załącznik nr 1 do uchwały nr XXVII 261 2012

Transkrypt

Załącznik nr 1 do uchwały nr XXVII/261/2012
Rady Miasta Tomaszów Lubelski
z dnia 26 października 2012 roku
PROGRAM
OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA
MIASTA
TOMASZÓW LUBELSKI
NA LATA 2012-2015
Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019
czerwiec 2012
1
1. WSTĘP .............................................................................................................................................................. 4
1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA.......................................................................................................... 4
1.2. METODYKA PRACY NAD PROGRAMEM ........................................................................................................ 7
1.3. W YKORZYSTANE MATERIAŁY I DOKUMENTY............................................................................................... 8
1.4. AKTY PRAWNE UWZGLĘDNIONE W OPRACOWANIU:.................................................................................... 8
2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU................................................................................................. 10
2.1. W PROWADZENIE....................................................................................................................................... 10
2.2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE PROGRAMU ......................................................................................... 10
2.3. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE ........................................................................................................... 18
3.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI, INFRASTRUKTURA, STAN
ŚRODOWISKA NA TERENIE MIASTA. .................................................................................................. 18
3.1. POŁOŻENIE MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI.............................................................................................. 18
3.2. POŁOŻENIE FIZYCZNO-GEOGRAFICZNE.................................................................................................... 19
3.3. KLIMAT ...................................................................................................................................................... 19
4. INFRASTRUKTURA MIASTA..................................................................................................................... 19
4.1. W ODOCIĄGI - ZAOPATRZENIE LUDNOŚCI MIASTA W WODĘ ...................................................................... 19
4.2. KANALIZACJA I GOSPODARKA ŚCIEKOWA ................................................................................................. 20
4.3. SIEĆ KOMUNIKACYJNA .............................................................................................................................. 21
4.4. GOSPODARKA CIEPLNA I ENERGETYCZNA ................................................................................................ 21
4.5. TELEKOMUNIKACJA ................................................................................................................................... 22
4.6. PRZEMYSŁ I INNE JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE ........................................................................................ 22
4.7. EKOFIZJOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO ............................. 23
5. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI ........................................... 23
5.1. OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY.............................................. 23
5.1.1. Obszary ważne dla struktur ponadkrajowych systemów przyrodniczych. .......................... 23
5.1.2. Pomniki przyrody ........................................................................................................................... 26
5.1.3. System przyrodniczy miasta. ...................................................................................................... 26
5.2. POWIĄZANIA PRZYRODNICZE OBSZARU Z JEGO SZERSZYM OTOCZENIEM. ............................................. 27
5.2.1. Powiązania biocenotyczne.......................................................................................................... 27
5.2.2. Powiązania hydrogeologiczne i hydrologiczne........................................................................ 27
5.2.3.Tendencje zmian w strukturze przyrodniczej.............................................................................. 27
5.3. W ARUNKI WODNE ..................................................................................................................................... 28
5.3.1. Wody powierzchniowe. ................................................................................................................. 28
5.3.2.Wody podziemne. ........................................................................................................................... 28
5.4. STAN POWIETRZA I EMISJA HAŁASU .......................................................................................................... 30
5.5. GLEBY....................................................................................................................................................... 31
5.6. LASY I ZIELEŃ. .......................................................................................................................................... 32
5.7. UDOKUMENTOWANE ZŁOŻA SUROWCÓW NATURALNYCH: ....................................................................... 33
5.8. OBIEKTY ZABYTKOWE WPISANE DO REJESTRU. ....................................................................................... 33
5.9. STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE.............................................................................................................. 35
6. GŁÓWNE ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA NA TERENIE MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI –
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA. ............................................................................................................ 35
6.1. W PROWADZENIE ....................................................................................................................................... 35
6.2. ZAGROŻENIA NATURALNE ......................................................................................................................... 35
6.3. ZAGROŻENIA ANTROPOGENICZNE ............................................................................................................ 35
6.4. GOSPODARKA KOMUNALNA ...................................................................................................................... 36
6.5. TRANSPORT I KOMUNIKACJA..................................................................................................................... 36
6.6. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA .................................................................................................................. 36
7. GŁÓWNE CELE I PRIPORTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI
DO ROKU 2019 ............................................................................................................................................ 37
7.1.GŁÓWNE CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI. ..................... 37
7.2. ZAKRES OCHRONY PLANISTYCZNEJ. ........................................................................................................ 37
7.2.1. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody ..... 38
2
7.2.2. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii .................................................... 38
7.2.3. Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego............................... 39
7.2.4. Działania systemowe w zakresie ochrony środowiska........................................................... 40
8. STRATEGIA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU ................................ 40
2019. .................................................................................................................................................................... 40
8.1. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY. ....... 41
8.1.1. Ochrona przyrody i krajobrazu..................................................................................................... 41
8.1.2 Lasy. ................................................................................................................................................. 46
8.1.3. Wody powierzchniowe i podziemne. ......................................................................................... 48
8.1.4. Stan zanieczyszczenia powietrza .............................................................................................. 52
8.1.5. Stan akustyczny środowiska....................................................................................................... 54
8.1.6. Powierzchnia ziemi i gleby. ......................................................................................................... 56
5.1.7. Promieniowanie elektromagnetyczne. ...................................................................................... 57
8.1.9. Edukacja ekologiczna................................................................................................................... 62
9. PLAN OPERACYJNY- RODZAJE I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH ORAZ
ŚRODKÓW NIEZBĘDNYCH
DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW NA LATA 2012 2015................................................................................................................................................................ 63
10. SKUTKI DLA ŚRODOWISKA, WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI PROJEKTU PROGRAMU
OCHRONY ŚRODOWISKA........................................................................................................................ 67
10.1. STOPIEŃ, W JAKIM PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA USTALA RAMY DLA PRZEDSIĘWZIĘĆ, W
ODNIESIENIU DO USYTUOWANIA, RODZAJU I SKALI TYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ...................................................... 67
11. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA NA TERENIE MIASTA
TOMASZÓW LUBELSKI ............................................................................................................................ 77
11.1. W STĘP .................................................................................................................................................... 77
11.2. W SPÓŁPRACA WEWNĘTRZNA ................................................................................................................. 77
11.3. W SPÓŁPRACA ZEWNĘTRZNA .................................................................................................................. 77
12. INSTRUMENTY PRAWNE REALIZACJI PROGRAMU ....................................................................... 78
13. FINANSOWANIE ZADAŃ OCHRONY ŚRODOWISKA ....................................................................... 80
13.1. GŁÓWNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI W OCHRONIE ŚRODOWISKA ......................................... 80
13.2. INSTYTUCJE FINANSUJĄCE DZIAŁANIA W OCHRONIE ŚRODOWISKA ....................................................... 81
1. OCENA REALIZACJI PROGRAMU - MIERNIKI STANU ŚRODOWISKA ....................................... 84
I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO. ........................................................................................................... 84
14.1. ZAKRES MONITORINGU PROGRAMU ................................................................................................... 84
14.2. W SKAŹNIKI MONITOROWANIA EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU ................................................................... 84
14.3. W SKAŹNIKI STANU ŚRODOWISKA I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO .................................................. 85
14.4. HARMONOGRAM WDROŻENIA PROGRAMU ......................................................................................... 86
15. WSPÓŁPRACA ............................................................................................................................................ 86
16. PODSUMOWANIE. ..................................................................................................................................... 87
TABELA 1. WYKAZ POMNIKÓW PRZYRODY NA TERENIE MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI. 26
TABELA 2. OBSZARY ZIELENI W TOMASZOWIE LUBELSKIM ......................................................... 33
TABELA 3. OBIEKTY, ZESPOŁY I OBSZARY ZABYTKOWE NA TERENIE MIASTA
TOMASZOWA, WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW.................................................................... 33
TABELA 4. HARMONOGRAM RZECZOWO–FINANSOWY REALIZACJI STRATEGICZNYCH
DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH , NA LATA 2012-2015 ORAZ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA . 63
3
1. WSTĘP
1.1. Podstawa prawna opracowania.
Potrzeba opracowania i aktualizacji Programu ochrony środowiska wynika
z celów Nowej Polityki Ekologicznej Państwa, która z kolei wynika z Konstytucji RP
(art. 5 i art. 74) oraz przepisów art. 13-16 Prawa ochrony środowiska (POŚ).
Głównym celem tej polityki jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju
(mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych), przy założeniu
zrównoważonego rozwoju kraju.
Podstawowym założeniem zasady zrównoważonego rozwoju jest takie
stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych, aby zachować zasoby
i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich
zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia.
Aktualizowany Program ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski został
przyjęty Uchwałą nr XVII/183/2004 RM Tomaszów Lubelski z dnia 30.06.2004 r.
i obejmuje całokształt działań służących zapobieganiu niekorzystnym dla środowiska
procesom i stałej poprawie stanu środowiska uwzględniając przy tym rozwój
społeczno-gospodarczy oraz zmiany prawne i faktyczne, jakie następują w dziedzinie
ochrony środowiska.
Opracowanie Programu ochrony środowiska jest realizacją wymogu art.17
Prawa ochrony środowiska (POŚ).
Programy ochrony środowiska tworzone są przez administrację samorządową na
szczeblu województwa, powiatu i gminy. Dokumenty te muszą być zgodne z Polityką
Ekologiczną Państwa, uchwaloną przez Sejm na podstawie ustawy z dnia
27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska.
Zgodnie z art.14 POŚ polityka ekologiczna ma określać:
- cele ekologiczne,
- priorytety ekologiczne,
- rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
- środki niezbędne do osiągnięcia celów.
Podobnie jak polityka ekologiczna państwa, programy ochrony środowiska nie
stanowią aktów prawa, o których mowa w art. 87 ust. 2 Konstytucji RP. Uznanie
uchwały za taki akt możliwe jest wtedy, gdy ustawa wyraźnie tak stanowi (jak to ma
miejsce w przypadku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego).
Analiza niektórych przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy
o odpadach wskazuje jednak, że w pewnych sytuacjach programy ochrony
środowiska wywołują skutki prawne poza strukturami administracji. Art. 186 pkt.4
POŚ stanowi mianowicie, że organ administracji nie może wydać pozwolenia na
wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, jeżeli byłoby to niezgodne
z programem ochrony środowiska. Inaczej mówiąc niezgodność z programem jest
przesłanką do wydania decyzji odmownej. Analogiczne rozwiązanie zawiera ustawa
o odpadach - możliwość wydania pozwoleń, do których zobowiązani są posiadacze
odpadów uzależniona jest od zgodności z planem gospodarki odpadami. Sytuacje te
powodują, że programy ochrony środowiska– mimo, że nie są źródłami powszechnie
obowiązującego prawa wpływają na sytuację prawną podmiotów będących poza
administracją.
Przygotowany przez Miasto Tomaszów Lubelski projekt aktualizacji Programu
ochrony środowiska podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu
4
(art.17. ust.2 pkt.3 ustawy z dnia 27. 04.2001 r. Prawo ochrony środowiska – tekst
jednolity Dz.U. Nr 25, poz. 150 z 2008 r.).
Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3.10.2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku
i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko ( Dz.U. Nr 199, poz. 1227 z 2008 r., z późn. zm.)
projekt „Programu ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski” wymaga
przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.
Ochrona Środowiska - zgodnie z postanowieniami Konstytucji RP - jest
obowiązkiem władz publicznych, na których spoczywa obowiązek prowadzenia polityki
ekologicznej w Państwie (art. 5).
Polityka ta ma zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne jak też zapobiegać
negatywnym skutkom degradacji środowiska, przy jego gospodarczym wykorzystaniu
bez ujemnych oddziaływań na życie i zdrowie ludzi.
Cele polityki ekologicznej na każdym szczeblu, w tym gminy, muszą być
wyznaczone w oparciu o rozpoznanie potrzeb, oraz kryteria efektywności ekologicznej
i ekonomicznej.
Bezpieczeństwo ekologiczne społeczeństwa i gospodarki wymaga wprowadzenia
zabezpieczeń przed niekorzystnym oddziaływaniem prowadzonej działalności bytowej
i gospodarczej (ścieki, odpady, emisje pyłów i gazów, emisja hałasu), a także
zabezpieczenia odpowiednich zasobów dyspozycyjnych wody (potrzeby ilościowe
i jakościowe), przyrody, zachowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej o pożądanych
parametrach.
Pod pojęciem bezpieczeństwa ekologicznego człowieka należy rozumieć nie
tylko czyste powietrze, zdrową wodę i bezpieczną dla zdrowia żywność, ale także
możliwość rekreacji i wypoczynku oraz występowanie wszystkich dziko żyjących
gatunków.
Potrzeba oparcia dalszego rozwoju społeczno - gospodarczego miasta na zasadzie
rozwoju zrównoważonego wynika z zasad przyjętych przez Sejm RP „Polityki
ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2011-2014”, oraz dokumentu zaakceptowanego przez Rząd w dniu 26 lipca 2000
roku: „Polska 2025 - długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju”.
Program ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski inwentaryzuje
obecny stan środowiska i ma za zadanie wyznaczyć cele i priorytety, a także
przeciwdziałać zagrożeniom, które mogą pojawić się w przyszłości oraz określić środki
i mechanizmy niezbędne do osiągnięcia celów. Rolę tego programu należy widzieć
w świetle przyjętych i obowiązujących dokumentów wytyczających cele i zasoby polityki
ekologicznej państwa. Realizacja zawartych w nim zasad, a szczególnie wiodącej
zasady zrównoważonego rozwoju jest równe traktowanie racji społecznych,
ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień
ochrony środowiska z politykami w poszczególnych gałęziach gospodarki.
Zasada wiodąca zrównoważonego rozwoju uzupełniona jest szeregiem zasad
pomocniczych:
1). Zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego traktowana jest
w kategoriach:
•
zaspokajania potrzeb obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem
warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń,
•
sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska
wraz z równoprawnym traktowaniem potrzeb ogólnospołecznych z potrzebami
społeczności lokalnych,
•
równoważenie szans pomiędzy człowiekiem a przyrodą.
5
2). Zasada uspołecznienia polityki ekologicznej - udział obywateli, grup społecznych
i organizacji pozarządowych w procesie kształtowania modelu wynikającego
z ekorozwoju przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, wzbudzaniu
świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowaniu etyki zachowań wobec
środowiska.
3). Zasada „zanieczyszczający płaci" - oznacza złożenie odpowiedzialności w tym
materialnej za skutki zanieczyszczenia i stwarzania uciążliwości oraz zagrożeń dla
środowiska na podmiot go stwarzający poprzez stosowanie instrumentów
wymuszających realizację.
4). Zasada prewencji - likwidacji zanieczyszczeń, uciążliwości.
Oznacza to, że przy wyborze środków zapobiegawczych oraz likwidacji skutków
określonych procesów lub zdarzeń, a także podziale środków na ochronę środowiska
preferencję będą uzyskiwały działania usytuowane w następującym porządku
hierarchicznym:
• zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości tj. działanie
na rzecz przebudowy modelu produkcji i konsumpcji - poprzez stosowanie
tzw. najlepszych dostępnych technik (BAT),
• recykling, tj. - zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody
i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów
zamiast ich składowania,
• zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń
- IPPC (oczyszczanie ścieków i gazów odlotowych, spalanie bądź
składowanie odpadów, budowa ekranów akustycznych, przeciwdziałanie
przechodzeniu zanieczyszczeń w i n n ą postać oraz ich przemieszczaniu się do
innych elementów środowiska).
5). Zasada przezorności - przewiduje rozwiązywanie pojawiających się problemów już
wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo ich powstania, a nie
wówczas, gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie. Pozwala to unikać
czasochłonnych badań, braku środków lub
zachowawczego działania
odpowiedzialnych podmiotów.
6). Zasada działania u źródła – eliminowanie uciążliwych emisji, minimalizacja
odpadów u źródła.
7). Zasada stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) w tym najlepszych z punktu
widzenia technologii i uzasadnionych ekonomicznie.
8). Zasada subsydialności - oznacza decentralizację decyzji dotyczących ochrony
środowiska, które powinny być podejmowane na szczeblu „jak najbliższym obywateli",
co wiąże się z przekazywaniem części kompetencji i uprawnień władczych ze
szczebla centralnego na szczebel regionalny lub lokalny (wojewódzki, powiatowy,
gminny).
9). Zasada skuteczności ekologicznej i ekonomicznej - oznacza w praktyce potrzebę
minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu.
Realizacja programu ochrony środowiska ma na celu sukcesywne dążenie do
poprawy stanu środowiska w mieście poprzez ograniczenie negatywnego wpływu na
środowisko źródeł emisji zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów przyrodniczych
oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony
środowiska.
6
1.2. Metodyka pracy nad programem
Kierując się potrzebą wprowadzenia jasnej i czytelnej zasady zgodności
„Programu ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski” z polityką zawartą
w programach wyższego szczebla przyjęto, że dokument powinien mieć strukturę
podobną z programem ochrony środowiska szczebla wojewódzkiego i powiatowego.
Cele i działania zawarte w Programie są kontynuacją polityki ekologicznej gminy
realizowanej na podstawie Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Tomaszów
Lubelski przyjętego Uchwałą nr XVII/183/2004 RM Tomaszów Lubelski z dnia
30.06.2004 r.
Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski na lata
2012-2015 z perspektywą do 2019 dokonano w oparciu o aktualny stan środowiska
na terenie miasta, obowiązujących aktów prawnych oraz dokumentów planistycznych
o znaczeniu krajowym, a także tych dotyczących województwa i powiatu oraz miasta.
Głównym źródłami uwarunkowań rozwoju miasta
charakteryzujących aktualny stan środowiska są:
Tomaszowa
i
danych
Program Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2008-2011
z perspektywą do roku 2015.
Program ochrony środowiska dla powiatu Tomaszów Lubelski -2003
Raport o stanie środowiska w województwie lubelskim w 2011– WIOŚ Lublin.
Strategia rozwoju Miasta Tomaszów Lubelski 2008 r
Ekofizjografia Miasta Tomaszów Lubelski -2003 r
Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego Miasta Tomaszów
Lubelski z 2000 r, zmiany 2010 r.
Wieloletni plan inwestycyjny Miasta Tomaszów Lubelski na lata 2008-2015
Zebrane materiały i informacje poddane analizie umożliwiły określenie diagnozy
stanu środowiska w gminie, a także zdefiniowanie priorytetów ochrony środowiska,
w tym zadań niezbędnych do realizacji w analizowanym okresie czasowym. Program
ochrony środowiska opracowany został przy wykorzystaniu obowiązujących aktualnie
dokumentów ustalających strategię i politykę ekologiczną w skali kraju, województwa,
powiatu i miasta.
Program ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski opracowany jest
na okres 2012- 2015 r. z perspektywą do roku 2019.
Przygotowanie programu z określeniem zadań - działań operacyjnych
i zaakceptowanie ich przez władze gminy, ma istotne znaczenie, gdyż pozwoli:
1). jasno określić kierunki proekologiczne rozwoju miasta w ramach przyjętej spójnej
polityki (państwa, regionu, powiatu);
2). nakreśli zadania do wykonania w ramach ustalonych priorytetów;
3). ułatwi ubieganie się o środki pomocowe, pozabudżetowe;
4). przyczyni się do stworzenia warunków do podejmowania działalności
rozwojowych.
Opracowanego programu nie należy traktować jako dokumentu zamkniętego a wręcz
przeciwnie, musi on mieć charakter otwarty dla zmian wynikających z przyjętej polityki
państwa, województwa i powiatu, a także transponującego główne zasady - przepisy
UE do naszego porządku prawnego - ekologicznego.
7
1.3. Wykorzystane materiały i dokumenty.
W trakcie prac programowych wykorzystano następujące materiały i dokumenty:
1. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego. Biblioteka Monitoringu
Środowiska, Lublin 2010, 2011
2. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Tomaszów Lub. 2003.
3. Program Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2008-2011
i perspektywę do 2015 r.- Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego.
4. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego. Biuro
Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin 2002.
5. Plan Gospodarki Odpadami dla województwa lubelskiego 2011. Zarząd
Województwa Lubelskiego.
6. Ekofizjografia Miasta Tomaszów Lubelski –opracowanie podstawowe 2003.
7. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Tomaszów Lubelski 2000 r. zm. 2010 r.
8. Strategia rozwoju Miasta Tomaszów Lubelski na lata 2008 - 2015.
9. Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce
wymagających szczególnej ochrony. Red. A. Kleczkowski. Instytut
Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, Kraków
1990.
10. Surowce mineralne środkowowschodniej Polski. Praca Zbiorowa pod red.
S. Kozłowskiego. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa 1984.
11. Nowicki. Strategia ekorozwoju Polski. Ministerstwo Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Warszawa 1993.
12. Krajowy program zwiększenia lesistości. Ministerstwo Środowiska. Warszawa
2003.
13. Michalczyk, T. Wilgat. Stosunki wodne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS
Lublin 1998.
14. Polska Czerwona Księga Zwierząt. PWRiL Warszawa 1992.
15. Polska Czerwona Księga Roślin PAN Kraków 1993.
16. Europejska czerwona lista zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem
w skali światowej. Konwencje międzynarodowe i uchwały organizacji
międzynarodowych. Zeszyt 3. IOŚ. Warszawa.
17. Ostoje ptaków w Polsce. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.
Biblioteka Monitoringu Środowiska. Gdańsk 1994.
1.4. Akty prawne uwzględnione w opracowaniu:
1. Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r./ Dz. U. z 2008 r.
Nr 25, poz. 150 tekst jednolity z późniejszymi zmianami/.
2. Ustawa z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku
i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko /Dz. U. 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.
3. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca
2003 r. /Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 z późniejszymi zmianami/,
4. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody /Dz. U. z 2009 r. Nr 151,
poz. 1220 z późn. zm.
5. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych /Dz. U.
z 2004 r. Nr 16., poz. 1266 tekst jednolity z późniejszymi zmianami/,
8
6. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
/Dz. U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568/,
7. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach /Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 tekst jednolity /,
8. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze /Dz. U. z 2005 r.
Nr 228, poz. 1947 tekst jednolity /,
9. Ustawa z dnia 6 lipca 2001 o zachowaniu narodowego charakteru
strategicznych zasobów naturalnych kraju /Dz. U. Z 2001r. Nr 97 poz. 1051/,
10. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne /Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 145 tekst jednolity i/.
11. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach /Dz. U. z 2010 r. Nr 185 , poz.
1243 t.j. z późn zm./,
12. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę
i zbiorowym odprowadzaniu ścieków /Dz. U. z 2001 r. Nr 72 poz. 747 z p.zm/,
13. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 maja 2009 r. w sprawie
przyjęcia dokumentu „Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012
z perspektywą do roku 2016” /M.P. z 2009 r. Nr 34, poz. 501/.
14. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko /Dz. U.
z 2010 r. Nr 213 poz.1397/,
15. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie
poziomu niektórych substancji w powietrzu /Dz. U. z 2008, Nr 47, poz. 281/,
16. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r.
w sprawie dopuszczalnych poziomów pół elektromagnetycznych w środowisku
oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów /Dz. U. z 2003 r. Nr
192, poz. 1883/.
17. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku /Dz. U z 2007r. Nr 120, poz.
826/.
18. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5.stycznia 2012r. w sprawie
ochrony gatunkowej roślin /Dz. U z 2012 r. Nr 0, poz. 81/,
19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w
sprawie ochrony gatunkowej zwierząt /Dz. U z 2011 r. Nr 237, poz. 1419/,
20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie
obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 /Dz. U z 2004 r. Nr 229, poz.
2313 z p. zm./,
21. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony
w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 /Dz. U. 2005.94. 795/
22. Konwencja o różnorodności biologicznej. Rio de Janeiro 5 czerwca 1992r./
Dz.U.2002r.Nr 184,poz.1532/
23. Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego
i naturalnego. Paryż .1972.11.16 /Dz. U z 1976r. Nr 32, poz. 190/,
9
2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU
2.1. Wprowadzenie.
Założenia wyjściowe do opracowania Programu ochrony środowiska dla
Miasta Tomaszów Lubelski wynikają z dwojakiego rodzaju uwarunkowań, są to:
- uwarunkowania zewnętrzne, wynikające z dokumentów i rekomendacji
wyższego szczebla,
- uwarunkowania wewnętrzne, wynikające z dokumentów planistycznych,
zamierzeń rozwojowych determinujących przyszły kształt gospodarczospołeczny, a także środowiskowo-przestrzenny Miasta Tomaszów Lubelski.
