Dług publiczny (jako % PKB)
Transkrypt
Dług publiczny (jako % PKB)
Wykład: KTO SPŁACI DŁUG PUBLICZNY? PODEJŚCIE RÓŻNYCH SZKÓŁ DO DEFICYTU BUDŻETOWEGO I DŁUGU PUBLICZNEGO Budżet państwa Budżet - jest rocznym planem finansowym, obejmującym dochody i wydatki państwa oraz wskazującym źródła pokrycia niedoboru lub rozdysponowania nadwyżki. USTAWA BUDŻETOWA NA ROK 2014 z dnia 24 stycznia 2014 r. Art. 1. 1.Ustala się, zgodnie z załącznikiem nr 1, łączną kwotę podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa w wysokości 277 782 224 tys. zł. 2. Ustala się, zgodnie z załącznikiem nr 2, łączną kwotę wydatków budżetu państwa w wysokości 325 287 369 tys. zł. 3. Deficyt budżetu państwa ustala się na dzień 31 grudnia 2014 r. na kwotę nie większą niż 47 505 145 tys. zł. Polityka budżetowa - narzędzia i funkcje Narzędzia polityki budżetowej: 1. wydatki 2. podatki Funkcje budżetu: 1. stabilizacyjna 2. redystrybucyjna 3. alokacyjna 4. informacyjna Wpływ ekspansywnej polityki fiskalnej na wzrost gospodarczy (OECD 1970-96) Wskaźnik Stopa wzrostu realnego GDP - przed zmianą polityki fiskalnej - w trakcie - po zmianie polityki fiskalnej Liczba epizodów Ekspansja fiskalna 2,57 % 1,12 % 2,00 % 38 Stopa fiskalizmu a wzrost PKB Kraj USA Irlandia W. Brytania Hiszpania Grecja Szwecja Kraje OECD Stopa fiskalizmu Średnioroczny wzrost PKB 1960 1996 zmiana 1960-65 1990-96 zmiana Kraje, gdzie stopa fiskalizmu wzrosła nieznacznie 28,4 34,6 +6,2 4,4 2,2 -2,2 28,2 37,3 +9,7 4,1 5,9 +1,8 32,2 43,7 +11,5 3,5 1,2 -2,3 Kraje o największym wzroście fiskalizmu 13,7 45,4 +31,7 8,5 1,8 -6,7 17,4 49,4 +32,0 7,2 1,2 -6,0 31,0 66,1 +35,1 4,9 0,6 -4,3 27,0 48,0 +21,0 5,5 1,9 -3,6 Wpływy podatkowe w % PKB Podstawowa stawka VAT w 1990, 2000 i 2010 r. Krańcowa stopa PIT, 1981, 1994, 2010 Wpływy z PIT w % PKB Kraj Australia Austria Belgium Canada Czech Republic Denmark Estonia Finland France Germany Greece Hungary Ireland Italy Japan Korea Netherlands New Zealand Norway Poland Portugal Slovak Republic Slovenia Spain Sweden Switzerland Turkey United Kingdom United States 2005 11,9 9,2 12,9 11,5 4,4 24,9 5,6 13,5 8,0 8,1 4,7 6,7 8,2 10,4 5,0 3,2 6,9 14,9 9,6 3,9 5,2 2,6 5,5 6,5 15,4 9,2 3,6 10,3 9,1 2006 11,1 9,3 12,3 11,6 4,2 24,8 5,6 13,3 7,8 8,6 4,7 6,8 8,7 10,7 5,2 3,8 7,3 14,5 9,0 4,6 5,3 2,5 5,8 7,0 15,4 8,8 3,8 10,5 9,7 2007 10,9 9,4 12,1 12,0 4,2 25,3 5,8 13,0 7,5 9,0 4,8 7,4 8,8 11,1 5,6 4,4 7,7 14,5 9,5 5,2 5,5 2,6 5,5 7,5 14,6 8,8 4,1 10,7 10,2 2008 10,2 9,9 12,5 11,7 3,7 25,1 6,2 13,2 7,6 9,6 4,8 7,8 8,1 11,5 5,7 4,0 7,5 13,7 9,1 5,4 5,6 2,7 5,9 7,0 13,8 8,7 4,0 10,7 9,7 2009 9,7 9,5 12,2 11,2 3,6 26,3 5,6 13,4 7,3 9,4 5,0 7,5 7,7 11,7 5,4 3,6 8,7 12,8 10,2 4,6 5,8 2,4 5,8 6,7 13,4 9,2 4,0 10,4 7,8 2010 9,9 9,5 12,3 10,7 3,5 24,2 5,4 12,6 7,3 8,8 4,5 6,5 7,5 11,7 5,1 3,6 8,7 11,7 10,1 4,5 5,6 2,3 5,7 7,0 12,7 9,0 3,7 10,0 7,9 Źródło: OECD. 2011 10,4 9,5 12,5 10,9 3,7 24,2 5,2 12,8 7,5 9,1 4,8 4,9 9,0 11,5 5,3 3,8 8,3 11,6 9,8 4,5 6,1 2,5 5,7 7,2 12,2 8,9 3,8 10,1 8,9 2012 .. 