spis treści - Badania i ewaluacje PARP

SPIS TRE%CI
Wprowadzenie: Krystyna Gurbiel - Dyrektor Generalny
Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i &rednich Przedsi'biorstw ........................................... 9
Streszczenie raportu ............................................................................................................................... 11
$.
Stan sektora ma!ych i "rednich przedsi#biorstw w $995 r.................................................... 17
1.1.
Udzia" przedsi'biorstw ró#nej wielko(ci w wytwarzaniu
produktu krajowego brutto (PKB) w latach 1994-95 ................................................................ 19
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.
Stan sektora MSP w 1995 r. ....................................................................................................... 20
Liczba przedsi'biorstw............................................................................................................... 20
Pracuj$cy w sektorze MSP w 1995 r. ......................................................................................... 21
Charakterystyka maj$tku produkcyjnego i procesów inwestycyjnych
w przedsi'biorstwach o ró#nej wielko(ci w 1995 r. .................................................................. 25
1.3.
1.3.1.
1.3.2.
1.3.3.
1.3.4.
Rozwój sektora MSP w 1994-95 r. ............................................................................................ 27
Dynamika wzrostu liczby jednostek .......................................................................................... 27
Dynamika zatrudnienia w MSP ................................................................................................. 27
Dynamika nak"adów inwestycyjnych ogó"em ........................................................................... 28
Perspektywy rozwoju MSP w poszczególnych sekcjach zaliczanych
do sektora rynkowego ................................................................................................................ 28
1.4. MSP w przemy(le i budownictwie w 1995 r. ............................................................................ 28
1.4.1. MSP w przemy(le ...................................................................................................................... 28
1.4.2. Ma"e i (rednie przedsi'biorstwa w budownictwie ..................................................................... 31
1.5. Ma"e i (rednie przedsi'biorstwa w uk"adzie regionalnym (wojewódzkim) ............................... 31
1.5.1. Koncentracja przestrzenna sektora MSP .................................................................................... 32
1.5.2. Znaczenie MSP w lokalnych i regionalnych systemach gospodarczych
i rynkach pracy. .......................................................................................................................... 32
1.5.3. Typy struktur zak"adów w uk"adzie przestrzennym ................................................................... 34
1.6.
Podsumowanie ........................................................................................................................... 34
2.
Bariery rozwoju przedsi#biorczo"ci w latach $995 - $996. ................................................... 35
2.1. Bariery prawne ........................................................................................................................... 37
2.1.1. Bariery wynikaj$ce z cech stanowienia prawa w Polsce ........................................................... 37
2.1.2. Bariery prawne powstawania i funkcjonowania MSP ............................................................... 38
2.2. Bariery finansowe ...................................................................................................................... 39
2.2.1. Finansowanie dzia"alno(ci gospodarczej ................................................................................... 39
2.2.2. Wysoko() podatków................................................................................................................... 41
3
2.2.3. Administrowanie podatkami ...................................................................................................... 42
2.3.
2.3.1.
2.3.2.
2.3.3.
Stosunki pracy, rynek pracy ....................................................................................................... 42
Bariery wynikaj$ce z ustawowych regulacji stosunków pracy ................................................. 42
Bariery wynikaj$ce z instytucjonalnych cech rynku pracy ....................................................... 43
Problemy zwi$zane z egzekwowaniem standardów
bezpiecze!stwa i higieny pracy.................................................................................................. 44
2.4. Niedostatki funkcjonowania spo"ecze!stwa demokratycznego ................................................. 44
2.4.1. Problemy wynikaj$ce ze sposobu reprezentowania interesów MSP ......................................... 44
2.4.2. Przyczyny polityczne ................................................................................................................. 44
3.
Polityka wobec MSP. ................................................................................................................ 47
3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
3.1.4.
3.1.5.
3.1.6.
3.1.7.
Polityka pa!stwa: dokumenty programowe ............................................................................... 49
Strategie spo"eczno-gospodarcze ............................................................................................... 49
Polityka przemys"owa ................................................................................................................ 50
Polityka wobec ma"ych i (rednich przedsi'biorstw ................................................................... 51
Przeciwdzia"anie bezrobociu ...................................................................................................... 54
Rozwój obszarów wiejskich ....................................................................................................... 55
Polityka regionalna .................................................................................................................... 56
Inne programy maj$ce odniesienia do sytuacji sektora MSP .................................................... 58
3.2.
3.2.1.
3.2.2.
3.2.3.