Analiza uwarunkowań stanowi podstawę do sformułowania programu ochrony
środowiska; celów ekologicznych i kierunków działań, priorytetów ekologicznych oraz
konkretnych przedsięwzięć zmierzających do poprawy jakości środowiska
bezpieczeństwa ekologicznego, ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego
użytkowania zasobów przyrody.
2.2. Uwarunkowania zewnętrzne Programu
Program ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski winien być zgodny
przede wszystkim: z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z ustaleń zawartych
w dokumentach zewnętrznych tj:
- „Polityki ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku
2016”,
- Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015,
- Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013,
- Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubelskiego /2002/
- Programu ochrony środowiska dla Województwa Lubelskiego na lata 20082011 z perspektywą do roku 2015,
- Programu ochrony środowiska dla Powiatu Tomaszów Lubelski - 2003.
Polityka ekologiczna państwa
Zasady polityki ekologicznej
Polityka ekologiczna państwa, a więc i polityka Miasta Tomaszów Lubelski, oparte są
na konstytucyjnej zasadzie zrównoważonego rozwoju. Oznacza to konieczność
uwzględniania tej zasady we wszystkich dokumentach strategicznych oraz
programach, przygotowywanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.
W praktyce zasada zrównoważonego rozwoju powinna być stosowana wraz
z wieloma zasadami pomocniczymi i konkretyzującymi, wśród których należy
wymienić:
Zasadę prewencji, zasadę „zanieczyszczający płaci”, zasadę integracji polityki
ekologicznej z politykami sektorowymi, zasadę skuteczności ekologicznej
i efektywności ekonomicznej.
Realizacja celów polityki ekologicznej.
Cele polityki ekologicznej Państwa w powiązaniu z celami Województwa nakreślają
konkretne wyzwania dla „Programu ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów
Lubelski”.
10
Są to przede wszystkim:
1. W zakresie dalszej poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego:
- osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez
uporządkowanie gospodarki ściekami komunalnymi oraz zmniejszenie
ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rozproszonych, trafiających
do wód wraz ze spływami powierzchniowymi,
- spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza,
- zmniejszenie zagrożenia mieszkańców ponadnormatywnym hałasem,
zwłaszcza emitowanym przez środki transportu,
- wprowadzenie kompleksowego, nowoczesnego systemu gospodarowania
odpadami komunalnymi,
- zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii oraz ograniczenie skutków
poważnych awarii.
2. W zakresie zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii:
- eliminacja nieuzasadnionego eksploatowania wód podziemnych,
- wprowadzanie nowoczesnych technologii w przemyśle i energetyce w celu
zmniejszenia
wodochłonności,
materiałochłonności,
energochłonności
i odpadowości produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszczeń do środowiska
(BAT), wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, efektywna
ochrona przed powodzią i skutkami suszy.
3. W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego:
- zachowanie różnorodności biologicznej,
- wspieranie programów rolniczych zapewniających zrównoważone korzystanie
z gleb (rolnictwo ekologiczne i zrównoważone, programy rolnośrodowiskowe)
- kontynuacja prac zmierzających do zwiększenia lesistości, poprawa stanu
ekologicznego lasów i wzrost pozaprodukcyjnej roli lasów,
- ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na
środowisko glebowe,
- rekultywacja terenów zdegradowanych,
- optymalizacja wykorzystania i zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin
podstawowych i pospolitych oraz zminimalizowanie niekorzystnych skutków
eksploatacji,
4. W zakresie zadań systemowych:
- zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do ustaleń zawartych we
wszystkich dokumentach strategicznych i przeprowadzenia oceny skutków
ekologicznych ich realizacji przed ich zatwierdzeniem,
- upowszechnienie idei Systemów Zarządzania Środowiskowego (SZŚ)
i wdrażanie tych systemów w gałęziach przemysłu o znaczącym
oddziaływaniu na środowisko,
- doskonalenie struktur zarządzania środowiskiem,
- kształtowanie
proekologicznych
wzorców konsumpcji i zachowań
mieszkańców w duchu zasady zrównoważonego rozwoju, zagwarantowanie
szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie,
- dalszy rozwój współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi.
11
Strategia Rozwoju Kraju
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest podstawowym dokumentem
strategicznym określającym cele i priorytety w obszarze rozwoju społecznogospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Kładzie
duży nacisk na wzrost gospodarczy i zatrudnienie oraz aspekty zrównoważonego
rozwoju.
Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców
Polski poprzez:
- wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki,
- poprawę stanu infrastruktury technicznej i społecznej, wzrost zatrudnienia
i podniesienie jego jakości,
- budowę zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa,
- rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.
Programy operacyjne w ramach „Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia
na lata 2007-2013”.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 są wdrażane
poprzez 6 Programów Operacyjnych (PO) zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego oraz poprzez Regionalne Programy Operacyjne (RPO), zarządzane
przez Samorządy poszczególnych województw.
Z sześciu Programów Operacyjnych - dwa ma istotne znaczenie dla niniejszego
programu ochrony środowiska. Są to:
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej.
Głównym celem Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest
podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój
infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska,
zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.
PO Infrastruktura i Środowisko realizuje zasadę zrównoważonego rozwoju
poprzez wspieranie inwestycji związanych bezpośrednio oraz pośrednio z ochroną
środowiska:
- Działania związane bezpośrednio z ochroną środowiska: projekty z zakresu
gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami i rekultywacji, działania
związane ze zwiększeniem bezpieczeństwa ekologicznego, działania mające na
celu dostosowanie polskich przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska,
działania związane z ochroną różnorodności biologicznej, obszarami chronionymi,
kształtowaniem postaw społecznych sprzyjających ochronie środowiska, itd.,
- Działania związane pośrednio z ochroną środowiska: wspieranie działań oraz
projektów związanych z tzw. transportem przyjaznym środowisku, finansowanie
projektów w sektorze energetyki z zakresu zwiększenia wykorzystania energii
i obniżenia energochłonności, wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej obejmie m.in. województwo
lubelskie. Obecnie regiony Polski Wschodniej charakteryzują się: słabo rozwiniętą
i niewłaściwie ukierunkowaną infrastrukturą komunikacyjną, nieprzystosowaniem
terenów pod inwestycje, niskim poziomem innowacyjności firm oraz słabo
12
rozwiniętym sektorem wysokich technologii. Dlatego opracowanie i wdrożenie tego
Programu jest ważne z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju kraju. W ramach
PORPW, w latach 2007 - 2013, realizowane są inwestycje z zakresu:
- Nowoczesnej gospodarki, w tym również te, które mają wpływ na jakość
środowiska naturalnego (np. innowacje, systemy miejskiego transportu zbiorowego),
- Dróg wojewódzkich poprawiających wewnętrzne powiązania komunikacyjne
województw Polski Wschodniej, Pomocy Technicznej.
Głównym celem Regionalnych Programów Operacyjnych jest podnoszenie
konkurencyjności poszczególnych regionów i promowanie zrównoważonego rozwoju.
.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego /2002/
W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego /2002r./
wskazano do ochrony prawnej następujące obszary stanowiące element środowiska
naturalnego Miasta Tomaszów Lubelski:
• Obszary ochronne Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 407 Niecka
Lubelska (Chełm-Zamość)
• System przyrodniczy miasta i strefy powiązań z terenami cennymi w otoczeniu
miasta.
• Korytarze ekologiczne rangi krajowej
• Punkty widokowe i panoramy widokowe.
Miast Tomaszów położone jest na obszarze Głównego Zbiornika Wód
Podziemnych GZWP Nr 407.
Zasoby kredowych wód podziemnych GZWP Nr 407 Niecka -Lubelska
/Chełm -Zamość/ zostały uznane za strategiczne zasoby naturalne
Lubelszczyzny decydujące o możliwościach jej rozwoju gospodarczego
System Przyrodniczy Miasta Tomaszów Lubelski, poprawiający jakość i warunki
życia mieszkańców oraz wpływający na tożsamość przyrodniczą i krajobrazową
miasta tworzą:
- strefa leśna w zachodniej i południowo – zachodniej części obszaru miasta
stanowiąca fragment korytarza ekologicznego Lasów Roztoczańskich
rangi krajowej powiązana funkcjonalnie z projektowanym Międzynarodowym
Rezerwatem Biosfery „Roztocze i Puszcza Solska” oraz ostoją ptasią
NATURA 2000 PLB0600012 – Roztocze,
- dolina rzeki Sołokiji, stanowiąca korytarz ekologiczny rangi regionalnej,
potencjalna ostoja ptasia NATURA 2000 PLB060021 – Dolina Sołokiji,
- lasy w północnych granicach miasta i dolinie Sołokiji pełniące funkcję
lokalnych leśnych węzłów ekologicznych,
- stawy pełniące funkcję lokalnych wodnych węzłów ekologicznych,
- dolinki niewielkich cieków zasilających Sołokiję w obszarze miasta pełniące
funkcję sięgaczy ekologicznych,
- enklawy
naturalnych
lub
półnaturalnych
siedlisk
w
obszarach
zurbanizowanych pełniące funkcję mikrowęzłów ekologicznych.
Trwałość i należyte pełnienie funkcji przez system przyrodniczy uzależnia się od
zapewnienia im przestrzennych związków z terenami otwartymi i leśnymi, położonymi
w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów zurbanizowanych oraz poza granicami miasta
(zielony pierścień wokół miasta). System przyrodniczy miasta należy bezwzględnie
zachować i chronić przed ekspansją terenów zurbanizowanych.
13
Plan zagospodarowania przestrzennego woj. lubelskiego wskazuje do
ochrony planistycznej korytarzy ekologicznych w celu zachowania i kształtowania ich
drożności ekologiczno-przestrzennej poprzez zakazy, nakazy i zalecenia:
• Zakaz składowania odpadów komunalnych, przemysłowych i energetycznych,
lokalizacji wylewisk gnojowicy i nieczystości oraz grzebowisk zwierząt,
• Zakaz tworzenia nasypów ziemnych, usytuowanych poprzecznie do osi korytarza,
• Zakaz lokalizacji zabudowy mieszkaniowej, eksploatacji surowców naturalnych,
• Nakaz poszerzania /lub wykonywania/ przepustów w przecinających korytarze
nasypach drogowych/ i kolejowych/,
• Zalecenie kształtowania pasmowych struktur przyrodniczych /łąk, zadrzewień/,
• Zalecenie restytucji użytków zielonych kosztem gruntów ornych.
Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2008-2011
z perspektywą do roku 2015.
Celem strategicznym polityki ekologicznej województwa lubelskiego zawartym
w Programie ochrony środowiska województwa lubelskiego, podobnie jak polityki
ekologicznej państwa, jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego województwa
(mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz
harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów
środowiskowych.
Cel ten będzie realizowany poprzez cele realizacyjne, którymi są:
- ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów
przyrody,
- zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii,
- dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego,
- doskonalenie systemu zarządzania środowiskiem.
Wymienione cele zgodne są z „Polityką ekologiczną państwa na lata 2007-2010
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014”. W ten sposób realizacja polityki
ekologicznej województwa lubelskiego i miasta Tomaszów Lubelski wpisuje się
w osiąganie celów polityki państwa.
Priorytety ekologiczne wynikające z celów Programu ochrony środowiska dla
Województwa Lubelskiego.
a/ Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów
przyrody realizowana będzie poprzez:
- ochronę istniejących obszarów i obiektów prawnie chronionych,
- wzmocnienie systemu obszarów chronionych poprzez tworzenie nowych
obszarów,
- ochronę zasobów i walorów przyrodniczych i krajobrazowych poza obszarami
prawnie chronionymi,
- ochronę obszarów wodno-błotnych (torfowiska, mokradła, bagna),
- odtworzenie zniszczonych ekosystemów i siedlisk, odbudowa zagrożonych
gatunków roślin i zwierząt,
- zwiększenie lesistości,
- zwiększenie powierzchni lasów ochronnych w obrębie lasów prywatnych,
- ochronę gleb o najlepszej przydatności rolniczej,
- rekultywację gruntów zdegradowanych,
- racjonalne korzystanie z zasobów kopalin.
14
b/ Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii będzie realizowane
poprzez:
- zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (wdrożenie kierunków
działań wynikających z „Programu Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla
Województwa Lubelskiego”),
- prowadzenie działań energooszczędnych w mieszkalnictwie i budownictwie
poprzez stosowanie energooszczędnych materiałów budowlanych oraz
wykonywanie termomodernizacji, szczególnie w obiektach użyteczności
publicznej,
- wdrażanie programów efektywnego wykorzystania wody w przemyśle, w tym
zamkniętych jej obiegów,
- ochronę przed powodzią i suszą (budowa, rozbudowa i modernizacja
zbiorników retencyjnych ujętych w „Programie gospodarki wodnej
województwa lubelskiego” i w „Programie małej retencji dla województwa
lubelskiego” oraz odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych).
c/ Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego
w zakresie:
Jakości wód
- uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach ujętych w Krajowym
Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK),
- uporządkowanie gospodarki ściekowej w utworzonych na terenie
województwa aglomeracjach powyżej 2000 RLM (nie uwzględnionych
w KPOŚK),
- budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie
uwarunkowania techniczne lub ekonomiczne wskazują na nieefektywność
rozwiązań w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków,
- uporządkowanie gospodarki wodami opadowymi poprzez budowę, rozbudowę
i modernizację kanalizacji deszczowej oraz urządzeń podczyszczających,
- aktywizacja w rozwiązywanie problemów gospodarki wodno-ściekowej,
- ochrona wód powierzchniowych i podziemnych.
Jakości powietrza atmosferycznego
- wdrażanie programów ochrony powietrza,
- redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, w tym emisji gazów
cieplarnianych ze wszystkich sektorów gospodarki, a zwłaszcza z zakładów
energetycznego spalania paliw (poprzez modernizacje istniejących technologii
i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urządzeń), a także z indywidualnego
ogrzewania mieszkań (poprzez korzystanie z ekologicznych nośników energii
i podłączanie obiektów do scentralizowanych źródeł ciepła),
- ograniczanie emisji ze środków transportu poprzez modernizacje taboru,
wykorzystywanie paliwa gazowego w miejsce oleju napędowego i benzyny
oraz zwiększanie płynności ruchu samochodowego poprzez budowę
obwodnic,
Gospodarki odpadami
- ograniczenie wytwarzania odpadów,
- rozwój systemów odzysku odpadów,
- ograniczanie unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie,
15
- rozwój systemów zorganizowanego odbierania i zbierania odpadów
komunalnych, w tym segregacji odpadów,
- edukacja ekologiczna mieszkańców,
- tworzenie Rejonowych Zakładów Gospodarki Odpadami (RZGO),
- zamykanie, rekultywacja i dostosowanie składowisk odpadów do wymagań
prawnych,
- tworzenie GPZON (Gminne Punkty Zbierania Odpadów Niebezpiecznych).
Oddziaływania hałasu
- zmniejszenie negatywnego oddziaływania hałasu na zdrowie człowieka
i środowisko.
Oddziaływania pól elektromagnetycznych
- monitoring pól elektromagnetycznych,
- edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól.
Poważnych awarii
- działania zapobiegające powstawaniu poważnych awarii w zakładach oraz
w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych,
- szybkie usuwanie skutków poważnych awarii.
d/ Doskonalenie systemu zarządzania ochroną środowiska poprzez:
- prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, dotyczącej
wszystkich elementów środowiska oraz promocja przyjaznych środowisku
postaw konsumenckich,
- wspieranie podmiotów gospodarczych wdrażających / posiadających systemy
zarządzania środowiskowego,
- zapewnienie integracji celów ochrony środowiska ze strategiami rozwoju
różnych sektorów gospodarczych,
- uwzględnianie aspektów ekologicznych w planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym,
- intensyfikację współpracy ponadregionalnej i międzynarodowej w zakresie
Powyższe priorytety ekologiczne są wyznacznikiem zarówno dla strategii ochrony
środowiska, jak i konkretnych przedsięwzięć zmierzających do dalszej poprawy
jakości środowiska i zachowania cennych zasobów przyrody.
Program ochrony środowiska Powiatu Tomaszów Lubelski 2003
Cele polityki ekologicznej powiatu są w ścisłej relacji z celami polityki województwa,
należą do nich:
a/ Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych środowiska
- ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej,
- utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego,
- zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach cennych
przyrodniczo jako narzędzia ochrony i zrównoważonego wykorzystania
zasobów biologicznych,
16
- renaturyzacja i poprawa zniszczonych ekosystemów i siedlisk szczególnie
leśnych i wodno-błotnych,
b/ Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii
- zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
wykonywanie termomodernizacji, szczególnie w obiektach użyteczności
publicznej,
- wdrażanie programów efektywnego wykorzystania wody w przemyśle, w tym
zamkniętych jej obiegów.
c/ Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Jakość wód
- racjonalizacja zużycia wody,
- rozwój systemów pomiarów zużycia wody,
- uporządkowanie gospodarki ściekowej poprzez
oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych,
budowę
i
rozbudowę
Jakość powietrza atmosferycznego
- obniżenie emisji zanieczyszczeń,
- ograniczanie emisji ze środków transportu,
- rozwój energetyki odnawialnej.
Hałas
- zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na nadmierny poziom hałasu,
- wyprowadzenie tranzytowego ruchu pojazdów z miasta (budowa obwodnicy).
Gospodarka odpadami
- dążenie do maksymalnego gospodarczego wykorzystania odpadów
przemysłowych,
- budowa powiatowego zakładu unieszkodliwiania odpadów z prowadzeniem
odzysku i recyklingu,
- rozwój systemów zorganizowanego odbierania i zbierania odpadów
- zamykanie, rekultywacja i dostosowanie składowisk odpadów do wymagań
prawnych.
Poważne awarie
w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych.
d/ Doskonalenie systemu zarządzania ochroną środowiska
przestrzennym,
- podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa.
17
2.3. Uwarunkowania wewnętrzne
Miasto Tomaszów Lubelski posiada Miejscowe Plany Zagospodarowania
Przestrzennego obejmujące tylko część miasta, dlatego też nie zawierają one
uwarunkowań planistycznych dla wszystkich obszarów.
Program ochrony środowiska powinien być zgodny ze:
a/. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta
Tomaszów Lubelski.
b/. Strategią Rozwoju Miasta Tomaszów Lubelski na lata 2008-2015.
Zgodnie ze wskazaniami obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego Miasta Tomaszów Lubelski oraz wskazaniami
Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubelskiego ochrona
planistyczna na poziomie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
powinna obejmować :
•
•
•
System Przyrodniczy Miasta /SPM/, stanowiący aktywny biologicznie i ciągły
przestrzennie układ siedlisk o charakterze naturalnym, zidentyfikowany
i zdefiniowany dla potrzeb miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego miasta .
Obszary projektowane do ochrony prawnej do czasu uzyskania odpowiedniego
statusu.
Punkty widokowe i panoramy widokowe.
Elementy Systemu Przyrodniczego Miasta powinny być wyodrębniane
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i obejmowane ochroną
planistyczną, polegająca na:
• Szczególnej dbałości o estetykę krajobrazu, w tym ochronie punktów i panoram
widokowych, ochronie naturalnego krajobrazu dolin rzecznych i zbiorników
wodnych, ochronie krajobrazu naturalnych ekosystemów,
• Szczególnej dbałości o harmonię użytkowania gospodarczego z wartościami
przyrodniczo-krajobrazowymi,
• Wymogu zachowania przestrzennej zwartości oraz przestrzennych powiązań
pomiędzy obszarami o wysokiej aktywności biologicznej,
• Zakazie lokalizowania inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko
na terenach określonych w ustawie o ochronie przyrody.
3.OGÓLNA
CHARAKTERYSTYKA
MIASTA
TOMASZÓW
INFRASTRUKTURA, STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE MIASTA.
LUBELSKI,
3.1. Położenie Miasta Tomaszów Lubelski
Tomaszów Lubelski jest miastem powiatowym w południowo-wschodniej części
województwa lubelskiego, położonym nad rzeką Sołokiją na wysokości 275 m n.p.m.,
na terenie Roztocza Środkowego. Jednostki te oddziela od siebie rozległa,
zabagniona dolina Sołokiji, która otacza miasto od wschodu i częściowo od południa.
Tomaszów Lubelski obejmuje obszar 13,33 km2, co stanowi 0,89% powierzchni
powiatu tomaszowskiego i 0,05% powierzchni województwa lubelskiego. Miasto,
otoczone przez gminę wiejską Tomaszów Lubelski, leży przy drodze krajowej nr 17
relacji Zakręt k. Warszawy – Garwolin – Ryki – Kurów – Lublin – Piaski – Zamość –
Tomaszów Lubelski – Hrebenne – granica Państwa, w strefie oddziaływania odległej
18
o ok. 30 km aglomeracji zamojskiej. Na rozwój Tomaszowa duży wpływ ma położone
w odległości 22 km przejście graniczne Hrebenne – Rawa Ruska.
3.2. Położenie fizyczno-geograficzne.
Według podziału fizyczno-geograficznego Lubelszczyzny /wg J. Kondrackiego/
Tomaszów Lubelski leży na terenie Roztocza Środkowego i pograniczu Grzędy
Sokalskiej.
3.3. Klimat
Klimat Roztocza Środkowego posiada wyraźne cechy kontynentalne.
Nasłonecznienie należy do najwyższych w kraju, sięgając 50% dni w roku.
Opady są obfite (ok. 700 mm rocznie). Występują zazwyczaj w czerwcu i lipcu, natomiast w sierpniu
obserwuje się największe nasłonecznienie.
Średnia temperatura roczna w Tomaszowie Lubelskim wynosi 7,0°C a średnie temperatury
miesięczne wahają się od -4,9°C w styczniu do 18,2°C w lipcu. Ostatnie przymrozki wiosenne
występują około 20 maja a pierwsze jesienne około połowy września. Średnia liczba dni
z przymrozkami w okresie od 1 kwietnia do 31 października wynosi 21,4. Występują one głównie w
kwietniu i październiku ale zdarzają się też w czerwcu i wrześniu, co jest niekorzystne dla rozwoju
roślin.
Okres wegetacyjny z temperaturą ponad 5°C trwa 207 dni.
Pokrywa śnieżna zalega średnio 70 – 80 dni.
Tomaszów Lubelski cechuje występowanie dużej ilości burz.
•
Cyrkulacja powietrza.
Klimat zaliczany jest do przejściowych i jest kształtowany poprzez zmienny
w swym zasięgu napływ mas powietrza oceanicznego z zachodu i kontynentalnego
ze wschodu. Przejściowość klimatu jest wyrażona m.in. dużą różnorodnością
i zmiennością obserwowanych stanów pogody z dnia na dzień, wynikającą z cyrkulacji
atmosferycznej.
Na zmienność warunków pogodowych największy wpływ mają fronty
atmosferyczne rozdzielające masy powietrzne. Średnio w roku nad Roztoczem,
Wyżyną Lubelską i Wyżyną Wołyńską notuje się 134 fronty, czyli średnio, co trzeci
dzień jest dniem z frontem atmosferycznym. W przebiegu rocznym najwięcej dni
z tzw. pogodą frontową występuje w grudniu i listopadzie /odpowiednio 14 i 12 dni/,
a najmniej w sierpniu i czerwcu /średnio po 10 dni/.
4. INFRASTRUKTURA MIASTA.
4.1. Wodociągi - zaopatrzenie ludności miasta w wodę
Źródłem zaopatrzenia mieszkańców Miasta Tomaszowa Lubelskiego w wodę są:
• zespół 5 studni ujęcia komunalnego wód kredowych usytuowanych
w „Siwej
Dolinie” o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Q=940m3/h
W Tomaszowie Lubelskim funkcjonuje system zbiorczego zaopatrzenia w wodę
ze studni głębinowych, zasilanych z wód kredowych wysokiej jakości.