9,9 12,6 11,2 3,8 24,2 5,3 13,0 8,2 9,6 .. 5,3 9,5 12,1 5,4 4,0 .. 12,4 9,9 .. 5,9 2,7 5,9 7,4 12,5 8,9 4,0 9,7 9,0 CIT w 2000 i 2011 r. Wpływy z CIT w % PKB Kraj Australia Austria Belgium Canada Czech Republic Denmark Estonia Finland France Germany Greece Hungary Ireland Italy Japan Korea Netherlands New Zealand Norway Poland Portugal Slovak Republic Slovenia Spain Sweden Switzerland Turkey United Kingdom United States 2005 5,8 2,2 3,3 3,3 4,4 3,9 1,4 3,3 2,4 1,8 3,3 2,1 3,4 2,8 4,2 3,8 3,8 6,1 11,7 2,5 2,7 2,7 2,8 3,9 3,7 2,4 1,7 3,3 3,0 2006 6,4 2,2 3,5 3,8 4,6 4,3 1,5 3,4 3,0 2,2 2,7 2,3 3,8 3,4 4,8 3,6 3,3 5,6 12,8 2,4 2,9 2,9 3,0 4,1 3,6 2,9 1,5 3,9 3,3 2007 6,8 2,4 3,5 3,4 4,7 3,8 1,6 3,9 3,0 2,3 2,6 2,8 3,4 3,8 4,8 4,0 3,2 4,9 11,0 2,8 3,6 3,0 3,2 4,7 3,7 3,0 1,6 3,4 2,9 2008 5,8 2,5 3,3 3,3 4,2 3,3 1,6 3,5 2,9 2,0 2,5 2,6 2,8 3,7 3,9 4,2 3,2 4,4 12,1 2,7 3,7 3,1 2,5 2,8 3,0 3,1 1,8 3,6 1,9 2009 4,8 1,7 2,4 3,3 3,5 2,3 1,8 2,0 1,5 1,4 2,5 2,3 2,4 3,1 2,6 3,7 2,0 3,4 9,0 2,3 2,9 2,5 1,8 2,2 3,0 3,0 1,9 2,8 1,7 2010 4,7 1,9 2,6 3,2 3,4 2,8 1,3 2,6 2,1 1,6 2,5 1,2 2,5 2,8 3,2 3,5 2,2 3,8 10,0 2,0 2,8 2,5 1,9 1,8 3,5 2,9 1,9 3,1 2,3 Źródło: OECD. 2011 5,2 2,2 2,9 3,1 3,4 2,8 1,2 2,7 2,5 1,7 2,1 1,2 2,5 2,7 3,4 4,0 2,1 4,1 10,7 2,1 3,2 2,4 1,7 1,8 3,2 2,9 2,1 3,1 2,3 2012 .. 2,3 3,1 2,9 3,6 3,0 1,4 2,2 2,5 1,8 .. 1,3 2,6 2,9 3,4 4,0 .. 4,4 10,4 .. 2,8 2,5 1,3 2,2 3,0 2,9 2,1 2,9 2,6 Wydatki publiczne jako % nominalnego PKB 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Australia Austria Belgium Canada Czech Republic 33,1 51,3 51,0 41,2 50,0 33,6 53,8 49,4 39,9 43,3 33,1 50,0 52,1 39,3 43,0 32,6 49,2 48,6 39,4 41,9 32,6 48,6 48,3 39,4 41,0 33,5 49,4 50,0 40,0 41,1 36,3 52,9 53,8 44,4 44,9 36,4 52,6 52,9 44,1 44,1 Denmark Estonia Finland France Germany Greece 55,1 34,8 50,4 53,4 48,4 45,1 54,6 34,0 50,3 53,3 47,2 45,9 52,8 33,6 50,4 53,6 47,0 44,6 51,6 33,6 49,3 52,9 45,3 45,2 50,8 34,0 47,5 52,6 43,5 47,6 51,9 39,5 49,4 53,3 44,1 50,6 58,4 45,2 55,9 56,7 48,1 53,8 58,5 40,6 55,3 56,7 48,0 50,2 Hungary Iceland Ireland Israel Italy 49,7 45,6 33,1 54,4 48,1 49,1 44,0 33,5 51,0 47,5 50,1 42,2 33,8 49,4 47,9 52,1 41,6 34,3 47,8 48,5 50,6 42,3 36,6 46,4 47,6 49,2 57,6 42,8 46,1 48,6 51,4 51,0 48,9 