11 11 11 11 11 11 11 11 264 11 11 9 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 264 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 3 11 8 11 11 264 11 11 7 11 11 11 11 11 11 6 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 10 265 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 8 11 11 11 11 11 11 11 11 11 7 11 11 11 268 Tabela 62. Szczegółowe wytyczne dla sporządzania programów gminnych lp zakres 6 ochr. wód 3 ochr. wód o. gleby i ziemi gosp. odpadami 1 1 1 1 2 ochr. wód ochr. powietrza gosp. odpadami ZADANIA Prowadzenie rozbudowy sieci kanalizacji komunalnej z odprowadzeniem ścieków do lokalnych oczyszczalni. Dla aglomeracji powyŜej 2000 mieszkańców zakończenie budowy kanalizacji zbiorczej do końca 2010 roku Wsparcie działań na rzecz budowy dolinowych zbiorników retencyjnych. Likwidacja "dzikich" składowisk odpadów. Systematyczne rozszerzanie zasięgu selektywnej zbiórki odpadów "u źródła". Wsparcie działań w zakresie renowacji, w tym odbudowy, urządzeń melioracji wodnych szczegółowych Podejmowanie działań na rzecz rozbudowy sieci gazowniczej. Rozwijanie działań na rzecz segregacji i recyklingu odpadów celem ograniczenia ilości odpadów Jednostka realizująca Źródło finansowania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 suma 11 11 11 1 1 1 4 1 11 11 4 11 1 11 6 11 5 1 2 1 11 3 11 11 11 163 5 11 3 4 11 11 5 3 4 1 1 11 11 5 3 11 10 11 3 11 1 2 11 11 11 171 4 11 5 7 1 11 11 11 6 11 11 4 4 1 7 3 10 7 8 1 3 11 11 11 11 181 2 7 1 2 11 11 11 10 2 11 5 2 7 11 11 11 11 4 6 1 11 11 11 11 11 192 6 11 11 5 10 2 11 2 11 11 2 11 11 11 1 7 11 11 1 4 11 11 11 11 11 205 1 1 11 11 3 11 1 5 10 10 11 11 11 11 11 11 11 11 5 2 3 11 11 11 11 206 11 11 2 11 11 11 6 9 5 8 6 1 2 11 11 11 11 11 7 11 1 5 11 11 11 206 213 przeznaczonych do składowania. 2 ochr. wód 2 ochr. powietrza 1 gosp. odpadami hałas i PEM 5 ochr. wód 4 gosp. odpadami 7 ochr. wód 2 o. gleby i ziemi 9 ochr. wód 3 1 gosp. odpadami bezp. chem.biol., awarie 4 ochr. powietrza 5 5 o. przyr. i bioróŜn. o. przyr. i bioróŜn. 4 ochr. wód 14 ochr. wód 3 214 Inicjowanie przedsięwzięć na rzecz poprawy stanu i jakości wód w istniejących zbiornikach retencyjnych Wspieranie inicjatyw podejmowanych w zakresie zastępowania, jako nośnika energii, paliwa stałego na inne rodzaje paliw o mniejszym, negatywnym oddziaływaniu na środowisko oraz wdraŜających źródła energii odnawialnych Podejmowanie przedsięwzięć na rzecz eliminowania odpadów niebezpiecznych przeznaczonych do składowania Prowadzenie nasadzeń i odnowy zieleni ochronnej przy drogach gminnych. Zaplanowanie i prowadzenie, zgodnego z zasadami ochrony środowiska, zagospodarowania terenów przyległych do stojących i płynących wód powierzchniowych, w tym w celu rekreacyjno wypoczynkowym. Podjęcie działań na rzecz efektywnego zagospodarowania odpadów problemowych (niebezpiecznych, ogumienia pojazdów, wielkogabarytowych itp.) WzmoŜenie działań kontrolnych i egzekucji w celu eliminacji nielegalnego zrzutu ścieków komunalnych. Zaprowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków.. Opracowanie planu i wdroŜenie do realizacji przeciwerozyjnych pasów zadrzewieniowych i zalesieniowych. Realizacja zadań w zakresie budowy kanalizacji rozdzielczej na terenach silnie zurbanizowanych. Współudział w opracowaniu i wdroŜeniu ponadgminnego sytemu gospodarki odpadami z ukierunkowaniem organizacji centrum zagospodarowania odpadów na bazie ZZO sp. z o.o. Jarocin. Opracowanie i realizacja lokalnego systemu zagospodarowanie padłych zwierząt. Na terenach zagroŜonych nadmierną emisją substancji i energii do środowiska, wprowadzenie stref ograniczonego ruchu pojazdów spalinowych. Preferowanie, na terenach podlegających wszelkim formom ochrony, lokalizacji wyłącznie przedsięwzięć o "czystych" technologiach. Uwzględnienie w planowaniu przestrzennym, działań na rzecz zwiększenia lesistości obszaru.. Podjęcie inicjatywy dla realizacji lokalnego programu małej retencji wód. Opracowanie i wdroŜenie systemu informowania społeczeństwa o jakości wody przeznaczonej do 11 11 11 11 11 11 11 11 3 3 3 7 11 6 2 11 10 11 11 11 1 1 11 11 11 212 11 3 11 11 4 11 2 11 11 11 11 11 11 11 10 11 5 3 11 11 2 4 11 11 11 220 7 11 4 3 11 11 11 8 11 11 11 11 11 2 11 11 11 5 11 3 3 11 11 11 11 222 3 11 8 11 11 11 10 11 11 6 11 3 11 10 11 1 11 11 11 5 3 11 11 11 11 225 11 6 11 11 11 11 11 11 11 5 10 11 6 4 5 11 8 11 11 11 1 11 11 11 11 232 8 11 6 11 11 11 11 6 11 11 8 11 11 3 11 11 11 6 11 11 2 6 11 11 11 232 11 11 11 11 2 11 11 11 11 11 7 11 3 11 11 11 10 2 11 5 11 11 11 11 11 238 11 11 7 11 11 11 9 11 11 2 11 11 11 11 11 4 11 11 11 11 3 11 11 11 11 245 11 2 11 9 5 11 11 11 11 11 11 10 11 11 11 11 11 11 4 11 11 11 11 11 11 250 11 11 11 10 11 11 11 11 7 11 9 11 11 11 11 2 11 11 11 11 2 11 11 11 11 250 10 11 11 6 11 11 11 11 11 11 11 11 10 11 11 6 11 10 11 11 4 7 11 11 11 251 11 11 11 11 11 11 11 11 1 11 11 11 9 11 11 11 11 11 11 11 4 8 11 11 11 253 11 9 9 11 11 11 11 11 11 7 11 6 11 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 253 11 11 11 8 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 11 11 11 8 11 11 1 11 11 11 11 253 11 11 11 11 11 11 11 11 11 4 11 11 11 7 4 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 257 11 5 11 11 11 11 11 11 11 11 11 9 11 9 9 11 5 11 11 11 11 11 11 11 11 257 spoŜycia i w kąpieliskach. 4 ochr. powietrza o. gleby i ziemi 8 ochr. wód 10 ochr. wód 11 ochr. wód 1 o. przyr. i bioróŜn. 16 ochr. wód 4 o. przyr. i bioróŜn. 2 ed. ekol. 12 ochr. wód 13 2 ochr. wód bezp. chem.biol., awarie 1 ed. ekol. 17 ochr. wód 6 gosp. odpadami 3 Inicjowanie i wsparcie badań kontrolnych zuŜycia ciepła Uwzględnienie w planowaniu przestrzennym, ochrony gruntów wartościowych dla rolnictwa. Opracowanie programu i wsparcie jego realizacji, w zakresie budowy indywidualnych systemów oczyszczanie ścieków na terenach o zabudowie rozproszonej. Budowa systemów odprowadzania do kanalizacji deszczowej oraz oczyszczania wód opadowych i roztopowych spływających z dróg gminnych. Podejmowanie działań mających na celu ograniczanie i eliminowanie wykorzystania wód podziemnych do celów innych niŜ zaopatrzenie ludności, przemysł spoŜywczy i farmaceutyczny. Podejmowanie działań w sprawie ustanowienia małych form ochrony przyrody.( obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, uŜytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe). Współudział w tworzeniu systemów wymiany informacji i łączności w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Opracowanie planu operacyjnego zabezpieczenia przeciwpowodziowego z uwzględnieniem ochrony środowiska dla terenów zagroŜonych powodzią. Uwzględnienie, w ramach przestrzennego zagospodarowania terenu, zapewnienia wysokiego udziału powierzchni biologicznie czynnych (zieleń niska, średnia i wysoka, oczka wodne itp.) Współudział w ogólnokrajowych, regionalnych i powiatowych, masowych przedsięwzięciach popularyzujących zasady ekologicznych zachowań. Wspomaganie monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Inicjowanie i wsparcie badań kontrolnych zuŜycia wody. Wsparcie działań na rzecz prawidłowego zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki w fermach zwierząt gospodarskich. Organizacja lokalnych edukacyjnych akcji proekologicznych. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego danych ze studium określającym granice obszarów bezpośredniego zagroŜenia powodzią Podjęcie działań na rzecz pełnego wykorzystania mocy przerobowej Międzygminnej Kompostowni Osadów Ściekowych i Odpadów Organicznych. 11 11 11 11 11 11 3 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 1 11 11 11 11 257 11 11 11 11 2 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 257 11 11 11 11 3 11 11 11 8 11 11 11 11 8 11 11 8 11 11 11 11 11 11 11 11 258 11 11 11 11 4 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 1 11 11 11 11 258 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 4 1 11 11 11 11 258 11 11 11 11 11 11 7 11 11 11 11 11 8 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 259 11 4 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 3 11 11 11 11 260 11 8 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 8 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 260 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 11 11 11 11 9 11 11 6 9 11 11 11 260 11 11 11 11 6 11 11 11 9 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 11 11 11 11 262 11 11 11 11 7 11 11 11 11 11 11 8 11 11 11 11 5 11 11 11 11 11 11 11 11 262 11 11 10 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 5 11 11 11 11 6 11 11 11 11 263 11 10 11 11 11 11 8 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 4 10 11 11 11 263 11 11 11 11 9 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 264 9 11 11 11 11 11 11 7 11 9 11 11 11 11 11 11 8 11 11 11 11 11 11 11 11 264 215 15 2 ochr. wód hałas i PEM 3 hałas i PEM 3 o. gleby i ziemi 4 hałas i PEM 2 o. przyr. i bioróŜn. 216 Dokonanie aktualizacji wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych oraz przyjęcie go do realizacji. Prowadzenie badań kontrolnych poziomu hałasu komunikacyjnego przy drogach gminnych. Uwzględnienie w zagospodarowaniu przestrzennym terenu warunków akustycznych wynikających z ustalonych standardów poziomu hałasu. Uwzględnienie, w ramach przestrzennego zagospodarowania terenu, racjonalizacji wykorzystania kopalin. Kreowanie, w tym poprzez akty prawa miejscowego, komfortu akustycznego na terenach o szczególnych walorach turystyczno - rekreacyjnych. Wspomaganie urządzania i utrzymywania terenów zieleni, zadrzewień i zakrzewień oraz parków, w tym wiejskich i miejskich. 11 11 11 11 8 11 11 4 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 265 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 266 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 266 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 2 11 11 11 11 266 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 3 11 11 11 11 267 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 3 11 11 11 11 267 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Zestawienie zadań i ich hierarchii wskazanych w powyŜszych opracowaniach, a dotyczących poszczególnych komponentów środowiska, z preferencjami przedstawicieli środowisk opiniotwórczych Powiatu, ukazuje pewne rozbieŜności. Typowym ich przykładem jest usytuowanie w hierarchii problematyki hałasu i odpadów. Zadaniem zespołu redakcyjnego opracowania jest pogodzenie aspiracji samorządu z wymogami stawianymi przez przepisy, międzynarodowe zobowiązania Polski i dokumenty dotyczące problematyki środowiskowej opracowane na poziomie rządu i województwa. Mając na względzie fakt, Ŝe Powiat Jarociński, realizując wcześniej zaplanowane zadania, 21% przewidzianych do zainwestowania w roku 2004 środków przeznacza na szeroko pojętą ochronę środowiska, a jego moŜliwości dalszego pozyskiwania środków finansowych są w najbliŜszych latach ograniczone. Zespół redakcyjny proponuje by Powiat, korzystając z tych skromnych moŜliwości zainicjował i zachęcił gminy np. do wspólnego podjęcia rozwiązania problemu gospodarowania odpadami, zadań z zakresu gospodarki wodno-ściekowej czy ochrony przed hałasem komunikacyjnym. Kolejnym zagadnieniem, na które naleŜy zwrócić uwagę jest potrzeba instytucjonalnego wzmocnienia administracji zajmującej się problematyką środowiskową. Wynika to z konieczności podjęcia pozainwestycyjnych zadań o charakterze administracyjnym, wymienionych w tabelach zamieszczonych w rozdziałach dotyczących poszczególnych komponentów środowiska. MoŜna skrótowo określić je obowiązkowym prowadzeniem szeregu rejestrów i baz danych oraz weryfikacją wydanych decyzji administracyjnych. Aby udokumentować jak wiele zadań czekało i czeka administrację, a tym samym, jak waŜna jest potrzeba jej wzmocnienia, przytaczamy harmonogram wdraŜania przez gminy, powiaty i województwa obowiązków nałoŜonych Ustawą o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw oraz pozostałymi ustawami i rozporządzeniami regulującymi problematykę ochrony środowiska 1. Zanieczyszczenia ziemi, które miały miejsce przed 01.09.1980 nie muszą być w pełni rekultywowane. Wyeliminować trzeba jednak zagroŜenia dla ludzi i moŜliwość rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. 2. Od połowy 1997 gminy mają obowiązek planować zaopatrzenie w ciepło, energię elektryczną, paliwa gazowe. 3. Dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, o których opracowaniu obwieszczono po 01.01.2001 naleŜy wcześniej wykonać opracowanie ekofizjograficzne tj. dokumentację charakteryzującą poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objętym planem i ich wzajemne powiązania. 4. Od 01.10.2001 komendant wojewódzki Państwowej StraŜy PoŜarnej w drodze decyzji zobowiązuje prowadzących zakłady o zwiększonym i duŜym ryzyku do dostarczenia informacji niezbędnych do opracowania zewnętrznych i wewnętrznych planów operacyjnoratowniczych 5. Od listopada 2001 gminy mają obowiązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków, termin ten dotyczy teŜ moŜliwości dostosowania do zmienionych przepisów regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminach 6. Jeśli 01.01.2002 nie ustały przyczyny kar naliczonych wcześniej, stały się one karami biegnącymi w rozumieniu Prawa ochrony środowiska. 7. Do 31.03.2002 wojewodowie mieli obowiązek dokonania klasyfikacji stref pod kątem poziomu substancji w powietrzu 8. Do 31.03.2002 prowadzący zakłady o zwiększonym lub duŜym ryzyku mieli obowiązek zgłoszenia go właściwemu organowi Państwowej StraŜy PoŜarnej, zaś do 30.09.2002 przedstawienia mu programu zapobiegania awariom 9. Do 31.03 kaŜdego roku, począwszy od roku 2002 starosta przekazuje marszałkowi województwa łączne zestawienie rejestrów, w których figurują dane uzyskane od posiadaczy odpadów, którzy są zwolnieni z obowiązku uzyskiwania zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów 10. Od 31.03.2002 do końca pierwszego kwartału za poprzedni rok kalendarzowy posiadacz odpadów lub wytwórca komunalnych osadów ściekowych jest obowiązany przekazać marszałkowi województwa zbiorcze zestawienia danych 11. 30.06.2002 minął termin przedłoŜenia wojewodzie, przez zarządzającego spalarnią, jej przeglądu ekologicznego 217 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 12. 30.06.2002 minął termin przedłoŜenia starostom przez zarządzających składowiskami odpadów, ich przeglądów ekologicznych 13. 30.06.2002 minął termin uzyskania zezwoleń przez podmioty prowadzące dotąd bez takowego działalność w zakresie usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów innych niŜ niebezpieczne z wyjątkiem komunalnych 14. W styczniu 2002 zaczęła obowiązywać Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. W związku z tym: • w lipcu 2002 przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne były obowiązane wystąpić z wnioskiem o udzielenie zezwolenia, • w styczniu 2003 wójt był obowiązany do wydania decyzji w sprawie zezwolenia, • w październiku 2002 rada gminy była obowiązana do uchwalenia regulaminu dostarczania wody i odbioru ścieków. • w styczniu 2003 przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne było obowiązane zainstalować u odbiorców usług brakujące wodomierze główne, • w styczniu 2004 przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne obowiązane jest do zawarcia umów z dotychczasowymi odbiorcami usług umów. 15. Z końcem września 2002 minął termin uchwalenia przez rady gmin regulaminów dostarczania wody i odbioru ścieków 16. W listopadzie 2002 r zaczęło obowiązywać Rozp. Rady Min. z 24.09.2002 w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, stąd od tego momentu przestały obowiązywać przepisy dotyczące określenia inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć stan środowiska wydane na podstawie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym. 17. Pod koniec 2002 – zaczęły obowiązywać nowe przepisy wykonawcze określające wymagania, jakim powinny odpowiadać wody morskie i śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb, skorupiaków i mięczaków (Ustawa Prawo wodne) 18. 31.12.2002 minął termin uzyskania przez zarządzającego składowiskiem odpadów decyzji zatwierdzającej instrukcję jego eksploatacji 19. Do 31.12.2002 zarządzający składowiskiem, posiadający decyzję o pozwoleniu na budowę lecz nie posiadający zatwierdzonej instrukcji eksploatacji, nie ponosi opłat podwyŜszonych określonych w art.293 ust.1 Prawa ochrony środowiska 20. Do 31.12.2002 prowadzący zakłady o duŜym ryzyku obowiązani byli do przedstawienia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej StraŜy PoŜarnej raportu o bezpieczeństwie oraz wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i informacji potrzebnych do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego 21. Do 31.12.2002 urządzenia zawierające PCB miały być zinwentaryzowane i oznakowane (2002.96.860) 22. Z końcem roku 2002 minął termin wydania przez wójta zezwoleń przedsiębiorstwom na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzanie ścieków 23. W terminie 12 miesięcy od dnia uzyskania zezwolenia przedsiębiorstwo wodnokanalizacyjne obowiązane jest zainstalować u odbiorców brakujące wodomierze oraz zawrzeć z odbiorcami umowy 24. Rada gminy – bez określenia terminu - zobowiązana jest uchwalić wieloletni plan rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych 25. Do czasu wygaśnięcia decyzji o ustanowieniu stref ochronnych wydanych na podstawie Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, stosuje się do nich przepisy dotyczące obszarów ograniczonego uŜytkowania z Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych 26. Od 01.01.2003 obowiązuje rozporządzenie w sprawie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi 27. Od 01.01.2003 wchodzi w Ŝycie Rozporządzenie w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku 28. Do 31.01.2003 po raz pierwszy prowadzący zakład o duŜym ryzyku zobowiązany był do dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu PSP oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska danych o rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznych znajdujących się na terenie zakładu 218 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 29. Począwszy od roku 2003 do dnia 15.02 gminy mają obowiązek składać marszałkowi i WFOŚiGW, sprawozdania za rok miniony dotyczące rodzaju i ilości odpadów opakowaniowych zebranych przez gminę i oddanych do odzysku i recyklingu 30. Począwszy od roku 2003 do dnia 31 marca wójt zobowiązany jest przedłoŜyć wojewodzie informację o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagroŜenie dla środowiska (2002.175.1439) 31. Plany gospodarki odpadami muszą być zaopiniowane przez Radę gospodarki wodnej regionu 32. Ustanowione na podstawie Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, parki stają się parkami gminnymi w rozumieniu Ustawy o ochronie przyrody 33. 30.06.2003 – tracą moc obowiązującą przepisy wykonawcze wydane na podstawie Ustawy z 31.01.1980 o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz Ustawy z 09.11.2000 o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. 34. 30.06.2003 – tracą moc dotychczasowe przepisy regulujące warunki ustanawiania stref ochronnych ujęć wody oraz odprowadzania ścieków przemysłowych (Ustawa Prawo wodne) 35. Do 30.06.2003 obowiązują dotychczasowe przepisy odnośnie uŜywania środków chemicznych na ulicach, placach oraz drogach publicznych, opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów (Ustawa o ochronie przyrody) 36. Do 30.06.2003 obowiązują dotychczasowe przepisy regulujące warunki bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest (Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest) 37. Do 30.06.2003 obowiązują dotychczasowe przepisy określające wymagania jakie powinny spełniać ocena i raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko dla autostrady 38. Do 30.06.2003 wojewodowie mają obowiązek określić programy ochrony powietrza dla stref, w których poziomy substancji przekraczają poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji 39. Do 30.06.2003 komendant wojewódzki Państwowej StraŜy PoŜarnej sporządza dla zakładów o duŜym ryzyku zewnętrzne plany operacyjno-ratownicze, informacje o zagroŜeniach i podjętych środkach zapobiegawczych przedstawiane są wójtowi 40. Do 30.06.2003, o ile nie są sprzeczne z Ustawą o odpadach, obowiązują przepisy wydane na podstawie art.17 ust.2 Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, dotyczące obowiązków eksploatujących kopaliny w zakresie ochrony zasobów złóŜ, powierzchni ziemi, wód i rekultywacji 41. Od 01.07.2003 obowiązuje zakaz składowania opon 42. Od 01.07.2003 opublikowany za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych powinien być wykaz stref jakości powietrza uzyskany w wyniku klasyfikacji prowadzonej odrębnie dla kaŜdej substancji 43. Do 01.01.2004 prowadzący instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego, mają obowiązek je uzyskać; Minister Środowiska moŜe uwzględniając warunki techniczne, ekonomiczne i skalę działalności określić dla niektórych dziedzin terminy późniejsze lecz nie dalsze niŜ 31.12.2010 44. Do 01.01.2004 muszą zostać spełnione wymagania dotyczące jakości wody w kąpieliskach 45. Do 01.01.2004 stacje zlewne nieczystości ciekłych muszą zostać wyposaŜone urządzenia do pomiaru ich objętości, muszą być hermetyczne i separować zanieczyszczenia stałe 46. Do 31.03.2004 wójt jest zobowiązany po raz pierwszy przedstawić wojewodzie informację na temat występowania na terenie gminy azbestu, PCB i innych niebezpiecznych substancji 47. Do 30.06.2004 kierownik spalarni innej niŜ odpadów komunalnych lub składowiska musi uzyskać świadectwo stwierdzające kwalifikacje 48. Do 30.06.2004 wytwórcy odpadów muszą uzyskać pozwolenie na ich wytwarzanie i decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi albo przedłoŜyć informację o wytwarzanych odpadach i sposobach gospodarowania nimi 219 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 49. Roszczenia związane z ograniczeniami sposobu korzystania z nieruchomości z powodu ochrony środowiska powstałe przed 01.10.2001 ulegają przedawnieniu 30.06.2004. 