Długość sieci wodociągowej wynosi:
19
- magistrala przesyłowa 3,3 km,
- sieć rozdzielcza- 56,6 km,
- przyłącza wodociągowe 57,7 km,
- liczba przyłączy- 2801 szt,
- wskaźnik zaopatrzenia mieszkańców w wodę ujęcia komunalnego – ok.98%,
Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych w mieście ocenia się na 1 442,9 m3/h,
natomiast zasoby dyspozycyjne na 25 972,2 m3/dobę.
Poza tym funkcjonują studnie kopane czerpiące czwartorzędowe wody gruntowe,
które nie zapewniają wymaganej jakości wody do picia, ze względu na brak izolacji
od zanieczyszczeń powierzchniowych.
Średni dobowy pobór wody z ujęcia miejskiego za rok 2010 wynosił 3145,3 m3.
Oprócz miasta obsługuje on sąsiednie wsie Rogóźno, Sabaudia, Dąbrowa
Tomaszowska, Rabinówka.
Sieć wodociągowa w mieście jest dobrze rozwinięta. Stan techniczny sieci jest
zróżnicowany, od odcinków przedwojennych w złym stanie technicznym
do wybudowanych współcześnie według najnowszych technologii, których stan jest
bardzo dobry.
4.2. Kanalizacja i gospodarka ściekowa
W Tomaszowie funkcjonuje zwarta sieć kanalizacji sanitarnej.
Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 55 km. Korzysta z niej 81% mieszkańców.
Zagrożeniem dla środowiska jest niedostateczne uporządkowanie gospodarki
ściekowej w zlewni Sołokiji oraz niedostateczna ochrona wód podziemnych
i powierzchniowych w północnej części miasta.
Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w latach 2008 – 2009 miała na celu zwiększenie
odbioru i oczyszczania ścieków o 1494 m3/d.
Tomaszów Lubelski posiada oczyszczalnię ścieków, zmodernizowaną w 2006 r.,
użytkowaną przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej
Sp. z o.o. Przepustowość oczyszczalni wynosi Qśr.d.= 6300 m3/d, (równoważna liczba
mieszkańców – 63 420).
Wielkości dobowych odpływów ścieków w 2010 r mieściły się w przedziale 5590
m3/dobę w miesiącu styczniu do 9422 m3/dobę w czerwcu. Wzrosty te tłumaczy się
infiltracją wód gruntowych do kanalizacji i prawdopodobnymi nielegalnymi zrzutami
ścieków.
Ścieki pochodzą z obszarów zabudowy mieszkaniowej w mieście. Planowane jest
również ich odbieranie z pobliskiej wsi Rogóźno oraz nowo powstających dzielnic
mieszkaniowych i usługowo-przemysłowych.
Ścieki
są
poddawane
oczyszczaniu
mechanicznemu
i
biologicznemu
ze wspomaganiem chemicznym.
Oczyszczone ścieki są odprowadzane do rzeki Sołokiji. Ilość zrzucanych ścieków jest
większa niż średni niski przepływ tej rzeki, toteż przed modernizacją oczyszczalnia
powodowała naruszanie zdolności wód rzecznych do samooczyszczania się.
Po modernizacji oczyszczalni nastąpiła redukcja wskaźników zanieczyszczeń
w odprowadzanych ściekach o ponad 90%.
Ścieki są odprowadzane w ilości 1 201 900 m3/rok. Łącznie z wodami infiltracyjnymi
i ściekami dowożonymi oczyszczalnia przerabia 2758 790 m3/rok. Wszystkie
odprowadzane ścieki cechują się podwyższonym usuwaniem biogenów.
Obowiązujące pozwolenie wodno-prawne ustala następujące dopuszczalne
wskaźniki zanieczyszczeń:
20
BZT5 – 15 mg O2/l,
ChZTCr – 125 mg O2/l,
azot ogólny – 15 mg N/l,
fosfor ogólny – 2 mg P/l.
Parametry ścieków odprowadzanych przez miejską oczyszczalnię do rzeki Sołokiji
spełniają wymogi jakościowe określone w pozwoleniu.
4.3. Sieć komunikacyjna
Tomaszów Lubelski leży przy drodze krajowej nr 17 relacji Zakręt k. Warszawy
– Garwolin – Ryki – Kurów – Lublin – Piaski – Krasnystaw – Zamość – Tomaszów
Lubelski – Hrebenne – granica Państwa, w odległości 22 km od przejścia
granicznego Hrebenne – Rawa Ruska. Droga ta stanowi część międzynarodowej
trasy tranzytowej z Gdańska do Lwowa i Kijowa.
Droga biegnie przez zabytkowe centrum miasta, szpecąc je i utrudniając jego rozwój.
W celu wyprowadzenia transportu ze śródmieścia planowana jest budowa
obwodnicy.
Ponadto w Tomaszowie krzyżują się drogi wojewódzkie nr 853 (Tomaszów Lubelski
– Józefów – Biłgoraj) i 850 (Tomaszów Lubelski – Tyszowce – Hrubieszów).
W mieście są 22 drogi powiatowe, prowadzące m.in. do atrakcyjnych miejscowości
Roztocza: Narola, Zwierzyńca, Krasnobrodu. Drogi powiatowe biegną następującymi
ulicami: Wyzwolenia, Moniuszki, Leśna, Żwirki i Wigury, Ordynacka, Kościuszki,
Lipowa, Wojska Polskiego, 29-go Listopada, Kopernika, Króla Zygmunta,
Hetmana Żółkiewskiego, Obrońców Westerplatte, mjr F. Bartłomowicza ”Grzmota”,
ks. P. Ściegiennego, dr Janusza Petera, Rolnicza, Skłodowskiej, Siwa Dolina,
Sienkiewicza, Sikorskiego, Majdańska.
Ogółem w mieście znajduje się 46,17 km dróg miejskich, 22,92 km dróg
powiatowych, 2,46 km dróg wojewódzkich i 4,45 km drogi krajowej.
4.4. Gospodarka cieplna i energetyczna
Przez Tomaszów przebiega linia wysokiego napięcia 110 kV, należąca do
krajowego systemu przesyłowego. Sieć zasila dwie stacje GPZ 110/15 kV, od których
odchodzą linie średniego napięcia 15 kV, zasilające miasto. W strefach ochronnych
wzdłuż linii nie powinny być lokalizowane budynki będące miejscem stałego pobytu
ludzi (z uwagi na możliwość szkodliwego oddziaływania pola elektromagnetycznego),
składu materiałów łatwopalnych, urządzeń zraszających ani parkingi pojazdów
z zapłonem iskrowym. Stacje transformatorowe 15/0,4 kV dają początek liniom
niskiego napięcia, dostarczającym prąd odbiorcom w mieście.
Miasto posiada sieć gazu ziemnego. Jest on dostarczany liniami przesyłowymi.
Długość sieci gazowej wynosi 70,1 km, korzysta z niej ok. 88,0% mieszkańców
miasta.
W Tomaszowie nie ma zbiorczej sieci ciepłowniczej. W osiedlach domów
wielorodzinnych znajdują się lokalne kotłownie i sieci ciepłownicze. Pozostałe
gospodarstwa domowe korzystają z własnych systemów grzewczych. Są to piece
na gaz oraz na paliwa stałe: węgiel, koks i drewno.
21
4.5. Telekomunikacja
Przez miasto przebiegają 2 magistrale telekomunikacyjne światłowodowe,
włączone do krajowego systemu łączności przewodowej. Sieć telekomunikacyjna
istnieje w całym mieście. Jest wyposażona w nowoczesną centralę cyfrową
i sukcesywnie rozbudowywana.
W Tomaszowie znajdują się 4 stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej. Trzy z nich
są zlokalizowane w południowej części miasta: nr 26609 przy ul. Rolniczej 2, nr 5664
przy kościele p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ul. Lwowskiej 52 i nr 5665
przy Al. Grunwaldzkich 1. Czwarta stacja znajduje się przy ul. Łaszczowieckiej.
4.6. Przemysł i inne jednostki organizacyjne
Zmiany w gospodarce spowodowały, że zmienił się znacząco profil
produkcyjny zakładów. Obok przemysłu rolno-spożywczego, którego rozwojowi
sprzyjają tradycje i bogate zaplecze rolnicze w powiecie, rozwijają się nowe gałęzie
przemysłu, np. przemysł budowlany. W miejsce przedsiębiorstw państwowych
i spółdzielczych pojawiły się firmy prywatne. Wyraźną tendencją jest zastępowanie
dużych przedsiębiorstw przez małe firmy, głównie usługowe.
Ilościowo przeważają podmioty zajmujące się handlem i naprawami, następnie
obsługą firm, nieruchomościami, nauką, przemysłem i budownictwem. Duża jest
aktywność firm transportowych, obsługujących głównie zakłady przemysłowe.
Nastąpił znaczący rozwój usług finansowych - w mieście powstało 7 oddziałów
banków, co zapewnia właściwą obsługę podmiotów gospodarczych i potencjalnych
inwestycji.
Do najważniejszych podmiotów gospodarczych w mieście można zaliczyć
następujące:
− „Sławex” Zbigniew Sławiński (budownictwo, głównie przemysłowe, w tym
konstrukcje ze stali),
− ZUP „Roztocze” Roman Rak (wyrób zamków i zawiasów),
− „MIXOR” produkcja i sprzedaż pokryć dachowych,
− PHU „RAKOPOL” Kamieniarstwo Jerzy Rak,
− PW „Stan-Rom” Sp. j. Stanisław Sośnicki Roman Korzeniowski (hurtownia lodów
i deserów),
− PHU „JANTAR” ul. Sienkiewicza 5, ( złomowanie pojazdów i sprzedaż części
zamiennych),
− P.P.K.S ul. Lwowska 116,
− SVZ Poland Sp. z o.o. (przetwórstwo warzyw i owoców),
− Zakład Przetwórstwa Mięsnego. S.C, Wrębiak Witkowski,
− FHU „Nekopol” Józef Neć (części i akcesoria samochodowe i rowerowe),
− „Roztocze” Mieczysław, Marek i Tomasz Szaluś Sp. j. (hurtownia piwa, wina
i napojów chłodzących),
− Spółdzielnia Inwalidów „TOMSPIN” (produkcja tekstyliów,
− Tomaszowska Spółdzielnia Mleczarska,
− Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego w Tomaszowie Lubelskim,
− „Leszek i Agata” L. Kapka (spedycja oraz transport drogowy i kolejowy).
22
Istotny wpływ na gospodarkę Tomaszowa Lubelskiego ma bliskie sąsiedztwo granicy
państwa i działanie Oddziału Urzędu Celnego w Zamościu, przy którym rozwinęły się
i sprawnie funkcjonują składy celne.
4.7. Ekofizjograficzne uwarunkowania rozwoju społeczno-gospodarczego
Obok funkcjonującego przemysłu i usług miasto posiada duże predyspozycje
do rozwoju turystyki.
Wynika to z położenia na terenie Roztocza Środkowego.
Miasto powinno wykorzystywać możliwości płynące z takiego położenia, przez
rozbudowę bazy noclegowej, gastronomicznej i zaopatrzeniowej oraz kreowanie
nowych miejsc pracy związanych z obsługą turystów.
Konieczna jest również promocja Tomaszowa Lubelskiego jako dogodnej bazy
wypadowej nie tylko do zwiedzania Roztocza Środkowego ale również Roztocza
Wschodniego (którego polska część znajduje się głównie w województwie
podkarpackim), Puszczy Solskiej i doliny Sołokiji. Wymaga to szerszej współpracy
między gminami województwa lubelskiego i podkarpackiego znajdującymi się na
Roztoczu.
Brak surowców mineralnych sprzyja ochronie powierzchni ziemi przed degradacją.
Od wschodu Tomaszów Lubelski sąsiaduje z Grzędą Sokalską, która cechuje się
występowaniem gleb wysokich klas bonitacyjnych, sprzyjających rozwojowi rolnictwa.
Celowy jest więc dalszy rozwój przemysłu spożywczego. Tomaszów może stać się
regionalnym ośrodkiem tej branży, obsługującym obszar większy od powiatu.
Obecność obszarów sieci Natura 2000 będzie ograniczać rozwój tych dziedzin
gospodarki, które stwarzają duże obciążenie dla środowiska. Z drugiej strony stanowi
szansę na promowanie technologii bardziej przyjaznych środowisku a więc
nowocześniejszych. Dzięki temu pojawi się możliwość wyprzedzenia w rozwoju
społeczno-gospodarczym podobnych ośrodków miejskich, w których przeważają
tradycyjne technologie.
5. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI
5.1. Obszary chronione na podstawie Ustawy o ochronie przyrody.
5.1.1. Obszary ważne dla struktur ponadkrajowych systemów przyrodniczych.
Obszary NATURA 2000
Krajowa Sieć Ekologiczna NATURA 2000 tworzona w oparciu o dyrektywę „ptasią „
i dyrektywę „siedliskową”, w celu zabezpieczenia zagrożonych i reprezentatywnych
dla regionów biogeograficznych Unii Europejskiej siedlisk oraz zagrożonych
i rzadkich na terytorium Wspólnoty gatunków roślin i zwierząt obejmuje ostoje ptasie
wyznaczone rozporządzeniem Ministra Środowiska lub zgłoszone do Komisji
Europejskiej oraz ostoje siedliskowe zaakceptowane przez Komisję Europejską,
posiadające status obszarów ważnych dla Wspólnoty- System obszarów Natura
2000.
23
W obszarze Tomaszowa Lubelskiego znajdują się:
- fragment dużego obszaru NATURA 2000 , PLB 060012 Roztocze
- obszar PLB 060021 Dolina Sołokiji
1. Rozległe obszary leśne, objęte ochroną w ramach NATURA 2000 – Roztocze
(PLB060012). Obszar obejmujący Lasy Zwierzyniecko - Kosobudzkie oraz całe
Roztocze Środkowe i Południowe. Roztocze to pas łagodnych wzniesień
ciągnących się z północnego-zachodu na południowy-wschód. Około 70%
powierzchni stanowią lasy, między którymi występują wąskie pasy pól uprawnych
oraz wsie i niewielkie miasta. Znaczna część lasów ma charakter zbliżony do
naturalnego. Dominują bory sosnowe, ale też spory udział mają mieszane bory
jodłowe i buczyna karpacka. Sieć wód powierzchniowych jest dość uboga.
Główną rzeką jest Wieprz. Ponadto z południowych stoków Roztocza spływają
w kierunku Kotliny Sandomierskiej Tanew, Sopot i Szum. W dolinach Wieprza,
Sołokiji i Topornicy znajdują się stawy rybne. W ostoi występuje co najmniej
27 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej
Czerwonej Księgi. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji
krajowej następujących gatunków ptaków: dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł
zielonosiwy, puchacz, puszczyk uralski, trzmielojad; w stosunkowo wysokim
zagęszczeniu występuje bocian biały i orlik krzykliwy, a także przepiórka
(c. 1% populacji krajowej);
Szczegółowej inwentaryzacji przyrodniczej na terenie Miasta Tomaszowa nie
przeprowadzono.
2. Rozległe obszary łąkowo – leśne, położone w płytkiej dolinie Sołokiji objęte
ochroną w ramach NATURA 2000 – Dolina Sołokiji (PLB060021). Ostoja leży
w granicach mezoregionu Roztocze Środkowe i Równina Bełzka. Obejmuje dolinę
rzeki Sołokiji od Tomaszowa Lubelskiego do granicy z Ukrainą. Sołokija płynie
naturalnym korytem, zachowało się szereg meandrów i starorzeczy. W odcinku
przygranicznym jej dolinę wypełniają rozległe, nieużytkowane łąki i ugory. Lasy
zajmują ponad 1/4 powierzchni ostoi. Występują w mozaikowym układzie
z gruntami rolnymi, głownie z prawej strony dorzecza, pozostając w ekologicznej
łączności z lasami Roztocza. Przeważają drzewostany sosnowe z domieszką
liściastych (głównie dębu i olchy). Wzdłuż koryta rzeki zachowały się dosyć duże
płaty olsów oraz podmokłych borów sosnowych. Ostoja obejmuje również
5 kompleksów stawów rybnych oraz kilka małych, śródleśnych stawów.
W ostoi Dolina Sołokiji stwierdzono występowanie co najmniej 19 gatunków
ptaków wymienionych w Załaczniku I Dyrektywy Ptasiej. Liczebność jednego
gatunku (dzięcioła białoszyjego) spełnia kryteria wyznaczania ostoi ptaków
wprowadzone przez BirdLife International. Ponadto 7 gatunków zostało
wymienionych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt;
OSO „Dolina Sołokiji” został utworzony dla ochrony następujących gatunków
ptaków z załącznika Dyrektywy Ptasiej UE: dzięcioł białoszyi, bąk, bączek, bocian
czarny, bocian biały, trzmielojad, bielik, gadożer, błotniak stawowy, błotniak
łąkowy, orlik krzykliwy, derkacz, siewka złota, rybitwa zwyczajna (rzeczna),
rybitwa czarna, zimorodek, dzięcioł czarny, dzięcioł białogrzbiety, ortolan.
Przedmiotem ochrony mocą Dyrektywy Ptasiej jest dzięcioł białoszyi,
którego populacja jest znacząca (do 2% populacji krajowej).
Inwentaryzacja przyrodnicza OSO „Dolina Sołokiji” wykazała, że łąki i torfowisko
nad rzeką w granicach Tomaszowa Lubelskiego stanowi ostoję kilku gatunków
objętych ochroną prawną: błotniak łąkowy (1 para), derkacz (3 samce), czajka
24
(1 para lęgowa), dzierzba gąsiorek (2 samce), rokitniczka (3 samce śpiewające),
dzierzba srokosz (1 para), cierniówka (1 samiec), łozówka (2 samce śpiewające),
piecuszek (5 samców śpiewających), pokląskwa (5 samców śpiewających),
potrzos (1 para i 2 samce śpiewające), słowik szary (4 samce śpiewające),
strumieniówka (1 samiec śpiewający), świerszczak (3 samce śpiewające),
trznadel (2 samce śpiewające).
Sieć ekologiczna ECONET
Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET PL – będąca elementem Europejskiej
Sieci Ekologicznej ECONET– to system spójnych przestrzennie i funkcjonalnie
reprezentatywnych i najlepiej zachowanych pod względem różnorodności biologicznej
obszarów przyrodniczych stanowiących o dziedzictwie przyrodniczym Europy.
Jej elementami są obszary węzłowe (z wyodrębniającymi się biocentrami i strefami
buforowymi, korytarze ekologiczne oraz obszary wymagające unaturalnienia.
W krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL wyodrębniono 78 obszarów węzłowych
oraz 110 korytarzy ekologicznych. Łączna powierzchnia objęta siecią stanowi 46%
terytorium Polski.
W granicach województwa lubelskiego wyodrębniono 5 obszarów węzłowych
o znaczeniu międzynarodowym, 4 obszary węzłowe o znaczeniu krajowym oraz
3 korytarze ekologiczne o znaczeniu międzynarodowym i 4 korytarze o znaczeniu
krajowym.
W granicach Miasta Tomaszów Lubelski znajdują się obszary pełniące
funkcję korytarzy ekologicznych :
- strefa leśna w zachodniej i południowo – zachodniej części obszaru miasta
stanowiąca fragment korytarza ekologicznego Lasów Roztoczańskich rangi
krajowej powiązana funkcjonalnie z projektowanym Międzynarodowym
Rezerwatem Biosfery „Roztocze i Puszcza Solska” oraz projektowaną ostoją
ptasią NATURA 2000 PLB0600012 – Roztocze,
- zachodnia część miasta została zaliczona do Transgranicznego Obszaru
Chronionego „Roztocze”, zespalającego polskie i ukraińskie obszary objęte
ochroną prawną oraz obszary przyległe. Celem utworzenia TOCh „Roztocze”
było zapewnienie spójności działań na rzecz zachowania ekosystemów
Roztocza pojmowanego jako całość.
potencjalna ostoja ptasia NATURA 2000 PLB060021 – Dolina Sołokiji,
Według „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego”
korytarze ekologiczne obejmuje się ochroną planistyczną ustanawiając wymóg
zachowania i kształtowania ich drożności ekologiczno-przestrzennej. Oznacza on:
1) zakazy:
− składowania odpadów komunalnych, przemysłowych i energetycznych,
lokalizacji wylewisk gnojownicy i nieczystości oraz grzebowisk zwierząt,
− tworzenia nasypów ziemnych, usytuowanych poprzecznie do osi korytarza,
− lokalizacji zabudowy mieszkaniowej,
− eksploatacji surowców mineralnych.
2) nakazy:
− likwidacji obiektów destrukcyjnych,
25
− poszerzania (lub wykonywania) przepustów w przecinających korytarze
nasypach drogowych i kolejowych.
3) zalecenia:
− kształtowania pasmowych struktur przyrodniczych (łąk, zadrzewień),
− restytucji użytków zielonych kosztem gruntów ornych,
− prowadzenia dróg po estakadach.
5.1.2. Pomniki przyrody
Na terenie miasta jako forma ochrony przyrody występują pomniki przyrody. Objęte
tą formą ochrony są pojedyncze drzewa lub grupy drzew wg. poniższego
zestawienia.
Tabela 1. Wykaz pomników przyrody na terenie Miasta Tomaszów Lubelski.
Lp.
1
2
3
Rodzaj
pomnika
Opis pomnika
Lokalizacja
Pojedyncze
drzewo
Dąb szypułkowy
(Quercus robur)
o obw. 350 cm i
wys.28 m
Przy bramie
wjazdowej na
terenie bazy
PTHW
(obecnie PHU
Nekpol)
Grupa drzew
3 lipy szerokolistne
(Tilia platyphylos) o
obw. 325, 375, 455
cm i wys. 25 m.
W zespole
zieleni
otaczającej
zabytkowy
kościołek
modrzewiowy
Grupa drzew
4 Klony zwyczajne
(Acer platonoides)
o obw. 275, 220,
225, 245cm wys.26,
21, 20 m. 1 wiąz
górski (Ulmu
scabra) o obw.
320cm, wys. 28 m
Na placu przy
Banku
Gospodarki
Żywnościowej
S.A.
(obecnie
Prokuratura
Rejonowa w
Tomaszowie
Lubelskim)
Właściciel
działki
Przedsiębiorstwo
Transportowe
Handlu
Wewnętrznego
Oddział w
Zamościu Filia
w Tomaszowie
Lubelskim
(obecnie PHU
Nekpol)
Parafia Rzymsko katolicka p.w.
Zwiastowania NMP
w Tomaszowie
Lubelskim
ul. Królewska 1
Własność Banku
Gospodarki
Żywnościowej S.A.
w Tomaszowie
Lubelskim ul.
Żwirki i Wigury
(obecnie własność
Skarb Państwa, w
zarządzie
Prokuratury
Rejonowej
Podstawa prawna
ochrony
Orzeczenie Nr 1 Wojewody
Zamojskiego z dnia
2 grudnia 1988r.(Dz.Urz.
Woj.Zamojskiego z 1987r.
Nr 16.poz.152)
Orzeczenie Nr 1 Wojewody
Zamojskiego z dnia 2
grudnia 1988r.(Dz.Urz.Woj.
Zamojskiego z 1987r. Nr. 16
poz.152)
Orzeczenie Nr XLI/337/97
Rady Miejskiej w
Tomaszowie Lubelskim
z dnia 27 października
1997roku
5.1.3. System przyrodniczy miasta.
Podstawową strukturę funkcjonalną środowiska kraju i województwa definiuje
ECONET PL – spójny przestrzennie i funkcjonalnie system reprezentatywnych
i najlepiej zachowanych pod względem różnorodności biologicznej obszarów.
„Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego” nakłada na
gminy obowiązek wyodrębnienia systemu przyrodniczego i jego ochrony przy
tworzeniu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
26
Dla potrzeb miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zdefiniowano
System Przyrodniczy Gminy /SPG/ miasta, stanowiący aktywny biologicznie i ciągły
przestrzennie układ siedlisk o charakterze naturalnym w Studium uwarunkowań.
„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego” zostało
przyjęte uchwałą Rady Miasta nr XXXIX/429/2000 z dn. 26 marca 2000 r. i zmienione
uchwałą Rady Miasta nr XLII/465/2010 z dn. 11 czerwca 2010 r.