45,7 51,6 49,5 51,5 66,8 45,4 50,3 Japan Korea Luxembourg Netherlands New Zealand 38,4 28,9 41,8 47,0 37,5 37,0 26,1 42,6 46,1 37,1 38,4 26,6 41,5 44,8 38,2 36,2 27,7 38,6 45,5 39,6 35,9 28,7 36,3 45,2 39,6 37,2 30,4 37,1 46,2 41,8 42,0 33,1 43,0 51,5 42,8 40,4 30,9 42,5 51,2 43,1 Norw ay Poland Portugal Slovak Republic Slovenia 48,2 44,7 43,8 40,1 46,2 45,4 42,6 44,7 37,7 45,7 42,1 43,5 45,8 38,0 45,3 40,5 43,9 44,5 36,5 44,6 41,1 42,2 44,4 34,2 42,5 40,7 43,2 44,8 34,9 44,2 47,3 44,6 49,9 41,5 49,3 46,1 45,4 51,3 40,0 50,1 Spain Sw eden Sw itzerland Turkey United Kingdom United States 1 38,4 55,7 36,4 .. 42,3 36,3 38,9 54,2 35,9 .. 43,1 36,0 38,4 53,9 35,3 .. 44,0 36,3 38,4 52,7 33,5 33,2 44,2 36,1 39,2 51,0 32,3 34,5 43,9 36,9 41,5 51,7 32,4 34,2 47,9 39,1 46,3 55,0 34,1 39,4 51,1 42,7 45,6 52,9 34,2 37,1 50,6 42,5 GDP 2010 (w mld USD PPP): USA Polska 14.447 759 Źródło: OECD. Wydatki publiczne na cele społeczne (w % PKB), 2011 Kraj Wydatki publiczne na cele społeczne (w % PKB) Australia 18,1 Dania 30,0 Francja 32,1 Niemcy 26,2 Grecja 23,5 Norwegia 22,6 Polska 20,7 Hiszpania 26,0 Szwecja 27,6 Szwajcaria 20,2 Wielka Brytania 23,9 USA 19,7 Źródło: OECD. Saldo budżetu / PKB (w %), 1994-1998 Kraj Belgia Grecja Hiszpania Francja Włochy Szwecja W. Brytania EU 1994 -4,9 -10,0 -6,3 -5,8 -9,2 -10,3 -6,8 -5,4 1995 -3,9 -10,3 -7,3 -4,9 -7,7 -6,9 -5,5 -5,0 1996 -3,2 -7,5 -4,6 -4,1 -6,7 -3,5 -4,8 -4,2 1997 -2,1 -4,0 -2,6 -3,0 -2,7 -0,8 -1,9 -2,4 Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej podpisany 7 lutego 1992 w Maastricht w Holandii [wszedł w życie 1 listopada 1993 roku] 1998* -1,7 -2,2 -2,2 -2,9 -2,5 0,5 -0,6 -1,9 Saldo finansów publicznych (jako % PKB) Kraj Australia Austria Belgium Canada Czech Republic Denmark Estonia Finland France Germany Greece Hungary Iceland Ireland Israel Italy Japan Korea Luxembourg Netherlands New Zealand Norway Poland Portugal Slovak Republic Slovenia Spain Sweden Switzerland United Kingdom United States 2007 1,8 -1,0 -0,1 1,5 -0,7 4,8 2,4 5,3 -2,7 0,2 -6,8 -5,1 5,4 0,1 -1,6 -1,6 -2,1 4,7 3,7 0,2 4,5 17,3 -1,9 -3,2 -1,8 -0,0 1,9 3,6 1,0 -2,7 -2,9 2008 -0,7 -1,0 -1,1 -0,3 -2,2 3,3 -2,9 4,3 -3,3 -0,1 -9,9 -3,7 -13,5 -7,4 -4,0 -2,7 -1,9 3,0 3,2 0,5 0,4 18,8 -3,7 -3,7 -2,1 -1,9 -4,5 2,2 2,0 -4,9 -6,6 2009 -5,0 -4,1 -5,6 -4,8 -5,8 -2,8 -2,0 -2,7 -7,6 -3,1 -15,6 -4,5 -9,9 -13,9 -6,7 -5,4 -8,8 -1,1 -0,8 -5,6 -2,7 10,5 -7,4 -10,2 -8,0 -6,2 -11,2 -1,0 0,8 -10,8 -11,9 2010 -5,2 -4,5 -3,9 -5,2 -4,8 -2,7 0,2 -2,8 -7,1 -4,2 -10,8 -4,4 -10,1 -30,8 -4,8 -4,3 -8,3 1,3 -0,9 -5,0 -7,5 11,1 -7,9 -9,9 -7,7 -5,9 -9,7 -0,0 0,3 -10,0 -11,4 2011 -3,6 -2,4 -3,9 -4,0 -3,3 -2,0 1,2 -1,1 -5,3 -0,8 -9,6 4,2 -5,6 -13,3 -4,4 -3,7 -8,9 2,0 -0,2 -4,4 -5,3 13,4 -5,0 -4,4 -5,1 -6,4 -9,4 0,0 0,5 -7,9 -10,2 Źródło: OECD. 2012 -3,3 -2,5 -4,0 -3,2 -4,4 -4,1 -0,3 -2,3 -4,9 0,2 -10,0 -2,0 -3,4 -7,5 -5,1 -2,9 -9,9 2,1 -0,8 -4,0 -3,9 13,9 -3,9 -6,4 -4,3 -4,0 -10,6 -0,7 0,7 -6,5 -8,7 2013 -1,8 -2,3 -2,6 -2,9 -3,3 -1,8 0,0 -2,3 -4,0 -0,2 -4,1 -2,8 -0,2 -7,5 -5,7 -3,0 -10,3 1,4 -0,7 -3,7 -2,4 12,3 -3,4 -6,4 -2,6 -7,8 -6,9 -1,6 0,7 -7,1 -5,4 Przyczyny powstawania długu publicznego Brak długu, jeżeli budżet jest zawsze zbilansowany G - T= 0 ΔD =0 Dług (D) pojawia się i rośnie jeżeli G > T Zmiany długu wynikają z dwóch czynników Podstawowego deficytu (ΔD = G -T) Kosztów obsługi długu r * D ΔD = (G -T) + r * D Deficyt i dług sektora finansów publicznych w UE, 2010 * Deficyt sektora finansów publicznych w Irlandii w 2010 r. może być wyższy w związku z dodatkową pomocą państwa dla sektora finansowego i może wynieść nawet 32%PKB, a dług publiczny może przekroczyć poziom 100% PKB. Dochody i wydatki rządowe jako %PKB Wydatki Dochody Źródło: Eurostat, 2011 Przyczyny problemów finansów publicznych w USA Rosnące wydatki na obronę narodową Rosnące wydatki na programy emerytalne Rosnące wydatki na służbę zdrowia Wysokie koszty obsługi długu publicznego Spowolnienie wzrostu gospodarczego Transfery do OFE a finanse publiczne w Polsce Dług publiczny w USA, 04.04.2014 U.S. NATIONAL DEBT CLOCK The Outstanding Public Debt as of 04.04.2014: $ 17,566,292,793,125 Debt per citizen $55,273. Debt per taxpayer $151,944. Źródło: US Debt Clock Dług publiczny (jako % PKB) Kraj Australia Austria Belgium Canada Czech Republic Denmark Estonia Finland France Germany Greece Hungary Iceland Ireland Israel (1) Italy Japan Korea Luxembourg Netherlands New Zealand Norway Poland Portugal Slovak Republic Slovenia Spain Sweden Switzerland United Kingdom United States 2007 14,6 63,5 87,9 65,0 31,0 34,3 7,3 41,4 73,0 65,6 119,3 73,3 53,3 28,6 78,5 114,4 162,4 28,8 11,4 51,5 25,5 56,6 51,7 75,5 33,5 29,5 42,4 49,8 51,5 47,0 66,3 2008 13,9 68,7 92,7 69,2 34,4 41,4 8,5 40,3 79,3 69,9 122,4 77,1 102,2 49,7 77,1 116,9 171,1 30,4 19,3 64,8 28,7 55,2 54,4 80,8 32,2 28,8 47,8 50,0 47,0 57,5 75,3 2009 19,5 74,1 99,8 81,5 40,8 49,3 13,1 51,8 91,3 77,5 138,3 86,4 119,8 70,5 79,5 130,1 188,7 33,5 19,1 67,6 34,2 49,0 58,4 94,0 40,4 43,1 62,9 52,2 46,4 72,0 88,8 2010 23,6 78,1 99,5 83,0 45,2 53,1 12,9 57,9 95,6 86,1 156,9 87,3 125,1 98,0 76,0 128,9 193,3 34,3 25,8 71,6 37,9 49,2 62,4 105,5 45,9 47,3 67,8 49,3 45,2 85,6 97,9 2011 27,1 80,0 101,9 83,4 48,2 59,9 10,4 57,9 99,5 86,3 178,9 85,9 133,8 112,2 73,9 