50. Do 30.06.2004 rady gmin uchwalą Gminne programy ochrony środowiska, do których załącznikiem będzie Plan gospodarki odpadami 51. Do 30.06.2004 władający w dniu 01.10.2001 powierzchnią ziemi (na przykład gmina), która wcześniej została zanieczyszczona albo przekształcona przez inny podmiot, ma obowiązek zgłoszenia tego faktu staroście; dzięki temu uniknie obowiązku rekultywacji 52. Od 01.10.2004 opublikowany za pomocą sieci teleinformatycznych powinien być wykaz terenów aglomeracji liczącej powyŜej 250 tys. mieszkańców, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny oraz istnieje zagroŜenie hałasem 53. Do 30.06.2005 wojewoda określi program działań naprawczych eliminujących negatywne oddziaływanie akustyczne dla dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja moŜe powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu 54. 31.12.2005 mija termin uzyskania pozwoleń na emisję pól elektromagnetycznych 55. Do 31.12.2005 prowadzący instalacje, dla których w oparciu o dotychczas obowiązującą Ustawę o ochronie i kształtowaniu środowiska, ustanowiono strefy ochronne, obowiązani są do ograniczenia szkodliwego jej wpływu na środowisko do terenu, do którego posiadają tytuł prawny 56. Do 31.12.2005 właściciel nieruchomości połoŜonej w strefie ochronnej moŜe Ŝądać wykupu lub zamiany nieruchomości 57. Uzyskanie pozwoleń emisyjnych innych niŜ zintegrowane, pomimo niespełniania wymagań wynikających ze standardów emisyjnych, jest moŜliwe pod warunkiem doprowadzenia do ich spełniania do 01.01.2006 58. Przeniesienie obowiązków odnośnie zgodnej z wymogami ochrony środowiska eksploatacji instalacji, wymaga formy aktu notarialnego; eksploatujący nie będący właścicielem musi go wypełnić do 01.01.2006 59. Od 01.04.2006 opublikowany musi zostać wykaz terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektroakustycznych 60. Od 30.06.2006 tracą moc decyzje ustalające dopuszczalną emisję do powietrza i poziom hałasu 61. Od 01.07.2006 obowiązuje zakaz składowania części opon 62. Do 30.06.2008 zachowują waŜność zezwolenia na usuwanie, wykorzystywanie i unieszkodliwianie odpadów wydane na podstawie dotychczasowych przepisów 63. Do 30.06.2012 starostowie mają obowiązek sporządzenia map akustycznych; do 30.06.2013 rady powiatów mają obowiązek uchwalenia programów działań naprawczych 64. Od 01.10.2009 opublikowany musi zostać wykaz terenów aglomeracji liczących powyŜej 100 tys. mieszkańców a mniejszych niŜ 250 tys. mieszkańców, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalny oraz wykaz terenów zagroŜonych hałasem; 65. Do 31.12.2009 zarządzający spalarnią ma obowiązek dostosować jej funkcjonowanie do wymogów Ustawy o odpadach 66. Do 31.12.2009 zarządzający składowiskiem jest zobowiązany dostosować jego sposób funkcjonowania do wymogów ustawy 67. Do 30.06.2010 dopuszcza się wykorzystywanie w uŜytkowanych urządzeniach i instalacjach PCB (2002.96.860) 68. Do 31.12.2010 posiadacze odpadów zawierających PCB muszą je usunąć i unieszkodliwić 69. Do 31.12.2010 aglomeracje o równowaŜnej liczbie mieszkańców powyŜej 15.000 muszą zostać wyposaŜone w sieci kanalizacyjne zakończone oczyszczalniami 70. Do 31.12.2015 aglomeracje o równowaŜnej liczbie mieszkańców od 2.000 do 15.000 muszą zostać wyposaŜone w sieci kanalizacyjne zakończone oczyszczalniami. 220 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego PROCEDURY KONTROLI REALIZACJI PROGRAMU 221 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 222 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 7. Procedury kontroli realizacji Programu Realizacja programu obejmuje okres przedakcesyjny (do roku 2004) oraz pierwsze lata członkostwa w Unii Europejskiej. W okresie tym obowiązywać będzie Polityka ekologiczna Państwa (2002), Strategia zrównowaŜonego rozwoju kraju, Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego oraz Program Ochrony Województwa Wielkopolskiego. Coraz większy wpływ na warunki realizacyjne będą teŜ miały ustalenia wspólnej polityki ekologicznej Unii Europejskiej określone w Piątym Programie Działań oraz w dyrektywach, rozporządzeniach i decyzjach. W Programie tym mocno akcentowane są instrumenty ekonomiczne i fiskalne. Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu stanowią bardzo obszerną i ciągle rozbudowywaną grupę narzędzi realizacyjnych. Podczas realizacji programu muszą być uwzględnione: • ścisłe powiązanie z programem procesu budowy i realizacji budŜetu, a zwłaszcza budowy budŜetu zadaniowego, • zarządzanie jakością jako element zarządzania sferą usług publicznych w powiecie, • systemowe podejście do budowy marketingu powiatowego (w tym promocji). Istotną sprawą jest równieŜ informowanie opinii społecznej o postępach w realizacji wybranych zadań programu (wszystkimi kanałami komunikacji społecznej). System zarządzania realizacją programu jest bardzo waŜnym i często niedocenianym elementem budowy powiatowej Agendy 21. Decyduje on bowiem czy w miarę upływu czasu dynamika procesu realizacji programu będzie rosnąć czy słabnąć. Zaniechanie stworzenia tego systemu spowoduje, Ŝe program stanie się bardzo szybko dokumentem „martwym". Zarządzanie realizacją to przede wszystkim: • tworzenie i doskonalenie instrumentów realizacji, • monitorowanie, czyli obserwacja realizacji celów i zadań programu oraz zmian w warunkach realizacji, • aktualizacja programu. 7.1. Mierniki postępów w realizacji Programu Realizacja zadań programu ma na celu poprawę lub utrzymanie stanu środowiska. Wymiernym efektem postępów w realizacji programu będą zmiany wartości wskaźników charakteryzujących poszczególne zagadnienia programu. Do głównych wskaźników naleŜą: • wskaźniki społeczno-ekonomiczne mierzone taryfami cen na usługi komunalne (woda, ścieki, odpady) konsekwentnie zmierzające do uwzględnienia wszystkich elementów kosztów, wyniki badań opinii społecznej dotyczące jakości Ŝycia • wskaźniki stanu środowiska mierzone zmniejszaniem się ładunków zanieczyszczeń do niego odprowadzanych, ilością podpisanych z mieszkańcami i firmami umów na odbiór odpadów, ilością odpadów oddawanych do zagospodarowania przez jednego mieszkańca, ilością odpadów wysegregowanych przez mieszkańców „u źródła”, poziomem odzysku i recyklingu, wielkością obszaru poddanego ochronie, ilością obiektów poddanych ochronie, wielkością zalesionej powierzchni, wielkością obszarów poddanych rekultywacji, wielkością obszarów, na których odbudowano i zmodernizowano systemy melioracji, długością wyznaczonej granicy polno-leśnej, ilością gospodarstw ekologicznych, ilością w prawidłowy sposób zamkniętych otworów studziennych, ilość zmodernizowanych punktów świetlnych, ilość mieszkańców korzystających ze zmodernizowanych systemów grzewczych, wskaźnik zmniejszenia zapotrzebowania na energię przez system wodociągowy, ilość zabezpieczonych termicznie mieszkań, powierzchnia dachów z wymienionymi pokryciami azbestowymi, długość i parametry zmodernizowanego obwałowania, stopień zwiększenia zdolności retencyjnej zlewni, ilość mieszkańców korzystających z kanalizacji sanitarnej, powierzchnia, z której wody opadowe są odprowadzane do kanalizacji, powierzchnia zmodernizowanej nawierzchni drogowej. • wskaźniki wielkości i skuteczności ponoszonych nakładów inwestycyjnych mierzone kosztem inwestycyjnym przeliczonym na mieszkańca, wielkością nakładów na ochronę środowiska, wskaźnikiem zaangaŜowania środków budŜetowych i pozabudŜetowych • wskaźniki aktywności społeczności lokalnej – mierzone aktywnością organizacji pozarządowych, czyli ilością projektów, wielkością zakontraktowanych sum, itp. 223 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 7.2. Instytucje i osoby odpowiedzialne za kontrolę Do podmiotów zarządzających realizacją Programu naleŜą: Rada i Zarząd Powiatu. Proponuje się powołanie grupy społeczno-eksperckiej złoŜonej z osób reprezentujących cały przekrój aktywności powiatu np. Powiatowe Forum ZrównowaŜonego Rozwoju - pełniące społeczny nadzór nad realizacją Programu zgodnie z zaleceniami Agendy 21. W skład Forum, liczącego od 25 do 30 osób wchodzą: przedstawiciele samorządu powiatu i gmin, liderzy z gmin i powiatu, lokalni liderzy, reprezentanci przedsiębiorców, organizacji pozarządowych oraz przedstawiciele innych sektorów Ŝycia społeczno-gospodarczego. Między posiedzeniami Forum pracują zespoły (grupy robocze, Komisje, wyspecjalizowane podzespoły Forum, np. Forum Gospodarcze) z udziałem członków Komisji Rady Powiatu, zajmujące się monitorowaniem realizacji strategii w ramach poszczególnych komponentów środowiska. Forum zwoływane jest przez organizatora Forum w porozumieniu z Przewodniczącym Rady Powiatu i Starostą, w miarę występujących problemów i potrzeb. • RADA I ZARZĄD POWIATU - pełnią bieŜący nadzór nad realizacją programu, czuwają, aby przy tworzeniu budŜetu powiatu uwzględniane były zadania priorytetowe, prowadzą akcję informacyjną i promocyjną, uchwalają zmiany w programie. • GRUPY ROBOCZE przypisane do poszczególnych zadań strategicznych - realizują je zgodnie z przyjętymi planami realizacji, zdają sprawozdania podczas spotkań Powiatowego Forum ZrównowaŜonego Rozwoju Rysunek 7. Partnerstwo dla rozwoju zrównowaŜonego w Powiecie Jarocińskim Powiatowe Forum ZrównowaŜonego Rozwoju Lokalni liderzy Sektor związkowy Sektor organizacji pozarządowych Powiatowe FORUM zrównowaŜonego rozwoju Prasa lokalna Sektor biznesu Samorząd powiatu i gmin Samorząd gospodarczy Sieć gminnych Forum ZrównowaŜonego Rozwoju 7.3. Procedury kontroli realizacji Program Ochrony Środowiska uchwala rada powiatu, z wykonania programu organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia radzie powiatu. Na bieŜąco, w cyklu półrocznym realizacja Programu jest monitorowana w sposób opisany wyŜej. 7.4. Procedury aktualizacji Programu Program jest długoterminowym dokumentem strategicznym określającym cele i programy działań na kilkanaście lat oraz wymagającym ciągłej pracy nad podnoszeniem jego jakości. Przygotowanie projektu dokumentu i jego przyjęcie przez Radę Powiatu kończy, tylko pewien etap planowania. Ze względu na swój długookresowy charakter planowanie ekorozwoju powiatu jest procesem ciągłym wymagającym stałego śledzenia: stanu środowiska, zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych itp. i ich uwzględniania w dokumencie oraz przesuwania horyzontu planowania na kolejne lata. Program będzie poddawany przeglądowi w cyklu dwuletnim, choć monitorowanie postępów prac nad nim moŜe odbywać się z większą częstotliwością. 224 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Streszczenie Programu Ochrony Środowiska 225 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 226 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 8. Streszczenie Programu Ochrony Środowiska. Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska Powiatu Jarocińskiego. Jego załącznikiem jest Plan Gospodarki Odpadami. Program ten stanowi rozwinięcie, na poziomie lokalnym, uchwalonych dnia 09.07.2002 Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego oraz uchwalonego niedawno Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego. Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełnić jest określenie celów, priorytetów i w konsekwencji działań, jakie stoją przed samorządem powiatowym w dziedzinie ochrony środowiska. Ich podjęcie i wykonanie ma na celu realizację międzynarodowych zobowiązań naszego kraju, a w szczególności podjętych w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz, w znacznej mierze wynikającej z nich, Polityki Ekologicznej Państwa. Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010. Podejmuje więc zagadnienia ochrony dziedzictwa przyrodniczego, racjonalnego uŜytkowania zasobów przyrody, surowców, materiałów i energii oraz poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Zagadnienia te są analizowane w odniesieniu do zasadniczych komponentów środowiska, a więc: przyrody i krajobrazu, lasów, gleb, kopalin i wód podziemnych, wód powierzchniowych i powietrza oraz skutków bytowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez człowieka, czyli odpadów stałych i ciekłych, hałasu, pól elektromagnetycznych, chemikaliów i awarii. Bardzo waŜnym i całkowicie nowym elementem Programu, związanym z koniecznością zdawania przez Starostę co dwa lata sprawy przed Radą z jego realizacji, jest zbilansowanie potrzeb z moŜliwościami finansowymi, a więc osadzenie go w realiach ekonomicznych. Podstawą jego opracowania były programy, plany, rejestry, dane administracji rządowej i samorządowej Województwa i Powiatu, dane uzyskane od podmiotów gospodarczych, dane, uzyskane z gmin. Rozpoczynając prace nad Programem przedstawiciele Wykonawcy odwiedzili Starostwo i gminy Powiatu. Wizja terenowa oraz rozmowy z pracownikami samorządowymi zajmującymi się problematyką ochrony środowiska pozwoliły na szybkie wyrobienie sobie opinii na temat sytuacji w Powiecie, ułatwiły teŜ lepsze rozumienie wszelakich dokumentów oraz koordynowanie prac projektowo-programowych. Późniejsza analiza dokumentów pozwoliła na poszerzenie i weryfikację wstępnych ocen. Powiatowy Program Ochrony Środowiska musiał powstawać w ścisłej współpracy z gminami go tworzącymi. Konieczne było bowiem uwzględnienie zadań planowanych przez gminy, które większość z nich będą realizowały jako własne. Z tego właśnie powodu ich akceptacja dla wspólnego Programu, miała decydujące znaczenie dla powodzenia jego realizacji. Największą trudność podczas jego opracowywania stanowiło uzgodnienie wspólnej dla Powiatu i gmin go tworzących, polityki w dziedzinie gospodarki odpadami. Wykonawca zaproponował system bazujący na Powiatowym Centrum Gospodarki Odpadami pełniącym funkcję zarządczą systemu. Zapisanie w wytycznych do programów gminnych, niektórych inwestycji przez nie planowanych, otwiera drogę do podjęcia realizacji części z nich wspólnie przez kilka jednostek samorządu i tym samym, poprzez efekt skali, stworzenie moŜliwości podjęcia starań o dofinansowanie z funduszy UE. Nowością, w tego rodzaju opracowaniach, jest zbilansowanie potrzeb z moŜliwościami ich sfinansowania. Bardzo waŜnym elementem w pracy nad Programem były dwie debaty z udziałem przedstawicieli Starostwa, gmin, jednostek organizacyjnych samorządu, administracji rządowej i środowisk opiniotwórczych. Podczas nich dokonano analizy SWOT problematyki ochrony środowiska, zhierarchizowano silne i słabe strony oraz szanse i zagroŜenia, określono priorytety inwestycyjne. Oto zasadnicze kroki postępowania zrealizowane podczas opracowywania Programu: • Określenie struktury Programu w nawiązaniu do Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 i Programu ochrony środowiska Województwa • Ocena stanu poszczególnych komponentów środowiska w świetle dokumentów • Ocena stanu środowiska dokonana przez liderów • Przewidywane kierunki zmian w ocenie lokalnych liderów i ekspertów • Ustalenie metodą ekspercko-społeczną priorytetów i celów do osiągnięcia do roku 2007 i 2011 • Ustalenie list priorytetowych przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych • Ustalenie i uzgodnienie wytycznych dla gmin z uwzględnieniem moŜliwości podejmowania ich przez większą ilość jednostek samorządu • Zbilansowanie moŜliwości inwestycyjnych z listą priorytetów i ustalenie zadań i harmonogramu realizacji na okres ośmiu lat 227 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego • Analiza instrumentów prawnych, ekonomicznych i kontrolnych realizacji Programu. 228 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Powiat jarociński połoŜony jest na południu środkowej części województwa wielkopolskiego. Od północy graniczy z powiatem średzkim, na północnym-wschodzie z wrzesińskim, na wschodzie i południowym-wschodzie z pleszewskim, na południu z krotoszyńskim, a na zachodzie ze śremskim i gostyńskim. Podstawowe jednostki administracyjne wchodzące w skład powiatu to miasta: Jarocin (podzielone na 14 osiedli) i śerków oraz gminy: Jaraczewo (podzielona na 22 sołectwa), Jarocin (podzielona na 23 sołectwa), Kotlin (podzielona na 12 sołectw) i śerków (podzielona na 21 sołectw). Powiat jarociński to jeden z 31 powiatów ziemskich województwa wielkopolskiego, w którym utworzono równieŜ 4 powiaty grodzkie. W dziedzinie ochrony przyrody stan istniejący przedstawia się następująco. Najwięcej informacji na temat jej zasobów dotyczy terenów leśnych i zawartych jest w róŜnego rodzaju dokumentacjach nadleśnictw. Brak jest wykonanej na terenie powiatu inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie. Z tego względu informacje dotyczące analizy stanu istniejącego oparte są na danych fragmentarycznych, dotyczących tych gmin, gdzie prace inwentaryzacyjne zostały juŜ wcześniej wykonane. Rzeźba terenu na obszarze powiatu jest bardzo urozmaicona. Szczególnie malowniczy krajobraz występuje w gminie śerków (tzw. „Szwajcaria śerkowska”). W środkowej części gminy znajdują się Wzgórza śerkowskie pokryte lasem, niespotykane jak na warunki niŜowe wzniesienia rozciągające się w trójkącie śerków-Bieździadów-Raszewy. NajwyŜsza i charakteryzująca się najbardziej urozmaiconą rzeźbą jest część północna z kulminacją Łysej Góry 161 m n.p.m., która opada bardzo gwałtownie ku Pradolinie Warciańsko-Obrzańskiej tworząc strome spadki - róŜnica wysokości sięga 90 m. Wzgórza te stanowią morenę czołową lądolodu skandynawskiego. Południowa część gminy naleŜy do Wysoczyzny Kaliskiej. Teren ten o dość monotonnym i płaskim krajobrazie wznosi się ku południowi do 114 m n.p.m. na południe od Lubini Małej, teren o dobrych glebach wykorzystywanych rolniczo i stosunkowo małej powierzchni lasów. Uznając piękno form krajobrazu i walory przyrodnicze w 1974 r. utworzono śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy o powierzchni 15 640 ha z tego 868 ha w północno-zachodniej i środkowej części gminy śerków, co stanowi 50,9% jej powierzchni. Do parku naleŜy blisko 74% lasów gminy oraz 54% uŜytków zielonych. Obszar Chronionego Krajobrazu „Szwajcaria śerkowska” na terenie ówczesnego województwa kaliskiego został utworzony w dniu 29 września 1989 r. Dnia 17 października 1994 utworzono śerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy. Przesłankami do objęcia tego typu formą ochrony przyrody na wyznaczonej części terytorium powiatu jarocińskiego były: • unikalna rzeźba terenu z charakterystycznymi wyniesieniami moreny czołowej o róŜnicach wysokości 50-90 m, • bogate i zróŜnicowanie zbiorowiska roślinne często o cechach naturalnych, • występowanie rzadkich i chronionych przedstawicieli fauny i flory, • ciekawy układ hydrograficzny pradolin z rzekami Warta, Prosna i Lutynia, • Historyczne wartości kulturowe z ośrodkami w Śmiełowie, Raszewach, śerkowie, • walory turystyczno-krajoznawcze - interesujące panoramy widokowe przy duŜej zmienności krajobrazowej, interesujące obiekty architektury, pomniki przyrody i interesujące ekspozycje muzealne. Na terytorium powiatu park zajmuje powierzchnię 8.680 ha, z czego 1.816 ha to tereny leśne, 755 ha trwałe uŜytki zielone, 5,946 ha to grunty orne, a 36 ha znajduje się pod wodami. Łącznie z terenami znajdującymi się w granicach powiatów średzkiego i wrzesińskiego powierzchnia parku zajmuje 15.640 ha. Dla potrzeb określenia szczegółowych zasad funkcjonowania parku z uwzględnieniem miejscowych uwarunkowań, potencjalnych zagroŜeń, hierarchii zadań i potrzebnych przedsięwzięć, na podstawie dotychczasowego rozpoznania oraz dokonanych analiz Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego opracował Plan Ochrony śerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego. W granicach parku połoŜone jest około 74% lasów gminy śerków oraz 54 % uŜytków zielonych. Z parku krajobrazowego na gminę śerków. Do parku zostały włączone najwartościowsze pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym obszary gminy. Tak wyznaczony obszar uwzględnia całość środowiska parku we wzajemnych relacjach przestrzennych i powiązaniach Jako istotny uznano teŜ styk z Nadwarciańskim Parkiem Krajobrazowym oraz powołanymi juŜ, a takŜe postulowanymi do powołania obszarami chronionego krajobrazu: Obszarem Pyzdrskim, Doliną Prosny, Doliną Lutyni, Ozem Mieszkowskim, Łęgami Nadwarciańskimi. 