System Przyrodniczy Miasta, poprawiający jakość i warunki życia mieszkańców
oraz wpływający na tożsamość przyrodniczą i krajobrazową miasta tworzą:
- strefa leśna w zachodniej i południowo-zachodniej części Tomaszowa
Lubelskiego stanowiąca fragment Lasów Roztoczańskich, korytarza
ekologicznego rangi krajowej, powiązana funkcjonalnie z projektowanym
Międzynarodowym Rezerwatem Biosfery „Roztocze i Puszcza Solska”,
- lasy na północnych krańcach miasta i w dolinie Sołokiji, pełniące funkcję
lokalnych węzłów ekologicznych,
- stawy (lokalne węzły ekologiczne),
- dolinki niewielkich cieków zasilających Sołokiję (sięgacze ekologiczne),
- enklawy naturalnych lub półnaturalnych siedlisk pośrodku obszarów
zurbanizowanych (mikrowęzły ekologiczne).
Trwałość i dobre funkcjonowanie systemu zależą od przestrzennych związków jego
składników z terenami otwartymi i leśnymi w bezpośrednim sąsiedztwie.
System Przyrodniczy Miasta musi być chroniony przed urbanizacją.
5.2. Powiązania przyrodnicze obszaru z jego szerszym otoczeniem.
5.2.1. Powiązania biocenotyczne.
Środowisko przyrodnicze Tomaszowa Lubelskiego powiązane jest funkcjonalnie
z otaczającymi gminę obszarami ekologicznymi szczególnie cennymi poprzez
ekosystemy wodno-łąkowe, torfowiskowe i leśne doliny Sołokiji.
Zachodnia część miasta została zaliczona do Południoworoztoczańskiego Obszaru
Węzłowego, określonego jako węzeł ekologiczny o znaczeniu krajowym.
Przez Tomaszów Lubelski przebiega lokalny korytarz ekologiczny łączący stawy
w Tarnawatce i Krasnobrodzki Park Krajobrazowy z Południoworoztoczańskim
Parkiem Krajobrazowym.
5.2.2. Powiązania hydrogeologiczne i hydrologiczne.
Środowisko przyrodnicze Tomaszowa Lubelskiego powiązane jest funkcjonalnie
z otaczającymi gminę obszarami ekologicznymi szczególnie cennymi:
• poprzez system wód podziemnych z obszarami znajdującymi się w granicach
GZWP Nr 407 Niecka Lubelska (Chełm-Zamość),
• poprzez system wód powierzchniowych z dorzeczem Bugu.
5.2.3.Tendencje zmian w strukturze przyrodniczej.
W ostatnich latach struktura przyrodnicza zmienia się w istotnym zakresie
i zmiany będą jeszcze znaczniejsze niż dotychczas. Zmiany wynikają z naturalnej
sukcesji i działań planistycznych /Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Tomaszów Lubelski/ takich jak:
27
•
•
budowa obwodnicy Tomaszowa.
zwiększenie zasięgu przestrzennego terenów budowlanych.
Ponadto z przyczyn gospodarczych zachodzą zmiany polegające na sukcesji
naturalnej w kierunku zbiorowisk zaroślowych i leśnych w obszarze gruntów ornych,
na których zaprzestano produkcji rolnej oraz w obszarze nie użytkowanych łąk
z zaniedbanymi systemami melioracyjnymi.
5.3. Warunki wodne
5.3.1. Wody powierzchniowe.
Miasto Tomaszów Lubelski położone jest w dorzeczu rzeki Sołokiji, która jest
dopływem rzeki Bug. Rzeka Sołokija przepływa przez miasto z północnego- zachodu
na południowy-wschód. Jest największą rzeką tego regionu. Uchodzi do Bugu na
terenie Ukrainy. Jej obszar źródliskowy występuje w sąsiedztwie północno-zachodniej
granicy administracyjnej miasta.
Rzędne terenu źródliska wynoszą 268,0-270,0 m n.p.m. Jest to obniżenie terenu
wypreparowane w mało odpornych marglach kredowych. W obniżeniu tym w rejonie
Jeziora Wieprzowego rozwinął się również obszar źródliskowy rzeki Wieprz.
Wody powierzchniowe spotyka się również na wschód i południowy – wschód od
doliny Sołokiji, są to tereny niezainwestowane, podmokłe z zagłębieniami
bezodpływowymi wypełnionymi wodą. Występowanie obszarów podmokłych jest
wynikiem zalegania tuż pod powierzchnią słabo przepuszczalnych mułków
i deluwialnych osadów lessopodobnych.
Badania monitoringowe wód rzeki Sołkija prowadzone w roku 2010 przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie Delegatura w Zamościu w m. Ruda
Żelazna wykazały umiarkowany stan wód, co w zakresie pięciostopniowej skali
jakościowej oznacza III klasę czystości. Wskaźnikami klasyfikującymi wody w tej
klasie są wskaźniki biologiczne, natomiast wskaźniki fizykochemiczne posiadały
wartości charakterystyczne dla wód klas o lepszej jakości, klasy I i II.
Głównym źródłem zanieczyszczeń rzeki w obszarze miasta są odprowadzane
z oczyszczalni ścieki komunalne, oraz spływowe zanieczyszczenia obszarowe
z terenów zabudowanych oraz wykorzystywanych rolniczo, szczególnie związki
biogenne.
5.3.2.Wody podziemne.
Wody podziemne występują w utworach kredowych, a także w dolinie
rz. Sołokiji można spotkać wody podziemne w aluwialnych osadach
czwartorzędowych. Wody podziemne w utworach kredowych występują na całym
obszarze miasta. Kredowy poziom wodonośny, stanowiący podstawę zaopatrzenia
w wodę pitną jest fragmentem zasobnego w wodę Głównego Zbiornika Wód
Podziemnych nr 407 Niecka Lubelska – Chełm - Zamość /GZWP Nr 407/,
obejmującego tereny na wschód od doliny Wieprza, o pow. 9015 km2,
w tym 819 km2 - projektowane Obszary Najwyższej Ochrony i 8196 km2
– projektowane Obszary Wysokiej Ochrony - zbiornik szczelinowo - porowy
o zasobach dyspozycyjnych 1127,5 tys. m3/d, średnia głębokość ujęć wynosi 70m.
28
Tomaszów Lubelski leży w granicach Obszaru Wysokiej Ochrony (OWO) wód
podziemnych ponad Głównym Zbiornikiem Wód Podziemnych nr 407 (ChełmZamość).
Wody kredowe zaliczane są do wód wysokiej jakości.
Zasoby kredowych zbiorników wód podziemnych GZWP Nr 407 Niecka Lubelska /Chełm -Zamość/ zostały uznane za strategiczne zasoby naturalne
Lubelszczyzny decydujące o możliwościach jej rozwoju gospodarczego /plan
zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego 2002 r./.
GZWP 407 zachowały się w swym naturalnym, prawie niezmienionym stanie ze
względu na zasoby wód podziemnych, jak i ich jakość. Lokalnie występują obszary
o znacznej koncentracji poboru wód podziemnych /m.in. Chełm, Zamość, Tomaszów
Lubelski/.
Wysoka jakość wód podziemnych głównego użytkowego poziomu wodonośnego,
czyli wód występujących w utworach kredowych jest jednym z walorów naturalnych
miasta. Wody bez uzdatniania odpowiadają wymogom jakościowym dotyczącym
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
Natomiast wody podskórne, czwartorzędowe, cechują się zwiększonymi
zawartościami zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego typu: azotany,
azotyny, siarczany, ogólny węgiel organiczny.
Naturalne warunki ochrony kwalifikują w/w GZWP do obszarów o wysokim
poziomie zagrożenia jakości wód podziemnych ze względu na miejscowe
nieciągłości nadkładu czwartorzędowego nad wodonoścem lub jego znaczną
przepuszczalność
Położenie miasta w na terenie GZWP Nr 407 oznacza, że nie powinny być
kontynuowane lub podejmowane działania, które stwarzają zagrożenia dla wód
podziemnych. Podmioty prowadzące działalność gospodarczą generującą ścieki,
odpady lub stwarzające nadzwyczajne zagrożenia dla środowiska powinny być
poddawane przeglądom ekologicznym. Szczególnie niebezpieczeństwo dla wód
podziemnych stwarzają substancje ropopochodne, rozszczelnione szamba,
niewłaściwe zrealizowane lub niewłaściwie eksploatowane składowiska odpadów.
W dolinie Sołokiji występują wody artezyjskie (samowypływy).
W Tomaszowie Lubelskim znajduje się stacja krajowej sieci monitoringu wód
podziemnych, oznaczona w Unii Europejskiej identyfikatorem PL01G109_007.
Badane wody pochodzą z kredowego poziomu wodonośnego, którego strop znajduje
się na głębokości 27,2 m p.p.t. Zaliczają się do Jednolitej Części Wód Podziemnych
nr 109.
Stacja monitoringu wód podziemnych jest w promieniu 500 m otoczona przez lasy.
Badania wody wykazują jej przynależność do II klasy czystości (wody dobrej jakości,
które nie wykazują śladów oddziaływania antropogenicznego i nie zawierają stężeń
substancji powyżej dopuszczalnych dla wody pitnej z wyjątkiem żelaza i manganu).
Stężenie azotanów wynosi 7-9 mg/dm3 .
W 1996 r. opracowana została dokumentacja hydrogeologiczna wraz z projektem
ochrony tego zbiornika, zatwierdzona decyzją Ministra Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 24.07.1997 r., znak pisma: KDH
1/013/6017/97.
GZWP nr 407 charakteryzuje się:
− powierzchnią wynoszącą 8 000 km2,
29
− zasobami dyspozycyjnymi w ilości 1050 tys. m3/d,
− głębokością w granicach 100–150 m i najczęściej płytkim (od kilku do około 20 m)
występowaniem na przeważającym obszarze swobodnego lustra wody,
− niską naturalną odpornością na infiltrację zanieczyszczeń antropogenicznych,
− wysoką jakością wód podziemnych – w klasie Ib,
− zachowaniem naturalnego, prawie niezmienionego stanu ilościowego
i jakościowego.
W 1972 r. została wyznaczona strefa ochrony pośredniej wokół komunalnego ujęcia
wód „Siwa Dolina”, obejmująca obszar 62,75 ha.
Obowiązuje w niej zakaz:
− wprowadzania ścieków do ziemi,
− rolniczego wykorzystania ścieków,
− stosowania nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin,
− wydobywania kopalin,
− lokalizacji składowisk i wylewisk odpadów,
− lokalizacji nowych ujęć wodnych,
− zakładania cmentarzy i grzebowisk,
− stawiania obiektów budowlanych i budowy dróg bez zgody organu
ustanawiającego strefę,
− wykonywania robót melioracyjnych i wykopów ziemnych.
5.4. Stan powietrza i emisja hałasu
Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza są kotłownie lokalne
i zakłady przemysłowe, rozproszone źródła emisji z terenów zabudowy
mieszkaniowej oraz zanieczyszczenia komunikacyjne.
Stan powietrza w mieście jest uzależniony przede wszystkim od zanieczyszczeń
z transportu. Emitowane substancje: tlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu
pochodzą głównie ze spalin.
Tlenek węgla jako produkt niezupełnego spalania paliw pochodzi ze źródeł
przemysłowych, kotłowni komunalnych, palenisk domowych oraz środków transportu.
Dwutlenek siarki pochodzi w 80% ze spalania paliw.
Tlenki azotu są emitowane z transportu samochodowego i spalania paliw,
procentowy udział tych dwu źródeł zmienia się.
Głównymi źródłami pyłów są kotłownie lokalne oraz zakłady przemysłowe (popioły
lotne ze spalania paliw).
Ponadto występują emisje substancji z niektórych procesów technologicznych:
chłodzenie (amoniak), nakładanie powłok ochronnych, w tym malowanie
i lakierowanie (chlorowcopochodne węglowodorów), wędzenie (aldehydy, kwasy
organiczne).
Duże znaczenie dla zmniejszenia emisji zanieczyszczeń miała modernizacja kotłowni
Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Tomaszowie Lubelskim,
Spółdzielni Mieszkaniowej, szkół, przedszkoli, zakładu przetwórstwa owocowowarzywnego SVZ Poland Sp. z o.o. (z olejowej na gazową).
Ogrzewanie domów węglem kamiennym i spalanie odpadów plastykowych i gumy
w domowych kotłowniach daje zanieczyszczenia w postaci pyłu, dwutlenku siarki,
tlenków azotu, tlenków węgla i toksycznych związków organicznych.
30
Wśród zanieczyszczeń gazowych największy udział ma emisja dwutlenku węgla.
Powstaje on we wszystkich procesach spalania i choć nie jest gazem toksycznym, powoduje
jednak ubytek tlenu w powietrzu. Wpływa też na podwyższenie temperatury powierzchni Ziemi,
z uwagi na pochłanianie długich fal promieniowania cieplnego, powodując wzmocnienie efektu
cieplarnianego, który sprzyja występowaniu powodzi, susz i huraganów.
Jakość powietrza pogarsza również dwutlenek siarki, pochodzenia naturalnego
i antropogenicznego. Na czystość powietrza wpływa negatywnie dwutlenek azotu,
powstający jako produkt uboczny w procesie spalania oraz w procesach naturalnych,
jak wyładowania elektryczne i reakcje fotochemiczne. Jest on związkiem bardzo
reaktywnym i powoduje, w wyniku licznych przemian chemicznych, powstawanie
nadmiaru azotu, przyczyniając się do zmian w ekosystemach.
Centrum miasta jest narażone na intensywną emisję spalin z ruchliwej drogi krajowej,
toteż niezbędna jest budowa obwodnicy.
Lokalnym źródłem zanieczyszczenia powietrza toksycznymi związkami, np. arsenu,
kadmu, chromu i rtęci, mogą być preparaty ochrony roślin w czasie wykonywania
oprysków na polach.
W latach 2010-2011 nie były prowadzone badania zanieczyszczenia powietrza
na terenie Tomaszowa Lubelskiego. Tomaszów leży w strefie lubelskiej dla której
w roku 2011 dokonano ogólnej oceny stanu powietrza na podstawie badań dla
terenu m.in. Zamościa, Biłgoraja, Białej Podlaskiej. Zanieczyszczenia SO2, NO2, CO
w klasyfikacji ochrony zdrowia mieściły się w klasie A - dla której celem jest
utrzymanie jakości powietrza na tym poziomie lub na lepszym poziomie. W klasie C
uzyskano ocenę ze względu na pył w m. Zamość i Biała Podlaska. W zakresie tym niezbędne
są działania w kierunku poprawy.
5.5. Gleby.
Gleba obok wody i powietrza stanowi jeden z podstawowych komponentów
środowiska i ma bezpośredni wpływ na utrzymywanie się procesów odnowy życia.
Kontrola środowiska glebowego jest konieczna ze względu na kumulowanie się
w nim składników pochodzących z gospodarczej działalności człowieka.
W Tomaszowie Lubelskim przeważają gleby wysokich klas bonitacyjnych. Są to
głównie gleby brunatne rozwinięte na lessach i gezach kredowych oraz gleby płowe
na opokach. Na marglach wykształciły się rędziny. Najlepsze gleby występują
we wschodniej części miasta. Podmokła dolina Sołokiji jest miejscem występowania
gleb pochodzenia organicznego: torfowych, murszowo-torfowych, mułowo-torfowych
i murszowo-mineralnych.
Łąki na chronionych glebach pochodzenia organicznego występują głównie w dnie
doliny i obniżeniach.
Gleby, w zależności od swej wartości, odznaczają się różną przydatnością dla
rolnictwa. Można je podzielić na 6 grup:
1) gleby brunatne wyługowane, bielicowe, czarne ziemie, czarne ziemie
zdegradowane i częściowo mady (klasa bonitacyjna IIIa – IVa),
2) gleby jak wyżej, różniące się niższą klasą bonitacyjną i żyznością,
3) czarne ziemie właściwe i zdegradowane, lokalne mady wytworzone z glin i iłów,
4) czarne ziemie oraz gleby brunatne wyługowane i bielicowe (klasa bonitacyjna IVb
– VI)
5) gleby brunatne wyługowane wytworzone z piasków luźnych,
31
6) gleby murszowe, mułowe, mułowo-torfowe, mady i czarne ziemie, które występują
w warunkach nadmiernego uwilgotnienia stałego lub okresowego.
Pod względem granulometrycznym są to gleby lessowe i pyłowe całkowite, należące
do kompleksu 2 - pszennego dobrego i 3 - pszennego wadliwego, wykształcone
na lessach lub marglach kredowych. Stanowią one ok. 28% ogólnej powierzchni.
Około 35% gruntów ornych stanowią gleby kompleksu 4 - żytniego bardzo dobrego
i 5 - żytniego dobrego. Są to gleby pyłowe niecałkowite, podścielane piaskiem, lekkie
do uprawy.
Około 17% ogólnej powierzchni gruntów ornych stanowią gleby okresowo zbyt
wilgotne. Użytki zielone są w ponad 50% stale lub okresowo podmokłe.
Właściwe wykorzystanie gleb jest uzależnione od ich zakwaszenia. Gleby bardzo
kwaśne i kwaśne zajmują 67,5% ogólnej powierzchni użytków rolnych, lekko kwaśne
18,0% a zaledwie 14,5% obojętne i zasadowe. Zużycie nawozów wapniowych
i wapniowo-magnezowych nie pokrywa faktycznego zapotrzebowania na
odkwaszanie gleb.
Występowanie dobrych i bardzo dobrych gleb na wschodzie Tomaszowa sprawia, że
znaczna część obszaru gminy miejskiej jest wykorzystywana rolniczo.
Powierzchnia ziemi jest również w znacznym stopniu przekształcona w wyniku
działalności człowieka. Antropogeniczne formy urzeźbienia to: bardzo liczne miedze
typu krawędzi, nasypy drogowe, rowy melioracyjne.
Brak danych z terenu miasta w zakresie zanieczyszczenia gleb metalami
ciężkimi lub ropopochodnymi wzdłuż szlaków komunikacyjnych oraz na terenach
zurbanizowanych /odcieki z nieuszczelnionych gnojowników, z pryzm kiszonek,
powierzchniowe odprowadzanie nieczyszczonych ścieków z gospodarstw
domowych, niewłaściwe postępowanie z opakowaniami po środkach ochrony roślin
itp/. Potencjalnie, największe stężenie zanieczyszczeń występuje w pasie drogi
krajowej Nr 17. Wg ogólnej oceny WIOŚ Lublin wyrażonej w raporcie o stanie
środowiska w woj. Lubelskim w roku 2010 zawartość metali ciężkich i siarki
w glebach przy trasach komunikacyjnych, w tym przy drogach krajowych,
kształtowała się na poziomie nie przekraczającym wartości dopuszczalnych
określonych przepisami o ochronie środowiska.
5.6. Lasy i zieleń.
Tomaszów Lubelski jako miasto cechuje się dość dużym areałem lasów
(122,4 ha), z czego lasy państwowe stanowią tylko około jednej trzeciej (43,4 ha).
Reszta gruntów leśnych obejmuje lasy gminne (27 ha) i prywatne (52 ha, w tym 49
ha należy do osób fizycznych).
W obniżeniach dominują łęgi i olsy z udziałem olchy, wierzby, topoli oraz brzozy. Na
wydmach oraz utworach eolicznych przeważają bory sosnowe a na zboczach dolin
i wąwozów wielogatunkowe zarośla ciepłolubne z udziałem grabu, dębu, lipy, klonu,
brzozy, kruszyny i tarniny. W wielu miejscach występują kilkunastoletnie zarośla
z przewagą brzozy, wierzby i sosny.
W Tomaszowie znajdują się park o powierzchni 4,4 ha oraz inne tereny miejskiej
zieleni, przedstawione w tabeli nr 2.
32
Tabela 2. Obszary zieleni w Tomaszowie Lubelskim
L.p.
1.
2.
3.
4.
5.
Obiekty
Obszar
[ha]
4,4
26
24,5
11,5
9,6
Ilość
[szt.]
1
32
4
Parki miejskie
Zieleńce
Zieleń uliczna
Zieleń osiedlowa
Cmentarze
5.7. Udokumentowane złoża surowców naturalnych:
Na terenie miasta nie ma udokumentowanych złóż surowców naturalnych.
Na południe od „dzielnicy” Sznury rozpoznano wstępnie (kat. C2) złoże
czwartorzędowych piasków rzecznych „Tomaszów Lubelski” położone w dolinie
rzeki Sołokiji w obszarze Natura 2000 PLB060021 Dolina Sołokiji oraz w korytarzu
ekologicznym rzeki Sołokiji, wchodzące w Przyrodniczy System Miasta.
W jego nadkładzie występują torfy i namuły osiągające miejscami grubość 12 m.
Na obszarze złoża zwierciadło wody występuje na głębokości od 0,4 do 5,5m. Z racji
położenia złoża w obszarze Natura 2000 oraz w korytarzu ekologicznym rzeki Sołokiji
eksploatacja złoża jest niemożliwa.
5.8. Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru.
Obiekty, zespoły i obszary zabytkowe, wpisane do rejestru zabytków
Województwa Lubelskiego podlegają ochronie prawnej zgodnie z przepisami ustawy
z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami /Dz. U. Nr
162,poz.1568/ ujmuje poniższa tabela.
W mieście Tomaszów Lubelski istnieją zabytki wpisane do rejestru
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Jednym z najważniejszych obiektów jest
układ urbanistyczny miasta, znajdujący się na terenie dawnej osady miejskiej
w granicach wałów miejskich. Inne zabytki to:
Tabela 3. Obiekty, zespoły i obszary zabytkowe na terenie Miasta Tomaszowa
wpisane do rejestru zabytków
L.p.
Obiekt
Adres
-
Zespół domów oraz części
parcel i drzewostan
ul. Lwowska 51, 53,
55 (d. ul. 1 Maja)
Okres
powstania
1934,
1925, 1930
-
Dawna Szkoła
Podstawowa (budynek
ZSE – obecnie ZS Nr 2)
wraz z drzewostanem
i otoczeniem
Dom zw.„herbaciarnią”
w granicach ścian zewn.
ul. Żwirki i Wigury 1
ul. Rynek 15
-
33
Nr rejestru
Data wpisu
ZA/193
29.05.1979
1923-1925
ZA/359
16.08.1986
1985
ZA/261
08.04.1983
L.p.
Obiekt
Adres
-
Cerkiew prawosławna p.w.
św. Mikołaja z
wyposażeniem wnętrza,
zadrzewienie
Kościół paraf.
rzymskokatolicki p.w.
Zwiastowania NMP wraz
z wyposażeniem wnętrza,
otoczenie z drzewostanem
w granicach cmentarza
kościelnego oraz
dzwonnica
-
-
-
Układ urbanistyczny
Tomaszowa Lubelskiego,
pozostałości obronnych
wałów miejskich
Grobowiec rodzinny
Bujalskich i Bohlenów na
cmentarzu paraf.
Nr rejestru
Data wpisu
ul. 29 listopada
Okres
powstania
1890
ZA/194
24.08.1979
ul. Królewska 1
1727
A/156
25.01.1967
1623
A/246
21.02.1967
1885
ZA/510
31.10.1996
Cmentarz parafialny
ul. Petera, dz. Nr
1538
Dla obiektów i zespołów objętych ścisłą ochroną konserwatorską plan
zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego /2002/ ustala
obowiązki:
• zachowanie zabytków w ich obecnej formie przestrzennej wraz z ich najbliższym
otoczeniem,
• utrzymanie w miarę możliwości pierwotnych funkcji obiektów zabytkowych,
• użytkowanie gwarantujące zachowanie i utrzymanie zabytku,
• przywracanie, w miarę możliwości, utraconych wartości obiektom przy poprawie
standardu funkcjonalnego i technicznego,
• zagospodarowanie terenów otaczających w sposób zgodny z zabytkowym
charakterem obiektu,
• zagwarantowanie stref ochrony krajobrazowej i osi widokowych, stref ekspozycji
i stref obserwacji archeologicznych.
• Obiekty, obszary zabytkowe oraz dobra kultury ujęte w ewidencji służb
konserwatorskich, podlegają ochronie pośredniej. Dopuszcza się zmiany
i adaptacje obiektów po uprzednim uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem
zabytków.