122,0 210,6 36,2 25,9 75,9 41,6 34,1 63,1 121,6 48,2 51,1 77,1 49,4 44,6 100,4 102,3 Źródło: OECD. 2012 32,4 84,9 104,1 85,5 55,9 58,9 14,2 63,3 109,7 89,2 165,6 89,0 131,8 123,3 72,9 140,2 219,1 35,1 28,4 82,6 44,3 34,6 62,6 138,8 56,6 61,0 90,5 48,7 43,8 103,9 106,3 2013 33,7 86,8 104,7 85,2 59,3 58,6 15,5 66,2 113,5 87,9 183,7 88,9 128,6 129,3 73,0 143,6 228,4 35,0 30,4 84,2 46,3 41,3 64,7 142,8 58,8 70,7 97,8 52,6 43,1 109,1 109,1 Zadłużenie Skarbu Państwa, Polska 2000-2013 Rok Zadłużenie Skarbu Państwa (w mln PLN) I. Zadłużenie krajowe Skarbu Państwa II. Zadłużenie zagraniczne Skarbu Państwa XII 2000 266 817 145 982 120 835 XII 2001 283 938 185 029 98 909 XII 2002 327 904 219 347 108 557 XII 2003 378 944 251 166 127 778 XII 2004 402 860 291 659 111 202 XII 2005 440 167 315 479 124 689 XII 2006 478 526 352 328 126 198 XII 2007 501 531 380 409 121 122 XII 2008 569 946 420 202 149 744 XII 2009 631 534 462 761 168 773 XII 2010 701 851 507 010 194 840 XII 2011 771 130 524 693 246 438 XII 2012 793 853 542 969 250 884 XII 2013 838 024 584 271 253 752 I 2014 864 010 589 264 274 746 Dług publiczny w Polsce, 04.04.2014 973,490,855,653 PLN Źródło: dlugpubliczny.org.pl Dług w przeliczeniu na mieszkańca 26,181 PLN. Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017 Dług publiczny jako % PKB, Polska 2002-2012 Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017 Koszty utrzymywania deficytów oraz wzrostu długu publicznego Utrzymywanie deficytów oraz powiększanie długu (wzrost kosztów jego obsługi) absorbuje prywatne oszczędności – brakuje funduszy na inwestycje (efekt wypierania). Nawet finansowanie deficytu przez zagranicznych inwestorów niesie ze sobą szereg ryzyk: nagłe zmniejszenie zakupu obligacji może doprowadzić do spadku wartości waluty, wzrostu stóp procentowych, wzrostu inflacji oraz recesji. Koszty obsługi długu Skarbu Państwa w mld zł, 2002-2012 Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017 Koszty obsługi długu Skarbu Państwa w % PKB, 2002-2012 Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017 Średnie koszty obsługi długu Skarbu Państwa, 2002-2012 Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017 Rentowność 5-letnich obligacji skarbowych Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem 2014-2017 Potrzeby pożyczkowe brutto budżetu państwa, 2001-2011 Dług publiczny a wzrost gospodarczy i inflacja - wybrane rozwinięte gospodarki, 1946-2009 Źródło: Reinhart i Rogoff, Growth in a time of debt, 2010. Dług publiczny a wzrost gospodarczy - wybrane rozwinięte gospodarki, 1790-2009 Źródło: Reinhart i Rogoff, Growth in a time of debt, 