229 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Uzyskano by dzięki temu obszar zwarty i zachowujący ciągłość przestrzenną o czytelnych w terenie granicach, stanowiący pewną całość przyrodniczą i krajobrazową. Rejestr pomników przyrody powiatu jarocińskiego zawiera 94 pozycje i obejmuje pojedyncze drzewa, aleję dębową, głazy narzutowe, park, lasek bukowy, stanowisko bluszczu. Szczegółowy rejestr pomników przyrody, podobnie jak uŜytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, obowiązany jest prowadzić starosta wykonując zadanie z zakresu administracji rządowej W oparciu o przepisy ustawy o ochronie dóbr kultury, na terytorium powiatu zostały uznane za zabytki, ujęte w rejestrze województwa wielkopolskiego, 11 obszarów parkowych. W spisie parków historycznych zostały ujęte: parki dworskie w Bielejewie, Goli, Łowęcicach, Panience i Parzęczewie oraz pałacowy w Cerekwicy z terenu gminy Jaraczewo, parki dworskie w Golinie, Hilarowie, Mieszkowie, Potarzycy i Siedleminie oraz pałacowy w Zakrzewie z terenu gminy Jarocin, parki dworskie w Kurcewie, Magnuszewicach, Orpiszewku, Sławoszewie, Woli KsiąŜęcej i Wyszkach oraz pałacowy w Słupi z terenu gminy Kotlin jak i parki dworskie w Brzóstkowie, Lgowie, Mniszewie, Pawłowicach, Prusinowie oraz pałacowe w Kretkowie i śerkowie z terenu gminy śerków. Park w Kretkowie uznany został za pomnik przyrody. Wszystkie parki stanowią cenne przyrodniczo enklawy wysokiej zieleni w krajobrazie rolniczym oraz tereny rekreacyjne dla mieszkańców i turystów. Inne obszary przyrodniczo cenne proponowane do ochrony (szczególnej jako uŜytki ekologiczne, zespół przyrodniczo-krajobrazowy, stanowiska gatunków roślin chronionych, ostoje ptaków wodno-błotnych) W granicach parku krajobrazowego wyróŜnia się specyficzny obszar. PołoŜony na północ od śerkowa do Warty, o najpiękniejszych widokach, róŜnorodności ekosystemów, z istniejącymi i projektowanymi rezerwatami przyrody i uŜytkami ekologicznymi oraz zabytkami architektury i kulturowym krajobrazie rolniczym wzorcowo ukształtowanym, nazywanym od dawna „Szwajcarią śerkowską”. Kwalifikuje się do uznania za zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Taką kategorię ochronną wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego dla zachowania jego wartości estetycznych (zgodnie z ustawą z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody. Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079, tekst jednolity ze zm.). Uchwałę w tym zakresie moŜe podjąć równieŜ rada gminy. Specyficzny układ dolin Warty i Prosny ma szczególne znaczenie ekologiczne w całym systemie przyrodniczym kraju i Wielkopolski, z tego względu uznane zostały za korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym. Dolina Warty w tej sieci na odcinku od Nowej Wsi Podgórnej do Józefowa (gmina Uniejów) została zaliczona do obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym. W granicach gminy śerków znajduje się tylko jej niewielki fragment - od ujścia Prosny do Pogorzelicy). Zgodnie z Koncepcją Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET – Polska z 1995 r. Sieć ma tworzyć spójny przestrzennie system obszarów, których walory przyrodnicze mają najwyŜszą rangę krajową! międzynarodową, Poszczególne obszary włączone do systemu odznacza znaczny udział dobrze zachowanych systemów naturalnych, seminaturalnych i obszarów ekstensywnie uŜytkowanych. Ponadto są one wzajemnie zintegrowane funkcjonalnie i przestrzennie siecią powiązań przyrodniczych (korytarze ekologiczne), Na terenie powiatu nie wyodrębniono obszaru zaliczonego do sieci NATURA 2000. Na terytorium powiatu 6,7 % powierzchni uległo na przestrzeni czasu trwałym zmianom antropopresyjnym. Wynika to z zagospodarowania części obszaru pod potrzeby urbanizacyjne. Świat zwierzęcy to zestaw typowych dla tego rodzaju biocenoz przedstawicieli fauny, w tym zwierzęta udomowione utrzymywane w ramach chowu i hodowli. Prawie 65 % (64,72 %) powierzchni omawianego obszaru to grunty orne uŜytkowane rolniczo. W większości na tych terenach uprawia się rośliny uŜytkowe jednoroczne, jak zboŜa, kukurydzę, okopowe czy przemysłowe (rzepak), rzadziej wieloletnie uprawy paszowe (koniczyna, lucerna) i w nielicznych przypadkach owoce i warzywa. Stosowanie nawozów sztucznych oraz chemicznych środków ochrony roślin, w znaczącym stopniu zmieniły naturalny charakter tych obszarów. Paranaturalne warunki rozwoju roślinności stwarzają trwałe uŜytki zielone, tj. łąki i pastwiska zajmujące 7,25 % powierzchni powiatu. Działalność na tych obszarach jest zbliŜona do gospodarki ekstensywnej, co stwarza dogodne warunki do Ŝycia roślin charakterystycznych dla naszej strefy geograficzno-klimatycznej. Na polach, łąkach, pastwiskach, a szczególnie na brzegach cieków wodnych, napotyka się kępy drzew, najczęściej liściastych o charakterze naturalnym, stanowiące miejsca bytowania dla 230 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego mniejszych i większych przedstawicieli świata zwierząt, grunty te zajmują 0,36 % powierzchni ogółem. NieuŜytki i tereny inne stanowią na terytorium powiatu niespełna 1 % powierzchni. Rolnicza działalność człowieka, przeznaczenie znacznych areałów powierzchni pod uprawę roli jak i rozwój hodowli zwierząt gospodarskich spowodował ograniczenie naturalnych siedlisk świata zwierzęcego. Na terenie powiatu, tam gdzie mają miejsce ekosystemy zbliŜone do naturalnych egzystuje zwierzęta typowe dla nizinnych obszarów Polski m. in.: jelenie, dziki, sarny polne i leśne, sporadycznie daniele, stada zajęcy, lisy, kuny, rzadziej borsuki, jenoty, ryjówka, kret, jeŜ, nietoperz, wydra, bóbr. Bardzo bogata jest awifauna, gdzie stwierdzono występowanie ok. 140 gatunków ptaków, w tym przedstawicieli podlegających ochronie, jak: bociany czarny i biały, Ŝuraw zwyczajny, bąk, bączek, orzeł bielik, myszołów zwyczajny, jastrząb gołębiarz, kania ruda, kania czarna, jerzyk, kukułka, lelek kozodój, kraska, zimorodek zwyczajny, dudek, dzięcioł, kruk, szpak, wilga, sikora, kowalik, drozd, słowik, kos, pliszka, jaskółka, skowronek i inne. TakŜe wśród gadów (jaszczurka, padalec, zaskroniec), płazów (kumak nizinny, traszka, buczek ziemny, rzekotka drzewna, ropucha zwyczajna, ropucha paskowana) oraz owadów (kozioróg dębosz, jelonek rogacz, nadobnica alpejska, biegacz i trzmiel) znajdujemy szereg osobników podlegających prawnej ochronie gatunkowej. Ryby, poza stawami hodowlanymi ukierunkowanymi głównie na hodowlę karpia, tołpygi i amura oraz częściowo poza akwenami podlegającymi procesom zarybiania, reprezentowane są przez gatunki charakterystyczne dla środkowopolskich nizinnych wód słodkowodnych. Niedostateczny jeszcze stan czystości wód powierzchniowych nadal ogranicza ich moŜliwości rozwojowe. W rzekach i większych zbiornikach wodnych powiatu do najczęściej występujących gatunków ryb naleŜą: ciernik, kiełb, płoć, karaś, karp, wzdręga, lin, szczupak, okoń, rzadziej sum, węgorz. Brak pełnej inwentaryzacji nie pozwala na szczegółową analizę florystyczną. Z dotychczasowych danych wynika, Ŝe z gatunków chronionych i rzadkich wymienić moŜna m.in. widłak spłaszczony, widłak goździsty, konwalia majowa, mącznica lekarska, kruszyna pospolita, grzybień biały, grąŜel Ŝółty, goździk piaskowy, goździk kropkowany, dziewanna pospolita, dziewanna drobnokwiatowa, kocanka piaskowa, pierwiosnka lekarska, cis pospolity, bluszcz pospolity. Przemiany zachodzące w szacie roślinnej pod wpływem człowieka stają się coraz intensywniejsze - jest to jeden wielki proces, który określa się mianem synantropizacji, która przejawia się uboŜeniem taksonów rodzimych, przemieszczaniem się gatunków na siedliska wytworzone przez człowieka, wzbogacanie flory o gatunki obcego pochodzenia. W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego problematyka ochrony przyrody ogranicza się na ogół do podstawowych stwierdzeń lub pobieŜnej inwentaryzacji pojedynczych tworów przyrody lub zaznaczenia na mapie planu korytarza ekologicznego lub granic formy ochrony przyrody. Brak jest jakiejkolwiek pogłębionej analizy w prognozach oddziaływania na środowisko, opracowań ekofizjograficznych, danych z inwentaryzacji środowiska, Brak jest takŜe najczęściej w takich zespołach przyrodników; plany wykonywane są przez urbanistów, pomijających często pełną problematykę ochrony przyrody. Plany nie zawsze we właściwy sposób przedstawiają problematykę leśną; brak jest takŜe wyznaczenia gruntów porolnych przeznaczonych do zalesień. NaleŜy przewidywać, Ŝe niezadowalający stan ochrony przyrody, będzie się pogłębiał o ile nie zostaną na ten cel przeznaczone znaczne środki finansowe i o ile nie uzyska on pełnej akceptacji społecznej. RóŜnorodność biologiczna kraju naleŜy do najbogatszych w Europie. Zgodnie z szacunkami Polskiego Studium RóŜnorodności Biologicznej łączna liczba gatunków zarejestrowanych na obszarze Polski wynosi około 72-75 tysięcy. Ochronę gatunkową realizuje się w Polsce w celu zabezpieczenia dziko występujących roślin i zwierząt w tym zwłaszcza gatunków rzadkich lub zagroŜonych wyginięciem, jak teŜ w celu zachowania róŜnorodności genetycznej. Ustawa z dnia 16 października 18991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079) i towarzyszące jej wykonawcze akty prawne określają listę gatunków objętych ochroną, sposoby jej wykonywania, stosowne ograniczenia, nakazy i zakazy określa Minister Środowiska. Prawo obejmowania zagroŜonych gatunków ochroną prawną przysługuje takŜe wojewodom, o ile reŜim ochronny nie został ustalony w stosownym rozporządzeniu Ministra Środowiska, a potrzeba taka występuje w danym regionie. Działania mające na celu ratowanie gatunków zagroŜonych wyginięciem obejmują: tworzenie rezerwatów florystycznych i faunistycznych oraz obejmowanie ochroną miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt. W stosunku do miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych ustala się ich granice, zabrania się dokonywania zmian polegających na wycinaniu drzew lub krzewów, pro231 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego wadzeniu robót melioracyjnych, wznoszeniu obiektów, urządzeń oraz prac mających wpływ na ochronę miejsc rozrodu i regularnego przebywania tych zwierząt, a takŜe zabrania się przebywania ludzi, bez zgody wojewody. Obszary chronionego krajobrazu stanowią najbardziej rozległą powierzchniowo (22,8 % powierzchni kraju), a w myśl zapisów II Polityki Ekologicznej Państwa obszary te mają objąć łącznie 30 % powierzchni kraju. Opracowanie pt. Strategia ochrony Ŝywych zasobów przyrody w Polsce uwzględnia ścisły związek stanu przyrody ze stanem środowiska. Strategia określa występujące zagroŜenia dla środowiska, ocenę stanu działań w zakresie ochrony róŜnorodności biologicznej w róŜnych działach gospodarki oraz załoŜenia do dalszych działań. Kolejnym dokumentem, który odnosi się do ochrony, trwałego i zrównowaŜonego wykorzystania róŜnorodności biologicznej w lasach jest przyjęta przez Radę Ministrów w 1997 roku Polityka Leśna Państwa. PowyŜszy dokument podkreśla potrzebę zapewnienia ochrony wszystkim lasom a szczególnie najcenniejszym ekosystemom oraz kluczowym i rzadkim elementom biocenoz. Obserwowane są regresywne tendencje rozwoju w przypadku 1648 gatunków roślin, w tym zagroŜonych jest 29 % gatunków porostów, 20 % wątrobowców i grzybów wielkoowocnikowych, 18 % mchów i 15 % roślin naczyniowych. W Polsce przyjęto, Ŝe ochrona róŜnorodności biologicznej jest podstawowym składnikiem polityki Państwa prowadzonej zgodnie z zasadami rozwoju zrównowaŜonego. W zakresie ochrony przyrody podstawowymi aktami prawnymi w Unii Europejskiej są Dyrektywa Siedliskowa (dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory) i Dyrektywa Ptasia (dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko Ŝyjących ptaków). Mają one na celu utrzymanie róŜnorodności biologicznej państw członkowskich Unii poprzez ochronę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich terytorium. Cel ten realizowany będzie m.in. poprzez utworzenie europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000, złoŜonej z tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO), wytypowanych na podstawie Dyrektywy Siedliskowej i Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) wytypowanych na podstawie Dyrektywy Ptasiej. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne uŜytkowanie zasobów przyrody jest jednym z wojewódzkich priorytetów programu ochrony środowiska woj. wielkopolskiego. Związane jest to z koniecznością uwzględniania wymogów Unii Europejskiej. Głównymi kierunkami przyjętymi w Strategii Rozwoju Działań do 2010 roku są: ochrona i wzrost róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej i doskonalenie systemu obszarów prawnie chronionych, w tym wdroŜenie systemu NATURA 2000 oraz ochrona zagroŜonych gatunków roślin i zwierząt. Zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników, w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt, siedlisk przyrodniczych oraz krajobrazu jest głównym celem ochrony przyrody. Projekt sieci NATURA 2000 obejmuje w woj. wielkopolskim 13 obszarów powyŜej 100 ha w tym Puszcza Drawska, Nadnoteckie Łęgi, Puszcza Notecka, Jezioro Gopło i okolice, Jeziora Powidzkie, Wielkopolski Park Narodowy, Rogaliński Park Krajobrazowy, Dolina Środkowej Warty, Wielki Łęg Obrzański, Zbiornik Wonieść, Przmęcki Park Krajobrazowy, Zbiornik Jeziorsko, Dolina Baryczy; obszary punktowe stanowią Forty w Poznaniu oraz 5 obszarów rezerwowych, Lasy Wałeckie, Puszcza Zielonka, Jezioro Zgierzynieckie, Jeziora Obrzańskie, Jeziora Chobienickie i Zbąszyńskie stanowiących 10,7 % powierzchni województwa Poznanie zasobów przyrodniczych regionu jest niezbędnym warunkiem do określenia kierunków i form jego ochrony. Warunkiem ich rozpoznania jest wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej gmin, co wynika z zapisów Programu Wykonawczego do II Polityki Ekologicznej Państwa. Większość gmin województwa nie ma podstawowej inwentaryzacji przyrodniczej, a stan zasobów przyrodniczych jest słabo rozpoznany. Do obszarów przyrodniczo cennych naleŜą m. in. doliny rzeczne, pełniące funkcję korytarzy ekologicznych dla przemieszczania się fauny i flory. Na terenie województwa w 2003 r. nowelizowane są granice obszarów chronionego krajobrazu. Wprowadzone zmiany ukształtują nowy, ciągły system obszarów chronionych. Na terenie województwa wielkopolskiego Ŝaden z parków krajobrazowych nie ma aktualnego, spełniającego wymogi prawne planu ochrony. Ochrona terenów zieleni jest obowiązkiem gmin, które podejmują działania w kierunku rozwoju tych terenów. Rygorom ochronnym poddane są parki, zadrzewienia itp. Tworzenie nowych załoŜeń parkowych oraz kształtowane miejskiej zieleni urządzonej wpłynie na poprawę ich struktury 232 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego przyrodniczej. Szczególnie waŜna będzie renowacja parków oraz terenów zieleni usytuowanych wzdłuŜ skarp i dolin rzecznych znajdujących się na terenie miast. Na terenach parkowych zastosowane będą gatunki właściwe dla siedliska ze znacznym udziałem zieleni niskiej i kępami zadrzewień. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin lub zwierząt oraz ich siedlisk, a w szczególności gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagroŜenia i zagroŜonych wyginięciem. DuŜe znaczenie ochronne ma tworzenie sieci ostoi ptaków IBA (Important Bird Area). Planowane jest wyznaczenie analogicznej sieci IPA (Important Plant Area) - obszarów waŜnych dla flory. Na stan fauny i flory wpływają poszczególne sektory gospodarki. Waloryzacja ułatwi wyznaczenie na zagospodarowywanym obszarze terenów istotnych dla zwierząt np. ze względu na gody, lęgi itp. Rozwój sieci komunikacyjnej wymusi budowę przejść dla zwierząt nad i pod trasami komunikacyjnymi. Ze względu na gęstą sieć hydrograficzną wykorzystywaną równieŜ do produkcji energii istotne jest budowanie przepławek dla zwierząt wodnych. Dynamiczny rozwój turystyki wymusza konieczność określenia zasad korzystania z zasobów przyrody. Szczególnie waŜna jest edukacja przyrodnicza społeczeństwa w tym zakresie, która powinna przebiegać na róŜnych płaszczyznach, obejmując zarówno sferę środowiska przyrodniczego jak i środowiska kulturowego. Rozwój edukacji i wymiany informacji w celu podnoszenia społecznej świadomości w dziedzinie ochrony przyrody i róŜnorodności biologicznej jest jednym z zadań określonych w programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa. WaŜne w województwie wielkopolskim ze względu na sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i rekreacji będzie zapewnienie moŜliwości mieszkania, pracy oraz wypoczynku mieszkańcom województwa, zapewnienie warunków wypoczynku przyjezdnym, przy jednoczesnym zapewnieniu warunków dla właściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez odpowiednie udostępnianie obiektów i obszarów chronionych oraz wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody. Działania na rzecz ochrony róŜnorodności biologicznej obejmują równieŜ sektor rolnictwa. Wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nienaruszające równowagi przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego jest jednym z celów stawianych przez II Politykę Ekologiczną Państwa. Wartości przyrodnicze województwa wielkopolskiego, szczególnie doliny Warty narzucają preferowanie rolnictwa przyjaznego środowisku, promujące tradycyjne metody gospodarowania. Szansą dla tych obszarów będzie rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki. Jednym z najwaŜniejszych instrumentów polityki zrównowaŜonego rozwoju terenów wiejskich są tzw. programy rolnośrodowiskowe. Są one instrumentem finansowym, polegającym na wsparciu finansowym działań na rzecz ochrony środowiska i ochrony walorów krajobrazu wiejskiego. W województwie wielkopolskim wiele czynników abiotycznych i antropogenicznych przyczyniło się do zakłócenia procesów fizjologicznych w rozwoju drzew i zmniejszyło ich naturalną odporność biologiczną. Dlatego duŜe znaczenie będzie miało przywrócenie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych charakteryzujących się silnym przekształceniem m.in. wskutek nasadzania sosny, zabiegów melioracyjnych, jak równieŜ wzbogacenie istniejącego drzewostanu. Istotne będzie dostosowanie nasadzeń do typu siedliska naturalnego i ograniczenie praktyki wprowadzania monokultur sosnowych na wszystkie typy siedlisk. Podstawą prawidłowych zalesień, są prowadzone rozpoznania glebowo-siedliskowe. DuŜe znaczenie będzie miała kontynuacja prac prowadzonych przez nadleśnictwa, zmierzających do ograniczenia do minimum chorób i szkód w drzewostanach oraz do poprawy stanu zdrowotnego i sanitarnego lasów województwa. Kontynuacja realizowanych prac hodowlano-ochronnych w celu poprawy bioróŜnorodności prowadzić będzie m.in. do zwiększania nasadzeń róŜnych gatunków liściastych, bardziej odpornych na zanieczyszczenia powietrza. Nadleśnictwa prowadzą prace ciągłe zmierzające do rozpoznania zasobów róŜnorodności biologicznej w lasach. Ograniczać będzie się stosowanie środków chemicznych, głównie insektycydów, na korzyść biopreparatów, działających bardziej selektywnie. Zachowanie spójności przestrzennej obszaru województwa stanowi jeden z priorytetów Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego. Jednym z działań zmierzających do zapewnienia ciągłości i przestrzennej spójności systemu obszarów leśnych w granicach województwa i sąsiadujących województw będzie zalesianie gleb nieprzydatnych rolniczo tj. gleb V i VI klasy. Ponadto zalesiane będą grunty zdegradowane oraz grunty pełniące funkcje ochronne wód 233 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego powierzchniowych i podziemnych. Prowadzone zalesianie powinno równieŜ uwzględniać potrzeby ochrony walorów przyrodniczych gruntów nieleśnych w tym cennych łąk, muraw i in. Mimo podejmowanych działań ochronnych nadal na terenie powiatu występują gleby niskiej klasy. W ostatnim czasie Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych przystąpiły do opracowania Regionalnych Programów Operacyjnych Polityki Leśnej Państwa (RPOPLP), będących częścią Narodowego Planu Leśnego (NPL) - dokumentu postulowanego przez Strategię Leśną Unii Europejskiej i wymaganego w polityce środowiskowej i rolnej Unii. Zgodnie z przepisami starosta nie jest organem ochrony przyrody. Nie oznacza to jednak, Ŝe nie moŜe współpracować z organami ochrony przyrody i nadleśnictwami (zwłaszcza w zakresie nadzoru nad pracami gospodarczymi i ochronnymi w lasach prywatnych). Brak jest przedsięwzięć inwestycyjnych w województwie; wszystkie działania powiatu ograniczają się do przedsięwzięć pozainwestycyjnych i to wyłącznie w ramach współpracy z organami ochrony przyrody i nadleśnictwami. Ochrona cennych ekosystemów lub obiektów powinna