Dla obiektów i obszarów posiadających wartości zabytkowe, chronionych poprzez
plany miejscowe plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego
/2002/ ustala;
• zachowanie w miarę możliwości, w celu utrzymania tożsamości kulturowej
miejsca,
• użytkowanie gwarantujące zachowanie i utrzymanie zabytku,
• w przypadku koniecznej rozbiórki obiektu opracowanie dokumentacji
fotograficznej i skróconej inwentaryzacji architektonicznej w celu uzyskania zgody
na rozbiórkę,
34
•
•
•
•
obejmowanie ochroną na mocy miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego ,
eksponowanie obiektów w krajobrazie i odpowiednie zagospodarowanie terenów
otaczających,
zachowanie istniejących stref ochrony krajobrazowej i osi widokowych,
podnoszenie jakości funkcjonalne i technicznej obiektów,
5.9. Stanowiska archeologiczne.
Ochrona polega na obowiązku zachowania szczególnie cennych stanowisk oraz
obowiązku
wyprzedzającego
przebadania
i
udokumentowania
przed
przeznaczeniem terenu na cele budowlane lub pod zalesienia. Prace budowlane
powinny być prowadzone pod nadzorem służb konserwatorskich.
W przypadku natrafienia na ruchome zabytki archeologiczne /ceramika,
przedmioty krzemienne, kości ludzkie lub zwierzęce itp. istnieje obowiązek
natychmiastowego powiadomienia o tym fakcie Państwowej Służby Ochrony
Zabytków. Prace ziemne w rejonie oznaczonych stanowisk powinny być objęte
nadzorem archeologicznym.
6. GŁÓWNE ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA NA TERENIE
TOMASZÓW LUBELSKI – CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA.
MIASTA
6.1. Wprowadzenie
Ze względu na położenie oraz potencjalne źródła zanieczyszczenia Miasto
Tomaszów Lubelski należy do miast o średnim potencjale zagrożenia dla środowiska
naturalnego.
Jednak pomimo braku przemysłu szczególnie uciążliwego dla środowiska, istnieje
szereg zagrożeń dla środowiska, mających charakter naturalny lub antropogeniczny.
6.2. Zagrożenia naturalne
Zagrożenia naturalne występujące na obszarze miasta związane są ze
zjawiskami meteorologicznymi i hydrologicznymi. Zjawiska meteorologiczne
to głównie susza glebowa i wynikające stąd duże zagrożenie pożarowe terenów
leśnych oraz obfite deszcze mogące być przyczyną podtopień i procesów erozyjnych.
Ze względu na rodzaj gleb oraz ukształtowanie terenu Miasto Tomaszów to obszar
o niskim stopniu zagrożenia erozją gleb.
6.3. Zagrożenia antropogeniczne
Zagrożenia antropogeniczne dla środowiska naturalnego wynikają
z działalności człowieka, tj. wykorzystywania i przetwarzania zasobów. Źródłem presji
na środowisko są poszczególne dziedziny gospodarki oraz codzienne bytowanie
mieszkańców.
35
6.4. Gospodarka komunalna
Wśród zagrożeń środowiska związanych z gospodarką komunalną należy
wymienić:
• Gospodarka ściekowa
Ścieki komunalne nieoczyszczone lub niedostatecznie oczyszczone odprowadzane
do wód lub ziemi. Nierozwiązany docelowo problem gospodarki ściekowej w mieście.
• Gospodarka odpadami
Jeszcze zbyt mała ilość odpadów komunalnych zbierana jest selektywnie
i poddawana procesom odzysku, brak selektywnej zbiórki niektórych rodzajów
odpadów (np. odpady niebezpieczne zawarte w odpadach komunalnych, odpady
ulegające biodegradacji).
• Emisja zanieczyszczeń powietrza
Dużym problemem jest emisja niska z ogrzewania indywidualnego. Znajduje to
odzwierciedlenie we wzrostach stężeń dwutlenku siarki i pyłu w powietrzu w sezonie
grzewczym. Zwiększenie wykorzystywania gazu jako źródła energii limitowane jest
dużymi kosztami tego nośnika energii. Rozwiązaniem wspomagającym poprawę
w tym zakresie jest rozwój alternatywnych źródeł energii.
6.5. Transport i komunikacja
Wzrost liczby pojazdów samochodowych przy wolno zmieniającej się sieci
dróg, stanowi źródło zagrożenia dla środowiska. Transport drogowy, w tym
tranzytowy (tzw. TIR), powoduje emisję spalin, hałasu i wibracji, degradacje walorów
przyrodniczych (w tym fragmentację korytarzy ekologicznych) i krajobrazowych oraz
nadzwyczajne zagrożenia środowiska. Duże zagrożenie hałasem i emisją spalin
występuje wzdłuż drogi wojewódzkiej krajowej nr 17. Ze względu na dużą liczbę
pojazdów przejazd przez miasto jest utrudniony.
Rozwój transportu i komunikacji a w szczególności modernizacja dróg jest elementem koniecznym
do tworzenia powiązań gospodarczych z Ukrainą.
W początkach XXI w. nastąpił wzrost natężenia ruchu na trasie międzynarodowej S-17
w kierunku Hrebennego z 8300 pojazdów/dobę do 14684 pojazdów/dobę.
W szczególności narażone na przekroczenia dopuszczalnych zanieczyszczeń powietrza
i emisji hałasu są ulice: Zamojska i Lwowska, stanowiące część trasy S-17. Konieczne jest
przyśpieszenie realizacji obwodnicy.
6.6. Działalność gospodarcza
Przemysł i energetyka są źródłem zagrożeń dla środowiska w związku
z emisją zanieczyszczeń do powietrza, odprowadzaniem ścieków, wytwarzaniem
odpadów, degradacją powierzchni ziemi, zużywaniem zasobów naturalnych, emisją
hałasu i awariami przemysłowymi.
Na terenie miasta nie występują istotne źródła emisji pochodzącej z przemysłu
i energetyki.
Rolnictwo stanowi istotny dział gospodarki miasta. Wysoka pozycja rolnictwa wynika
z ukształtowania powierzchni, korzystnych warunków klimatycznych i glebowych.
36
Rolnictwo jest źródłem odpadów niebezpiecznych (pozostałości po środkach ochrony
roślin i inne) oraz zanieczyszczeń obszarowych, będących głównym zagrożeniem dla
jakości wód powierzchniowych ( nawożenie, ochrona roślin).
Turystyka i rekreacja. Rozwój turystyki i rekreacji, zwłaszcza niekontrolowany,
skutkuje zagrożeniem środowiska, wynikającym z braku lub niewłaściwego
funkcjonowania infrastruktury technicznej (np. systemu kanalizacji i oczyszczania
ścieków, odbioru odpadów, hałasu komunikacyjnego.
7. GŁÓWNE CELE I PRIPORTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA
TOMASZÓW LUBELSKI DO ROKU 2019
7.1.Główne cele Programu ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski.
Celem strategicznym polityki ekologicznej Miasta Tomaszów Lubelski, podobnie jak
polityki ekologicznej państwa, województwa i powiatu jest zapewnienie
bezpieczeństwa
ekologicznego
mieszkańców,
zasobów
przyrodniczych
i infrastruktury społecznej oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego
z ochroną walorów środowiskowych.
Cel nadrzędny będzie realizowany poprzez cele szczegółowe, którymi są:
przyrody,
Wymienione cele zgodne są z „Polityką ekologiczną państwa na lata 2007-2010
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014”. W ten sposób realizacja polityki
ekologicznej województwa lubelskiego wpisuje się w osiąganie celów polityki
państwa.
Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania prawne oraz uwarunkowania
strategiczne zewnętrzne i wewnętrzne sformułowano następujące cele i priorytety
ekologiczne.
7.2. Zakres ochrony planistycznej.
Zgodnie ze wskazaniami obowiązującego Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Tomaszów Lubelski oraz
wskazaniami Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubelskiego
ochrona planistyczna na poziomie miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego powinna obejmować :
• Obszary ważne dla struktur ponadkrajowych systemów przyrodniczych,
• Obszary ważne dla struktur krajowych systemów przyrodniczych,
• Obszary ważne dla struktur regionalnych systemów przyrodniczych.
• System Przyrodniczy Miasta /SPM/, stanowiący aktywny biologicznie i ciągły
przestrzennie układ siedlisk o charakterze naturalnym, zidentyfikowany
i zdefiniowany dla potrzeb miejscowych planów zagospodarowania
37
•
•
przestrzennego miasta .
Obszary projektowane do ochrony prawnej do czasu uzyskania odpowiedniego
statusu.
Punkty widokowe i panoramy widokowe.
Elementy Systemu Przyrodniczego Miasta powinny być wyodrębniane
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i obejmowane
ochroną planistyczną, polegająca na:
•
•
•
•
Szczególnej dbałości o estetykę krajobrazu, w tym ochronie punktów i panoram
widokowych, ochronie naturalnego krajobrazu dolin rzecznych i zbiorników
wodnych, ochronie krajobrazu naturalnych ekosytemów,
Szczególnej dbałości o harmonię użytkowania gospodarczego z wartościami
przyrodniczo-krajobrazowymi,
Wymogu zachowania przestrzennej zwartości oraz przestrzennych powiązań
pomiędzy obszarami o wysokiej aktywności biologicznej,
Zakazie lokalizowania inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
7.2.1. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie
zasobów przyrody
Kierunki działań
- ochrona istniejących obszarów i obiektów prawnie chronionych,
- wzmocnienie systemu obszarów chronionych miasta poprzez tworzenie
nowych obszarów,
- ochrona zasobów i walorów przyrodniczych i krajobrazowych poza obszarami
prawnie chronionymi,
- odtworzenie zniszczonych ekosystemów i siedlisk, odbudowa zagrożonych
gatunków roślin i zwierząt,
- zwiększenie lesistości miasta,
- ochrona gleb o najlepszej przydatności rolniczej.
7.2.2. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii
Kierunki działań
- promowanie działań zmierzających do zmniejszenia zużycia wody
i podniesienia efektywności wykorzystania energii w gospodarce komunalnej,
- wdrażanie programów efektywnego wykorzystania wody,
- eliminowanie strat wody w sieci,
- rozwój i zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
wykonywanie, termomodernizacji, szczególnie w obiektach użyteczności
publicznej,
38
7.2.3. Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Jakość wód
Kierunki działań
- rozwój sieci kanalizacyjnej,
- uporządkowanie gospodarki ściekowej, uszczelnienie kanalizacji,
- uporządkowanie gospodarki ściekami opadowymi poprzez budowę,
rozbudowę i modernizację kanalizacji deszczowej oraz urządzeń
podczyszczających,
Jakość powietrza atmosferycznego
Kierunki działań
- redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza poprzez modernizacje
istniejących technologii i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urządzeń oraz
korzystanie z ekologicznych nośników energii,
- ograniczanie tzw. „emisji niskiej” ze źródeł sektora komunalnego,
- sukcesywny rozwój alternatywnych źródeł energii,
- ograniczanie emisji ze środków transportu poprzez modernizacje dróg
oraz zwiększanie płynności ruchu samochodowego ( budowa obwodnic
i kierowanie ruchu tranzytowego poza miasto).
Hałas
Kierunki działań
- prowadzenie monitoringu hałasu w środowisku, szczególnie na terenach
będących pod wpływem oddziaływania określonej kategorii dróg,
- analiza przebiegu tras komunikacyjnych pod kątem ich uciążliwości dla
środowiska i człowieka ze względu na emisję hałasu.
- realizacja inwestycji zmniejszających narażenie na hałas komunikacyjny
(budowa obwodnicy),
- modernizacja szlaków komunikacyjnych (budowa ekranów akustycznych itp.).
- dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego,
m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu
(wprowadzanie urządzeń ograniczających emisję hałasu).
- przestrzeganie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do
nowo zagospodarowywanych terenów: stosowanie w planowaniu
przestrzennym zasady strefowania.
- utrzymanie i odtworzenie zadrzewień przydrożnych jako naturalnych ekranów
ograniczających rozprzestrzenianie się hałasu, zakładanie zieleni wysokiej
ochronnej przy zakładach przemysłowych i usługowych.
Gospodarka odpadami
Kierunki działań
- rozwój systemów zorganizowanego odbierania
39
i
zbierania
odpadów
- objęcie do końca 2015 r. zorganizowanym systemem odbierania odpadów
wszystkich mieszkańców miasta,
- edukacja ekologiczna mieszkańców,
- likwidacja „ dzikich wysypisk”
Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
Kierunki działań
- monitoring pól elektromagnetycznych,
- edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól,
- działania prewencyjne na etapie lokalizacji źródeł emisji pól magnetycznych.
Poważne awarie
Kierunki działań
w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych,
- szybkie usuwanie skutków poważnych awarii.
7.2.4. Działania systemowe w zakresie ochrony środowiska
Edukacja ekologiczna
Kierunki działań
- prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, dotyczącej
wszystkich elementów środowiska oraz promocja przyjaznych środowisku
postaw konsumenckich,
- wspieranie podmiotów gospodarczych wdrażających/posiadających systemy
zarządzania środowiskowego,
- zapewnienie integracji celów ochrony środowiska ze strategiami rozwoju
różnych sektorów gospodarczych,
przestrzennym,
8. STRATEGIA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU
2019.
Zgodnie z przyjętą strukturą Programu oraz przyjętymi celami i priorytetami polityki
ekologicznej zdefiniowano cele średniookresowe do roku 2019 i sposób ich
osiągnięcia ( kierunki działań) w zakresie:
przyrody,
40
8.1. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów
przyrody.
Cel średniookresowy do roku 2019.
Zachowanie i wzmocnienie różnorodności biologicznej i krajobrazowej miasta.
Powyższy cel jest spójny z „Programem ochrony środowiska województwa
lubelskiego na lata 2008-2011 z perspektywa do roku 2015”oraz „Strategią rozwoju
województwa lubelskiego na lata 2006-2020”, która w uzasadnieniu celu podaje, że
„walory środowiska przyrodniczego i krajobraz kulturowy należą do najważniejszych
potencjałów endogenicznych regionu, stanowią jego mocną stronę i szansę rozwoju”.
Cel jest spójny również z „Programem ochrony środowiska dla powiatu
tomaszowskiego”2003.
8.1.1. Ochrona przyrody i krajobrazu
System obszarów chronionych na terenie Miasta Tomaszów Lubelski.
Na terenie Miasta Tomaszów Lubelski zlokalizowane są następujące obszary
i obiekty objęte ochroną prawną lub posiadające szczególne walory przyrodnicze:
1. Północno – zachodnia część miasta, pomiędzy ul. Zamojską i granicą miasta
w okolicach cmentarza komunalnego należy do Obszaru Natura 2000-Roztocze,
2. Południowo-wschodnia części miasta – tereny lasów i łąk – należą do Obszaru
Natura 2000- Dolina Sołokiji,
3. Obszar Krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA - północno – wschodnią
część miasta przepływa rzeka Sołokija, która tworząc korytarz ekologiczny łączy
Krasnobrodzki i Południoworoztoczański Park Krajobrazowy,
4. Pomniki przyrody.
Charakterystykę tych obszarów opisano w punkcie 5 niniejszego Programu.
OBSZARY NATURA 2000
Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony
zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego,
wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym
i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.
Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych
wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali
Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk
przyrodniczych,
charakterystycznych
dla
9
regionów
biogeograficznych
(tj. alpejskiego, atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego, panońskiego,
makaronezyjskiego, śródziemnomorskiego, stepowego i czarnomorskiego).
W Polsce występują 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski
(4 % powierzchni kraju). Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest
dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich
41
ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony
siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do
polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów:
- obszary specjalnej ochrony ptaków OSO,
- specjalne obszary ochrony siedlisk SOO.
Podstawą wyznaczania obszarów Natura 2000 są kryteria naukowe.
Dyrektywa Siedliskowa nie określa sposobów ochrony poszczególnych siedlisk
i gatunków, ale nakazuje zachowanie tzw. właściwego stanu ich ochrony.
W odniesieniu do siedliska przyrodniczego oznacza to, że:
- naturalny jego zasięg nie zmniejsza się;
- zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne;
- stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy.
W odniesieniu do gatunków właściwy stan ochrony oznacza natomiast, że:
- zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się
w biocenozie przez dłuższy czas;
- naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się; pozostaje zachowana
wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku.
Najważniejszą zasadą odnoszącą się do obszarów Natura 2000 jest ta, która mówi
iż zabronione jest podejmowanie działań mogących w znaczący sposób pogorszyć
stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także
w znaczący sposób wpłynąć negatywnie na rośliny i zwierzęta gatunków, dla których
ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 (art. 33.1 ustawy o ochronie
przyrody). Zasadę tą stosuje się nie tylko do już zatwierdzonych obszarów, ale
również do projektowanych obszarów Natura 2000, znajdujących się zarówno na
liście opracowanej przez Ministra Środowiska, jak i na innych listach oficjalnie
zgłoszonych do Komisji Europejskiej (Shadow List). Zakaz odnoszący się do
obszarów projektowanych obowiązuje do czasu odmowy ich zatwierdzenia albo do
czasu zatwierdzenia tych obszarów przez Komisję Europejską jako obszary Natura
2000, a następnie ich wyznaczenia przez Ministra Środowiska w drodze
rozporządzenia.
Druga bardzo ważna zasada odnoszącą się do obszarów Natura 2000 mówi, iż
projekty planów ochrony i projekty zmian do przyjętych planów oraz planowane
przedsięwzięcia, które nie są bezpośrednio związane z ochroną obszarów Natura
2000 lub projektowanych obszarów Natura 2000, ani też nie wynikają z potrzeb tej
ochrony, a które mogą znacząco oddziaływać na te obszary, wymagają
przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, czyli
sprawdzenia rodzaju i skali zagrożenia, jakie mogą wywołać te działania. Obowiązek
ten wynika z zapisów ustawy o ochronie przyrody, ale zasady takiego postępowania
określone zostały w ustawie z dnia 3.10.2008 r. o udostępnieniu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko ( Dz.U.Nr 199, poz 1227 z 2008 r., z późn.
zm.) Bardzo istotne jest bowiem, by na obszary Natura 2000 nie wprowadzać
nowych zagrożeń, nie uruchamiać żadnej uciążliwej dla środowiska działalności.
Ochrona siedlisk i gatunków nie jest zależna wyłącznie od typowych działań
z dziedziny ochrony przyrody, a więc działań bezpośrednio nakierowanych na
ochronę tych walorów przyrodniczych, choć są one bardzo ważne, ale w dużym
42
stopniu od sposobów gospodarowania na tych obszarach. Bardzo istotne dla
ochrony tych walorów jest uwzględnianie w gospodarce rolnej, leśnej, wodnej,
rybackiej potrzeb ochrony tych walorów, między innymi poprzez prowadzenie działań
gospodarczych w tych dziedzinach metodami sprzyjającymi ochronie siedlisk
i gatunków uznanych za ważne dla całej Europy i poprzez niedopuszczanie do
nadmiernej intensyfikacji działań w tych dziedzinach.
Najważniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny
oddziaływania na środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków,
dla których utworzono obszar Natura 2000. Działania ochronne winny uwzględniać
wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne danego
obszaru Natura 2000.
Krajowa sieć ekologiczna ECONET-POLSKA
Obszar miasta znajduje się w klasyfikacji Europejskiej Sieci Ekologicznej
ECONET. Krajowa sieć ekologiczna ECONET-POLSKA jest wielkoprzestrzennym
systemem obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem
przyrodniczym i reprezentatywnych dla różnych regionów przyrodniczych kraju,
wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniają
ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu.
Sieć ECONET-POLSKA składa się z obszarów węzłowych i łączących je korytarzy
ekologicznych, wyznaczonych na podstawie takich kryteriów, jak naturalność,
różnorodność, reprezentatywność, rzadkość i wielkość.
Pomniki przyrody
Na terenie Miasta Tomaszów Lubelski tą formą ochrony objęte są pojedyncze
drzewa oraz grupy drzew.
Zagrożenia
Oddziaływanie człowieka powoduje negatywne zjawiska w środowisku naturalnym
w wyniku:
- braku dostatecznej infrastruktury turystycznej,
- „dzikie zagospodarowanie” pod kątem turystycznym obszarów cennych
przyrodniczo,
- niszczenie obszarów cennych przyrodniczo w wyniku niezorganizowanej
turystyki,
- przekształcenie terenu w wyniku eksploatacji złóż naturalnych,
- przekształcenie naturalnych zbiorowisk roślinnych (lasów, łąk) na grunty orne
wykorzystywane w produkcji rolnej,
- przekształcenie dolin cieków wodnych powodujące zmiany w stosunkach
glebowo –wodnych i osuszanie terenów a tym samym obniżanie poziomu wód
podziemnych,
- zanieczyszczenie środowiska, a zwłaszcza wód odprowadzaniem nie
oczyszczonych ścieków,
- zanieczyszczenie środowiska, a szczególnie lasów i nieużytków odpadami
(tzw. dzikie wysypiska śmieci).
43
Strategia działania:
- kompleksowe
planowanie
przestrzenne
uwzględniające
racjonalne
gospodarowanie w obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych,
- kompleksowa koncepcja eksploatacji kopalin naturalnych i zagospodarowania
terenów powydobywczych,
- zapewnienie warunków w zakresie infrastruktury w obszarach wzmożonego
ruchu turystycznego,
właściwe kształtowanie granic polno-leśnych (zalesianie terenów o spadkach
> 15% i nieużytków),
- podnoszeniu odporności ekosystemów leśnych z uwzględnieniem wymogów
obowiązujących w lasach ochronnych,
wykorzystanie kompensacji przyrodniczej jako narzędzia niezbędnego do
równoważenia rozwoju gospodarczego,
- ochrona gatunkowa roślin i zwierząt oraz siedlisk, które są chronione lub
zagrożone wyginięciem,
- zabezpieczenie cennych przyrodniczo obszarów,
- utrzymanie różnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków,
- wzmocnienie znaczenia ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej
w planowaniu przestrzennym,
- prowadzenie szkoleń i edukacji (formalnej i nieformalnej) w zakresie ochrony
przyrody i różnorodności biologicznej.
Ochrona pomników przyrody poprzez zakaz:
• pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin,
• zanieczyszczania terenu i wzniecania ognia w pobliżu pomników,
• wydobywania skał i minerałów,
• zmiany stosunków wodnych oraz obudowywania źródeł,
• niszczenia gleby lub zmiany sposobu jej użytkowania,
• umieszczania tablic, napisów i innych znaków nie związanych z ochroną.
System przyrodniczy miasta.
System przyrodniczy miasta ma charakter pasmowo-wyspowy. Głównymi
elementami składowymi są doliny rzeczne i lasy. Dolina Sołokiji jest osią
hydrologiczną i ekologiczną systemu przyrodniczego miasta oraz korytarzem
ekologicznym w sieci krajowej ECONET PL.
Korytarze dolinne przecinają poprzecznie drogi publiczne ograniczając ich
drożność. Ponadto w/w korytarze znajdują się pod silną presją antropogeniczną ze
względu na miejscami obustronną zabudowę obrzeży dolin oraz zabudowy w dnie
doliny. Niekorzystne jest również użytkowanie orne gruntów w dolinie oraz
użytkowanie pod ogródki działkowe. Przekształcenie stosunków wodnych związane
jest również z ochroną przeciwpowodziową.
Ekosystemy leśne, pełniące funkcje obszaru węzłowego są również pod znaczną
presją antropogeniczną. Ekosystemy wodne to rzeki, rowy melioracyjne, źródliska,
stawy oraz liczne oczka wodne i tzw. wymoki. Największe znaczenie ma ekosystem
rzeczny Sołokiji. Ekosystemy rzeczne miejscowo są pod presją antropogeniczną
(powierzchniowy spływ zanieczyszczeń z terenów osadniczych oraz spłukiwanie
przez wody opadowe nawozów i środków chemicznej ochrony roślin z pól).