3.2.4.
Realizacja polityki pa!stwa wobec MSP ................................................................................... 59
Polityka przemys"owa i polityka wobec MSP ........................................................................... 59
Polityka finansowa ..................................................................................................................... 60
Programy zwi$zane z polityk$ rynku pracy ............................................................................... 63
Programy rozwoju obszarów wiejskich ..................................................................................... 66
3.3.
Programy finansowane z pomocy zagranicznej dla Polski ........................................................ 68
3.4. Polityka na poziomie regionalnym i lokalnym .......................................................................... 69
3.4.1. Polityka regionalna .................................................................................................................... 69
3.4.2. Polityka lokalna .......................................................................................................................... 69
3.5.
Podsumowanie ........................................................................................................................... 70
4.
Zmiany prawne wprowadzone w latach $995 i $996.
wp!ywaj'ce na prowadzenie dzia!alno"ci gospodarczej
przez ma!e i "rednie przedsi#biorstwa. ................................................................................... 75
4.1.
Akty prawne wydane w latach 1995 - 1996 wywieraj$ce
istotny wp"yw na dzia"alno() ma"ych i (rednich przedsi'biorstw ............................................. 77
4.2. Ocena systemu prawnego ........................................................................................................... 90
4.2.1. Vacatio legis ............................................................................................................................... 90
4.2.2. Dostosowywanie prawa polskiego do norm europejskich ......................................................... 91
4
4.2.3.
4.2.4.
4.2.5.
4.2.6.
4.2.7.
4.2.8.
Dost'p do nowych technologii ................................................................................................... 91
Swoboda podejmowania dzia"alno(ci gospodarczej .................................................................. 91
Dost'p do kapita"u ...................................................................................................................... 92
Prawo podatkowe ....................................................................................................................... 92
Prawo celne ................................................................................................................................ 94
Prace legislacyjne w toku ........................................................................................................... 94
5.
Organizacje reprezentuj'ce przedsi#biorców. ....................................................................... 97
5.1.
5.1.1.
5.1.2.
5.1.3.
5.1.4.
5.1.5.
Opis podstawowych typów organizacji przedsi'biorców .......................................................... 99
Izby gospodarcze ........................................................................................................................ 99
Organizacje rzemios"a ................................................................................................................ 99
Organizacje samorz$du przedsi'biorców niektórych bran# ..................................................... 100
Zwi$zki pracodawców ............................................................................................................. 100
Towarzystwa gospodarcze ....................................................................................................... 101
5.2.
Cz"onkostwo w organizacjach przedsi'biorców ...................................................................... 101
5.3.
Liczba organizacji .................................................................................................................... 101
5.4. Charakterystyka organizacji na podstawie bazy danych PFPiRMSP ...................................... 103
5.4.1. Typy organizacji z bazy danych PFPiRMSP ........................................................................... 103
5.4.2. Terytorialny rozk"ad organizacji .............................................................................................. 104
5.5.
Ustawa o samorz$dzie gospodarczym ..................................................................................... 104
5.6.
Podsumowanie ......................................................................................................................... 106
6.
Otoczenie biznesu. .................................................................................................................. 107
6.1. Niekomercyjne instytucje wspieraj$ce przedsi'biorczo() ....................................................... 109
6.1.1. Instytucje wspieraj$ce przedsi'biorczo() wyodr'bnione
ze wzgl'du na cel dzia"ania ...................................................................................................... 109
6.1.2. Instytucje wspieraj$ce przedsi'biorczo() wyodr'bnione
ze wzgl'du na osobowo() prawn$ ........................................................................................... 112
6.1.3. Cechy instytucji wspieraj$cych MSP ....................................................................................... 115
6.2.
Programy na rzecz przedsi'biorczo(ci realizowane
ze (rodków bud#etu pa!stwa i pomocy zagranicznej .............................................................. 118
6.2.1. Bud#et pa!stwa ........................................................................................................................ 118
6.2.2. Pomoc zagraniczna ................................................................................................................... 118
6.3. Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Ma"ych i &rednich Przedsi'biorstw ............................. 119
6.3.1. Informacje podstawowe ........................................................................................................... 119
6.3.2. Wspieranie rz$du i (rodowisk kszta"tuj$cych polityk' pa!stwa w zakresie MSP ................... 120
5
6.3.3. Wspieranie (rodowiska instytucjonalnego prywatnej
przedsi'biorczo(ci w Polsce: organizacji przedsi'biorców, pracodawców
oraz instytucji nale#$cych do tzw. „otoczenia przedsi'biorczo(ci” ......................................... 121
6.3.4. Upowszechnianie wiedzy, promocja przedsi'biorczo(ci
oraz tworzenie korzystnego klimatu w (rodowiskach
opiniotwórczych i w(ród szerokiej opinii publicznej .............................................................. 124
6.4.