być priorytetem w działaniach związanych z ochroną przyrody. Podniesienie bioróŜnorodności wpłynie na równowagę i trwałość wielu ekosystemów mających znaczenie lokalne. W granicach Parku wiodącymi są funkcje ekologiczno-ochronne, którym podporządkowane muszą być uŜytkowanie i zagospodarowanie terenu, natomiast wszelkie działania mają zmierzać do utrzymania, ochrony i wzbogacania potencjału naturalnego. W zakresie gospodarki przestrzennej dominuje tu leśno rolniczy sposób uŜytkowania. Gospodarka leśna, wodna i rolna na terenie parku powinna być prowadzona zgodnie z zasadami ekologicznymi. Promować powinno się ekstensywne i specjalistyczne formy turystyki nawiązujące do walorów parku. Lasy Powiatu Jarocińskiego administracyjnie naleŜą do nadleśnictw Jarocin, Taczanów i Piaski. Nadleśnictwa podlegają administracyjnie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu. Nadleśnictwo Jarocin połoŜone jest na terenie województwa wielkopolskiego w 13 gminach naleŜących do 3 powiatów, połoŜone jest na obszarze 130 454 ha. W składzie gatunkowym drzew moŜna wyróŜnić: sosnę, dąb, buk, brzozę, olszę, jesion, świerk, daglezję, grab, modrzew, topolę, lipę. Na terenie nadleśnictwa występuje około 680 gatunków roślin naczyniowych w tym około 45 gatunków drzew oraz 6 gatunków porostów i 15 gatunków mchów. Wiele gatunków jest objętych ochroną ścisłą oraz umieszczonych na Czerwonej Liście zagroŜonych i ginących roślin Wielkopolski. Nadleśnictwo Taczanów podzielone jest na trzy obręby leśne: Bagatela, Taczanów i Wielowieś. Nadleśnictwa Taczanów połoŜone są na obszarze województwa Wielkopolskiego, na terenie 13 gmin Zgodnie z podziałem kraju na regiony fizyczno-geograficzne J. Kondrackiego (1994) obszar nadleśnictwa połoŜony jest w Prowincji Nizin Środkowopolskich, Makroregion Niziny PołudniowoZachodniej, Mezoregionie Wysoczyzny Kaliskiej, Mezoregionie Równiny Rychwalskiej, Mezoregionie Kotliny Grabowskiej oraz Makroregionie Wału Trzebnickiego i Mezoregionie Wzgórz Ostrzeszowskich. Powierzchnia ogólna Nadleśnictwa Piaski wynosi 19861 ha, natomiast leśna 19081 ha. Lasy Nadleśnictwa połoŜone są na terenie 6 powiatów. Pod względem kategorii ochronności lasy te dzielą się na: rezerwaty - 0,1 %, lasy ochronne - 58,8 % (w tym wodochronne - 35,4 %), lasy gospodarcze - 41,1 %. Pod względem struktury uŜytkowania gruntów lasy powiatu jarocińskiego stanowią zaledwie 18 % powierzchni powiatu; przewaŜają (ponad 70 %) uŜytki rolne. Lasy i tereny leśne powiatu zajmują łącznie 10 688,3 ha powierzchni, co stanowi nieco powyŜej 18 % pokrycia całego terytorium. NajwyŜszym wskaźnikiem lesistości odznacza się teren gminy Jarocin (25,34 %), a następnie kolejno: Jaraczewo (16,69 %), śerków (14,52 %) i Kotlin (11,45 %). Lasy zagroŜone są poŜarami oraz lokalnie zanieczyszczeniami przemysłowymi (głównie nadmierne stęŜenia dwutlenku siarki). Dodatkową przyczyną złego stanu lasów jest to, Ŝe wiele drzewostanów powstało na gruntach porolnych, które atakowane przez hubę korzeniową, lub na gruntach podtapianych, a takŜe gradacje owadów i grzybów pasoŜytniczych. Najwięcej lasów prywatnych występuje na terenie miasta i gminy śerków (308,1 ha), natomiast najmniej na terenie miasta i gminy Jarocin (118,4 ha). Przewidywane kierunki zmian związane są z jednej strony ze zwiększeniem powierzchni leśnych poprzez zalesianie, a z drugiej z przebudową drzewostanów zgodnie z występującymi siedliskami, co szczegółowo określają operatu urządzeniowe w poszczególnych nadleśnictwach. 234 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Zasady polityki przestrzennej, obejmują między innymi zachowanie istniejących lasów, ze szczególnym uwzględnieniem ich ochrony. Dlatego podstawowym celem jest ochrona ekosystemów leśnych oraz zalesianie nieuŜytków i zwiększanie zalesiania gruntów, Konieczne jest współdziałanie z właścicielami lasów, w celu udostępnienia i zagospodarowania lasów dla celów turystyki i rekreacji. Lasy połoŜone na terenie powiatu przewidziane są w duŜej mierze do pełnienia funkcji ochronnych, izolacyjnych i krajobrazowych. Niezbędne jest dlatego uzupełnienie i powiększanie zasobów leśnych, przebudowa drzewostanów monokulturowych i zdegradowanych. Wszystkie lasy nadleśnictwa Jarocin z uwagi na zaliczenie do stref uszkodzeń przemysłowych naleŜą do lasów ochronnych. Jednak z uwagi na funkcje ekologiczne i krajobrazowe, jakie pełnią lasy w tym rejonie, część z nich ma odpowiednią w związku z tym kwalifikację. Uszkodzenia drzewostanów dotyczą głównie gatunków iglastych. W czynnościach odnowieniowych uwzględnia się zwiększenie proporcji gatunków liściastych, szczególnie dębu, dębu czerwonego, buka, lipy i brzozy. W podszyta wprowadza się grab i olchę. Ekosystemy leśne stanowią w Polsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik wszystkich zasobów przyrody, obejmujących około 25 % powierzchni kraju. Prawie połowę (45,8 %) powierzchni obszarów chronionych zajmują lasy, a tym samym ponad 40 % powierzchni lasów zostało zaliczonych do jednej z licznych form ochrony przyrody. Lasy są odnawialnym źródłem przede wszystkim surowców drzewnych, warunkujących rozwój cywilizacyjny i ekologizację bezpośredniego otoczenia człowieka. UŜytkowanie zasobów drzewnych w ostatnich latach realizowane jest na poziomie zbliŜonym do moŜliwości przyrodniczych określonych zgodnie z zasadą trwałości lasów i zwiększania zasobów leśnych. Lasy polskie zaspokajają 3 w zasadzie zapotrzebowanie na drewno przy jego zuŜyciu w wysokości 0,5 m na jednego miesz3 kańca; jest to znacznie poniŜej średniej europejskiej (0,8 m /1 mieszk.). Lasy znajdują się w sytuacji stałego zagroŜenia stanu zdrowotnego przez czynniki abiotycznego, biotycznego i antropogenicznego pochodzenia. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego nadal stanowią istotne zagroŜenie dla ekosystemów leśnych, mimo Ŝe poziom depozytu dwutlenku siarki i tlenków azotu w lasach w ostatnich latach wyraźnie maleje. Jednak stałe oddziaływanie zanieczyszczeń i ich dotychczasowa akumulacja w środowisku leśnym zwiększają predyspozycje chorobowe lasów. Anomalie pogodowe, nasilające się w czasie występowania ekstremalnych temperatur, opadów i wiatrów, nabierają charakteru trwałego czynnika, uaktywniającego procesy szkodotwórcze w środowisku leśnym. W ostatnich kilku latach stwierdza się zauwaŜalną poprawę w stanie uszkodzenia drzewostanów w Polsce. Udział drzewostanów uszkodzonych (o defoliacji koron powyŜej 25 %) maleje z 55 % w 1994 r. i 40 % w 1996 do 36 % w 1997 r. ChociaŜ uwaŜa się, Ŝe proces degradacji polskich lasów został powstrzymany, to jednak lasy Polski nadal naleŜą do najbardziej zagroŜonych w Europie. Udział drzewostanów znajdujących się pod wpływem szkodliwych czynników na naszym kontynencie wynosi średnio 25 %, a w krajach Unii Europejskiej 17 %. Głównym źródłem zagroŜeń lasów są choroby systemów korzeniowych (huba korzeni i opieńki), szczególnie aktywne w drzewostanach załoŜonych na gruntach porolnych. Nadal nadmierne szkody gospodarcze w lasach wyrządzają roślinoŜerne ssaki, głównie: jeleń, sarna i łoś. Wielofunkcyjność lasów, ich znaczenie w rozwoju cywilizacyjnym, a jednocześnie niepewność moŜliwości ich zachowania w zmieniających się przyrodniczo-klimatycznych warunkach, wymaga zwiększenia wysiłków na rzecz dalszego przekształcenia gospodarki leśnej z intensywnie produkcyjnej na proekologiczną. Rozwiązań systemowych kojarzących cele ochrony środowiska i gospodarki przestrzennej oraz gospodarki leśnej i rolnej wymaga problem zwiększenia lesistości kraju do 30 % w 2020 r. i 33 % w dalszej perspektywie. Zapobieganie wylesieniem w Polsce określone zostało jako jeden z podstawowych celów Polityki Leśnej Państwa z 1997 r. Cel ten zamierza się osiągnąć poprzez zapewnienie trwałości lasów wraz z ich wielofunkcyjnością, w tym zwłaszcza powiększanie zasobów leśnych kraju, polepszenie stanu zasobów leśnych i ich kompleksową ochronę oraz rezygnację z dominacji w gospodarce leśnej modelu surowcowego oraz reorientację zarządzania lasami i wprowadzeniu modelu proekologicznej i zrównowaŜonej gospodarki leśnej odpowiadającej kryteriom obowiązującym obecnie w Europie. Koncepcja zwiększania lesistości i zadrzewień, preferująca środowiskotwórczą rolę lasów stanowi podstawę Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, przyjętego przez Radę Ministrów w 235 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego 1995 r. Program zakłada wzrost lesistości kraju z obecnych 28 % do 30 % w 2020 r. i 33 % w 2050 r. Kierunki modernizacji leśnictwa w stronę jego ekologizacji i bardziej zrównowaŜonego eksploatowania zasobów biologicznych lasów wytyczyła Polska polityka zrównowaŜonej gospodarki leśnej, wprowadzona do realizacji w 1999 r. przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Prowadzona przez Polskę gospodarka leśna jest zgodna z trendami leśnictwa światowego określonymi w Zasadach Leśnych, przyjętych przez 170 krajów w 1992 roku w czasie konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju (UNCED). Komisja Europejska w raporcie z dwustronnego przeglądu prawa w obszarze negocjacyjnym Rolnictwo wyraziła opinię, Ŝe polskie prawodawstwo związane ze sprawami leśnictwa jest takŜe zgodne z europejską polityka leśną. Rozwój leśnictwa zgodnie z zawartymi w ustawie o lasach z 1991 r. ustaleniami jest gwarancją zachowania duŜej bioróŜnorodności obszarów leśnych. Powiat Jarociński leŜący w południowo – środkowej części województwa wielkopolskiego jest obszarem charakteryzującym się predyspozycjami do rozwoju rolnictwa z produkcją zdrowej Ŝywności (gminy Jarocin, śerków, Kotlin, Jaraczewo) oraz ze zlokalizowanymi istotnymi dla ochrony przyrody i bioróŜnorodności obszarami (śerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy). Jest przede wszystkim powiatem rolniczym ze znaczącą przewagą gruntów dobrych.. Podstawowe jednostki administracyjne wchodzące w skład powiatu to miasta: Jarocin (podzielone na 14 osiedli) i śerków oraz gminy: Jaraczewo (podzielona na 22 sołectwa), Jarocin (podzielona na 23 sołectwa), Kotlin (podzielona na 12 sołectw) i śerków (podzielona na 21 sołectw). Generalnie powiat pod względem gospodarczym charakteryzuje się strukturą rolno – przemysłową z dominującym ciąŜeniem na rolnictwo ponad innymi gałęziami gospodarki. Znaczną powierzchnię w powiecie – blisko 73% - zajmują uŜytki rolne. Jakość gleb w powiecie jest więc bardzo istotnym czynnikiem dla rozwoju rolnictwa warunkującym wysokość i jakość uzyskiwanych plonów. Gleby w powiecie są w blisko 75% II-IV klasy, ale teŜ występują gleby urodzajne takie, jak np.: czarne ziemie. Na terenie gminy śerków spotykamy najczęściej gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane wytworzone z piasków gliniastych. Na terenie gminy Jaraczewo dominują bielice właściwe i gleby brunatne właściwe bądź wyługowane oraz lokalnie w obrębie dolin rzecznych mady wytworzone z utworów piaszczysto-gliniastych. Północno-zachodnia część gminy to niskiej jakości wyługowane gleby brunatne powstałe z piasków słabogliniastych podścielonych przewaŜnie piaskami luźnymi. MoŜna stwierdzić, Ŝe gleby powiatu charakteryzują się duŜą mozaikowością związaną z miejscową budową geologiczną i morfologią terenu. W części środkowej i południowej omawianego terytorium wytworzyły się one z utworów czwartorzędowych, plejstoceńskich powstałych w okresie zlodowacenia środkowopolskiego, natomiast na terenach północnych powstałych w okresie zlodowacenia bałtyckiego fazy leszczyńskiej. Lokalnie, co jest wynikiem występującego miejscowo ukształtowania terenu, struktury czwartorzędowe nierzadko są pokryte utworami holoceńskimi. Obecnie obserwuje się stopniowe zmiany w strukturze władania gruntami spowodowane zbywaniem nieruchomości rolnych z zasobu Skarbu Państwa na rzecz rolników indywidualnych oraz prywatyzacją zarządzania dotychczasowych wielkoobszarowych państwowych gospodarstw rolnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w powiecie wynosiła 9,87 ha, a w poszczególnych gminach: Jaraczewo – 8,97 ha, Jarocin – 8,70 ha, Kotlin – 10,50 ha i na terenie gminy śerków – 11,90 ha. Struktura uŜytkowania terenu sugeruje rozwój powiatu w kierunku rolnoprzetwórczym i agroturystycznym. Na terenie powiatu jarocińskiego występują zdegradowane przez przemysł obszary. Głównie są to tereny eksploatacji gazu ziemnego, z których jest on wydobywany poprzez samoczynny wypływ z poziomu 3.000 – 3.200 m p.p.t. Eksploatacja kruszyw i surowców gliniastych oraz złóŜ gazu poprzez odwierty górnictwa gazowego, stacje redukcyjne, gazociągi powoduje określoną antroporesję prowadzącą w konsekwencji do degradacji terenów. Ponadto do obszarów zdegradowanych na terenie powiatu Jarocińskiego zaliczane są obszary „dzikich składowisk” odpadów występujące we wszystkich gminach oraz tereny osiedleńczej zabudowy, urządzeń infrastruktury technicznej, w tym nasypów i wykopów na potrzeby tras komunikacyjnych oraz obszary nielegalnych wyrobisk (np. eksploatacja pisaku w miejscowości Gola I oraz Panienka – gm. Jaraczewo). W przypadkach dokonania rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych w kierunku zalesienia lub wodnym, walory estetyczne krajobrazu kulturowego nie muszą zostać zniszczone, a przeciwnie 236 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego podniesione. Większość wyrobisk na terenie powiatu ulega naturalizacji – są wypełnione wodą, często zalesione, zakrzaczone i zadarnione. Na terenie powiatu Jarocińskiego zlokalizowany jest jeden mogilnik w miejscowości Niedźwiady, gm. Jaraczewo, przeznaczony do składowania przeterminowanych środków ochrony roślin i opakowań po nich. Proces przeobraŜania i niszczenia powierzchni ziemi jest nieustanny i wywoływany zarówno przez siły przyrody – wodę, śnieg, lód, siły grawitacji – (erozja naturalna), jak i przez działalność człowieka. Rezultatem pracy erozyjnej wód płynących oraz procesów denudacyjnych są doliny rzeczne – w miejscach intensywnie działającej erozji (dennej, bocznej) Lutyni powstały strome zbocza (rejon Woli KsiąŜęcej, Twardowa, Wilczy) umoŜliwiające tworzenie obecnie zbiorników wodnych. Działalność ludzi spowodowała obniŜenie poziomu wód gruntowych. Na jej terenach zalewowych niegdyś występowały olbrzymie kompleksy trwałych uŜytków zielonych, gdzie na skutek uregulowania rzeki, usypania wałów ochronnych i przeprowadzenia melioracji, lustro wody obniŜyło się umoŜliwiając wejście człowieka z uprawą polową. Pod wpływem obniŜenia się poziomu wód gruntowych i zmiany uŜytkowania zachodziły procesy przeobraŜania się gleb dolinowych. Omawiany obszar ponadto cierpi na deficyt wody w okresie wegetacyjnym, dlatego niezbędnym jest podjęcie działań zwiększających retencję wodną poprzez wprowadzenie zalesień i zadrzewień śródpolnych oraz budowa niewielkich stawów w obrębie dolin cieków. Problem terenów naraŜonych na szczególne oddziaływanie transportu na stan gleb i gruntów jest takŜe zauwaŜalny szczególnie w otoczeniu tras komunikacyjnych o znaczeniu ponadlokalnym. Jest to takŜe udokumentowane przekroczeniami w glebach zawartości metali cięŜkich. Przez teren powiatu przebiega 48,6 km dróg krajowych, 14,9 dróg wojewódzkich, 301,5 km dróg powiatowych zamiejskich oraz 266 km gminnych zamiejskich. W miastach Jarocin i śerków zlokalizowanych jest 39,6 km ulic powiatowych i 46 km ulic gminnych. Ogólnie w powiecie stan techniczny dróg i ich system oceniany jest jako niezadowalający. MoŜe to takŜe powodować określone zagroŜenia, gdyŜ sprawia iŜ prawdopodobieństwo wystąpienia powaŜnej awarii na skutek transportu róŜnych materiałów wzrasta. Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska, w zakresie obowiązków Starosty leŜy prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi. Starosta prowadzi takŜe corocznie aktualizowany rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenia standardów jakości gleby lub ziemi, z wyszczególnieniem obszarów, na których obowiązek rekultywacji obciąŜa starostę. Kolejność realizowania przez starostę zadań w zakresie rekultywacji powierzchni ziemi określają powiatowe programy ochrony środowiska. Rekultywacja powinna objąć tereny innych nieczynnych wyrobisk poeksploatacyjnych, przyjmując tam gdzie to moŜliwe kierunek wodny lub leśny rekultywacji oraz nieczynnych składowisk odpadów. Gleby zdegradowane na obszarach rolniczych będą zalesiane lub zagospodarowywane poprzez przeznaczenie ich na plantacje choinek, szkółki roślin ozdobnych, itp. Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia i prawidłowego systemu odwadniania konieczna będzie budowa i odbudowa urządzeń melioracyjnych, małych urządzeń piętrzących oraz utrzymanie rowów i drenaŜu w dobrym stanie. Natomiast w celu zmniejszenia erozji wietrznej dla otwartych przestrzeni rolnych, niezbędne będzie stosowanie zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz stałe utrzymanie gleby pod pokrywą roślinną. Istotnym kierunkiem działań będzie wdraŜanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR) oraz intensyfikacja edukacji ekologicznej rolników, mająca na celu uświadomienie konsekwencji nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie właściwych rozwiązań. Odpowiedzialnymi za kształtowanie polityki ochrony złóŜ kopalin i gospodarowanie zasobami surowców są: Minister Środowiska, wojewodowie i starostowie. W przypadku złóŜ eksploatowanych istotne jest maksymalne wykorzystanie zasobów w granicach udokumentowania a następnie skuteczna i właściwa, z punktu widzenia gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska, rekultywacja wyrobiska. Wydobywanie kopalin systemem odkrywkowym powoduje degradację powierzchni terenu i praktycznie prace rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji w niewielkim stopniu łagodzą przeobraŜenia spowodowane wydobywaniem kopalin. DuŜe zagroŜenie dla środowiska moŜe powodować eksploatacja złóŜ gazu, wymagająca prowadzenia stałych odwodnień, zaburzających stosunki wodne na znacznym obszarze. W celu ochrony powierzchni ziemi, w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacją opracowano priorytety do zrealizowania przed 2010 rokiem oraz zadania na lata 2003 – 2006. Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano z dwóch punktów widzenia. 237 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Pierwszy punkt - to priorytetowe komponenty (lub uciąŜliwości) środowiska, a drugi punkt widzenia to priorytetowe przedsięwzięcia zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska. Do opracowania kompleksowych programów ochrony gleb przed nadmiernym ich zanieczyszczaniem na szczeblu gminnym niezbędnym będzie uwzględnienie dotychczasowych rozwiązań w zakresie gospodarki rolnej oraz kierunków rekultywacji terenów zdegradowanych (dzikich wyrobisk, obszarów szkód pokopalnianych, „dzikich” składowisk odpadów, nielegalnych składowisk odpadów itp.) w rejonie kaŜdej gminy oraz precyzyjne zdiagnozowanie stanu i zidentyfikowanie źródeł obecnych i potencjalnych zagroŜeń na obszarze objętym programem. Na terenie powiatu jarocińskiego występują trzy poziomy wodonośne: mezozoiczny, trzeciorzędowy i czwartorzędowy. Główne UŜytkowe Poziomy Wodonośne reprezentują jednostkę hydrogeologiczną – Region Wielkopolski (XIII), gdzie główny poziom stanowią utwory czwartorzędu i trzeciorzędu. W podłoŜu zalegają jurajskie skały z wodami szczelinowo – porowymi. Region ten dzieli się na: Rejon Kościana – Chwałkowa Kościelnego, Podregion Poznański, Rejon Jarocina – Dobrzycy W centralnej części powiatu stwierdzono występowanie zbiornika wód podziemnych – doliny kopalnej „Jarocin” o długości ok. 5 km i szerokości 0.3 – 1 km. Nadmierna eksploatacja tego poziomu doprowadziła do powstania znacznego leja depresyjnego w okolicach Jarocina. Miasto i gminę Jarocin zaopatruje w wodę sześć ujęć. W gminie Jaraczewo poziomy uŜytkowe wód podziemnych związane są z utworami czwartorzędowymi i trzeciorzędowymi. W gminie są 22 jednostki osadnicze, które docelowo objęte zostaną systemami zbiorowego zaopatrzenia w wodę, ochrony bezpośredniej szer. 10,0 m dla ujęcia wody oraz strefa ochrony pośredniej szer. 30,0 m. Planowane jest połączenie z wodociągami: Bielejewo, Nosków i Jaraczewo. Generalnie na terenie gminy Jaraczewo istnieje kilkanaście (13) studni wierconych. W gminie Kotlin poziomy uŜytkowe wód podziemnych wiąŜą się głównie z utworami czwartorzędowymi i trzeciorzędowymi. W gminie jest 12 jednostek osadniczych. Wszystkie objęte są systemami zbiorowego zaopatrzenia % w wodę. Zasoby wód podziemnych na terenie gminy śerków związane są głównie z utworami wodonośnymi czwartorzędu i trzeciorzędu. Główne zbiorniki wodonośne w utworach czwartorzędowych wiąŜą się z dolinami Warty i Prosny. Zasoby wodne poziomu jurajskiego na obszarze gminy są słabo rozpoznane, a jedyny otwór ujmujący te wody znajduje się w Śmiełowie. Charakteryzują się one podwyŜszoną zawartością Ŝelaza. Jako priorytetowe zadanie w zakresie ochrony środowiska i zrównowaŜonego rozwoju kraju i regionów jest zagadnienie właściwego gospodarowania zasobami naturalnymi w tym wodami powierzchniowymi, podziemnymi oraz kopalinami. Szczególną rangę ma ochrona przed zanieczyszczeniem i poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Problem pogarszania się jakości wód podziemnych jest istotnym zagroŜeniem dla zdrowia mieszkańców i rozwoju powiatu oraz gmin. Składa się na to szereg czynników – obiektywnych i subiektywnych. Czynnikiem obiektywnym są naturalne warunki hydrogeologiczne zwłaszcza w odniesieniu do czwartorzędowych poziomów wodonośnych na ogół słabo chronionych w sposób naturalny przed dopływem zanieczyszczeń z powierzchni ziemi. Szereg czynników związanych z działalnością gospodarczą spowodował zdecydowany wzrost skali zanieczyszczeń trafiających do gruntu, wód powierzchniowych, a w konsekwencji równieŜ do wód podziemnych. Paradoksalnie jeden z czynników postępu – wodociągowanie miejscowości stał się dodatkowym czynnikiem potęgującym zagroŜenie dla jakości wód podziemnych w sytuacji nienadąŜania budowy oczyszczalni ścieków za wodociągowaniem. W wyniku prowadzonego, w ramach badań regionalnych monitoringu jakości, wody podziemne odznaczały się przewaŜnie II i III klasą czystości. W takiej sytuacji pierwszoplanowym zadaniem jest intensyfikacja budowy nowych oczyszczalni oraz podnoszenie sprawności istniejących. Sukcesywnie naleŜy dąŜyć do likwidacji tzw. zbiorników szczelnych, czyli szamb, niezabezpieczonych miejsc gromadzenia gnojowicy, kiszonek itp., modernizacji niewłaściwie zabezpieczonych stacji paliw oraz innych obiektów szkodliwie oddziaływujących na środowisko gruntowo- wodne. Powiat jarociński połoŜony jest w obrębie okręgu geotermalnego w obrębie, którego rozpoznano najkorzystniejsze warunki występowania wód geotermalnych w Polsce. Jednak warto podkreślić, Ŝe powiat jarociński leŜy w pobliŜu granicy strefy i w związku z tym trzeba uznać jako uzasadnioną potrzebę opracowanie studium moŜliwości wykorzystania wód geotermalnych. 