Ekosystemy łąkowo-torfowiskowe w dolinach rzek mogą być zagrożone na skutek
przeznaczania terenów pod zabudowę lub tereny sportowo-rekreacyjne oraz
44
w wyniku sukcesji naturalnej w kierunku zbiorowisk zaroślowych i leśnych
w przypadku zaprzestania gospodarczego łąk, zalesiania, zamiany na grunty orne lub
plantacje wierzbowe. Innym zagrożeniem jest potencjalna eksploatacja torfu lub
lokalizacja zbiorników wodnych w miejscu torfowisk /naturalne zbiorniki retencyjne/.
Zagrożenia.
Zagrożeniem dla stanu i drożności systemu przyrodniczego gminy jest wzrost
antropopresji, a mianowicie:
• wprowadzanie terenów budowlanych w obszary powiązań ogniw systemu
przyrodniczego, zabudowa wylotów wąwozów i suchych dolin,
• wzrost natężenia ruchu na drogach publicznych ,
• przeznaczanie lasów na cele nieleśne,
• konserwacja rzek i urządzeń melioracji szczegółowych oraz przeciwpowodziowych
nie uwzględniająca dostatecznie wymogów ochrony przyrody,
• scalanie gruntów i likwidacja miedz śródpolnych ze zbiorowiskami stepowymi
i zbiorowiskami chwastów,
• lokalizowanie funkcji gospodarczych mogących znacząco oddziaływać na
środowisko,
• niedostatki infrastruktury technicznej i komunalnej.
Możliwości ograniczenia zagrożeń.
Zagrożenia dla stanu i drożności systemu przyrodniczego miasta mogą być
minimalizowane poprzez odpowiednie działania planistyczne, kompensacyjne
i renaturyzacyjne, a mianowicie:
• uwzględnienie zagrożenia powodziowego w dolinie Sołokiji i podejmowanie
ustaleń w zakresie ograniczania zabudowy,
• odstąpienie od zabudowy istniejących luk w zabudowie lub dogęszczania
istniejącej zabudowy w miejscach powiązań systemu przyrodniczego miasta,
• wzmocnienie systemu przyrodniczego poprzez zalesienia gruntów i zadrzewień
śródpolnych,
• ochrona dolin rzecznych przed spływem nadmiaru nawozów i środków
chemicznej ochrony roślin poprzez kształtowanie zadrzewień na granicy pól
uprawnych i dolin, hamujących spływ powierzchniowy,
• realizacja przepustów ekologicznych w obszarze systemu przyrodniczego
w trakcie modernizacji lub budowy nowych odcinków dróg publicznych,
• renaturyzacja dolin rzecznych /odbudowa roślinności dolinowej, w tym lasów
łęgowych, utworzenie zatok porośniętych roślinnością wodno-błotną w brzegach
w końcowych odcinkach rowów odprowadzających wodę do rzeki z użytków
rolnych /filtr zatrzymujący związki azotu i fosforu/, złagodzenie nachylenia skarp
brzegowych, urozmaicenie biegu rzeki, odtworzenie zróżnicowania układu
pionowego rzeki, tworzenie małych akwenów na terenach zalewowych
i w korycie, tworzenie stref ekotonów /pasów roślinności brzegowej na granicy pól
i użytków zielonych w dolinie zabezpieczających przed dopływem nawozów
i środków chemicznej ochrony roślin spłukiwanych przez wody opadowe itp./
• popularyzacja energii ze źródeł odnawialnych.
Konieczna jest również realizacja zbiorowych systemów odprowadzania i
oczyszczania ścieków, gospodarka odpadami zgodna z regulaminem utrzymania
czystości i porządku na terenie Miasta Tomaszów Lubelski.
Cele i zadania bedą realizowane w zakresie nie oddziaływującym znacząco
negatywnie na obszary Natura 200 i powiązane z nimi elementy systemu
przyrodniczego miasta
45
8.1.2 Lasy.
Zwiększenie lesistości miasta oraz
wielofunkcyjnej gospodarki leśnej
rozwijanie
trwale
zrównoważonej,
Powyższy cel jest spójny z „Programem ochrony środowiska województwa
lubelskiego na lata 2008-2011 z perspektywa do roku 2015” oraz polityką
ekologiczną Państwa.
Lasy stanowią 9% powierzchni miasta, odgrywają znaczącą rolę w strukturze
przyrodniczej regionu, są ważnym ogniwem łączącym główne komponenty
środowiska przyrodniczego oraz stanowią cenny składnik wszystkich form ochrony
przyrody i krajobrazu. Ponadto obszary leśne spełniają funkcje: ochronne, społeczne
i rekreacyjne.
Lasy stanowią ważny element infrastruktury gminy w wymiarze ekonomicznym
i ekologicznym. Stanowią niezbędny, jeśli nie główny czynnik równowagi
ekologicznej i siedlisko większości dzikich gatunków roślin i zwierząt oraz
stanowiąc różnorodność biologiczną gminy.
Lasy spełniają funkcje:
•
•
•
ekologiczne (ochronne) i mają istotne znaczenie gospodarcze i społeczne,
powodują retencję i stabilizację warunków wodnych, zmniejszają zagrożenie
powodziowe, łagodzą okresowe niedobory wód, regulują klimat oraz
poprawiają warunki zdrowotne społeczeństwa poprzez redukcję zanieczyszczeń
powietrza,
produkcyjne - są odnawialnym surowcem ekologicznym (produkcja
drewna), warunkują rozwój wielu branż gospodarki i mają wpływ na
zmniejszenie efektu cieplarnianego (akumulacja węgla atmosferycznego),
społeczne - zapewniają miejsca pracy w sektorze leśnym i poza nim,
stanowią teren wypoczynku, turystyki i rekreacji zdrowia człowieka a także
służą rozwojowi kultury i edukacji ekologicznej.
Polityka leśna (zrównoważona) zakłada odejście od surowcowego modelu
gospodarowania w kierunku rozwijania zrównoważonej wielofunkcyjnej gospodarki
leśnej, której podstawowym elementem jest także ochrona różnorodności
biologicznej w lasach i wytycza cele:
1. Stałe powiększanie zasobów leśnych.
2. Kształtowanie lasu wielofunkcyjnego - poprawa funkcji wodochronnej,
klimatotwórczej i glebochronnej.
3. Zachowanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych.
4. Ochrona i powiększanie biologicznej różnorodności lasów na poziomie
genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym.
5. Zapewnienie lasom i zadrzewieniem właściwego znaczenia w planowaniu
przestrzennym miasta, w tym kształtowaniu granicy polno - leśnej i w ochronie
krajobrazu.
6. Utrzymywania funkcji lasów.
46
7. Poprawa stanu i produkcyjności lasów prywatnych.
8. Użytkowania lasów zgodnie z zasadami przyrody (drewno, runo leśne, zwierzyna
oraz techniki i technologii prac leśnych).
9. Wdrażanie monitoringu stanu lasów wzmacnianie funkcji lasów (komunikacja
społeczna i edukacja).
Główne zasady doskonalenia gospodarki leśnej oparte na podstawach
ekologicznych zalecają działania na rzecz:
1. Wprowadzania
gatunków
i
wzbogacania
przestrzennej
struktury
drzewostanów w dostosowaniu do miejscowych warunków glebowo - wodnych
i klimatycznych,
2. Zwiększenie lesistości w gminie poprzez zalesienie gruntów porolnych,
nieużytków, terenów zdegradowanych porekultywacyjnych itp.,
3. Ograniczanie wielkości zrębów zupełnych,
4. Preferowanie naturalnych metod ochrony lasów,
5. Uzupełnianie funkcji lasów poprzez prowadzenie zadrzewień ciągów
komunikacyjnych, obiektów i urządzeń celem tworzenia naturalnych stref
ochrony w tym wiatrochronnych,
6. Prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa oraz wśród właścicieli lasów
prywatnych,
7. Utrzymywanie w stałej aktualności planów urządzeniowych lasów (obrębów)
dla prowadzenia planowej gospodarki w lasach prywatnych,
8. Sprawowanie nadzoru nad gospodarką leśną właścicieli prywatnych w ramach
wypracowanego systemu.
Najważniejsze problemy:
1. Duże zaśmiecanie terenów leśnych.
2. Nadmierne wyręby w lasach prywatnych.
3. Konflikt pomiędzy ochroną przyrody a formami i intensywnością użytkowania
zasobów leśnych, grożący utratą przez lasy walorów naturalnych.
Nawiązując do Programu woj. lubelskiego, podstawą działań w gospodarce leśnej na
terenie gminy jest racjonalne użytkowanie zasobów leśnych poprzez kształtowanie
właściwej struktury lasów (gatunkowej i wiekowej) i ich wykorzystania gospodarczego
w sposób zapewniający zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej
produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego.
W „Programie ochrony środowiska …” największe znaczenie mają działania
związane z ochroną różnorodności biologicznej, zwłaszcza w lasach prywatnych,
poprzez ochronę najwartościowszych populacji drzew leśnych, przebudowę
drzewostanów pod kątem ich zgodności z siedliskiem, zwiększanie odporności na
szkodliwe emisje przemysłowe.
Podstawowym i najważniejszym celem jest uzyskanie drzewostanów o najlepszych
cechach genetycznych i jakościowych, odpornych na działanie czynników
biotycznych (owady, grzyby) i abiotycznych (wiatry, zanieczyszczenia powietrza, itp.).
Dotychczasowe tempo zalesień w gminie nie gwarantuje osiągnięcia założonych
wskaźników.
Dla doskonalenia procesu włączenia społeczeństwa w zagadnienie gospodarki leśnej
należy kontynuować edukację leśną i zintensyfikować współpracę z pozarządowymi
organizacjami.
47
Najważniejsze kierunki działań na lata 2012-2015 to:
1. Ujmowanie w opracowywanych miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego gruntów do zalesień, z uwzględnieniem uwarunkowań
przyrodniczo-krajobrazowych.
2. Zalesianie nowych terenów z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczokrajobrazowych
3. Zwiększenie powierzchni lasów ochronnych na terenach lasów prywatnych.
4. Systematyczna zmiana struktury wiekowej i składu gatunkowego drzewostanów,
w celu dostosowania ich do charakteru siedliska i zwiększenia różnorodności
genetycznej i biologicznej biocenoz leśnych.
5. Prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju przez nadleśnictwa
(tworzenie izb przyrodniczych, leśnych ścieżek dydaktycznych).
6. Ochrona różnorodności biologicznej w lasach prywatnych.
W celu zrealizowania przedstawionych wyżej kierunków należy:
- opracować program zwiększania lesistości gminy. W programie tym działania
związane z zabezpieczeniem przyszłych obszarów leśnych pod względem
przeciwpożarowym, szczególnie na prywatnej własności leśnej (poprzez budowę
dróg i zbiorników pożarowych) należy traktować na równi z działaniami
merytorycznymi związanymi z zalesieniami,
- uznać lasy jako jeden z najistotniejszych elementów przestrzeni gminy co winno
znaleźć
odzwierciedlenie
w
miejscowych
planach
zagospodarowania
przestrzennego,
8.1.3. Wody powierzchniowe i podziemne.
Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych na
obszarze miasta.
Cel ten jest zgodny z zapisami ustawy Prawa wodne, Polityką ekologiczną Państwa
oraz „Programem ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2008-2011
z perspektywa do roku 2015”. Jedną z podstawowych zasad w gospodarce wodnej
jest niedopuszczenie do wystąpienia możliwego do uniknięcia pogorszenia
ekologicznego funkcji wód oraz pogorszenia stanu ekosystemów lądowych i terenów
podmokłych.
Ogólne zasady gospodarowania przestrzennego w odniesieniu do jakości wód
powinny zmierzać do uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, eliminacji ognisk
zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych, racjonalnego stosowania
nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin.
Stan wyjściowy.
Główną rzeką płynącą przez teren Miasta Tomaszów Lubelski jest Sołokija.
Wody Sołokiji monitorowane w 2010 r. w punkcie pomiarowym w Wierzbicy /wg
klasyfikacji 5-stopniowej stan - potencjał ekologiczny/ – zakwalifikowano do
drugiego stopnia jakości – umiarkowany stan/ potencjał ekologiczny.
48
Rzeka Sołokija jest narażona w swoim górnym biegu na znaczne ładunki
zanieczyszczeń w wyniku:
- odprowadzanie ścieków oczyszczonych z oczyszczalni miejskiej. Modernizacja
miejskiej oczyszczalni ścieków przyczyniła się do ponad 90-procentowego
zmniejszenia ładunków zanieczyszczeń, co sprzyja poprawie jakości wód Sołokiji,
-spływy powierzchniowe z pól niosą znaczne ilości niewykorzystanych przez rośliny
nawozów oraz resztki herbicydów i pestycydów.
-spływy wód opadowych zbierających zanieczyszczenia z tras komunikacyjnych.
Udokumentowane zbiorniki wód podziemnych i ujęcia wód podziemnych.
•
udokumentowany Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 407 Niecka
Lubelska (Chełm- Zamość),
Szczegółowe warunki i sposoby ochrony GZWP Nr 407 będą określone
w warunkach korzystania z wód regionu wodnego oraz w warunkach korzystania
z wód zlewni Bug ustalanych w drodze rozporządzenia przez dyrektora
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej do czasu wydania rozporządzenia nie
powinny być lokalizowane i podejmowane działania negatywnie oddziałujące na ilość
i jakość wód podziemnych piętra kredowego.
Ochrona ujęć wód podziemnych podlega na tworzeniu stref ochrony
bezpośredniej i pośredniej ujęć. Strefy ochrony bezpośredniej obejmują z reguły teren
w promieniu 8-10 m od ujęcia. Ustanawiane są przez organ właściwy do wydawania
pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód podziemnych. Strefa ochrony
bezpośredniej ujęć wód podziemnych podlega ogrodzeniu i odpowiedniemu
oznakowaniu. W jej obszarze zabronione jest użytkowanie gruntów do celów
niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Ponadto należy: odprowadzać wody
opadowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących
do poboru wody, zagospodarować teren zielenią, odprowadzać poza granice terenu
ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych, przeznaczonych do użytku
osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody, ograniczyć
do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń
służących do poboru wody.
Ochrona planistyczna i prawna w granicach potencjalnych stref ochrony
bezpośredniej oraz odpowiednie zabezpieczenie otworu studziennego obowiązuje też
w przypadku istniejących ujęć o ustalonych zasobach eksploatacyjnych,
pozostawionych za zgodą administracji geologicznej jako ujęcia awaryjne lub
wyłączone z eksploatacji. Likwidacja zbędnego ujęcia może nastąpić w trybie
przepisów Prawa geologicznego i górniczego.
Ujęcia indywidualne, wykonane w ramach zwykłego korzystania z wody podlegają
ochronie na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne oraz przepisów
wykonawczych do ustawy Prawo budowlane.
Strefa ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych obejmuje obszar zasilania ujęcia
wody, jeżeli czas przepływu wody od granicy obszaru zasilania do ujęcia jest dłuższy
niż 25 lat, strefa powinna obejmować obszar wyznaczony 25-letnim czasem
wymiany wody w warstwie wodonośnej. W/w strefę ustanawia w drodze
rozporządzenia dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, wprowadzając
niezbędne zakazy określone w art. 55 ustawy Prawo wodne. Dla ujęcia komunalnego
wód kredowych dla miasta Tomaszów Lubelski nie wyznaczono strefy ochrony
pośredniej, ze względu na dostatecznie korzystne warunki hydrogeologiczne.
49
Zagrożenia dla wód powierzchniowych i podziemnych.
Na terenie Tomaszowa Lubelskiego jak i innych terenach kraju występują
zagrożenia jakościowe i ilościowe wód podziemnych, zarówno czwartorzędowych jak
i kredowych. Zagrożenia jakościowe wiążą się z takimi brakami infrastruktury
technicznej jak:
• na części terenów osadniczych brak zbiorowych systemów odprowadzania
ścieków,
• przypadki nieszczelności zbiorników ściekowych na terenach gdzie brak
zbiorowych systemów odprowadzania ścieków,
• niewłaściwe rolnicze użytkowanie ścieków, w szczególności gnojowicy /na stromych
stokach, w dolinach rzek, w obszarze wychodni wodonośca, na glebę bez pokrywy
roślinnej/,
• pryzmowanie obornika i kiszonek na nieuszczelnionym podłożu,
• spływ ścieków nieoczyszczonych zawierających ropopochodne i metale ciężkie
/z dróg do rowów przydrożnych i infiltracja w głąb lub odprowadzenie do rowów
melioracyjnych,
• infiltracja w głąb i spływ do wód powierzchniowych soli używanej przez zarządy
dróg do zwalczania zimowej śliskości jezdni,
• niewłaściwe stosowanie nawozów i środków chemicznej ochrony roślin.
• Ochrona przed antropopresją doliny Sołokiji oraz ochrona rozległych torfowisk
dolinnych /naturalne zbiorniki retencyjne/,
• Zwiększenie retencji powierzchniowej i podziemnej poprzez retencję wód oraz
zwiększanie lesistości lub kształtowanie zadrzewień,
• Likwidacja strat wody na sieciach wodociągowych,
• Racjonalizacja zużycia wody, zmniejszenie wodochłonności sektora komunalnego
i przemysłowego,
• Budowa systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków
obejmującego wszystkie tereny osadnicze,
• Budowa płyt obornikowych i zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach
prowadzących bez-ściółkową hodowlę zwierząt,
• Wykluczenie składowania soli, nawozów i innych środków chemicznych
bezpośrednio na powierzchni ziemi,
• Wykluczenie pryzmowania kiszonek bezpośrednio na powierzchni ziemi,
• Likwidacja studni kopanych w zwodociągowanych terenach osadniczych
z pozostawieniem niektórych jako awaryjnych źródeł zaopatrzenia w wodę pod
warunkiem zabezpieczenia w sposób uniemożliwiający skażenie warstwy
wodonośnej,
• Zwiększenie zdolności samooczyszczania się wód powierzchniowych w dolinach
rzek poprzez odpowiednie kształtowanie stosunków wodnych i biocenotycznych.
Ze względu na lokalny brak nadkładu czwartorzędowego nad wodonoścem
GZWP Nr 407 lub jego nieciągłość występowania i znaczną przepuszczalność nie
powinny być kontynuowane lub podejmowane działania, które stwarzają zagrożenia
dla wód podziemnych.
W przypadku realizacji przydomowych oczyszczalni na tym terenie powinno
być przeprowadzone rozpoznanie warunków gruntowo wodnych.
50
Zgodnie z art. 39 ustawy - Prawo wodne zabrania się wprowadzania ścieków do
ziemi, m.in.:
•
•
•
jeżeli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi z istniejących form
ochrony przyrody, utworzonych stref ochrony zwierząt łownych albo ostoi na
podstawie ustawy o ochronie przyrody, a także stref ochronnych oraz
obszarów ochronnych ustanowionych na podstawie ustawy - Prawo wodne;
jeżeli stopień oczyszczania ścieków lub miąższość utworów skalnych nad
zwierciadłem wód podziemnych nie stanowi zabezpieczenia tych wód przed
zanieczyszczeniem;
w odległości mniejszej niż 1 kilometr od granic kąpielisk oraz plaż publicznych
nad wodami.
Najważniejszym kryterium lokalizacji oczyszczalni jest odległość ochronna od wody
gruntowej i ujęć wodnych.
Odległość ochronną od wody gruntowej definiuje się jako mierzoną w pionie
odległość między źródłem zanieczyszczeń (poziom drenażu) a zwierciadłem wody
gruntowej i powinna być ona ustalana indywidualnie dla rodzaju warstwy izolującej.
Analiza
spełnienia
celów
środowiskowych
wód
powierzchniowych
i podziemnych określonych w Ramowej Dyrektywie Wodnej, dziale III ustawy
Prawo wodne oraz Planie gospodarowania wodami w obszarze dorzecza Wisły
(MP.2011, nr 49, poz. 549).
Program Ochrony Środowiska realizowany będzie na obszarze Zbiornika Wód
Podziemnych GZWP 407 oraz w zlewni rzeki Sołokiji.
Zasoby kredowego zbiornika wód podziemnych GZWP Nr 407 Niecka -Lubelska
/Chełm-Zamość/ zostały uznane za strategiczne zasoby naturalne Lubelszczyzny
decydujące o możliwościach jej rozwoju gospodarczego (Plan zagospodarowania
przestrzennego województwa lubelskiego 2002 r.).
Cele dla ochrony wód podziemnych i powierzchniowych wynikające z Prawa
wodnego.
- unikać niekorzystnych zmian ich stanu ilościowego i chemicznego,
- odwrócić znaczące i utrzymujące się tendencje wzrostowe zanieczyszczenia
powstałego w wyniku działalności człowieka,
- zapewnić równowagę pomiędzy poborem i zasilaniem wód podziemnych,
- zachować lub osiągnąć dobry stan ilościowy i chemiczny,
Do planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko przewidzianego do realizacji w obecnej edycji Programu ochrony
środowiska zalicza się Obwodnica Wschodnia Tomaszowa. Na etapie uzyskania
uregulowań prawnych w zakresie jej realizacji prowadzone było postępowanie
w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, zakończone decyzją środowiskową.
Planowane przedsięwzięcie nie będzie źródłem znaczącego niekorzystnego
oddziaływania na gleby i wody podziemne.
Przedsięwzięcie nie posiada charakteru wodochłonnego.
51
Tomaszów Lubelski znajduje się w w obrębie Jednolitej Części Wód Podziemnych
PLGW2300107. Stan ilościowy i chemiczny JCWPd ocenia się jako dobry. Celem
środowiskowym jest utrzymanie dobrego stanu, który jest zagrożony, ze względu na
znaczący pobór wody z poziomu kredowego przez ujęcia aglomeracji lubelskiej.
Ponadto przepisy art. 39 PW zabraniają wprowadzania ścieków:
a/bezpośrednio do wód podziemnych,
b/do wód:
- powierzchniowych, jeżeli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi
z istnienia form ochrony przyrody, utworzonych stref ochrony zwierząt łownych
albo ostoi na podstawie ustawy o ochronie przyrody, a także stref ochronnych
ujęć wody i obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych,
- powierzchniowych w obrębie kąpielisk, plaż publicznych nad wodami oraz
w i odległości mniejszej niż 1 km od ich granic,
- stojących,
- jezior oraz ich dopływów, jeżeli czas dopływu ścieków do jezior byłby krótszy
niż 24 godziny,
c/ do ziemi :
- jeżeli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi z istniejących form
ochrony przyrody, utworzonych stref ochrony zwierząt łownych albo ostoi
ustanowionych , na podstawie ustawy o ochronie przyrody oraz obszarów stref
ochronnych ujęć wody i obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych,
- zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego.
W związku z realizacją Programu nie występuje wprowadzanie ścieków do wód
podziemnych, wód powierzchniowych oraz do ziemi. Przewidywane jest
doskonalenie dotychczasowych form korzystania ze środowiska w tym korzystania
z wód.
W związku z planowanymi przedsięwzięciami nie przewiduje się szczególnego
korzystania z wód w rozumieniu ustawy Prawo wodne
Tomaszów Lubelski znajduje się w obrębie Jednolitej Części Wód Powierzchniowych
rzeki Sołokiji od źródeł do granic RP (kod PRLW20000726614591), która w „Planie
gospodarowania wodami w obszarze dorzecza Wisły (MP.2011, nr 49, poz. 549)
zakwalifikowana została jako naturalna część wód o złym stanie. Celem
środowiskowym jest osiągnięcie dobrego stanu. W ocenie ryzyka osiągnięcie celów
środowiskowych jest zagrożone, ze względu na wpływ działalności antropogenicznej.
Generuje to konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych
ze względu na brak rozwiązań technicznych możliwych do zastosowania w celu
poprawy stanu JCW
8.1.4. Stan zanieczyszczenia powietrza
Osiągnięcie stanu powietrza, który nie będzie zagrażał zdrowiu ludzi
i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości
powietrza i norm emisyjnych.
Cel ten jest zgodny z zapisami „polityki ekologicznej Państwa na lata 2009-2012
z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016.
52
Stan wyjściowy
Miasto zaopatruje się w energię cieplną z kotłowni lokalnych. W osiedlach domów
wielorodzinnych znajdują się lokalne kotłownie gazowe. Pozostałe gospodarstwa
domowe korzystają z własnych systemów grzewczych. Są to piece na gaz oraz na
paliwa stałe: węgiel, koks i drewno.