2010. Dług publiczny a wzrost gospodarczy i inflacja - wybrane rynki wschodzące, 1946-2009 Źródło: Reinhart i Rogoff, Growth in a time of debt, 2010. Dług publiczny a wzrost gospodarczy - wybrane rynki wschodzące, 1900-2009 Źródło: Reinhart i Rogoff, Growth in a time of debt, 2010. Andrew Mellon o podatkach “Historia opodatkowania pokazuje, iż podatki nadmierne nie są płacone. Wysokie stawki w sposób nieunikniony wywierają presję na podatnika, zmuszając go do wycofania kapitału z produkcyjnych zastosowań i zainwestowania go w zwolnione z podatków papiery wartościowe lub znalezienia innych, zgodnych z prawem metod unikania realizacji podlegającego opodatkowaniu dochodu. W rezultacie źródła dochodu do opodatkowania wysychają”. Andrew Mellon – sekretarz skarbu w rządzie republikanina Warrena G. Hardinga Reforma Andrew Mellona W 1921 zredukowano wszystkie stawki podatku dochodowego (w tym najwyższą z 73% do 58%); w czerwcu 1924 r. najwyższa stawka opodatkowania spadła do 46% (a w latach 1926 i 1928 obniżano dalej stawki opodatkowania – najwyższa stawka od dochodów ponad 100 000 USD osiągnęła poziom 25%. Efekty: lata 20-te okresem boomu gospodarczego, nominalny PNB wzrósł z 69,6 mld do 103,1 mld $; realny PNB wzrósł o 54% a produktywność o 66,5 %; produkcja przemysłowa podwoiła się. Wskaźniki gospodarcze 4 lata przed i 4 lata po reformach podatkowych Hipoteza neutralności długu publicznego koncepcja R. Barro oparta na racjonalnych oczekiwaniach, głosząca pogląd, że sposób finansowania deficytu budżetowego nie ma wpływu na jego skutki. „Are Government Bonds Net Wealth?” (1974) Reakcja gospodarstw domowych na obniżkę podatków (wg R. Barro) Impuls – obniżka podatków. Konsumenci patrzą w przyszłość i dochodzą do wniosku, że dzisiejsza obniżka podatków pogorszy sytuację budżetu, co w niedalekiej przyszłości doprowadzi do zwiększenia podatków. Dodatkowe pieniądze do dyspozycji [uzyskane w wyniku obniżek podatków] zostaną więc zaoszczędzone, aby pokryć przyszłe [wyższe] zobowiązania podatkowe. Rezultat – obniżki podatków nie przyczynią się do wzrostu konsumpcji, a co za tym idzie do ożywienia koniunktury gospodarczej. Kampania Reagana Dla uzyskania poparcia elektoratu potrzebna była oferta konkretnych korzyści dla całego społeczeństwa. Redukcja podatków mogła stać się taką ofertą pod warunkiem, iż zostałaby tak zaprojektowana, by nie była narażona na zarzut, iż jest „polityką dla bogaczy”. Zgłoszona przez Kempa i Rotha propozycja powszechnej i równej, 30% obniżki podatku dochodowego spełniała ten warunek. Problem z redukcją podatków polegał na tym, iż według wszelkiego prawdopodobieństwa