6.4.1.
6.4.2.
6.4.3.
6.4.4.
6.4.5.
Lokalne i regionalne inicjatywy na rzecz przedsi'biorczo(ci.................................................. 125
Cele inicjatyw na rzecz przedsi'biorczo(ci ............................................................................. 125
Rozk"ad regionalny .................................................................................................................. 126
Zasi'g inicjatyw na rzecz przedsi'biorczo(ci .......................................................................... 127
Instytucje i grupy zaanga#owane w inicjatywy na rzecz przedsi'biorczo(ci .......................... 127
Pochodzenie zasobów, (rodków i funduszy na realizacj'
inicjatyw na rzecz przedsi'biorczo(ci ...................................................................................... 127
6.4.6. Bariery, na które napotykaj$ inicjatywy na rzecz przedsi'biorczo(ci ..................................... 128
6.5.
Podsumowanie ......................................................................................................................... 128
7.
Konkurencyjno"( ma!ych i "rednich przedsi#biorstw. ........................................................ 131
7.1.
7.2.
7.2.1.
7.2.2.
7.2.3.
7.2.4.
Odczucie konkurencji............................................................................................................... 133
Produktywno() pracy i zyskowno() sektora MSP ................................................................... 134
Sprawno() polskich MSP na tle Unii Europejskiej ................................................................. 134
Sprawno() MSP w sektorach w"asno(ciowych w 1995 r. ....................................................... 135
Sprawno() MSP w poszczególnych sekcjach gospodarki ....................................................... 136
Efektywno() przemys"owych dzia"ów MSP w Polsce w 1995 r. ............................................ 137
7.3.
7.3.1.
7.3.2.
7.3.3.
Konkurencyjno() MSP na rynkach zagranicznych.................................................................. 139
Udzia" MSP w eksporcie - informacje ogólne ......................................................................... 139
Struktura eksportu MSP ........................................................................................................... 140
Eksport MSP w przemy(le ....................................................................................................... 140
7.4. Wzgl'dna konkurencyjno() sektora MSP wed"ug metody DRC ............................................ 143
7.4.1. Opis metody ............................................................................................................................. 143
7.4.2. Rozk"ad konkurencyjno(ci bran# zdominowanych przez MSP ............................................... 144
7.5.
7.5.1.
7.5.2.
7.5.3.
7.5.4.
Ocena konkurencyjno(ci MSP wobec du#ych przedsi'biorstw
na podstawie analizy kosztów pracy, wykorzystania czasu pracy i innowacyjno(ci .............. 145
Koszty pracy ogó"em ............................................................................................................... 145
Struktura kosztów pracy w firmach ró#nej wielko(ci .............................................................. 146
Czas pracy ................................................................................................................................ 147
MSP, a poziom innowacyjno(ci ............................................................................................... 148
7.6.
Podsumowanie ......................................................................................................................... 149
8.
Wnioski i rekomendacje. ....................................................................................................... 151
6
Aneks 1. Spis sekcji wed"ug Europejskiej Klasyfikacji Dzia"alno(ci ................................................ 159
Aneks 2. Tabele statystyczne obrazuj$ce stan sektora MSP w Polsce w 1995 r. .............................. 163
Aneks 3. Uproszczone formy opodatkowania dzia"alno(ci gospodarczej
obowi$zuj$ce w latach 1995-1996. ..................................................................................... 177
Aneks 4. Lista najwi'kszych programów pomocy zagranicznej
ukierunkowanych na rozwój przedsi'biorczo(ci ................................................................ 181
Aneks 5. Organizacje reprezentuj$ce przedsi'biorców ....................................................................... 183
Aneks 6. Lista cz"onków i obserwatorów Polskiej Fundacji Promocji
i Rozwoju Ma"ych i &rednich Przedsi'biorstw (PFPiRM&P) ............................................. 191
Aneks 7. Tabele statystyczne obrazuj$ce konkurencyjno()
ma"ych i (rednich przedsi'biorstw ...................................................................................... 193
Bibliografia .......................................................................................................................................... 213
Spis u#ywanych skrótów ..................................................................................................................... 217
7