Większość obszaru miasta posiada dostęp do gazu ziemnego. Z sieci korzysta ok.
90,0% mieszkańców miasta.
O stopniu wykorzystania gazu ziemnego decyduje nie jego dostępność a struktura
cen nośników energii cieplnej. Pomimo dostępu do gazu powszechnie funkcjonują
lokalne kotłownie węglowe oraz kotłownie indywidualne na paliwa stałe w zabudowie
jednorodzinnej, zagrodowej i usługowej.
Obecnie zwiększa się zainteresowanie niekonwencjonalnymi źródłami energii,
głównie konwektorami słonecznymi. Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych
Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego (Biuro Planowania Przestrzennego
w Lublinie 2006r.) wyklucza lokalizację zawodowej energetyki wiatrowej w granicach
administracyjnych miast. Możliwe jest jednak lokalizowanie małych obiektów do
zasilania pojedynczych obiektów lub zespołów obiektów małymi elektrowniami
świderkowymi montowanymi około 5 m nad dachem lub na konstrukcji wolnostojącej
wysokości około 25m.
Przy obecnej infrastrukturze i dostępności paliw czystość powietrza poprawiać się
będzie w miarę modernizacji systemów grzewczych i zastępowania węgla
kamiennego paliwami niskoemisyjnymi. Radykalne zmniejszenie zanieczyszczeń
w powietrzu nastąpi z chwilą przejścia na gaz ziemny. Zależy to jednak głównie od
struktury cen nośników energii.
Zagrożenia.
• brak w obszarach o niskim stopniu urbanizacji scentralizowanych źródeł ciepła.
• zwiększanie się liczby emitorów niskich w wyniku rozwoju budownictwa
mieszkaniowego i usługowego i brak wyposażenia małych kotłowni w urządzenia
oczyszczające powietrze.,
• niekorzystna struktura cen nośników energii cieplnej, co zmniejsza
wykorzystywanie gazu ziemnego do celów grzewczych na rzecz węgla
kamiennego, który w procesie spalania uwalnia do powietrza 67 razy więcej
zanieczyszczeń.
• przestarzałe systemy grzewcze,
• niedostateczna termoizolacja znacznej części budynków,
• znaczna energochłonność sektora przemysłowego i usługowego.
• Popularyzacja energii ze źródeł odnawialnych,- energia słoneczna (ogniwa
fotowoltaiczne, kolektory słoneczne ),
• Modernizacja systemów grzewczych i docieplenie budynków,
• Zmniejszanie energochłonności sektora komunalnego, rolniczego i przemysłowousługowego,
• Poprawa struktury biocenotycznej obszaru i zdolności pochłaniania dwutlenku
węgla przez zbiorowiska roślinne, szczególnie leśne,
• Odtwarzanie zadrzewień przydrożnych oraz tworzenie enklaw zieleni publicznej
w obszarach zabudowanych.
53
8.1.5. Stan akustyczny środowiska
Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców miasta ponadnormatywnym hałasem,
zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego.
Cel ten jest zgodny z celem Polityki ekologicznej Państwa, jak również celem
„Programu ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2008-2011”
Problem zagrożenia emisją hałasu należy integrować z aspektami planowania
przestrzennego.
Stan wyjściowy
Hałas jest czynnikiem w znacznym stopniu wpływającym na jakość warunków
zamieszkania i wypoczynku człowieka. W świetle definicji, ustawy Prawo ochrony
środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku /Dz. U. z 2008 r, Nr 25, poz. 150- jednolity
tekst z późniejszymi zmianami), hałas są to dźwięki o częstotliwości od 16 Hz do
16 kHz, które należy traktować jako zanieczyszczenie energetyczne środowiska
i dlatego należy przyjmować takie same ogólne zasady, obowiązki i formy
postępowań związanych z hałasem, jak w pozostałych dziedzinach ochrony
środowiska. Ochrona przed hałasem polega na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej
poziomu dopuszczalnego, a co najwyżej na poziomie tego hałasu oraz zmniejszenie
hałasu, co najmniej do poziomu dopuszczalnego, gdy został on przekroczony.
Działania te mają na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego
środowiska. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku określa rozporządzenie
Ministra Środowiska, z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (Dz. U.2007r. Nr 120, poz. 826).
Do terenów chronionych przed nadmiernym hałasem należą tereny zabudowy
jednorodzinnej i wielorodzinnej, zabudowy zagrodowej, tereny związane
z wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, domy opieki, szpitale, tereny ochrony
uzdrowiskowej oraz tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. Zasięg i rodzaj terenów
chronionych przed hałasem określa się w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego /art. 113 i 114 Prawa ochrony środowiska/.
Państwowy Zakład Higieny, na podstawie ankiet, opracował także subiektywną
skalę uciążliwości hałasu, którą wykorzystuje się skalę pomocniczą /w stosunku do
norm wynikających przepisów prawa/ przy ocenie klimatu akustycznego. Najbardziej
rozpowszechniony jest hałas komunikacyjny. Znaczny wpływ na utrzymanie klimatu
akustycznego ma hałas sąsiedzki, osiedlowy a także hałas przemysłowy. Dlatego
grupą najbardziej narażoną na hałas są mieszkańcy dużych miast oraz miejscowości
położonych wzdłuż ruchliwych tras komunikacyjnych i w pobliżu niektórych obiektów
przemysłowych. Hałas drogowy jest głównym źródłem zakłóceń środowiska
akustycznego. Poziom hałasu komunikacyjnego zależy zarówno od czynników, takich
jak natężenie ruchu, prędkość pojazdów, ich stan techniczny czy rodzaj i stan
nawierzchni, po której poruszają się owe pojazdy, jak i od rodzaju otaczającej
zabudowy.
Klimat akustyczny w obszarze Tomaszowa Lubelskiego kształtowany jest głównie
przez hałas komunikacyjny drogowy z drogi krajowej nr 17 oraz lokalnie przez hałas
kolejowy, przemysłowy i usługowy. Miejscowe uciążliwości stwarzane są okresowo
przez obiekty produkcyjne i usługowe zlokalizowane w sąsiedztwie terenów
o zabudowie mieszkaniowej. Prowadzone w roku 2010 pomiary hałasu
komunikacyjnego przy drodze krajowej Nr 17, oraz drodze wojewódzkiej ( ul.
54
Łaszczowiecka) wykazywały istotne przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu
w granicach 15,2 dB dla pory nocy i 8,9 dB dla pory dnia przy drodze nr 17 oraz
odpowiednio 8,5 dB i 10,1 dB przy ul. Łaszczowieckiej.
Najbardziej uciążliwymi dla środowiska źródłami hałasu poza hałasem
komunikacyjnym są różnego rodzaju urządzenia tj.: urządzenia chłodnicze,
sprężarkownie, maszyny i urządzenia stolarskie, instalacje wentylacji ogólnej i
odpylającej,
urządzenia
nagłaśniające,
myjnie.
Oddziaływanie
hałasu
przemysłowego ma charakter lokalny. W przypadku Tomaszowa nie występują
większe zagrożenia hałasem przemysłowym terenów mieszkalnictwa.
Najbardziej uciążliwymi dla środowiska źródłami hałasu poza hałasem
komunikacyjnym są różnego rodzaju urządzenia tj.: urządzenia chłodnicze,
sprężarkownie, maszyny i urządzenia stolarskie, instalacje wentylacji ogólnej
i odpylającej, urządzenia nagłaśniające, myjnie. Oddziaływanie hałasu
przemysłowego ma charakter lokalny. W przypadku Tomaszowa nie występują
większe zagrożenia hałasem przemysłowym terenów mieszkalnictwa.
Zagrożenia.
Przy systematycznie postępującym rozwoju motoryzacji oraz braku możliwości
utrzymania lub podniesienia standardu wszystkich dróg w obszarze miasta
(skierowanie ruchu tranzytowego poza miasto) mogą być miejscowo
niedotrzymane standardy akustyczne, zwłaszcza w centrum ośrodka miejskiego,
co oznacza potencjalne pogorszenie stanu środowiska i negatywne oddziaływanie
na zdrowie ludzi.
W celu ograniczenia emisji hałasu przemysłowego i komunikacyjnego na terenie
miasta mogą być stosowane następujące środki:
• budowa obwodnicy Tomaszowa,
• wymiana maszyn i urządzeń na nowe, emitujące mniejsze ilości hałasu,
• zwiększanie izolacyjności akustycznej przegród budowlanych poprzez
zabudowę otworów okiennych lub wymianę stolarki budowlanej,
• utrzymanie stanu technicznego maszyn i urządzeń na wysokim poziomie,
przenoszenie maszyn i urządzeń stolarskich do wnętrza pomieszczeń,
likwidacja tym samym pracy na otwartym powietrzu,
• wyznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
terenów wymagających ochrony przed hałasem (art. 113 i 114 Prawa ochrony
środowiska),
• wyznaczanie minimalnych linii zabudowy dla poszczególnych kategorii dróg
oddzielnie dla obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi /mieszkalne,
użyteczności publicznej, jednokondygnacyjnych, wielokondygnacyjnych,
wymagających specjalnej ochrony oraz pozostałych obiektów budowlanych/
oraz dla linii kolejowej,
• separacja przestrzenna funkcji terenów generujących hałas i terenów
chronionych przed hałasem,
• modernizacja dróg publicznych,
• odtworzenie
zadrzewień
przydrożnych
jako
naturalnych
ekranów
ograniczających rozprzestrzenianie się hałasu, zakładanie zieleni wysokiej
ochronnej przy zakładach przemysłowych i usługowych.
55
8.1.6. Powierzchnia ziemi i gleby.
Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb, ograniczenie negatywnego
oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe oraz
rekultywacja terenów zdegradowanych.
Cel ten jest zgodny z celem Polityki ekologicznej Państwa, jak również celem
„Programu ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2008-2011”.
Podstawowym zadaniem w zakresie ochrony gleb będą działania prewencyjne
(gospodarka rolna przeciwdziałająca erozji gleb, rozwój rolnictwa ekologicznego,
racjonalne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin, planowanie przestrzenne
uwzględniające ochronę gleb).
Stan wyjściowy.
Powierzchnia ziemi jest w różnym stopniu przekształcona przez czynniki
antropogeniczne i naturalne. Do czynników naturalnych należą głównie
zanieczyszczenia: komunalne, przemysłowe, rolnicze, komunikacyjne, erozja wodna
i wietrzna powierzchni ziemi i gleb. Zanieczyszczenie gleb jest potencjalnym
zagrożeniem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych.
Najnowsza „Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego Miasta Tomaszów Lubelski” z 2010 r. stwierdza (str. 25, rozdz. IV.
pkt.1.8): „Na terenie miasta nie występują zagrożenia zalania woda stuletnią,
klęskami żywiołowymi spowodowanymi stanami obsuwaniem się mas ziemnych, ani
narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.”
Stoki doliny Sołokiji i Siwej Doliny są dobrze zabezpieczone przed osuwaniem się,
gdyż na ogół porasta je las.
Czynniki zagrożenia.
Do podstawowych czynników zagrożenia zanieczyszczenia powierzchni ziemi oraz
gleb w obszarze Tomaszowa Lubelskiego należą:
• rolnicze użytkowanie gruntów na znacznym obszarze strefy spływowej do doliny
rzeki Sołokiji powodujące gwałtowny spływ powierzchniowy wód roztopowych
i opadowych,
• przypadki „dzikiego” pozyskiwania surowców naturalnych powodujące
degradację mechaniczną terenów,
• zanieczyszczanie gleb związkami chemicznymi, w tym metalami ciężkimi
w terenach zabudowanych, wzdłuż dróg oraz w obszarach intensywnie
użytkowanych rolniczo /nieprawidłowe dawkowanie nawozów, chemizacja/,
• zanieczyszczanie gleb ściekami bytowymi odprowadzanymi do ziemi
w obszarach osadnictwa nie posiadających systemów kanalizacyjnych,
• zanieczyszczenie gleb odciekami z obornika lub kiszonek pryzmowanych na
nieuszczelnionym podłożu,
• zanieczyszczenia gleb wodami deszczowymi z koron dróg lub terenów
przemysłowych.
56
Zagrożenia powierzchni ziemi i gleb można ograniczyć poprzez:
• zakładanie pasów zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych, na liniach spływu
wód,
• eliminowanie nowej zabudowy na gruntach ornych wyższych klas
bonitacyjnych,
• utrzymanie miedz, wysepek leśnych, wzbogacanie zadrzewień i zakrzywień
śródpolnych,
• zmianę układu pól i dróg dojazdowych do pól na poprzecznostokowy,
• projektowanie ewentualnych scaleń z uwzględnieniem zjawisk erozyjnych oraz
potrzeb ochrony przyrody,
• realizację w gospodarstwach rolnych prowadzących produkcję zwierzęcą,
zgodnie z wymogiem ustawy o nawozach i nawożeniu, płyt obornikowych
i szczelnych zbiorników na gnojowicę o pojemności zabezpieczającej co
najmniej 6- cio miesięczne wytwarzanie gnojowicy.
• rekultywacja i monitorowanie zamkniętego i zrekultywowanego składowiska
odpadów komunalnych przy ul. Łaszczowieckiej oraz likwidacja „dzikich”
wysypisk odpadów,
• renaturyzacja gleb poprzez wapnowanie, nawożenie i odpowiednie procesy
agrotechniczne,
• uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów
wyłączonych z eksploatacji surowców mineralnych,
• przestrzeganie procedur ocen oddziaływania na środowisko dla obiektów
mogących powodować znaczące oddziaływanie na środowisko.
5.1.7. Promieniowanie elektromagnetyczne.
Stała kontrola źródeł pól elektromagnetycznych
Zagrożenie ze strony oddziaływania pól elektromagnetycznych nie jest niepokojącym
problemem miasta, niemniej jednak w celach prewencyjnych konieczna jest
kontynuacja systematycznej kontroli poziomów pól elektromagnetycznych ze źródeł
istniejących oraz działania prewencyjne na etapie planowania przestrzennego.
Stan wyjściowy
Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące.
Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące jest promieniowaniem
sztucznym, występującym w postaci fal elekromagnetycznych, powstających
w wyniku działalności człowieka. Głównymi źródłami emitującymi pole
elektromagnetyczne są: stacje elektroenergetyczne i napowietrzne linie
elektroenergetyczne oraz urządzenia stacji radiokomunikacyjnych (stacje nadawcze
radiowo – telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej) oraz urządzenia
radionawigacyjne i radiolokacyjne /np. radary/.
57
Podstawowym aktem prawnym w zakresie ochrony przed promieniowaniem jest
ustawa Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia
30 października 2003 roku, w sprawie szczegółowych dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych
poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Najliczniejszą grupą realizowanych lub
istniejących obiektów, emitujących pola elektromagnetyczne są linie energetyczne
oraz stacje bazowe telefonii komórkowej.
Podstawowy system zasilania miasta w energię elektryczną stanowi układ SN
15 kV. Przez miasto przebiegają 2 magistrale telekomunikacyjne światłowodowe,
włączone do krajowego systemu łączności przewodowej. Sieć telekomunikacyjna
istnieje w całym mieście. Jest wyposażona w nowoczesną centralę cyfrową
i sukcesywnie rozbudowywana.
W Tomaszowie znajdują się 4 stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej. Trzy z nich
są zlokalizowane w południowej części miasta: nr 26609 przy ul. Rolniczej 2, nr 5664
przy kościele p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ul. Lwowskiej 52 i nr 5665
przy Al. Grunwaldzkich 1. Czwarta stacja znajduje się przy ul. Łaszczowieckiej.
Pomiary promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego sztucznego
prowadzone w 2006 r. w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w rejonie
linii energetycznych wysokich napięć oraz wybranych stacji telefonii komórkowych
nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów w miejscach dostępnych dla
ludzi. Część radiolinii z dniem 2007.08.31 została wyłączona z wykazu instalacji, które
mogą znacząco oddziaływać na środowisko /rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych
z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na
środowisko /Dz.U.04.257.2573 zm.Dz.U.07.158.1105/.
Zagrożenia.
Urządzenia stosowane w energetyce oraz w nowoczesnych systemach
telekomunikacyjnych, tj. przewody linii elektromagnetycznych lub anteny nadawcze
stacji bazowych wytwarzają i wypromieniowują energię elektromagnetyczną. Energia
ta, mimo braku możliwości jonizacji cząsteczek może wywołać w organizmach
żywych, w tym u ludzi efekty biologiczne. Wysokie częstotliwości i natężenia mogą
powodować powstawanie tzw. efektu termicznego, który objawia się podwyższeniem
ciepłoty tkanek, a następnie zaburzeniem reakcji biochemicznych w komórkach.
Opisany wpływ na organizmy żywe może wystąpić jedynie w przypadku
kilkunastokrotnego
przekroczenia
wartości
dopuszczalnych
poziomów
promieniowania niejonizującego i długotrwałej ekspozycji na promieniowanie.
Przy długotrwałym oddziaływaniu pól elektromagnetycznych o zbyt dużych poziomach
mogą wystąpić również inne zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu /układu
nerwowego, układu krążenia, zmniejszenie odporności organizmu/.
W celu uniknięcia ewentualnych negatywnych skutków ubocznych konieczna
jest ochrona człowieka przed polami elektromagnetycznymi poprzez wyeliminowanie
możliwości występowania obszarów, na których wypromieniowywane pola
elektromagnetycznych mają wartości wyższe od dopuszczalnych. Ochrona taka jest
możliwa w drodze separacji przestrzennej miejsc przebywania ludzi i występowania
58
obszarów o wartościach wypromieniowanych pól elektromagnetycznych wyższych
od dopuszczalnych, określonych w stosownych przepisach. Anteny instalowane są
w przestrzeni niedostępnej dla ludzi – na wysokości około 30-40 m. Promieniowanie
ponadnormatywne występuje na wysokości montażu anten w promieniu
kilkudziesięciu metrów od masztu.
W przypadku stacji radiowo – nadawczych, w tym stacji bazowych telefonii
komórkowej, separacja sprowadza się głównie do takiego usytuowania anten
nadawczych, aby pola ewentualnie docierające do miejsc przebywania ludzi, były
całkowicie bezpieczne dla ich zdrowia.
W przypadku linii energetycznych w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego wyznacza się strefy bezpieczeństwa z zakazem lokalizacji obiektów
budowlanych przeznaczonych na stały pobyt ludzi:
• od linii o napięciu 400 kV - 40 m od osi /pas 80,0m/,
• od linii o napięciu 220 kV - 36,5m od osi / pas 73m/,
• od linii o napięciu 110 kV - 18 m od osi / pas 36,0m/,
• od linii o napięciu 15 kV - 7,5 m od osi /pas 15,0m/.
5.1.8. Stan gospodarki odpadami
Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz
wdrożenie nowoczesnego systemu ich odzysku i unieszkodliwiania,
zmniejszenie ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na
składowisko.
Podany powyżej cel ekologiczny do 2019 roku jest zgodny z celem
nadrzędnym polityki ekologicznej państwa w odniesieniu do gospodarki odpadami
(zapobieganie powstawaniu odpadów, odzysk surowców i ponowne wykorzystanie
odpadów, bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów
niewykorzystanych.
Celem dalekosiężnym tworzenia planów gospodarki odpadami jest uzyskanie
systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju,
w którym w pełni realizowane są zasady gospodarki odpadami, w szczególności
zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami.
Oznacza to po pierwsze zapobieganie i minimalizację ilości wytwarzanych odpadów
oraz ograniczanie ich właściwości niebezpiecznych, a po wtóre wykorzystanie
właściwości materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku, gdy odpadów
nie można poddać procesom odzysku – ich unieszkodliwienie, przy czym
składowanie generalnie traktowane jest jako najmniej pożądany sposób
postępowania z odpadami.
W związku z powyższym, zgodnie z polityką ekologiczną państwa przyjęto
następujące cele główne za Krajowym planem gospodarki odpadami 2014:
- utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu
gospodarczego kraju wyrażonego w PKB,
- zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów
zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska,
- zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska,
59
- wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.
Dla poszczególnych grup odpadów (tj. zmieszanych odpadów komunalnych,
odpadów niebezpiecznych i pozostałych odpadów) sformułowano szczegółowe cele
dla Miasta Tomaszów Lubelski.
W gospodarce odpadami komunalnymi przyjęto następujące cele:
- objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100%
mieszkańców do końca 2015 r.,
- zapewnienie objęcia 100% mieszkańców systemem selektywnego zbierania
odpadów do końca 2015 r.,
- zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji
kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r.
więcej niż 50% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.,
- zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60%
wytworzonych odpadów do końca 2014 r.,
- przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów
odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło
z gospodarstw domowych - minimum 30% masy do 2014 roku.( minimum 50%
do 2020 r.),
- osiągnięcie poziomu zbierania sprzętu elektrycznego i elektronicznego
4kg /osobę/ rok,
- osiągnięcie poziomu zbierania baterii i akumulatorów małogabarytowych
w 2011 r. - 20%, w 2012 r.- 25%, 2014 r. – 35%,
- realizacja Programu bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest.
Osiągnięcie do roku 2014 limitów odzysku i recyklingu odpadów:
- opakowania z papieru i tektury: 60%,
- opakowania ze szkła: 60%,
- opakowania z tworzyw sztucznych: 22,5%,
- opakowania stalowe: 50%,
- opakowania z aluminium: 50%
- odpady niebezpieczne (zawarte w komunalnych): 50%.
Dla osiągnięcia założonych celów konieczne jest podjęcie w szczególności
następujących działań:
Wprowadzenie systemowej gospodarki odpadami z wykorzystaniem potencjału
własnego z dostosowaniem jej elementów do układu ponadgminnego.
Podnoszenie świadomości społeczeństwa w zakresie minimalizacji wytwarzania
odpadów i sposobu gospodarowania odpadami.
Podniesienie
skuteczności
selektywnej
zbiórki
odpadów
komunalnych
z uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów
niebezpiecznych.
Stan wyjściowy
Gospodarka odpadami komunalnymi należy do zadań własnych gminy i jest
j e d n y m z najważniejszych problemów, które posiada gmina do rozwiązania.
60
Gospodarowanie odpadami to proces organizacji i zarządzania tą dziedziną
gospodarki mający na celu:
- minimalizację wytwarzanych odpadów,
- odzysk surowców wtórnych,
- właściwą gospodarkę odpadami niebezpiecznymi i problemowymi.
System gospodarki odpadami na terenie Miasta Tomaszowa Lubelskiego regulowany
jest Uchwał…ą RM w sprawie uchwalenia „Regulamin utrzymania czystości
i porządku na terenie Miasta” .
Sposób zbierania odpadów w mieście jest typowy dla warunków województwa
lubelskiego oraz kraju i nie odbiega pod względem technicznym (stosowanych
pojemników, samochodów) od standardów przyjętych w krajach Unii Europejskiej.
Zmieszane odpady komunalne w zabudowie zagrodowej zbierane są do pojemników
SM -110, natomiast w zabudowie wielorodzinnej ustawiono kontenery 1100 l.
W miejscach użyteczności publicznej zostały ustawione kosze uliczne KZ-1.
Odpady opakowaniowe z selektywnej zbiórki zbierane są w zabudowie zagrodowej
do worków, natomiast w zabudowie wielorodzinnej do pojemników 1,1 m³.
Zadania własne Miasta Tomaszów Lubelski w zakresie gospodarki odpadami
realizują: Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Tomaszowie
Lubelskim w oraz firma „ECLER” które świadczy usługi wywozu odpadów na
podstawie zawieranych umów z mieszkańcami.
Odpady zmieszane poddawane są rozdzieleniu na linii segregacyjnej, a pozostałość
wywożona jest na składowisko odpadów w miejscowości Łasków. Odpady
z pielęgnacji zieleni miejskiej oraz odpady wysegregowane z odpadów komunalnych
poddawane są kompostowaniu w komposterze będącym na wyposażeniu PGKiM
Sp. z o. o w Tomaszowie Lubelskim.
Aktualnie zbiórką odpadów komunalnych zmieszanych jak i selektywną zbiórką
objętych jest 94% mieszkańców, obiekty użyteczności publicznej i większość
podmiotów gospodarczych.