238 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Na terenie powiatu występują nieuŜytkowane studnie i ujęcia Powinna być podjęta świadoma decyzja o pozostawieniu studni czy ujęcia do dalszej eksploatacji lub zadecydowanie o likwidacji nieczynnych i niesprawnych studni. Przy podejmowaniu decyzji naleŜy uwzględniać fakt, iŜ nieczynne i niesprawne studnie stanowią zagroŜenie dla jakości wód podziemnych. Likwidacja studni i ujęć powinna być dokonywana z zachowaniem procedur wynikających z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze. Eksploatacja kopalin moŜe negatywnie oddziaływać na stosunki wodne. Niebezpieczeństwo takie moŜe wystąpić w przypadku głębokich, odkrywkowych lub głębinowych wyrobisk kopalnianych, wokół których niezbędne jest znaczne obniŜenie poziomów wód podziemnych. Na terenie powiatu jarocińskiego nie przewiduje się takiej eksploatacji. Nieprzestrzeganie bilansowania w wyŜej opisanym zakresie moŜe doprowadzić do nadmiernego rozwoju leja depresyjnego i w konsekwencji do niebezpiecznego obniŜenia poziomu wód podziemnych oraz zaburzenia warunków hydrogeologicznych na rozległych obszarach. Symptomy tego zjawiska wystąpiły w rejonie Jarocina na skutek nadmiernej eksploatacji wód podziemnych bez zachowania zasady utrzymania odnawialności zasobów wód podziemnych. Natomiast eksploatacja gazu ziemnego i ropy naftowej otworami wiertniczymi nie powoduje, przy zachowaniu obowiązujących przepisów w zakresie ochrony środowiska i bezpiecznego prowadzenia prac eksploatacyjnych. Przed wydaniem koncesji na wydobywanie kopalin, w określonym przepisami trybie, opracowywany jest raport oddziaływania planowanej eksploatacji na poszczególne elementy środowiska w tym na wody podziemne wraz z określeniem sposobów uniknięcia ewentualnych zagroŜeń. Zgodnie z wyznaczonym kierunkiem pod nadzorem Okręgowego Urzędu Górniczego rekultywacja terenów poeksploatacyjnych jest obowiązkiem przedsiębiorcy wydobywającego kopalinę. Właściwie przeprowadzona rekultywacja przy niewypełnianiu wtórnym wyrobiska eksploatacyjnego, prowadzi do powstania stawów, terenów nowozalesionych lub gruntów rolnych o wyŜszej, niŜ sprzed eksploatacji, klasie bonitacyjnej. Rekultywacja tak wykonana nie stanowi zagroŜenia dla środowiska, lecz wręcz odwrotnie powoduje podniesienie jego walorów zarówno przyrodniczych jak i krajobrazowych czy gospodarczych. W tym zakresie w pełni znajduje zastosowanie zasada zrównowaŜonego rozwoju. Wg danych umieszczonych w Roczniku Statystycznym za rok 2001 w powiecie jarocińskim 3 3 pobrano ogółem wody w ilości na poziomie 4,3 hm , z czego na cele przemysłowe – 0,07 hm , a na 3 cele komunalne ze zorganizowanych wodociągów – 4,23 hm . Nie wszyscy mieszkańcy powiatu jarocińskiego są objęci dostarczaniem wody z sieci wodociągowych. Szacuje się, iŜ procesem zwodociągowania objęte jest ok. 95% ludności zamieszkującej miasta powiatu, a w około 65% mieszkańcy wsi, (przy czym 60% ludności powiatu jest mieszkańcami obszarów wiejskich). Pozostali uŜytkują własne ujęcia wód podziemnych bez dokonywania pomiaru ich poboru. Ponadto woda wykorzystywana do celów rolniczych takŜe często pobierana jest z własnych ujęć wody podziemnej lub powierzchniowej. Analiza zuŜycia wody przez firmy produkcyjne i usługowe Najbardziej wodochłonną branŜą przemysłu funkcjonującego na terenie powiatu jarocińskiego jest przetwórstwo rolno – spoŜywcze dominujące w gminie Kotlin. W sąsiedztwie Jarocina znajduje się waŜny czwartorzędowy zbiornik wód podziemnych o długości ponad 5 km i szerokości 0,3 do 1 km. W strukturach trzeciorzędowych wyróŜnia się mioceński zbiornik wód podziemnych. W konsekwencji nadmiernej eksploatacji poziomu mioceńskiego zaobserwowano rozwój leja depresji w okolicach Jarocina. Poziom jurajski zaznacza się na całym obszarze powiatu. MiąŜszość warstwy wodonośnej wynosi tutaj kilkadziesiąt metrów i jest ona zasilana przez przesączanie wód mioceńskich. Ujęcia wody w pełni zaspokajają lokalne zapotrzebowanie wody oraz umoŜliwiają doprowadzenie do zwodociągowania docelowo obejmującego 100% ludności powiatu. Struktura wieku zasobów mieszkaniowych na terenie powiatu przedstawia się róŜnorodnie. Począwszy od budynków powstałych w XIX w. do najnowszych. Większość mieszkań, bo około 50% ogółu stanowią zrealizowane w latach 1979 – 2000, a więc maja niespełna 30 lat. Mieszkania ponad 50 letnie stanowią 28% ogółu. Wymagają one w wielu przypadkach gruntownych remontów, 2% obiektów zostało wybudowanych po 1997 roku, czyli po wprowadzeniu nowych norm obowiązujących w zakresie izolacji termicznej budynków mieszkalnych (zgodnie z normą PN-91/B-02020). Pozostałe budynki wymagają prac modernizacyjnych poprawiających ich termoizolacyjność, a tym samym wpływających na ograniczenia zuŜycia energii cieplnej. W powiecie występuje głównie zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa. Tylko w mie- 239 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego ście Jarocinie znaczny udział w zabudowie miasta stanowią budynki wielorodzinne i jest to 41% ogółu. Zasilanie w energię elektryczną w powiecie jest zorganizowane liniami napowietrznymi z Głównego Punktu Zasilania znajdującego się w Jarocinie. Dystrybucja energii elektrycznej bezpośrednio do odbiorców odbywa się siecią rozdzielczą w przewaŜającej części liniami napowietrznymi. Oświetlenie uliczne zorganizowane jest w całym powiecie na odcinkach dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych przebiegających w terenach zabudowanych o szczególnym znaczeniu (miasta, wsie, osady). Wskaźnik zuŜycia energii dla jednego punktu oświetleniowego starego typu (nie energooszczędnego) kształtuje się na poziomie 250 W/1 pkt. Wiele punktów wymaga modernizacji. ZuŜycie energii wykorzystywanej na produkcje wody podawanej do sieci wodociągowej spada, natomiast zuŜycie energii wykorzystywanej na oczyszczenie ścieków rośnie i jest to konsekwencją sukcesywnej rozbudowy sieci kanalizacyjnej, modernizacji starych i budowie nowych oczyszczalni ścieków. Zmniejszanie się zuŜycia energii we wszystkich aspektach gospodarczych, stanowi jeden z podstawowych czynników stymulujących rozwój z zachowaniem stabilności środowiska. NaleŜy przede wszystkim ograniczać energetyczne potrzeby transportu bezpośrednio poprzez racjonalizację przewozów oraz pośrednio poprzez wydłuŜanie cyklu Ŝycia produktów. WiąŜe się z tym konieczność opracowania programu obniŜenia energochłonności przewozów osobowych i towarowych. W tym celu niezbędne jest promowanie takich form transportu, który zapewni optymalne jego wykorzystanie przy maksymalnym dopuszczalnym obciąŜeniu. Konieczne jest dąŜenie do racjonalizacji wykorzystywania wody, zminimalizowanie ilości powstających odpadów oraz ilości wykorzystywanej energii elektrycznej i cieplnej zarówno w przemyśle, usługach, transporcie jak i w gospodarstwach domowych. Zmniejszenie zuŜycia wody, materiałów i energii oraz wykorzystywanie surowców wtórnych jest takŜe najbardziej racjonalnym podejściem w dziedzinie poprawy ekonomiki produkcji. Z jednej strony zmniejsza się presja na środowisko, a z drugiej mniejsze są opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, mniejsze koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Do 2004 roku, wskaźniki zuŜycia wody, materiałochłonności i energochłonności, zostaną wprowadzone do systemu statystyki publicznej i zostanie określony zakres i sposób wykorzystania tych wskaźników w regionalnych i lokalnych programach ochrony środowiska. Stąd stosowne limity dotyczące wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności zostaną wprowadzone do programu ochrony środowiska powiatu Jarocińskiego. Niezbędnym więc staje się dokonanie oceny wszystkich tych dziedzin pod kątem korzystania z zasobów wodnych, w celu wyeliminowania korzystania nieuzasadnionego. NaleŜy dąŜyć do ograniczania strat wody w systemach przesyłowych i wykorzystywania wody w gospodarstwach domowych. ZałoŜenia polityki energetycznej państwa przewidują, Ŝe w związku z urealnieniem cen energii, postępem w modernizacji i restrukturyzacji działalności gospodarczej oraz wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa, zuŜycie energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu będzie się nadal zmniejszać i w 2010 roku zuŜycie powinno zmniejszyć się o ok. 25% w stosunku do 2000 r. W Strategii Rozwoju Powiatu Jarocińskiego celami załoŜonymi w zakresie działań na rzecz ograniczania wodochłonności, energochłonności, zuŜycia surowców i materiałów są: racjonalne wykorzystanie złóŜ gazu dla rozwoju sieci gazowej na terenie powiatu, organizacja systemu edukacji dla inwestorów i przedsiębiorców, wspieranie inwestorów i przedsiębiorców oraz współpraca z nimi. Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano z dwóch punktów widzenia. Pierwszy punkt - to priorytetowe komponenty (lub uciąŜliwości) środowiska, a drugi punkt widzenia - to priorytetowe przedsięwzięcia zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska. Do opracowania kompleksowych programów mających na celu ograniczenie wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności na szczeblu gminnym niezbędnym będzie uwzględnienie dotychczasowych rozwiązań w zakresie zagospodarowania poszczególnych gmin, systemów zasilania ich w energię, wykorzystania tej energii, wykorzystania surowców, zuŜycia wody, wprowadzenia systemów wtórnego wykorzystania odpadów, stopnia gazyfikacji oraz sposobów ogrzewania itd. W powiecie jarocińskim głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest tzw. emisja antropogeniczna, wynikająca z działalności człowieka. Naturalne procesy zachodzące w przyrodzie (emisja naturalna) mają znaczenie marginalne i w niewielkim stopniu oddziałują na jakość powietrza. Najwięcej zanieczyszczeń dostaje się do atmosfery w powiecie jarocińskim wraz ze spalinami emitowanymi z procesów energetycznego spalania paliw. W ciągu kilku ostatnich lat obserwuje się 240 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego pozytywną tendencję zastępowania wysokoemisyjnych nośników energii, jakimi są węgiel kamienny i brunatny, gazem ziemnym i olejem opałowym. Emisja niska obejmuje emisję ze źródeł niezorganizowanych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemieślnicze i rolnicze. Obok energetyki do największych źródeł zanieczyszczeń powietrza zaliczana jest komunikacja. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory (szczególnie benzen) oraz pyły zawierające m.in. związki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. Największy wpływ transportu na jakość powietrza ma miejsce w miastach i w rejonach tras komunikacyjnych o duŜym natęŜeniu ruchu. Jakość powietrza na obszarze powiatu charakteryzuje się, oprócz zróŜnicowania obszarowego, takŜe duŜym zróŜnicowaniem sezonowym. W powiecie w Ŝadnym z punktów pomiarowych, średnioroczne stęŜenia zarówno dwutlenku siarki jak i dwutlenku azotu nie przekroczyły obowiązujących wartości dopuszczalnych. Niska emisja dokuczliwa jest szczególnie w miesiącach zimowych (grzewczych), podczas których większość mieszkańców pali w piecach węglem tańszym, ale o niskiej wartości energetycznej i duŜym zasiarczeniu. Zdarza się, Ŝe spalane są równieŜ odpady – butelki plastykowe, szmaty, itp., co odczuwają szczególnie mieszkańcy zwartej zabudowy mieszkalnej. Szczególnie uciąŜliwe zakłady przemysłowe wytwarzają na terenie województwa wielkopolskiego rocznie, ponad 28 tys. t zanieczyszczeń pyłowych (oczyszczane w 97,7%) i ponad 220 tys. t gazowych (oczyszczane w 4,3%); na składowiskach zalega 48 mln t odpadów (emisja metanu). Transgraniczne zanieczyszczenia powietrza docierające nad obszar powiatu pochodzą, w związku z przewaŜającymi wiatrami z sektora zachodniego i południowo - zachodniego, z bardziej uprzemysłowionych i zurbanizowanych terenów. Osiągnięcie celu, jakim jest czyste powietrze jest w pełni uzasadnione przy realizacji Programu Ochrony Środowiska rozwoju powiatu jarocińskiego. Likwidacja niskiej emisji moŜliwa jest poprzez sukcesywną zmianę sposobu ogrzewania budynków z węglowego na gazowe i olejowe dla uŜytkowników indywidualnych, lub korzystanie z odnawialnych źródeł energii. Z uwagi na średnią roczną prędkość wiatru określoną na podstawie wieloletnich badań wynoszącą około 2,9 m/s nie zaleca się budowy elektrowni wiatrowych. Ta prędkość wiatru nie klasyfikuje terenu do budowy siłowni wiatrowych Na terenie powiatu jarocińskiego istnieje moŜliwość wykorzystania istniejących cieków wodnych do budowy małych (mikro) elektrowni wodnych. Wielkopolska to region o duŜych zasobach ziem wykorzystywanych rolniczo. Wysokie plony oraz obsada zwierząt na 100 ha uŜytków rolnych lokują region na czele ogólnokrajowej klasyfikacji województw. Nowością są występujące coraz częściej w krajobrazie wielkopolskiej wsi gospodarstwa agroturystyczne. W strukturze władania ziemią powiatu jarocińskiego dominuje własność prywatna. Wielkopolska wieś jest dobrze wyposaŜona w urządzenia infrastruktury technicznej, a liczba podstawowych maszyn rolniczych często znacznie przekracza średnią krajową. Wskazuje to na dobrą sytuację ekonomiczną i tendencje rozwojowe wielu gospodarstw. Lokalna baza surowcowa stanowi podstawę przede wszystkim dla rozwoju: przemysłu rolnego i rolno – spoŜywczego, oraz przemysłu drzewnego. Dlatego teŜ w gminach typowo rolniczych powiatu jarocińskiego moŜliwe jest wykorzystanie energii biomasy, w szczególności słomy, na cele energetyczne. Badania prowadzone aktualnie w pracujących kotłowniach wykorzystujących słomę wskazują, Ŝe graniczną drogą dowozu jest promień około 50–60 km od kotłowni. Na podstawie badań własnych na badanym obszarze stwierdzono, Ŝe istnieją moŜliwości wykorzystania słomy na cele energetyczne w ilości 25%. Natomiast w gminach o znacznym zalesieniu moŜna wykorzystać biomasę drewnianą zarówno w formach bezpośrednich jak i kompaktowych. Na terenie powiatu jarocińskiego istnieje moŜliwość wykorzystania energii słonecznej zarówno na potrzeby bytowe mieszkańców, w tym turystów, do podgrzewania ciepłej wody, jak teŜ na potrzeby produkcyjne (przemysłu rolnego i rolno – spoŜywczego) do podgrzewania powietrza w suszarnictwie niskotemperaturowym podczas asymilacji na drodze tworzenia wiązań chemicznych (powstawanie biomasy). Podstawowym celem rozwoju fotowoltaniki jest uzyskanie energii elektrycznej w cenie porównywalnej z cenami energii uzyskanej z konwencjonalnych źródeł energii. Kolektory powietrzne wykorzystywane mogą być do celów suszarniczych lub grzewczych. W zakresie suszarnictwa kolektory powietrzne najbardziej są przydatne w suszarnictwie niskotemperaturowym, tj. produktów rolniczych i drewna. Szczegółowe zastosowanie dotyczy podgrzewania powietrza kolektorami słonecznymi do suszenia ziarna zbóŜ, zielonek, nasion, warzyw, ziół i innych produktów rolniczych, podgrzewania powietrza do obsuszania warzyw po zbiorze przed ich przechowywaniem (cebula, korzeniowe), podgrzewania powietrza do ogrzewania gleby w szklarniach i tunelach foliowych. 241 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Prawo Ochrony Środowiska podaje, Ŝe programy ochrony środowiska( art.17) muszą zawierać rozwiązania zapewniające osiągnięcie celów zapisanych w polityce ekologicznej państwa, brak uwzględnienia energetyki odnawialnej w danym programie moŜe stanowić podstawę uznania, Ŝe nie spełnia on wymogów ustawy. Ponadto Prawo Ochrony Środowiska mówi o pomocy ze środków funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie wspierania wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomocy dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii (art.406 pkt 9) Zagadnieniem kluczowym jest cena energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. Generalnie jest ona wyŜsza w stosunku do tej uzyskiwanej ze źródeł konwencjonalnych takich jak węgiel, ropa naftowa czy gaz, chociaŜ dla nowej generacji instalacji do wykorzystania biomasy jest ona na takim samym poziomie. Wydaje się, Ŝe polityka energetyczna Polski w zakresie OZE powinna ujmować jasno przyczyny, dla których budŜet państwa powinien wspierać (lub nie) intensyfikację określonego sposobu wykorzystania OZE, z punktu widzenia specyficznych potrzeb i uwarunkowań społeczeństwa polskiego w sytuacji jego obciąŜenia wysokimi podatkami, a tym samym kosztami zachodzących od ponad dziesięciu lat przemian gospodarczych. Terytorium powiatu odznacza się stosunkowo niewielką zasobnością wód powierzchniowych, które w całości przynaleŜą do zlewni rzeki Odra. Osiowym ciekiem powiatu jest rzeka Lutynia, której większymi dopływami są m.in.: Kotlinka, Lubicszka oraz Łubianka. Północną granicę powiatu stanowi największa rzeka regionu Warta (prawy dopływ Odry), a część wschodniej przebiega wzdłuŜ rzeki Prosna, będącej podobnie Jak Lutynia lewym dopływem Warty. Całkowita długość Lutyni w granicach powiatu wynosi 44,3 km, z tego na terenie gminy Kotlin 11,7 km, Jarocin 9,6 km i śerków 23,0 km. Na terenie powiatu brak jest znaczących naturalnych zbiorników wodnych. Z powierzchni 25.205 ha gruntów ornych zmeliorowanych, 22.370 ha to tereny zdrenowane. Urządzenia melioracyjne znajdują się takŜe na 4.137 ha trwałych uŜytków zielonych, z czego 188 ha to powierzchnia zdrenowana. Sieć rowów melioracyjnych jest stosukowo gęsta. Łącznie powierzchnia gruntów zmeliorowanych w powiecie wynosi 25.205 ha. Całkowita długość rowów melioracyjnych przekracza 672 km, a największa ich sieć o długości 196,2 km znajduje się na terenie gminy śerków. Zgodnie z ewidencją gruntów wody stojące zajmują: w mieście Jarocin – 2,0 ha, w gminie Jarocin – 12,1 ha, w mieście śerków – 0,6 ha, w gminie śerków – 67,7 ha, w gminie Jaraczewo – 16,0 ha i w gminie Kotlin – 10,0 ha. Wymienić moŜna takŜe stawy małej retencji we wsiach Pawłowice, Bieździadów, śerniki-Kretków, Komorze i Pogorzelica. Zbiorniki te są w złym stanie technicznym, zamulone, płytkie (do 1 m); mają zniszczone urządzenia piętrzące. Zasilane są wodami z rowów melioracyjnych, okresowo suchych. Ich zasoby wodne uzupełniane są w okresie spływu wód zimowych i ewentualnie po deszczach nawalnych. Pozostałe zbiorniki wodne to niewielkie „oczka” powstałe najczęściej na terenie powyrobiskowym kopalin, zasilane wodami z urządzeń melioracyjnych, wodami gruntowymi oraz niekiedy wodami pierwszego poziomu wodonośnego. Kolejne zbiorniki to zastoiska wodne utworzone w wyniku zmiany biegu koryta cieków wodnych, a takŜe inne sztuczne obiekty, jak stawy zlokalizowane na obszarach zespołów parkowo-pałacowych - powstałe dla urozmaicenia krajobrazowego (załoŜenia parkowego), a takŜe zbiorniki wodne usytuowane na terenach osad wiejskich z przeznaczeniem głównie dla potrzeb ochrony przeciwpoŜarowej. Doliny chronione przed zalewem wód rzecznych przez obwałowania, są obszarami ograniczonego inwestowania, mającego swoje przyczyny w zagroŜeniu powodziowym. Ostatnio zagroŜenie to zmniejszyło się, w następstwie wybudowania zbiornika wodnego Jeziorsko na Warcie. Dalszej poprawy moŜna będzie oczekiwać po realizacji, stale odsuwanej w czasie, zbiorników retencyjnych w Wielowsi Klasztornej na Prośnie i Bachorzew na Lutyni. Dodatkowym powodem ograniczeń jest występowanie na terenach