musiała ona spowodować wzrost deficytu budżetowego, co dla elektoratu Republikanów było trudne do zaakceptowania. Źródło: Filipowicz L.: Amerykańska ekonomia podaży, 1992 Krzywa Laffera Wpływy podatkowe Optimum podatkowe T Krzywa Laffera T1 T0 Stopa podatkowa t1 t0 t2 t Wpływ ustaw podatkowych na wielkość zobowiązań podatkowych w USA w latach 1981 –1986 (mld dol.) Wyszczególnienie Economic Recovery Tax Act of 1981 Tax Equity and Fiscal Responsibility Act of 1982 Tax Reform Act of 1984 Ogółem 1981 1982 1983 1984 1985 1986 -8,9 -62,4 -111,3 -147,2 -190,8 -233,3 - 2,7 24,8 33,9 42,2 57,4 - - - 3,8 12,8 20,2 -8,9 -59,7 -86,5 -109,5 -135,8 -155,7 Wskaźniki gospodarcze 4 lata przed i 4 lata po reformach podatkowych Czasy Reagana, 1981-1989 Stopa wzrostu: 3,2% rocznie (w latach 1974-1981 2,8%, w latach 19891995 2,1%) Mediana dochodów amerykańskich rodzin: Wzrost z $ 37,868 do $ 42,049 (w latach 1974-1981 bez zmian, w latach 1989-1995 spadek o $ 1,438) Zatrudnienie: 17 mln nowych miejsc pracy /średnio 2 mln rocznie/ Inflacja: 1980 CPI = 13,5%, 1988 CPI = 4,1% Supply-side czy demand-side economics? Wydatki budżetowe FY 1981 = 867,7 mld $ FY 1989 = 1057,2 mld $ Wydatki na obronę FY 1981 = 198,2 mld $ FY 1989 = 285,9 mld $ Dług publiczny FY 1981 = 1004,7 mld $ FY 1989 = 2025,2 mld $ Reforma CIT w Polsce W Polsce w 1997 r. CIT wynosi jeszcze 38%. W kolejnych 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 latach CIT będzie obniżany: 36% 34% 30% 28% 28% 27% 19% Jak obniżka CIT może wpłynąć na wpływy podatkowe oraz koniunkturę gospodarczą? Koniunktura gospodarcza i wpływy podatkowe z tytułu CIT, Polska 2000-2006 Wskaźnik Wzrost gospodarczy Stopa bezrobocia Stopa zatrudnienia Wzrost zatrudnienia Inflacja Deficyt budżetowy / PKB Dług publiczny / PKB CIT – stawka (w %) CIT – wpływy (w mld zł) Stopa procentowa NBP 2000 2001 2002 4.3 1.2 1.4 16.1 18.2 19.9 55.0 53.4 51.5 -1.6 -2.2 -3.0 10.1 5.3 1.9 -3.0 -5.1 -5.0 36.8 37.6 42.2 30 28 28 16,9 13,2 15,0 21,5 14.0 7,50 2003 3.9 19.6 51.2 -1.2 0.7 -6.3 47.1 27 15,0 5.75 2004 5.3 19.0 51.7 1.3 3.6 -5.7 45.7 19 18,0 7.00 2005 3.6 17.7 52.8 2.3 2.2 -4.3 47.1 19 20,8 4.75 2006 6.2 13.8 54.5 3.3 1.3 -3.8 47.6 19 25,3 4,25 CIT wpływy (mld zł) 2007: 32,2; 2008: 34,6; 2009: 30,8; 2010: 27,9. Udział akcyzy w dochodach podatkowych, 2011 W 2012 r. wpływy z tytułu akcyzy wyniosły 60,4 mld zł, co stanowiło 21,1% ogółu wpływów budżetowych. Wolumen i wartość rynku papierosów Źródło: Fundacja Republikańska, 2012. Struktura ceny paczki papierosów (w zł) Źródło: Fundacja Republikańska, 2012. Szara strefa na rynku wyrobów tytoniowych W wartościach absolutnych