dolin Warty i Prosny słabo izolowanych od powierzchni zbiorników wód podziemnych piętra czwartorzędowego, zaliczanych do OWO. Wspomniane ograniczenia w połączeniu z koniecznością zachowania walorów krajobrazowych obszarów chronionych zmuszają do zintensyfikowania działań skierowanych na poprawę stanu gospodarki wodno-ściekowej. W wyniku wykonanych robót powstała stosunkowo rozbudowana sieć rzeczna, słuŜąca głównie dla odprowadzania wód z terenów podmokłych, o ograniczonej moŜliwości uŜytkowania rolniczego. Szczególne znaczenie miało między innymi skanalizowanie Obry. Obszary dolin rzecznych objęte są systemem zabudowy hydrotechnicznej. Warta na całym odcinku stanowiącym granice powiatu posiada ostrogi i jest obwałowana. Na terytorium powiatu największe zagroŜenie zalania wodami powodziowymi ma miejsce na znacznym obszarze gminy śerków w rejonie tzw. „Ŝerkowskiego węzła hydrograficznego” u zbiegu 242 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego rzek Prosna, Lutynia i Warta oraz w mniejszym stopniu na przyobrzańskich terenach zielonych zachodniej części gminy Jaraczewo. Prace modernizacyjne i rozbudowa wałów mogą być prowadzone tylko przy wsparciu finansowym z funduszy wojewody, czy teŜ z funduszy centralnych (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Planuje się wybudowanie zbiornika retencyjnego w sąsiedztwie wsi Brzóstków. Zbiornik ma być wykorzystywany dla celów rekreacyjnych. Jego powierzchnia ma wynosić około 43 ha, a objętość ma3 gazynowanej wody około 650 tys. m . Źródłem zaopatrzenia w wodę tego zbiornika ma być rzeka Lutynia. W planach perspektywicznych jest teŜ budowa zbiornika retencyjnego na Lutyni w rejonie wsi Bachorzew. Wszystkie te zbiorniki przyczynią się do zmniejszenia ekstremalnych wahań przepływów Lutyni i jej dopływów. Zapewnienie wysokiego poziomu infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej naleŜy rozumieć w kontekście zasady zrównowaŜonego rozwoju, która w odniesieniu do rekreacji oznacza taki sposób oraz zakres uwypuklenia i udostępnienia walorów danego terenu, który sprzyjałby rozwojowi turystyki i rekreacji, był przyjazny środowisku przyrodniczemu oraz dawał szansę wykonalności pod względem ekonomicznym. W przypadku terenu powiatu zakres kolizji rozwoju funkcji rekreacyjnej jest niewielki. Oddzielne zagadnienie stanowi planowany zbiornik retencyjny o funkcji rekreacyjnej w pobliŜu wsi Brzóstków w gminie śerków. Realizacja tej inwestycji wprowadziłaby szereg zmian w strukturze przestrzennej Gminy oraz w ekosystemach doliny Lutyni w sąsiedztwie i poniŜej zbiornika. Na terenie powiatu naleŜy wybrać miejsca o najwyŜszych walorach przyrodniczych w celu udostępnienia ich dla kontrolowanej turystyki kwalifikowanej. Dotyczy to zwłaszcza terenów chronionych. W Wielkopolsce występują obszary o duŜym zagroŜeniu powodziowym zarówno w półroczu letnim jak i zimowym. Są to głównie doliny rzeczne: Warty, Noteci, Prosny, a takŜe Kanałów Obrzańskich, Wełny, Lutyni, Baryczy oraz mniejszych dolin. Pewnym zabezpieczeniem przeciwpowodziowym są obwałowania dolin rzecznych. Ogólna długość wałów przeciwpowodziowych w województwie wynosi 929 km, a obszar chroniony obwałowaniami obejmuje 366 tys. ha. W województwie wielkopolskim duŜe znaczenie dla skutecznego zabezpieczenia przed powodzią miast nadwarciańskich odgrywa zbiornik Jeziorsko, którego głównym zadaniem jest ochrona powodziowa doliny Warty w województwach łódzkim i wielkopolskim. Stała rezerwa powodziowa zbiornika wynosi 3 40,3 mln m . Formą zabezpieczenia przeciwpowodziowego są i mogą być zbiorniki retencyjne - poldery. Lista przedsięwzięć własnych Powiatu wynikających z dokumentów, koncepcji jej władz, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców Niezbędna jest aktualizacja i weryfikacja istniejących opracowań urbanistycznych pod kątem wymagań związanych z ochroną przeciwpowodziową dla obszarów połoŜonych w zasięgu zagroŜenia powodziowego. Winna być ona dokonana w zakresie lokalizacji obiektów zagraŜających środowisku gruntowo–wodnemu (np. oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów przemysłowych) oraz ewidencji istniejących polderów. Niezbędne jest wyznaczenie w miejscowych planach zagospodarowani przestrzennego terenów nieobwałowanych fragmentów rzek, mogących słuŜyć jako naturalne zbiorniki retencyjne (poldery), dla których naleŜy przeprowadzić analizy i studia w zakresie gospodarki przestrzenią i zasobami przyrodniczymi W odniesieniu do przyrodniczych, agronomicznych, technicznych (w tym hydrotechnicznych) i mieszkaniowo-usługowych, elementów zagospodarowania przestrzennego potencjalnych terenów zagroŜenia powodziowego konieczna jest analiza kosztów ekonomicznych i społecznoekonomicznych. NaleŜy w gospodarowaniu przestrzenią i funduszach przewidzianych na minimalizowanie skutków powodzi przewidzieć tereny i środki na przeniesienie istniejących siedlisk oraz zmianę przeznaczenia w planach zagospodarowania przestrzennego terenów przewidzianych do zabudowy na obszary niezagroŜone. Oprócz powyŜej przedstawionych celów krótko i średniookresowych na uwagę zasługują równieŜ cele długoterminowe w zakresie ochrony środowiska. W zakresie wodociągowania miejscowości, na terytorium powiatu, wystąpiła potrzeba budowy sieci kanalizacyjnej dla odprowadzenia ścieków sanitarnych, bytowych i technologicznych. Wszystkie wyŜej wymienione strumienie zanieczyszczonych wód przed ich odprowadzeniem do cieków lub do ziemi wymagają oczyszczenia. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu Jarocińskiego wynosi 145,7 km 243 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Poza wyŜej wymienionymi przy niektórych obiektach uŜyteczności publicznej (np. szkoły) funkcjonują niewielkie oczyszczalnie pod potrzeby lokalne, a na terenach o rozproszonej zabudowie wybudowano kilka przydomowych oczyszczalni ścieków bytowych. Ogólnie naleŜy stwierdzić, iŜ w ostatnim okresie obserwuje się zmniejszanie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych ze źródeł punktowych. W 2001 roku z terenu powiatu ścieki przemy3 słowe i komunalne odprowadzone do wód powierzchniowych lub do ziemi stanowiły 1,7 hm , w tym 3 oczyszczonych odprowadzono 1,6 hm . W 2001 roku 50,4% ścieków pochodzących od ludności powiatu było oczyszczanych w oczyszczalniach ścieków. W powiecie Jarocińskim problemem jest takŜe kanalizacja deszczowa i spływ wód opadowych, często bezpośrednio do odbiornika, którym jest środowisko gruntowo - wodne. W niewielkim, około 30%, stopniu kanalizacją deszczową objęte są tereny miast powiatu. Natomiast tereny wiejskie w zasadzie nie posiadają zorganizowanych systemów zbierania wód opadowych Celem poprawy stanu czystości wód powierzchniowych naleŜy teŜ przewidzieć oczyszczanie wód opadowych. W mieście Jarocinie planuje się wykorzystanie istniejącej kanalizacji ogólnospławnej jako sieci deszczowej, a w pozostałych nieskanalizowanych częściach terenu doprojektowanie dodatkowych kanałów, szczególnie w części obszaru o duŜym skupieniu zabudowy. W przypadku pozostałych terenów objętych planową rozbudową sieci kanalizacyjnych przewiduje się budowę sieci rozdzielczej, przy czym w kaŜdym uzasadnionym przypadku planowane jest podczyszczanie ścieków deszczowych przed zrzutem ich do odbiorników. W ostatnich latach na terenie powiatu obserwuje się tendencje do ograniczania ilości powstających ścieków przemysłowych. Sytuacja ta jest spowodowana wprowadzaniem racjonalizacji gospodarki wodnej w zakładach, ale takŜe regresją gospodarczą w powiecie, która doprowadziła w ostatnich latach do likwidacji szeregu uciąŜliwych zakładów. Wpływ rolnictwa na jakość wód jest uzaleŜniony od wielu czynników: ukształtowania terenu, stosowanej gospodarki nawozowej, stanu opadów atmosferycznych i warunków klimatycznych, usytuowania w stosunku do wód powierzchniowych lub podziemnych. Ze względu na strukturę gruntów na terenie powiatu jarocińskiego, przewaŜającą ilość gruntów i uŜytków rolnych, zagroŜenie ze strony rolnictwa na jakość wód w tym regionie jest bardzo waŜnym problemem. W związku z wprowadzeniem nowych standardów jakości wody, od roku 2002 słuŜby sanitarne województwa wielkopolskiego dokonują kompleksowej oceny jakości wody. W około 50% przypadków stwierdzono, iŜ badana woda nie odpowiada obowiązującym wymogom. W większości przypadków odnosi się to do przekroczonych dopuszczalnych stęŜeń Ŝelaza i manganu. Z wyjątkiem miasta śerków, Ŝadna z gmin na terenie powiatu jarocińskiego nie jest skanalizowana w stopniu zadowalającym, gospodarka ściekowa w znacznym stopniu oparta jest na gromadzeniu ścieków w zbiornikach bezodpływowych i wywozie ich do punktów zlewczych włączonych najczęściej do kanalizacji komunalnej lub bezpośrednio zlokalizowanych na oczyszczalniach ścieków. Do wywozu ścieków ze zbiorników bezodpływowych uprawnione są wyłącznie przedsiębiorcy posiadający wymagane w tym zakresie zezwolenie wydane przez wójta lub burmistrza właściwego ze względu na świadczenie usług. Nierozpoznana w pełni sytuacja w gospodarce ściekami gromadzonymi w zbiornikach bezodpływowych pozwala sądzić, iŜ prawdopodobnie duŜa część tych zbiorników nie spełnia wymagań w zakresie właściwego stanu technicznego, a takŜe wywóz zgromadzonych ścieków odbywa się przez firmy niekoniecznie do tego uprawnione. Ponadto zarówno nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na ścieki, jak i niekontrolowany ich wywóz stanowią powaŜne zagroŜenie dla środowiska gruntowo – wodnego. Problem kanalizacji ogólnospławnej na terenie powiatu Jarocińskiego występuje szczególnie w mieście Jarocinie, gdzie na większości obszaru miasta brak rozdzielczego systemu kanalizacyjnego. Powoduje to zakłócenia w pracy oczyszczalni, niŜszą skuteczność redukcji zanieczyszczeń oraz wyŜsze koszty oczyszczania. Nie zostały skanalizowane tereny wiejskie w obrębie działania oczyszczalni w Cieczy i Witaszycach, co powoduje niedociąŜenie ich hydrauliczne i jednocześnie nadmierne okresowe obciąŜenia ładunkiem zanieczyszczeń. Na terenie powiatu jarocińskiego nie ma punktów zakwalifikowanych do krajowej sieci monitoringu wód podziemnych. Na terenie powiatu nie ma powaŜniejszych źródeł zagroŜeń dla wód podziemnych. Ewentualne zanieczyszczenia mogą wystąpić w wyniku migracji poziomej i pionowej wód powierzchniowych i 244 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego podskórnych z terenów nierozpoznanych, nielegalnych wysypisk odpadów oraz niedostatecznie zabezpieczonych zakładowych baz paliw wybudowanych w latach 1960 / 70. Konsekwencją nadmiernie eksploatowanych ujęć wód mioceńskich jest sczerpywanie ich zasobów, co doprowadziło do rozwoju leja depresyjnego w okolicy Jarocina. Pod względem ilościowym i zasobowym nie ma przeciwwskazań do pokrycia pełnego zapotrzebowania wody dla ludności całego powiatu jarocińskiego, natomiast pod względem jakościowym będą musiały ulec modernizacji lub przebudowie istniejące stacje uzdatniania wody. Koszty jednostkowe za pobór wody i odprowadzanie ścieków muszą uwzględniać wszystkie składniki cenotwórcze, które są ponoszone przez przedsiębiorstwa produkujące wodę podawana do 3 sieci wodociągowych i oczyszczające ścieki. Cena 1 m wody czy ścieków musi uwzględniać: koszty remontów, konserwacji, wynagrodzeń pracowników, opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, planowane modernizacje, amortyzację obiektów i urządzeń, zysk firmy itp. W zakresie zarządzania zasobami wodnymi w powiecie jarocińskim przewiduje się ścisłą współpracę z organami RZGW odpowiadającymi za zarządzanie wodami powierzchniowymi zlokalizowanymi na terenie powiatu. Współpraca konieczna jest przy sporządzeniu wykazu wód powierzchniowych i podziemnych, które są lub mogą być w przyszłości wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia, sporządzeniu wykazu wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli. Jednym z najwaŜniejszych elementów mających wpływ na jakość oraz stan zasobów wodnych i nierozerwalnie związanych z gospodarką wodną jest gospodarka ściekowa. W świetle prawa UE wszystkie aglomeracje powinny zostać wyposaŜone w mechaniczno – biologiczne oczyszczalnie ścieków z usuwaniem związków biogennych wraz z systemami kanalizacji. W związku z tym, Ŝe powiat jarociński charakteryzuje się przewaŜającą działalnością rolniczą na szczególną uwagę zasługuje takŜe konieczność ograniczania ładunków azotu wprowadzanego ze ściekami lub nawozami do wód powierzchniowych i do ziemi. Ponadto wymagane jest ograniczenie zuŜycia wody podziemnej na cele przemysłowe do niezbędnego minimum, a tym samym doprowadzenie do racjonalizacji wykorzystania eksploatowanych zasobów wodnych. Obszar powiatu jarocińskiego jest bogaty zarówno w wody powierzchniowe, jak takŜe w udokumentowane zasoby wód podziemnych z zlokalizowanym częściowo Głównymi Zbiornikiem Wód Podziemnych w dorzeczu Odry o wysokiej ochronie. Celem średniookresowym do 2010 roku jest zapewnienie odpowiedniej jakości uŜytkowej wód powierzchniowych, ochrona wód podziemnych oraz zapewnienie wszystkim mieszkańcom województwa odpowiedniej jakości i ilości wody do picia. Mniejsze zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych Istotnym problemem jest funkcjonowanie licznych „dzikich” ujęć wody, zwłaszcza na terenach upraw sadowniczych i szklarniowych. Stąd wynika potrzeba ich inwentaryzacji i likwidacji. W Strategii Rozwoju Powiatu Jarocińskiego celami załoŜonymi w zakresie działań na rzecz ochrony wód w zakresie ich stanu ilościowego i jakościowego przewidziano działania mające na celu ochronę wód m.in. przez: przemysł i to zarówno w zakresie jej zuŜycia jak i zrzutów ścieków, racjonalizację poboru wody dla zaspokojenia potrzeb ludności, modernizację istniejących i budowę nowych systemów kanalizacyjnych, oczyszczalni ścieków oraz systemów poboru i uzdatniania wody. Działania wspierające w tym zakresie będą wykorzystywały takie instrumenty, jak: wspieranie tworzenia atrakcyjnych terenów inwestycyjnych wyposaŜonych w niezbędną infrastrukturę, wspieranie przedsięwzięć gospodarczych spełniających wszystkie wymagania słuŜące ochronie wód, objęcie terenu powiatu siecią kanalizacyjną, zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia wód i środowiska gruntowego, wspieranie racjonalnego rolnictwa pozbawionego dąŜeń do nadmiernej intensyfikacji oraz edukacja i podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Priorytety ekologiczne w perspektywie do 2006 roku rozpatrywano z dwóch punktów widzenia. Pierwszy punkt - to priorytetowe komponenty (lub uciąŜliwości) środowiska, a drugi punkt widzenia - to priorytetowe przedsięwzięcia zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska. Zgodnie z art. 85 ustawy – Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami) ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, określanej za pomocą poziomów substancji w powietrzu, definiowanych jako stęŜenia tych substancji w powietrzu odniesione do ustalonego czasu lub opad substancji w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni. Jak najlepszą jakość powietrza mają zapewnić działania na rzecz utrzymania poziomów substancji w powietrzu poniŜej poziomów dopuszczalnych lub co najmniej (maksymalnie) na tych poziomach, bądź teŜ zmniejszania ich co najmniej do dopuszczalnych, gdy są one przekroczone. 245 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Decydujący wpływ na jakość powietrza na obszarach zurbanizowanych mają emisje z pojazdów samochodowych oraz z komunalnych i przemysłowych źródeł stacjonarnych, w tym głównie zakładów energetycznych oraz sieciowych i lokalnych źródeł ciepła. Największą presję na stan powietrza na obszarze większych aglomeracji wywiera energetyczne spalanie paliw. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe poziomy stęŜeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w miastach polskich nie róŜnią się od rejestrowanych w miastach Europy. Poziom stęŜeń substancji podstawowych wprowadzanych do powietrza wykazuje tendencję spadkową, oprócz wzrostu emisji dwutlenku azotu wynikającej z oddziaływania ruchu samochodowego. Działania ograniczające emisję substancji podstawowych wiąŜą się przede wszystkim ze zmianą nośników energii (gazyfikacja) oraz uciepłownieniem gospodarstw domowych (likwidacja emisji niskiej). Ruch samochodowy jest przez niektórych autorów określany jako najpowaŜniejsze źródło emisji substancji wpływających na stan powietrza na obszarze miast. Wielkość emisji ze źródeł mobilnych zaleŜy od natęŜenia i organizacji ruchu samochodowego oraz stanu technicznego pojazdów i dróg. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe emisja ze źródeł mobilnych a takŜe tzw. niska emisja ze spalania paliw przyczynia się do tworzenia emisji wtórnej. Na skutek reakcji fotochemicznych przebiegających z udziałem występujących w powietrzu tlenków azotu, węglowodorów i światła słonecznego (przy wysokiej temperaturze) powstaje w dolnych partiach atmosfery silnie toksyczny ozon. Maksima koncentracji ozonu obserwuje się z reguły w większych odległościach od głównych arterii komunikacyjnych, w miejscach koncentracji w powietrzu lekkich węglowodorów, np. w parkach i lasach podmiejskich z przewagą drzewostanu iglastego. Procesy technologiczne realizowane w zakładach przemysłowych są źródłem emisji substancji tzw. specyficznych. Mogą to być substancje organiczne i nieorganiczne emitowane w sposób zorganizowany lub niezorganizowany (emisja punktowa i obszarowa). Za najistotniejsze z emisji substancji specyficznych uznaje się amoniak, benzo(a)piren, związki metali cięŜkich, chlorowcopochodne węglowodory i dioksyny. Działania ograniczające emisje substancji specyficznych wymagają stosowania najnowszych technologii i technik minimalizujących ich powstawanie. Mając na uwadze potrzeby sterowania jakością powietrza i ochrony przed emisjami, ustawodawca nałoŜył na wojewodów obowiązek oceny stanu jakości powietrza w obrębie wydzielonych jednostek terytorialnych zwanych strefami, pokrywających się z obszarami powiatów lub aglomeracji powyŜej 250000 mieszkańców. Ocenę faktycznego poziomu substancji w powietrzu w poszczególnych strefach przeprowadza się corocznie i na jej podstawie dokonuje się klasyfikacji stref w zaleŜności od tego czy przekraczane są dopuszczalne poziomy substancji. Pierwszą roczną ocenę jakości powietrza w strefach przeprowadzono w pierwszym półroczu br. na podstawie badań wykonanych w roku 2002. Główne źródła emisji substancji do powietrza w powiecie jarocińskim stanowią zakłady produkcyjne, kotłownie oraz ruch komunikacyjny, a więc sektor przemysłowy, komunalny i transportowy. Wśród substancji emitowanych przez zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie powiatu przewaŜają zanieczyszczenia charakterystyczne dla procesów spalania paliw do celów energetycznych i technologicznych, czyli dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Wielkość emisji zaleŜy od ilości i jakości uŜywanego paliwa, wyposaŜenia w urządzenia oczyszczające gazy odlotowe oraz skuteczność działania tych urządzeń. Większość zakładów na terenie powiatu ma uregulowaną stronę formalno-prawną w zakresie odprowadzania substancji do powietrza, tj. posiada waŜne pozwolenie na emisję. Nie wszystkie natomiast dysponują urządzeniami słuŜącymi ograniczeniu emitowanych substancji. Niektóre z zakładów na terenie powiatu pozostające w ewidencji WIOŚ przekraczają warunki określone w pozwoleniu na emisję gazów lub pyłów do powietrza. Głównym problemem występującym zarówno na terenach miejskich jak i wiejskich powiatu jest jednak tzw. niska emisja, związana ze stosowaniem paliw o gorszej jakości w paleniskach domowych oraz z działalnością małych zakładów, niepodlegających obowiązkowi posiadania pozwolenia na wprowadzanie substancji do powietrza. Badania wieloletnie WIOŚ wskazują na systematyczny spadek wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w obrębie powiatu jarocińskiego. Wielkość emisji substancji w powietrzu określa jego jakość. Jest ona oceniana w oparciu o badania monitoringowe prowadzone w sieci krajowej, regionalnej i lokalnej. Monitoring jakości powietrza atmosferycznego w powiecie jarocińskim prowadzony jest przez stacje pomiarowe w Jarocinie i w miejscowości Chrzan (gm. śerków). StęŜenia substancji oznaczane są metodami manualny246 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego mi na podstawie pomiarów automatycznych, w zakresie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego; wykorzystywana jest równieŜ metoda pasywna. Z oceny jakości powietrza, zgodnie z kryteriami określonymi dla ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin wynika, Ŝe poziom koncentracji wszystkich ocenianych substancji na obszarze powiatu jarocińskiego w 2002 r. nie przekraczał wartości dopuszczalnych stęŜeń. Poziom ten nie wymaga podejmowania w roku 2003 działań związanych z opracowaniem programów ochrony powietrza. Głównym problemem występującym zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich powiatu jarocińskiego jest tzw. niska emisja, związana ze stosowaniem paliw gorszej jakości w paleniskach domowych oraz z działalnością małych zakładów, niepodlegających obowiązkowi posiadania decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, kumulująca się w przypadku obszarów o zwartej zabudowie z emisją ze źródeł komunikacji drogowej. W związku z powyŜszym bardzo waŜnym czynnikiem, który moŜe powodować rozproszenie zanieczyszczeń jest przewietrzanie większych skupisk źródeł emisji oraz całych miejscowości. Miasta nazywane są często wyspami ciepła. RóŜnica temperatur pomiędzy centralnymi częściami miast a sąsiadującymi z nimi terenami wolnymi od zabudowy moŜe wynosić kilka stopni Celsjusza. Źródłem emisji ciepła są źle izolowane rurociągi przesyłające media, niewłaściwie izolowane przegrody budynków, okna, wyrzutnie spalin, wyrzutnie pary, instalacje chłodnicze, miejsca zrzutu ścieków itp. Zatrzymywanie ciepła w granicach miasta potęguje niewłaściwe jego przewietrzanie na skutek wysokiej, zwartej zabudowy, często blokującej kierunki przepływu powietrza wskutek naturalnych wiatrów. Rozwiązanie problematyki odpowiedniego przewietrzania miast (obszarów zabudowanych) jest trudne i kosztowne. Problematyka ta winna jednak stanowić bardzo istotny element planowania przestrzennego. Opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego winno być poprzedzane analizami kierunków przewietrzania zabudowywanych terenów. Wnętrza urbanistyczne winny być tak kształtowane zapisami planu, aby przy uwzględnieniu naturalnego ukształtowania terenu i istniejącej zabudowy, umoŜliwić swobodny przepływ wiatru w najczęściej występujących kierunkach Z analizy danych zaprezentowanych w strategii zrównowaŜonego rozwoju powiatu wynika, Ŝe ogromna większość instalacji ciepłowniczych (ponad 90%) zasilana jest węglem. Ma to bezpośredni wpływ na jakość powietrza i rzutuje jednocześnie na znaczący udział „niskiej emisji” w emisji całkowitej z terenu powiatu. Odory do chwili obecnej nie są w Polsce normowane. Dodatkowo samo odczucie siły i klasyfikacja zapachów na przyjemne i nieprzyjemne, czy odraŜające jest bardzo subiektywna. Zdolność rozpoznawania przez człowieka niektórych lotnych substancji w otoczeniu jest cechą bardzo zindywidualizowaną. Najbardziej bezpośrednią miarą wielkości imisji substancji zapachowo uciąŜliwych są opinie ludności naraŜonej na ten rodzaj uciąŜliwości. Mimo, Ŝe w analizie SWOT, mieszkańcy powiatu nie sygnalizowali konieczności eliminacji źródeł odorów, jest zasadne uwzględnienie tej problematyki w zagospodarowaniu przestrzennym. Dla potrzeb planistycznych winny być opracowane zasady lokalizacji zakładów i przedsięwzięć mogących stanowić potencjalne źródło odorów, np. fermy drobiu, świń, kompostownie, oczyszczalnie ścieków, palarnie kawy, piekarnie itp. Tereny te powinny być lokalizowane w znacznej odległości od zabudowy mieszkaniowej (skupisk ludzi) oraz od strony zawietrznej w stosunku do tej zabudowy, przy uwzględnieniu najczęściej występujących kierunków wiatr przy zastosowaniu nowoczesnych technologii. System komunikacyjny stwarza zagroŜenia dla stanu jakości powietrza głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów cięŜkich. W powiecie jarocińskim największe potencjalne zagroŜenie występuje zatem wzdłuŜ dróg krajowych nr 11, 12 i 15 oraz dróg wojewódzkich, obsługujących ruch ponadregionalny i regionalny. W oparciu o zebrane informacje i przeprowadzoną na ich podstawie analizę, stwierdza się, Ŝe na terenie powiatu jarocińskiego nie występują obszary wymagające w myśl obowiązujących przepisów opracowania programów naprawczych w 2003 roku. Strategia rozwoju województwa zakłada wzrost udziału kolei w systemie transportowym, wymaga to jednak ogromnych nakładów na restrukturyzację systemu transportowego. Środkiem, który nie pozwoli co prawda na zmniejszenie emisji, ale ją ukierunkuje na obszary niewymagające ochrony będzie budowa obwodnic miast i wsi. Do minimalizacji emisji spalin z obszarów arterii komunikacyjnych przyczynią się równieŜ realizowane zabezpieczenia akustyczne w postaci ekranów akustycznych oraz nasadzenia zieleni wzdłuŜ pasów drogowych. Wykonanie tych działań w przypadku modernizacji i budowy dróg wymusi postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko 247 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego prowadzone przy lokalizacji i realizacji inwestycji, jak i wdroŜenie przyjętych programów naprawczych w zakresie ochrony przed hałasem. Zgodnie z polityką ekologiczną państwa, celem strategicznym do realizacji w perspektywie do roku 2010 jest poprawa jakości powietrza i zmniejszenie emisji substancji do powietrza, przy pełnej harmonizacji standardów jakości powietrza i standardów emisyjnych z prawem UE. W myśl ustaleń opracowanej i przyjętej strategii, wizją przyszłości powiatu jarocińskiego jest jego funkcjonowanie według reguł gwarantujących zrównowaŜony rozwój. Głównym celem zrównowaŜonego rozwoju powiatu w obszarze środowiska przyrodniczego jest jego przyjazność dla człowieka. Główny nacisk naleŜy więc połoŜyć na poprawę jakości stanu powietrza poprzez likwidację emisji substancji z sektora komunalnego, cechującej się wyraźną sezonowością i mającej decydujący wpływ na powstawanie ozonu w troposferze. Polityka ekologiczna państwa jako jeden z głównych celów średniookresowych wyznacza opracowanie i wdroŜenie zintegrowanego systemu zarządzania energią i środowiskiem, głównie w powiązaniu z sektorem energetycznym (dominujący wpływ obiektów i urządzeń spalania paliw), ale takŜe transportem, komunikacją, przemysłem chemicznym, paliwowym, mineralnym, budownictwem, hutnictwem oraz sektorem komunalnym. Sprawne zarządzanie powiatem w ścisłej współpracy, w tym takŜe informacyjnej, z gminami ma kolosalne znaczenie dla monitorowania i oceny stanu jakości środowiska, a zatem rozwój współpracy pomiędzy organami samorządowymi, stworzenie zintegrowanego systemu zarządzania trzeba uznać za przedsięwzięcie mające wpływ na poprawę stanu jakości powietrza. WdroŜenie zintegrowanego sytemu zarządzania w obszarze jakości środowiska, w tym oczywiście jakości powietrza stanie się główną siłą napędową do stworzenia spójnej, wieloletniej polityki ochrony środowiska w regionie. WaŜnym zadaniem jest wzmocnienie, a niejednokrotnie nawet uaktywnienie funkcji kontrolnej powiatu i gmin, posiadających szerokie kompetencje w tym zakresie, wynikające z ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz przepisów związanych. Bardzo pomocnym narzędziem w tym zakresie będzie takŜe uporządkowanie planowania przestrzennego pod kątem wprowadzenia w wszystkich dokumentach planistycznych zasad ochrony środowiska (obowiązek ustawowy). Bardzo trudnym do realizacji celem jest nakłonienie mieszkańców poszczególnych gmin do zmiany czynnika grzewczego z węgla na gaz (po zrealizowaniu gazyfikacji), czy olej opałowy. Tak więc ogromne znaczenie dla likwidacji „emisji niskiej” ma czynnik ekonomiczny. Emisja hałasu jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech ekosystemów terenów zurbanizowanych. ZagroŜenie hałasem rodzi zjawisko zwane stresem miejskim, odzwierciedlane bardzo często w badaniach ankietowych ludności. Ze względu na rodzaj źródeł hałasu wyodrębniamy hałas komunikacyjny, przemysłowy i komunalny. Największy zasięg ma hałas komunikacyjny, odbierany przez mieszkańców jako najbardziej dokuczliwy. Z hałasów komunikacyjnych jako najmniej dokuczliwy postrzegany jest hałas kolejowy. Presja hałasu przemysłowego staje się w ostatnich latach mniejsza. Oddawane do uŜytkowania zakłady są prawidłowo projektowane pod kątem minimalizacji emisji hałasu do środowiska, co zapewniają (wymuszają) obowiązujące przepisy. Zakłady istniejące podejmują w większości niezbędne działania organizacyjne i techniczne ograniczające emisję hałasu do wartości zapewniających właściwy standard jakościowy środowiska. Aby dokonać analizy jakości stanu akustycznego środowiska, naleŜy zwrócić uwagę na charakter powiatu jarocińskiego, jego uwarunkowania wynikające z połoŜenia, wielkości zajmowanego obszaru, zaludnienia, stopnia urbanizacji, uprzemysłowienia oraz rozwoju szlaków komunikacyjnych. System komunikacyjny stwarza zagroŜenia dla stanu akustycznego środowiska głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów cięŜkich. W powiecie jarocińskim największe potencjalne zagroŜenie hałasem występuje zatem wzdłuŜ dróg krajowych, w tym w szczególności drogi nr 11, oraz dróg wojewódzkich, obsługujących ruch ponadregionalny i regionalny. Znaczna część tych dróg przebiega przez tereny zabudowane, z których większość, to tereny o funkcji mieszkaniowej, wymagające zapewnienia właściwych standardów jakości stanu akustycznego środowiska. NajpowaŜniejszy problem stanowi przebiegająca przez centrum Jarocina droga krajowa nr 11, przenosząca znaczny ruch tranzytowy. Droga ta przebiega takŜe przez tereny zwartej zabudowy leŜących w pobliŜu Jarocina miejscowości: Mieszków, Cielcza, i Witaszyce. NatęŜenie ru- 248 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego chu na tej drodze obserwowane w centrum Jarocina wynosi ok. 20000 pojazdów/dobę, z udziałem ruchu tranzytowego wynoszącym ok. 70 W okresie od maja do października 1993 r. wojewódzki inspektorat ochrony środowiska przeprowadził badania wpływu hałasu drogowego i kolejowego na klimat akustyczny Jarocina. Badania te wykazały, Ŝe na całym badanym terenie występują przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku. W oparciu o wyniki badań sporządzono mapę akustyczną Jarocina. NajwyŜsze poziomy hałasu drogowego, przewyŜszające 75 dB zmierzono na całej długości ul. Poznańskiej oraz przy ul. Wojska Polskiego, na odcinku wylotowym w stronę Kalisza. Badania wykazały, Ŝe głównym źródłem uciąŜliwości akustycznej są samochody cięŜarowe, głównie tzw. "TIR-y". Pomiary hałasu kolejowego wykazały, Ŝe poziom dźwięku na terenach połoŜonych wzdłuŜ wszystkich objętych badaniami linii wynosił od 68,5 dB do 79,5 dB. Wśród działań podejmowanych w celu ograniczenia emisji hałasu do środowiska, w ostatnich latach mają największy udział remonty i modernizacje oraz wykonywanie dodatkowych zabezpieczeń. Coraz częściej sprawy rozprzestrzeniania się hałasu rozpatrywane są na szczeblu planowania i lokalizacji, duŜe zaniedbania stwierdza się natomiast w przypadkach zmiany sposobu uŜytkowania obiektów. W oparciu o zebrane informacje i przeprowadzoną na ich podstawie analizę, stwierdza się, Ŝe na terenie powiatu jarocińskiego występują obszary wymagające w myśl obowiązujących przepisów opracowania programów naprawczych. Do chwili obecnej w powiecie nie utworzono obszaru ograniczonego uŜytkowania ze względu na ponadnormatywną emisję hałasu. Prognozując zmiany stanu akustycznego środowiska w powiecie jarocińskim naleŜy odnieść się do występujących w powiecie zmian gospodarczych i przyjętej strategii rozwoju. Mając powyŜsze na uwadze naleŜy przewidywać, Ŝe w przyszłości będzie następować zmniejszanie się ilości źródeł hałasu przemysłowego i ograniczanie jego zasięgu, zgodnie z obserwowaną w ostatnich latach tendencją ogólnokrajową wynikającą z upadku duŜych nienowoczesnych obiektów przemysłowych i korelującą się ze wzmocnieniem działania organów administracji publicznej coraz skuteczniej wdraŜających i egzekwujących prawo ochrony środowiska. W powiecie jarocińskim naleŜy się przede wszystkim spodziewać intensyfikacji oddziaływania akustycznego dróg krajowych. W związku z planowanym rozwojem turystyki moŜe pojawić się większa liczba obiektów będących źródłami hałasu komunalnego, towarzyszącego miejscom rekreacji i rozrywki. W strategii zrównowaŜonego rozwoju powiatu główny nacisk połoŜono na poprawę jakości środowiska w otoczeniu arterii komunikacji drogowej. Cel ten uznaje się za priorytetowy. Mając jednak na uwadze określoną wizję powiatu, która zakłada eksponowanie walorów turystycznokrajobrazowych i jednoczesny rozwój rolnictwa oraz małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnego znaczenia nabierają działania prewencyjne. Przyjęty cel poprawy jakości stanu akustycznego środowiska naleŜy więc uzupełnić o drugi cel, niepogarszania stanu środowiska w miejscach gdzie jest on właściwy. W perspektywie do roku 2010 naleŜy przewidzieć ponadto do realizacji następujące przedsięwzięcia: opracowanie map akustycznych i programów naprawczych dla obszarów połoŜonych wzdłuŜ głównych dróg i linii kolejowych, budowa ekranów akustycznych, zwłaszcza na odcinkach nowych tras obwodnicowych i odcinkach istniejących tras o nadmiernym ruchu, wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem, z wyznaczeniem obszarów ograniczonego uŜytkowania wokół terenów przemysłowych oraz głównych dróg i linii kolejowych wszędzie tam, gdzie przekraczany jest równowaŜny poziom hałasu wynoszący 55 dB w porze nocnej, kontynuacja kontroli emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej. Ustawa Prawo ochrony środowiska definiuje pola elektromagnetyczne jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Podstawowa zasada ochrony przed polami elektromagnetycznymi została zapisana w art. 121 Prawa ochrony środowiska. Zgodnie z tą zasadą ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz na zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Ustawa POŚ zobowiązuje wojewodów do prowadzenia okresowych badań kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz do prowadzenia rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól 249 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego Na terenie powiatu jarocińskiego nie ma obiektów nadawczych radiowo-telewizyjnych. Natomiast istnieją obiekty radionadawcze. NaleŜą do nich Stacja Linii Radiowych w śerkowie (SLR śerków) oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. Anteny zainstalowane są na wysokościach od 66 do 77 m npt, dlatego teŜ na trasie linii radiowych wprowadzono pasy ochronne o szerokości 500, w których obowiązuje ograniczenie wysokości zabudowy. Wysokość zabudowy w tej strefie wymaga uzgodnienia z właścicielem SLR śerków. W ostatnich latach nastąpił rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i rozwój sieci telefonii komórkowej. Elementem tej sieci są stacje bazowe telefonii komórkowej naleŜące do Polskiej Telefonii Cyfrowej sp. z.o.o., POLKOMTEL. S.A. i Polskiej Telefonii Komórkowej „CENTERTEL” Sp. 6 z.o.o. Samorząd powiatu nie posiada rejestru stacji. Według dostępnych danych szacuje się, Ŝe na terenie powiatu jarocińskiego znajduje się ok. 13 stacji bazowych. Stacje te nie stanowią jednak zagroŜenia dla zdrowia mieszkańców powiatu jarocińskiego. Na terenach Pogotowia Energetycznego i Głównych Punktów Zasilania – GPZ znajdują się nadawczo-odbiorcze stacje sieci trunkingowej. Przy tych instalacjach równieŜ nie stwierdza się występowania pól elektromagnetycznych o wartościach przekraczających dopuszczalne. Negatywną konsekwencją lokalizacji anten na duŜych wysokościach, jest konieczność wznoszenia wysokich konstrukcji wsporczych, najczęściej w postaci wieŜ kratowych, które są widocznym akcentem w krajobrazie. W powiecie jarocińskm znajduje się wiele terenów o szczególnych walorach krajobrazowych Pola elektromagnetyczne wokół linii o napięciu 15 kV i niŜszym traktowane są jako nieistotne z punktu widzenia wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Natomiast pola elektromagnetyczne o wartościach przekraczających wartości dopuszczalne mogą występować wokół linii elektroenergetycznych wysokich napięć oraz w otoczeniu stacji elektroenergetycznych. W studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gmin powiatu jarocińskiego wprowadzono zapisy, mówiące o tym, Ŝe w otoczeniu linii 110 kV naleŜy zachować strefy wolne od zabudowy o szerokości 14,5 m. W ramach rozwoju sieci przesyłowej realizuje się wzmocnienie krajowego systemu elektroenergetycznego poprzez budowę nowej dwutorowej linii elektroenergetycznej o napięciu 400 kV. Fragment linii 400 kV przebiega przez powiat jarociński, przez wschodnią część gminy Jaraczewo – wsie Bielejewo, Panienka, Zalesie, Góra, Parzeczew i Nosków oraz i południowo-zachodnią część gminy Jarocin – wieś Potok. Przewiduje się, Ŝe w najbliŜszych latach będzie następował ciągły rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i informatycznych. NaleŜy się spodziewać w najbliŜszych latach budowy kolejnych obiektów radiokomunikacyjnych - źródeł emisji pól elektromagnetycznych do środowiska. Głównym celem w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska dąŜenie do utrzymania poziomów pól elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, jeśli nie są one dotrzymane. Priorytetem jest cel określony w Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 oraz w Programie ochrony środowiska województwa wielkopolskiego - zintensyfikowanie badań kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz opracowanie i wdroŜenie bazy danych o polach elektromagnetycznych w środowisku. Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe w powiecie jarocińskim znajdują się tereny o szczególnych walorach krajobrazowych, szczególną uwagę naleŜy zwrócić na dodatkowy aspekt budowy linii elektroenergetycznych i obiektów radiokomunikacyjnych i radiowych, jakim jest wpływ wysokich konstrukcji wsporczych na krajobraz. Wraz z upływem lat wzrasta wpływ substancji chemicznych na środowisko, przy czym główne zagroŜenia powodują trucizny pochodzące z działalności człowieka (spowodowane skaŜeniem środowiska przyrodniczego przez człowieka, zagroŜeniem związanym z wprowadzaniem do obrotu substancji chemicznych). Na niebezpieczeństwo naraŜone są oprócz ludzi takŜe poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego: woda, powietrze, gleba, rośliny i zwierzęta. Obecnie środki chemiczne stosowane są powszechnie m. in. w gospodarstwach domowych, w przemyśle, w produkcji farmaceutyków, w rolnictwie itp. Na terenie Powiatu Jarocińskiego brak jest zakładów, które mogłyby zostać zaklasyfikowane jako zakłady o zwiększonym lub duŜym ryzyku wystąpienia powaŜnych awarii. W związku z tym Ŝa6 dane: WSSE oraz baza internetowa “BTS Wielkopolska” (www. poznan. gsm. g.pl/baza) 250 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego den z tych zakładów znajdujących się na terenie powiatu, w myśl art. 261 ustawy POŚ, nie jest zobowiązany do opracowania wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego. Jednak z uwagi na charakter i zakres prowadzonej działalności potencjalnym źródłem wystąpienia zagroŜenia dla środowiska naturalnego jest Zakład Przerobu Olejów Przepracowanych w Witaszycach, w którym w 2000 roku nastąpił wyciek na bocznicy kolejowej (naleŜącej do Zakładu) ponad 40 Mg oleju z cysterny kolejowej do gruntu. Na liście potencjalnych sprawców awarii w powiecie występują przede wszystkim zakłady: branŜy mleczarskiej z uwagi na stosowanie amoniaku (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Jarocinie), składowiska amoniaku na terenie firmy KOTLIN SA. w Kotlinie oraz kobalt i cez wykorzystywane przez Cukrownię i Rafinerię Witaszyce stwarzające zagroŜenie radiologiczne. DuŜym zagroŜeniem dla środowiska i zdrowia ludzi jest nieprawidłowe zagospodarowanie odpadów powstałych w wyniku zastosowania chemicznych środków ochrony roślin. Na terenie powiatu znajduje się zlokalizowany w miejscowości Niedźwiady, gmina Jaraczewo mogilnik przeznaczony do składowania przeterminowanych i niewykorzystanych środków chemicznych stosowanych w produkcji rolnej. ZagroŜenie chemiczne i ekologiczne stanowią równieŜ warstwy geologiczne wydobywanego gazu ziemnego w rejonie miejscowości Radlin, Wilcza, Mieszków. Problematyka wystąpienia awarii wiąŜe się równieŜ z przewozem materiałów niebezpiecznych (w opakowaniach i zbiornikach o róŜnej pojemności), jako jednym z elementów szeroko przyjętego bezpieczeństwa w działalności gospodarczej. W momencie wystąpienia katastrofy i uszkodzenia pojemników moŜe dojść do masowego poraŜenia ludzi i zwierząt, a takŜe do degradacji środowiska naturalnego. PowaŜnym źródłem zagroŜenia dla Powiatu jarocińskiego mogą być przewoŜone przez teren materiały tj. chlor, kwas siarkowy, dwutlenek siarki itp. zarówno transportem drogowym, jak i kolejowym. Potencjalne zagroŜenie dla wód stanowią katastrofy i awarie urządzeń technicznych, jak równieŜ uszkodzenia budowli hydrotechnicznych. Odrębne zagroŜenie dla środowiska oraz zdrowia i Ŝycia ludzi stanowi moŜliwość wystąpienia klęsk Ŝywiołowych, które w Powiecie jarocińskim najczęściej mogą być spowodowane powodzią oraz poŜarami lasów. Na terenie powiatu zagroŜenia powodziowe mogą wystąpić w przypadku niekorzystnych zjawisk hydrologicznych. W granicach miasta i gminy Jarocin zagroŜenie powodziowe stanowi rzeka Lutynia; gminy śerków – rzeka Warta, Prosna, Lutynia, a w granicach gminy Jaraczewo rzeka Obra, natomiast gminy Kotlin – rzeka Lutynia. Z analizy zagroŜenia poŜarowego wynika, Ŝe ilość poŜarów i zagroŜenia poŜarowego rośnie na terenie Powiatu Jarocińskiego. W ostatnich latach pomimo zagroŜeń wystąpienia poŜarów w kompleksach leśnych (Nadleśnictwo Jarocin i Taczanów), spowodowanych nadmiernym obniŜeniem poziomu wilgotności ściółki