wielkość nielegalnego rynku wyrobów tytoniowych szacowano w 2010 roku na ponad 8 miliardów sztuk papierosów. Stanowiło to pojemność ponad 1000 samochodów TIR. Wielkość nielegalnego rynku wykazuje trend rosnący – w porównaniu z rokiem 2007 zwiększyła się o ponad 55%. W ujęciu wartościowym wielkość szarej strefy w 2010 r. można szacować na ok. 3,8 mld zł. Straty w dochodach podatkowych przy takich wielkościach można kalkulować na ponad 3 mld zł rocznie. Skumulowane straty budżetu w okresie 2007-2010 sięgnęły 9 mld zł. Źródło: Pracodawcy RP, 2011. Szara strefa w sektorze wyrobów akcyzowych. Bill Clinton Okres urzędowania: od 20 stycznia 1993 do 20 stycznia 2001 It's the economy, stupid Wzrost opodatkowania w 1993 r. Individual Income Tax Rodziny o dochodach: powyżej 140 000 USD miały płacić podatek w wysokości 36% powyżej 250 000 USD miały płacić podatek w wysokości 39,6% wcześniej krańcowa stopa opodatkowania wynosiła 31% Corporate Income Tax wzrost z 34% do 35% Wskaźniki gospodarcze 1992-2000 Wskaźnik 1992 2000 PKB (w mld USD) 6,342 9,951 Dług publiczny (w mld USD) 4,065 5,674 Wydatki budżetowe (w mld USD) 1,382 1,789 Bezrobocie rejestrowane (w tys.) 10,158 6,647 12,8% (I 1994) 8,1% (I 2001) Wpływy podatkowe IIT (w mld USD) 476 1005 Wpływy podatkowe CIT (w mld USD) 100 207 Bezrobocie rzeczywiste (w %) Konserwatyzm fiskalny – powrót klasyków Budżet powinien być zrównoważony i możliwie najmniejszy. Wzrost wydatków rządowych (finansowanych z deficytu) prowadzi do: - wypierania inwestycji prywatnych, - wzrostu stóp procentowych, - wzrostu inflacji, - zmniejszenia oszczędności prywatnych. William Vickrey o budżecie i deficycie „Jeżeli polityka „zrównoważonego budżetu” byłaby konsekwentnie prowadzona, to ugrzęźlibyśmy w ciężkiej depresji”. „Gdyby GM, AT&T i gospodarstwa domowe równoważyły swoje budżety w taki sposób, jak to się zaleca rządowi federalnemu, to nie byłoby papierów dłużnych korporacji, długu hipotecznego, pożyczek bankowych, i oczywiście wytwarzano by znacznie mniej samochodów, telefonów, budowano mniej domów”. William Vickrey o efekcie wypierania „Każdy wydatkowany dolar deficytu wywoła w średnim lub dłuższym okresie nowe inwestycje prywatne o wartości dwóch lub trzech dolarów”. „Wydatkowane przez rząd kwoty (inaczej niż wydatki rządu pochodzące z podatków) generują dodatkowe dochody, zwiększają więc popyt na produkty prywatnego przemysłu, przyczyniając się do wzrostu zyskowności prywatnych inwestycji”. „Jakiekolwiek więc wypychanie może tylko być wynikiem nie rzeczywistych procesów gospodarczych lecz błędnej reakcji na deficyt odpowiednich władz monetarnych”.