leśnej szczególnie w okresach letnich, na terenie powiatu występowało o charakterze lokalnym i nie doszło do rozprzestrzeniania się ognia, które mogłoby spowodować zagroŜenie na szerszą skalę. Innym zagroŜeniem mogą być zagroŜenia lotnicze. W powiecie jarocińskim moŜe stanowić go korytarz powietrzny G-9 obejmujący teren gmin Jaraczewo, Jarocin i śerków. Wszystkie te elementy muszą stanowić jeden z warunków prawidłowego podejścia do planów zagospodarowania przestrzennego poszczególnych terenów. Polityka przestrzenna gmin na terenie Powiatu jarocińskiego prowadzona jest w kierunku zmniejszenia zagroŜenia dla środowiska oraz zdrowia i Ŝycia ludzi. WdraŜanie Programu Ochrony Środowiska będzie uzaleŜnione od zrozumienia przez działaczy samorządowych roli i potrzeby instytucjonalnego wzmocnienia administracji zajmującej się problematyką ochrony środowiska, a takŜe od umiejętności i determinacji władz samorządowych zmierzających do przejęcia roli koordynującej w zakresie stworzenia spójnego systemu gospodarowania odpadami. Realizację zadań własnych Powiatu moŜna przewidzieć z największą dozą pewności. ZaleŜeć ona będzie od dynamiki działania władz samorządowych. Realizacja zadań koordynowanych będzie w znacznej mierze uzaleŜniona od stanu finansów Państwa i kondycji przedsiębiorstw, które będą musiały dostosować sposób i zakres korzystania ze środowiska do aktualnych standardów. Kolejną niewiadomą jest tempo wdraŜania nowego ustawodawstwa, które będzie uzaleŜnione od wspomnianego wcześniej wzmocnienia administracji. Jak wynika z tego co wyŜej powiedziano, w procesie wdraŜania Programu środki finansowe będą miały bardzo istotne znaczenie, lecz nie decydujące. W kontekście zasad dofinansowania zadań związanych z ochroną środowiska zarówno przez instytucje krajowe, jak i dysponujące środkami Unii Europejskiej, najistotniejsza będzie moŜli251 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego wość zgromadzenia tzw. wkładu własnego w wysokości minimum 15 – 25% wartości zadania inwestycyjnego. Zgromadzenie pozostałej części środków będzie moŜliwe z pieniędzy funduszy strukturalnych lub, przy większych przedsięwzięciach, spójności. Struktury finansowania zadań w zakresie ochrony środowiska w naszym kraju przedstawia się następująco: w poprzednich latach przeciętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% wartości inwestycji. W najbliŜszych latach rola funduszy ekologicznych będzie polegać na koncentrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocześnie oczekuje się spadku udziału funduszy ochrony środowiska, ze względu na ogólną poprawę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenia wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje się większego niŜ dotychczas zaangaŜowania środków pomocowych, w tym z funduszy przedakcesyjnych oraz po uzyskaniu członkostwa w UE - funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (2004 2006). Istotny cięŜar finansowania inwestycji komunalnych pozostanie na barkach gmin, często poprzez zaciąganie długu w bankach i w międzynarodowych instytucjach finansujących (np. EBOiR). Coraz częściej gminy podejmują decyzje o udzieleniu praw inwestorowi zewnętrznemu do wykonywania działań z zakresu ochrony środowiska poprzez spółki z udziałem gminy, który to udział jest gwarancją jej wpływu na decyzje podejmowane przez spółkę oraz na jakość świadczonych usług. Z priorytetu działań usunięto rozbudowę i modernizację infrastruktury słuŜącej wzmocnieniu konkurencyjności regionów wydzielonego działania związanego z rozwojem turystyki. RównieŜ moŜna się spodziewać, Ŝe zaznaczone w tym priorytecie działanie - infrastruktura ochrony środowiska, będzie źródłem finansowania projektów duŜych, których beneficjentami końcowymi będą spółki prawa handlowego co najwyŜej związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, a nie pojedyncze gminy wiejskie. Kompleksowym dokumentem określającym strategię społeczno-gospodarczą Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej jest Narodowy Plan Rozwoju. Jest to strategiczny, średniookresowy dokument planistyczny, scalający rozwiązania horyzontalne, sektorowe i regionalne na poziomie krajowym, wskazującym na kierunki rozwoju gospodarczego Polski w pierwszych latach po akcesji. Narodowy Plan Rozwoju słuŜy jako baza do negocjacji z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty (ang. Community Support Framework - CSF) dla Polski. CSF określi wielkość pomocy z funduszy strukturalnych przyznanych Polsce Główne cele związane z wdraŜaniem trwałego i zróŜnicowanego rozwoju w jego wymiarze ekologicznym zostały zawarte w II Polityce Ekologicznej Państwa, Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 oraz Narodowej strategii ochrony środowiska na lata 2000-2006. Dokumenty te zawierają działania państwa w zakresie ochrony środowiska naturalnego. Celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców, infrastruktury społecznej oraz zasobów przyrodniczych. Inicjatywy w dziedzinie ochrony środowiska będą miały moŜliwości otrzymania dofinansowania głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund - ERDF). ERDF powstał w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieŜności w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii). Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów naleŜących do UE. Do czynników, które zadecydują o konkurencyjności przedsiębiorstw i produktów ich pracy naleŜą równieŜ czynniki wynikające ze wspólnotowych wymagań w zakresie ochrony środowiska. Obok przyjaznej biznesowi polityki makroekonomicznej do czynników, które zadecydują o konkurencyjności polskiej przestrzeni jako miejsca alokacji kapitału będzie dalsza poprawa stanu szeroko rozumianego środowiska przyrodniczego i kulturowego, eksponująca walory polskiej przestrzeni jako dodatkowej zachęty dla inwestorów. Niska konkurencyjność polskiej gospodarki wymusza konieczność podjęcia działań wspierających rozwój firm przede wszystkim zdolnych do tworzenia i absorbowania innowacji - o największym potencjale wzrostu oraz moŜliwościach eksportowych. Dotyczy to równieŜ firm ulokowanych w sektorach tworzących podstawy nowej gospodarki opartej na wiedzy z zakresu ochrony środowiska. Celem programu jest wsparcie działań prowadzących do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki i zwiększających jej zdolność do funkcjonowania w warunkach otwartego rynku. Program Operacyjny będzie finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF) oraz ze środków krajowych. Na program operacyjny w latach 2004 - 2006 przeznaczone 252 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego będzie łącznie 2 529,7 mln euro, w tym środki unijne 1 300 mln ero. Pomoc w ramach programu adresowana jest do duŜych, małych i średnich przedsiębiorstw. W ramach rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu innowacyjności z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu wdraŜane będą działania nastawione na wzmocnienie otoczenia instytucjonalnego przedsiębiorstw, w tym instytucji otoczenia biznesu oraz instytucji sfery naukowo-badawczej, działających na rzecz wzrostu innowacyjności gospodarki. W ramach tego priorytetu przewiduje się następujące działania: wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw, wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką, rozwój systemu dostępu do informacji i usług publicznych on-line, wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw działających na jednolitym rynku europejskim, wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej MSP, wsparcie doradcze w zakresie zwiększania konkurencyjności produktowej i technologicznej MSP, wsparcie nowych inwestycji oraz promocji internacjonalizacji przedsiębiorstw, wsparcie dla inwestycji w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska. Sektorowy Program Operacyjny – Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich wdraŜany będzie na terenie całego kraju w latach 2004 - 2006, przy załoŜeniu, Ŝe realizacja płatności odbywać się będzie do końca 2008 roku. Źródłem finansowania będą środki publiczne: budŜetu państwa, budŜetów samorządów regionalnych i lokalnych oraz Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie - Sekcja Orientacji (EAGGF), jak równieŜ środki inwestorów prywatnych. Planowane działania, zgodnie z priorytetami Rozporządzenia Rady (WE) 1257/99, mają słuŜyć realizacji dwóch celów strategicznych programu, które określono jako: Cel 1 "Poprawa konkurencyjności gospodarki rolno - Ŝywnościowej" Cel 2 "ZrównowaŜony rozwój obszarów wiejskich" W ramach priorytetu wspierania zmian i dostosowań w rolnictwie wydzielono następujące działania: inwestycje w gospodarstwach rolnych, ułatwienie startu młodym rolnikom, szkolenia, wsparcie doradztwa rolniczego, scalanie gruntów, gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Odnośnie priorytetu zrównowaŜonego rozwoju obszarów wiejskich planuje się następujące działania: odnowa wsi oraz ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego, róŜnicowanie działalności rolniczej i zbliŜonej do rolnictwa w celu zapewnienia róŜnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów, rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem, przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą i/lub poŜarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych. W celu rozwoju i dostosowania do norm WE przetwórstwa artykułów rolnych, planuje się poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych W ramach działania "Infrastruktura ochrony środowiska" realizowana będzie infrastruktura o znaczeniu regionalnym, słuŜąca wzmacnianiu konkurencyjności regionów. Działanie „Infrastruktura ochrony środowiska" ma na celu ograniczenie ilości zanieczyszczeń przedostających się do powietrza, wód i gleb, poprawę stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, a takŜe poprawę zarządzania środowiskiem. W wyniku realizacji powyŜszych celów nastąpi poprawa stanu środowiska naturalnego, poprawią się takŜe warunki Ŝycia mieszkańców oraz stworzone zostaną korzystne warunki dla rozwoju przedsiębiorstw działających zgodnie z zasadami poszanowania środowiska. W ramach działania realizowane będą projekty polegające na budowie i modernizacji infrastruktury ochrony środowiska. Ponadto realizowane będą inwestycje mające na celu poprawę jakości zarządzania środowiskiem, w tym poprawę dostępu do informacji o środowisku. W ramach działania „Infrastruktura ochrony środowiska" będą realizowane następujące poddziałania: zaopatrzenie w wodę i oczyszczenie ścieków, zagospodarowanie odpadów, poprawa jakości powietrza, zapobieganie powodziom, wsparcie zarządzania ochroną środowiska, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Program Operacyjny Pomoc techniczna 2004-2006 ma za zadanie zapewnić efektywność zarządzania funduszami strukturalnymi oraz prawidłowość interwencji i przejrzystość operacji środków pomocowych, a takŜe podnieść poziom wiedzy związanych z pomocą strukturalną wśród potencjalnych beneficjentów oraz wśród ogółu społeczeństwa. Program obejmuje działania przygotowawcze, monitorujące, oceniające i kontrolne oraz z zakresu informacji i promocji, niezbędne dla wdraŜania funduszy strukturalnych i realizowane na poziomie centralnym, tj. poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty. W ramach programu realizowane będą dwa priorytety: efektywne zarządzanie funduszami strukturalnymi, informacja i promocja działań funduszy strukturalnych. 253 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego W Traktacie Akcesyjnym z dnia 16 kwietnia 2003, przewidziano dla nowych krajów członkowskich, rozszerzenie zakresu instrumentów towarzyszących o cztery nowe działania, na okres wdroŜeniowy 2004 - 2006, tj. • wspieranie gospodarstw niskotowarowych, które ma się przyczynić do przyspieszenia procesu restrukturyzacji gospodarstw i tworzenia nowych miejsc pracy; • dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej; • wspieranie grup producentów rolnych; • pomoc techniczna dla jednostek organizacyjnych i organów realizujących zadania związane z rozwojem obszarów wiejskich. W Traktacie zaproponowano takŜe wyŜszy poziom współfinansowania wszystkich działań niŜ to wynika z Rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/1999, wynoszący 80% UE i 20% wkład krajowy. W efekcie wdraŜania Planu, Polska zostanie objęta instrumentami naleŜącymi do II filaru. Funduszu Spójności róŜni się od funduszy strukturalnych: • krajowym, a nie regionalnym zasięgiem pomocy, • podejmowaniem finalnej decyzji o przyznaniu środków na dofinansowanie przez KomisjęEuropejską a nie indywidualnie przez państwo członkowskie; kompetencją państwa aplikującego do fundusz jest wskazanie propozycji do dofinansowania. • Środki z Funduszu Spójności kierowane są najpierw do państw członkowskich, a następnie przekazywane na realizację projektów do poszczególnych regionów potrzebujących wsparcia. W kontekście wyzwań i strategicznych celów polityki państwa w okresie przystępowania do UE, jak teŜ celów przypisanych Funduszowi Spójności, określonych w rozporządzeniu Rady 1164/94/WE, w latach 2004-2006 środki tego instrumentu będą przeznaczone przede wszystkim na: poprawę jakości wód powierzchniowych, polepszenie dystrybucji i jakości wody do picia, racjonalizację gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi, poprawę jakości powietrza, poprawę bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, edukację społeczności lokalnej. Włączanie do procesu realizacji zrównowaŜonego rozwoju szerokiego grona partnerów daje szansę na jego społeczną akceptację i przyjmowanie odpowiedzialności tak za sukcesy jak i poraŜki. Społeczność powiatu jest głównym adresatem działań przewidywanych Programem, stąd tak waŜnym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji i przejrzystość procedur włączających doń szerokie grono partnerów. Zadanie to, by mogło przynieść pozytywny skutek, musi być realizowane przez społeczeństwo świadome zagroŜeń jakie niesie z sobą rozwój cywilizacyjny, a więc odpowiednio przygotowane. W przeciwnym wypadku podejmowane przez władze samorządowe próby rozwiązania szeregu problemów będą napotykały na społeczny opór. Zasady polityki ekologicznej państwa są zasadami, na których oparta jest równieŜ polityka ochrony środowiska województwa wielkopolskiego. Oprócz zasady zrównowaŜonego rozwoju jako nadrzędnej uwzględniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujących, m.in.: zasadę prewencji, zasadę "zanieczyszczający płaci”, zasadę integracji, zasadę regionalizacji, zasadę subsydiarności, zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej. U podstaw realizacji kaŜdego Programu ochrony środowiska leŜą decyzje przestrzenne. Ustalenia planów kształtują sposób wykonywania prawa własności, który nie moŜe naruszać chronionego prawem interesu publicznego oraz osób trzecich. Panującą dotąd samowolę odnośnie zmiany przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne, powstrzymuje zapis art. 14 mówiący o tym, Ŝe plany dla takich obszarów sporządza się dla całego obszaru wyznaczonego w studium. Nowością jest obowiązek sporządzenia prognozy skutków finansowych uchwalenia planu. Z dokumentów przesłanych przez słuŜby finansowe Powiatu wynika, iŜ powiat jarociński nie posiada zobowiązań z tytułu kredytów i poŜyczek. W roku bieŜącym Rada powiatu jarocińskiego podjęła decyzję o emisji obligacji w latach 2003 – 2004 na łączną kwotę 7 500 000 PLN Zasilanie z zewnątrz budŜetu Powiatu i Gmin zaleŜy przede wszystkim od tego czy jednostka samorządu terytorialnego zdoła wygenerować środki zapewniające tzw. wkład własny w realizację inwestycji. Paradoksalnie samorządy, które wykazywały się dotąd duŜą aktywnością i inwestowały są juŜ zadłuŜone i mają trudności ze zgromadzeniem środków umoŜliwiających przygotowanie wniosków do instytucji unijnych. Pomocą ma być w tej materii reorientacja funduszy ochrony środowiska. NiezaleŜnie od tego wiele samorządów, zwłaszcza na obszarach wiejskich, nawet w sytuacji braku zadłuŜenia, moŜe wygenerować z budŜetu na inwestycje kwoty do kilkuset tysięcy rocznie W opracowaniu analizy SWOT dotyczącej poszczególnych komponentów środowiska, z preferencjami przedstawicieli środowisk opiniotwórczych Powiatu, ukazuje pewne rozbieŜności. Typo254 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Jarocińskiego wym ich przykładem jest usytuowanie w hierarchii problematyki hałasu i odpadów. Zadaniem autorów opracowania jest pogodzenie aspiracji samorządu z wymogami stawianymi przez przepisy, międzynarodowe zobowiązania Polski i dokumenty dotyczące problematyki środowiskowej opracowanymi na poziomie rządu i województwa. Mając na względzie fakt, Ŝe Powiat Jarociński, realizując wcześniej zaplanowane zadania, 21% przewidzianych do zainwestowania w roku 2004 środków przeznacza na szeroko pojętą ochronę środowiska, a jego moŜliwości dalszego pozyskiwania środków finansowych są w najbliŜszych latach ograniczone do kwoty rzędu 1 mln zł, autorzy proponują by Starostwo, korzystając z tych skromnych moŜliwości zainicjowało i zachęciło gminy do wspólnego podjęcia rozwiązania problemu gospodarowania odpadami, zgodnie z sugestiami zapisanymi w Planie. PoniewaŜ całkowity koszt budowy Centrum Zagospodarowania Odpadów w wersji najoszczędniejszej został oszacowany na kwotę około 8 mln zł, a 75% z tej kwoty moŜna będzie pozyskać w formie dotacji z funduszy strukturalnych, tzw. Wkład własny uczestników przedsięwzięcia wynosiłby około 2 mln zł. Jeśli połowę tej kwoty wyasygnowałoby Starostwo jako swój wkład i jednocześnie czynnik mobilizujący gminy do wspólnego działania, wkład czterech jednostek samorządowych mógłby zostać ograniczony do 1mln zł, co przekładałoby się na kwotę 14 zł od mieszkańca. Taki poziom udziału we wspólnym przedsięwzięciu związku komunalnego byłby najprawdopodobniej do zaakceptowania dla samorządów. Realizacja Programu obejmuje okres przedakcesyjny (do roku 2004) oraz pierwsze lata członkostwa w Unii Europejskiej. W okresie tym obowiązywać będzie Polityka ekologiczna Państwa (2002), Strategia zrównowaŜonego rozwoju kraju, Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego oraz Program Ochrony Województwa Wielkopolskiego. Coraz większy wpływ na warunki realizacyjne będą teŜ miały ustalenia wspólnej polityki ekologicznej Unii Europejskiej określone w Piątym Programie Działań oraz w dyrektywach, rozporządzeniach i decyzjach. W Programie tym mocno akcentowane są instrumenty ekonomiczne i fiskalne. Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu stanowią bardzo obszerną i ciągle rozbudowywaną grupę narzędzi realizacyjnych. Podczas realizacji programu muszą być uwzględnione: • ścisłe powiązanie z programem procesu budowy i realizacji budŜetu, a zwłaszcza budowy budŜetu zadaniowego, • zarządzanie jakością jako element zarządzania sferą usług publicznych w powiecie, • systemowe podejście do budowy marketingu powiatowego (w tym promocji). Istotną sprawą jest równieŜ informowanie opinii społecznej o postępach w realizacji wybranych zadań programu (wszystkimi kanałami komunikacji społecznej). Realizacja zadań programu ma na celu poprawę lub utrzymanie stanu środowiska. Wymiernym efektem postępów w realizacji programu będą zmiany wartości wskaźników charakteryzujących poszczególne zagadnienia programu. Do głównych wskaźników naleŜą: wskaźniki społecznoekonomiczne mierzone taryfami cen na usługi komunalne, wskaźniki stanu środowiska mierzone zmniejszaniem się ładunków zanieczyszczeń do niego odprowadzanych, wskaźniki wielkości i skuteczności ponoszonych nakładów inwestycyjnych, wskaźniki aktywności społeczności lokalnej – mierzone aktywnością organizacji pozarządowych, czyli ilością projektów, wielkością zakontraktowanych sum, itp. Do podmiotów zarządzających realizacją Programu naleŜą: Rada i Zarząd Powiatu, Starostwo i koordynatorzy zadań. Program Ochrony Środowiska uchwala rada powiatu, z wykonania programu organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia radzie powiatu. Na bieŜąco, w cyklu półrocznym realizacja Programu jest monitorowana w sposób opisany wyŜej. Program jest długoterminowym dokumentem strategicznym określającym cele i programy działań na kilkanaście lat oraz wymagającym ciągłej pracy nad podnoszeniem jego jakości. Przygotowanie projektu dokumentu i jego przyjęcie przez Radę. Ze względu na swój długookresowy charakter planowanie ekorozwoju powiatu jest procesem ciągłym wymagającym stałego śledzenia: stanu środowiska, zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych itp. i ich uwzględniania w dokumencie oraz przesuwania horyzontu planowania na kolejne lata. Program będzie poddawany przeglądowi oraz aktualizacji w cyklu dwuletnim, choć monitorowanie postępów prac nad nim odbywać się będzie co pół roku. Po wprowadzeniu zmian w programie starostwo jako Główny Koordynator WdraŜania Programu zobowiązane jest dostarczyć wszystkim zainteresowanym stronom (zwłaszcza koordynatorom poszczególnych zadań) informację o dokonanej aktualizacji. 255