Część odpadów ulegających biodegradacji odzyskiwana jest na terenie
indywidualnych posesji poprzez kompostowanie w kompostowniach domowych lub
skarmiane przez zwierzynę.
W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w najbliższym czasie wprowadzane
będą istotne zmiany. Zmiany te wynikają z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2012
r. nowej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Ustawodawca nakłada
na gminy spore obowiązki. Jednak zmian nie odczujemy od razu. Zanim nowe
przepisy zaczną obowiązywać gminy mają 18 miesięcy od wejścia w życie ustawy,
czyli do 1.07.2013 r. by przystosować się do nowego systemu gospodarowania
odpadami. W ustawie przewidziano okresy przejściowe dla poszczególnych
rozwiązań. To także czas na przeprowadzenie kampanii informującej mieszkańców o
nowych zasadach. Z wprowadzonej ustawy gminy otrzymują nowe zadania i
kompetencje. Staną się właścicielami odpadów komunalnych na swoim terenie.
Przejmują odpowiedzialność za wywóz i przetwarzanie odpadów komunalnych
poprzez zawarcie umowy z wyłonionym w drodze przetargu wykonawcą. Ustawa
wprowadza tzw. "opłatę śmieciową", którą właściciele nieruchomości będą uiszczać
na konto miasta. Jej wysokość ustali rada miasta dla całego obszaru miasta w
oparciu o jeden z parametrów, tj:
- liczbę mieszkańców zamieszkujących nieruchomość
- ilość zużytej wody w gospodarstwie domowym,
- powierzchnię lokalu.
61
Wykonawca usługi będzie przekazywał do Burmistrza kwartalne sprawozdanie ze
sposobu realizacji zadań objętych zakresem usługi.
- zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów
„u źródła”,
- współudział w budowie Regionalnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów
w m. Rogóźno,
- wprowadzenie w pełnym zakresie segregacji odpadów,
- rekultywacja składowiska odpadów przy ul. Łaszczowieckiej,
- inwentaryzacja i likwidacja „dzikich wysypisk śmieci”,
- odzysk i recykling odpadów opakowaniowych, wielkogabarytowych,
budowlanych i niebezpiecznych,
- opracowanie
systemowych
rozwiązań
w
gospodarce
odpadami
niebezpiecznymi,
- sukcesywne usuwanie wyrobów azbestowych,
- edukacja ekologiczna.
8.1.9. Edukacja ekologiczna
Kształtowanie postaw ekologicznych mieszkańców miasta, zagwarantowanie
szerokiego dostępu do informacji o środowisku.
Prowadzenie edukacji ekologicznej w formalnym systemie kształcenia, jak również
w systemie nieformalnym (pozaszkolnym) jest podstawowym warunkiem realizacji
celów ochrony środowiska.
Realizacja zadań zrównoważonego rozwoju jest niemożliwa bez zrozumienia
zagadnień ochrony środowiska, a także bez współpracy organów administracyjnych
obszaru powiatu z jej mieszkańcami. Dlatego też edukacja ekologiczna,
kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju i wykorzystanie
wiedzy ekologicznej w procesie zarządzania są niezbędnymi działaniami do
wprowadzania w życie zapisów Programu Ochrony Środowiska.
Cel ten będzie realizowany poprzez:
- kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju,
- wykorzystanie wiedzy ekologicznej jako ważnego czynnika w procesie zarządzania,
- tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania tożsamości regionalnej i lokalnej,
- wykształcenie w społeczeństwie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia
odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska.
- prowadzenie działań na rzecz proekologicznej edukacji radnych i pracowników
samorządowych oraz lokalnych społeczności,
- wspieranie stowarzyszeń działających na rzecz ochrony środowiska i krajobrazu
kulturowego,
- prowadzenie konkursów o tematyce ekologicznej,
- wdrażanie zasad ekologicznych od wieku najmłodszego.
62
9. PLAN OPERACYJNY- RODZAJE I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ
PROEKOLOGICZNYCH
ORAZ
ŚRODKÓW
NIEZBĘDNYCH
DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW NA LATA 2012 - 2015.
Tabela 4. Harmonogram rzeczowo–finansowy realizacji strategicznych działań
proekologicznych , na lata 2012-2015 oraz źródeł finansowania .
Obszar strategiczny I
Racjonalna gospodarka wodno – ściekowa
Cele
Działania
Budowa kanałów
1.Racjonalizacja
deszczowych
gospodarki wodno w ul. Dolnej.
- ściekowej
Budowa drogi
i kanalizacji deszczowej
ul. Wilcza.
Budowa drogi
ul. Kusocińskiego.
Budowa drogi
ul. Roztocze.
Budowa kanałów
deszczowych
w ul. Moniuszki.
Budowa kanałów
deszczowych
w ul. Norwida.
Budowa kanałów
deszczowych
w ul. Bocznej Dolnej.
Budowa kanalizacji
sanitarnej
ul. Łaszczowiecka.
Budowa krytej pływalni.
Odpowiedzialny
Nakłady w Źródła
Lata
zł
finansowania realizacji
Miasto
Tomaszów Lub.
373 500
Budżet
miasta
2013
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d.
b.d.
2012
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d.
b.d.
2012
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d.
b.d.
2012
Miasto
Tomaszów Lub.
401 500
Budżet
miasta
2014
Miasto
Tomaszów Lub.
809 000
Budżet
miasta
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d
b.d
20122014
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d
b.d
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d
b.d
20132014
20132014
20142015
Obszar strategiczny II
Racjonalna gospodarka odpadami
Cele
Działania
Odpowiedzialny
Racjonalizacja
Budowa ZZO
gospodarki
i rozbudowa składowiska
odpadami.
odpadów w Rogóźnie
(współudział)
Związek Gmin
Powiatu
Tomaszowskiego.
63
Nakłady w Źródła
Lata
zł
RPO 75%
oraz wkład
2013własny
2014
23 005 400 udziałowców
w tym Miasto
Tomaszów
Lub.
RPO 75%
oraz wkład
własny
4 441 730,0 udziałowców
w tym Miasto
Tomaszów
Lub.
Rekultywacja składowiska
Miasto Tomaszów
odpadów przy
Lub.
ul. Łaszczowieckiej
20132014
Obszar strategiczny III
Racjonalna gospodarka energetyczna i ochrona atmosfery
Cele
Zmniejszenie
presji
na powietrze
poprzez
optymalizację
systemu
energetyki
cieplnej
na terenie
Miasta .
Działania
1. Promowanie i pomoc
we wdrażaniu
odnawialnych źródeł
energii (głównie energia
słoneczna- ogniwa
fotowoltaiczne, „solary”).
2. Przeprowadzenie akcji
promocyjnej (akcja
ulotkowa i plakatowa)
z zakresu negatywnych
konsekwencji
środowiskowych spalania
odpadów w paleniskach
domowych.
Termomodernizacja
budynku Szkoły
Podstawowej Nr 3 przy
ul. Żwirki i Wigury
Termomodernizacja
budynku Szkoły
Podstawowej Nr 3
przy ul. Matejki
Termomodernizacja
budynku Szkoły
Podstawowej Nr 2
Termomodernizacja
budynku Przedszkola Nr
1 przy
ul. Chocimskiej 17
Termomodernizacja
1 przy
ul. Chocimskiej 19
Odpowiedzialny
Nakłady
w zł.
Źródła
finansowania
Urząd Miasta
b.d.
Budżet
gminy
WFOŚiGW
Urząd Miasta
b.d.
Miasto
Tomaszów Lub.
Miasto
Tomaszów Lub.
Miasto
Tomaszów Lub.
Miasto
Tomaszów Lub.
Miasto
Tomaszów Lub.
Termomodernizacja
Miasto
Tomaszów Lub.
5
64
Lata
realizacji
20122015
Budżet
gminy
WFOŚiGW
20122015
1 476 424,3
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
20122015
20122015
888 219,5
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
20122015
1 870 073,6
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
20122013
500 884,19
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
20122013
557 212,62
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
20122015
549 395,42
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
Termomodernizacja
budynku Przedszkola
Nr 2
Termomodernizacja
budynku Gimnazjum
Nr 1
Termomodernizacja
budynku Gimnazjum
Nr 2
Termomodernizacja
budynku Urzędu Miasta.
Termomodernizacja
budynku Domu
Kombatanta.
Termomodernizacja
budynku hali OSiR.
Ograniczenie
presji
na
powietrze ze
źródeł
mobilnych.
Ograniczenie
emisji
hałasu
Integrowanie planów
zagospodarowania
przestrzennego
z problemami zagrożenia
emisją zanieczyszczeń
gazowych ze spalin
pojazdów i hałasem
Budowa zachodniej
obwodnicy śródmieścia
z przebudową kanału
deszczowego
w ul. Rymarskiej
Przebudowa dróg:
Żeromskiego i
Żółkiewskiego oraz
budowa odcinka
wschodniej obwodnicy
miasta Tomaszowa
Lubelskiego wraz
z przebudową i budową
niezbędnej infrastruktury
Przebudowa i rozbudowa
dróg i nawierzchni
Miasto
Tomaszów Lub.
Budżet Miasta
10% dotacje
1 131 438,92
30%, pożyczka
60%
20122013
Miasto
Tomaszów Lub.
Budżet Miasta
10% dotacje
1 255 217,51
30%, pożyczka
60%
20122014
Miasto
Tomaszów Lub.
20132014
b.d.
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
20132014
361 558,20
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
20132014
992 646,6
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
20132014
200 000,0
Budżet Miasta
10% dotacje
30%, pożyczka
60%
Miasto
Tomaszów Lub.
Miasto
Tomaszów Lub.
Miasto
Tomaszów Lub.
20122015
Miasto
Tomaszów Lub
b.d.
Miasto
Tomaszów Lub
2012Budżet Miasta
2013
–
15
%
2 656 064,39
dofinansowanie
z RPO – 85 %
Miasto
Tomaszów Lub
Budżet Miasta – 20122013
50 %
dofinansowanie
2 533 301,33 z Narodowego
Programu
Przebudowy
Dróg Lokalnych
– 50 %
Miasto
Tomaszów Lub
65
4 796 300
b.d.
NPPDL 30% +
Budżet Miasta
20122015
Obszar strategiczny IV
Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów
przyrody
Cele
Działania
Odpowiedzialny
Utrzymanie
Inwentaryzacja przyrodnicza
i poprawa
walorów
Leczenie i pielęgnacja
przyrodniczych
pomników przyrody
miasta.
Przeciwdziałanie wypalaniu
łąk, ściernisk i przydroży akcja informacyjna
Leczenie drzew w tym
zwalczanie szrotówka
Modernizacja terenów
zielonych, parków, zieleńców,
skwerów
Miasto
Tomaszów Lub.
Źródła
Nakłady finansowania
WFOŚiGW
b.d.
Budżet Miasta
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d.
WFOŚiGW
Budżet Miasta
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d.
Budżet Miasta
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d.
WFOŚiGW
Budżet Miasta
Miasto
Tomaszów Lub.
b.d.
WFOŚiGW
Budżet Miasta
Lata
realizacji
20132014
20132015
20132015
20122014
20122015
Obszar strategiczny V
Świadomość ekologiczna mieszkańców i edukacja ekologiczna
Cele
1. Pełen
dostęp
społeczeństwa
do danych w
zakresie
ochrony
środowiska
2. Działania
wspierające
edukację
ekologiczną
wśród
Działania
1. Bieżąca aktualizacja
wykazu danych
o dokumentach
zawierających
informację
o środowisku i jego
ochronie w wydziale
inwestycyjnym oraz na
stronach internetowych
Urzędu Miejskiego.
2. Utworzenie forum
internetowego na
stronie Urzędu, gdzie
mieszkańcy będą mogli
kierować swoje uwagi,
spostrzeżenia
i sugestie dotyczące
stanu i ochrony
środowiska w Gminie.
1.Opracowanie
i przeprowadzenie
cyklu kampanii
plakatowych
o tematyce
proekologicznej.
Odpowiedzialny
Poniesione
nakłady
Miasto
Tomaszów Lub.
W ramach
działalności
UM
Lata
Źródła
2013
-
20132014
Miasto
Tomaszów Lub.
W ramach
działalności
UM
-
20132015
Miasto
Tomaszów Lub.
66
5 000,00
WFOŚiGW
mieszkańców
3. Wdrażanie
świadomości
ekologicznej
dzieci
i młodzieży
2. Cykl publikacji
w prasie lokalnej
Miasto
dotyczącej ochrony
przyrody, oszczędności Tomaszów Lub.
energii, prawa ochrony
środowiska.
20132015
b.d.
b.d.
20132015
Edukacja ekologiczna
w przedszkolach.
Miasto
Tomaszów Lub.
W ramach
działalności
UM
-
10. Skutki dla środowiska, wynikające z realizacji Projektu Programu
Analizę możliwych skutków dla środowiska istotnych z punktu widzenia
projektowanej aktualizacji Programu dokonano w szczególności w stosunku do
planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
10.1. Stopień, w jakim Program ochrony środowiska ustala ramy dla
przedsięwzięć, w odniesieniu do usytuowania, rodzaju i skali tych
przedsięwzięć.
Projekt „Programu..” przewiduje przedsięwzięcia i działania mające na celu
poprawę stanu środowiska i utrzymanie walorów przyrodniczych na terenie
Miasta Tomaszów Lubelski. Określa zakres działań w sferze ochrony
środowiska w tym gospodarki wodnej, gospodarki odpadami przy
uwzględnieniu zrównoważonego rozwoju gminy, zmniejszenia zagrożenia dla
zdrowia ludzi i środowiska, zapewnienia edukacji i udziału społeczeństwa
w ochronie środowiska.
Projekt Programu określa ramy i instrumenty prawne ogólne dla przedsięwzięć
realizowanych w ramach realizacji Programu w tym przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko (Obwodnica Wschodnia dla Miasta
Tomaszów Lubelski)
Głównymi instrumentami prawnymi wyznaczającymi ramy realizacji
wszelkich przedsięwzięć są:
- Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy,
- Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju miasta Tomaszów Lubelski,
- Strategia rozwoju gminy,
oraz przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska i ustawy o udostępnieniu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.
W myśl przepisów ustawy z dnia 3.10.2008 r. o udostępnieniu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
67
oraz ocenach oddziaływania na środowisko przeprowadzenia oceny
oddziaływania przedsięwzięcia
na
środowisko
wymaga realizacja
planowanych przedsięwzięć:
a) mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko,
b) mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli
obowiązek przeprowadzenia oceny został stwierdzony przez organ
właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
realizacji przedsięwzięcia.
Wykaz przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na
środowisko lub mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko
zawarty jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r.
(Dz.U. Nr 213, poz. 213).
Organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
realizacji przedsięwzięć jest:
1) regionalny dyrektor ochrony środowiska – w przypadku:
a) będących
przedsięwzięciami
mogącymi
zawsze
znacząco
odziaływujących na środowisko:
- dróg,
- linii kolejowych,
- napowietrznych linii elektroenergetycznych,
- instalacji do przesyłu ropy naftowej, produktów naftowych,
substancji chemicznych lub gazu,
b) przedsięwzięć realizowanych na obszarach morskich,
c) zmiany lasu, nie stanowiącego własności Skarbu Państwa, na użytek
rolny,
2) starosta – w przypadku scalania, wymiany lub podziału gruntów,
3) dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych – w przypadku zmiany
lasu, stanowiącego własność Skarbu Państwa, na użytek rolny,
4) wójt, burmistrz, prezydent miasta - w przypadku pozostałych
przedsięwzięć.
Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3.10.2008 r. o udostępnieniu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ( Dz.U. Nr 199, poz. 1227
z 2008 r., z późn. zm) strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
wymagają m.in. programy w dziedzinie gospodarki wodnej, gospodarki
odpadami, wyznaczające ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko, bądź innych przedsięwzięć,
których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszary
NATURA 2000, jeżeli nie są bezpośrednio związane z ochroną obszaru
NATURA 2000 lub nie wynika z tej ochrony.
Z przedstawionego w projekcie Programu „Harmonogramu działań
proekologicznych wynika, że w okresie lat 2012-2015 zakres działań
przewiduje przedsięwzięcie mogących znacząco oddziaływać na środowisko –
Obwodnica Wschodnia Tomaszowa.
68
Ponieważ programy ochrony środowiska wymagają aktualizacji w okresach
czteroletnich harmonogram przedsięwzięć po roku 2015 będzie ustalany
w kolejnej aktualizacji.
Ze względu na występowanie na terenie Miasta Tomaszów Lubelski
obszarów NATURA 2000 ocenia się, że realizacja innych planowanych
przedsięwzięć może niekorzystnie oddziaływać na obszary NATURA 2000,
lecz o stopniu ich oddziaływania, czy będzie on znaczący należy rozstrzygać
indywidualnie na podstawie ocen oddziaływania przedsięwzięcia na obszar
NATURA 2000. Przepisy prawne nie interpretują szczegółowo pojęcia „znaczące
oddziaływanie”. W rozumieniu przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska
znaczące oddziaływanie na środowisko oznacza również znaczące oddziaływanie na
zdrowie ludzi, którzy są nadrzędnym celem ochrony.
O znaczącym oddziaływaniu na środowisko /zdrowie ludzi/ można mówić
w sytuacji, gdy przekraczane są standardy emisyjne /dopuszczalne normy
zanieczyszczeń/ określone w przepisach o ochronie środowiska, natomiast
o znaczącym oddziaływaniu na obszary NATURA 2000 w sytuacji zagrożenia
siedlisk lub gatunków lub integralności obszaru w rozumieniu przepisów ustawy
o ochronie przyrody.
Rodzaje i charakterystyka planowanych w ramach realizacji Programu
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
Program…” jest dokumentem tematycznym w zakresie rozwiązywania
problemów ochrony środowiska. W wielu przypadkach jednak realizacja
przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska wymaga realizacji przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Jednak przy realizacji tych
przedsięwzięć korzyści dla środowiska i gospodarki powinny spełniać zasadę
zrównoważonego rozwoju.
W ramach niniejszego Programu przewiduje się realizację Obwodnicy Wschodniej
Tomaszowa, zaliczanej do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko, przebiegającej przez Obszar Specjalnej Ochrony „Dolina Sołokiji”.
Przebieg obwodnicy:
Inwestycja zlokalizowana jest po wschodniej stronie miasta Tomaszów Lubelski,
na terenie miasta Tomaszów Lubelski oraz miejscowości Dąbrowa, Rogóźno
Sabaudia, Łaszczówka, Łaszczówka Kolonia i Jeziernia, położonych w powiecie
tomaszowskim, województwo lubelskie.
69
Mapa orientacyjna inwestycji
Podstawowe parametry techniczne:
• klasa drogi S 1/2 (docelowo S 2/2)
• prędkość projektowa - 100 km/h
• prędkość miarodajna – 110 km/h
• szerokość pasa ruchu - 3,50 m
• szerokość pasa awaryjnego - 2 m (docelowo 2,5 m)
• podstawowa szerokość pasa dzielącego z opaskami – (docelowo 5 m)
• podstawowa szerokość pobocza gruntowego – 0,75 m
• obciążenie -115 kN/oś
Zakres inwestycji:
Budowa jednojezdniowej (docelowo dwujezdniowej) drogi ekspresowej (klasy S).
Połączenia proj. drogi S17 z istniejącym układem drogowym umożliwią węzły:
„Tomaszów - Północ” (wraz z przełożeniem DW 850 – wiadukt ponad proj. S17),
„Tomaszów -Południe” (w tym wiadukt ponad proj. S17), oraz skrzyżowania na
początku i na końcu proj. S17. Powstanie estakada w dolinie rzeki Sołokiji, mosty,
wiadukty, przepusty i przejazdy drogowe. Komunikację lokalną zapewnią drogi
dojazdowe (o łącznej długości 13,8 km) z włączeniami do istniejącego lub
projektowanego układu drogowego.
Wariantowanie przebiegu drogi:
Wariant I - Trasa wariantu rozpoczyna się na północnym wlocie do Tomaszowa
Lubelskiego i biegnie od istniejącej DK17 w kierunku południowo – wschodnim
przecinając DW850. Dalej trasa kieruje się na południe przecinając przekładaną
drogę powiatową 3521 L i rzekę Sołokija, a dalej na południe drogi powiatowe:
3543 L i 3521 L by ponownie połączyć się z obecną DK17.Zakres robót obejmuje
odcinek o długości 9,55 km.
Wariant II – Początkowy odcinek (o długości ok. 1,7 km) pokrywa się z trasą
wg wariantu I. Dalej biegnie nadal w kierunku południowo - wschodnim, odchodząc
nieco na południe, przecinając drogę powiatową 3521 L (przejazd dwupoziomowy)
70
i 3542 L (skrzyżowanie skanalizowane lub od razu docelowo jako przejazd
dwupoziomowy), dalej przechodzi ponad rzeką Sołokija wracając do obecnego
przebiegu DK17 przy czym projektowany węzeł „Tomaszów Południe” w etapie
1 może zastąpić rondo.
Zakres robót obejmuje odcinek o długości 10,85 km.
W decyzji środowiskowej wskazano na wariant I.
Obiekty inżynierskie:
Powstanie dziewięć wiaduktów (niektóre z nich będą pełnić także rolę przejść dla
zwierząt), estakada na doliną rzeki Sołokija (o długości 287 m) oraz przepust.
Ochrona środowiska
Budowa przejść dla zwierząt średnich (4 szt.), małych (6 szt.) i płazów
(11 przepustów), systemu odwodnienia dna całej długości trasy, ekranów
przeciwhałasowych (o łącznej długości 1181 m).
Ochrona zwierząt i roślin
Budowa Obwodnicy Wschodniej realizowana będzie na obszarze NATURA 2000
„Dolina Sołokiji” na którym występują siedliska przyrodnicze i gatunki wymienione
w załącznikach do Dyrektywy Rady 92/43/EWG/ i Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz
w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony
w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 /Dz.U.05.94.795/.
Przedmiotem ochrony w Obszarze Specjalnej Ochrony „Dolina Sołokiji” jest
dzięcioł białoszyi (Dendrocopos syriacus).
Raport o oddziaływaniu na środowisko pierwszego etapu budowy obwodnicy
Tomaszowa na etapie postępowania w sprawie decyzji o pozwoleniu na budowę
stwierdza, że podczas realizacji inwestycji nie będzie bezpośredniego oddziaływania
na populację tego ptaka ze względu na odległość 1 km od miejsca jego bytowania.
Oddziaływanie pośrednie ograniczy się do wycinki drzew. Spowoduje ona ubytek
potencjalnych miejsc lęgowych o mniej niż 0,2% i ubytek miejsc żerowania o mniej
niż 0,2%. Nie nastąpi fragmentacja populacji dzięcioła białoszyjego. Na etapie
eksploatacji nie będzie oddziaływania bezpośredniego. Oddziaływania pośredniego
również nie będzie, ze względu na dużą plastyczność gatunku.
Zatem budowa obwodnicy nie spowoduje znaczącego oddziaływania na populację
dzięcioła białoszyjego.
Jej wpływ na inne ważne gatunki ptaków będzie następujący:
− błotniak łąkowy na etapie realizacji inwestycji będzie niepokojony i straci mniej niż
1% miejsc żerowania, podczas eksploatacji obwodnicy będą się zdarzały kolizje
z pojazdami,
− czajka podczas budowy obwodnicy będzie niepokojona i straci mniej niż
1% miejsc żerowania,
− derkacz będzie niepokojony, straci mniej niż 0,5% powierzchni gniazdowania,
zmniejszy się jego powierzchnia żerowania, tereny występowania gatunku
zostaną rozdzielone,
− gąsiorek będzie niepokojony, na skutek likwidacji zadrzewień wzdłuż obszaru
budowy straci mniej niż 1% powierzchni lęgowisk i żerowisk, będzie miał
ograniczenia w przemieszczaniu się przez plac budowy, jego populacja zostanie
rozdzielona przez nasyp drogi, będą się zdarzały kolizje z pojazdami,
71
− ortolan będzie niepokojony, straci mniej niż 1% powierzchni lęgowisk i żerowisk
wskutek likwidacji zadrzewień,
− przepiórka będzie niepokojona, straci mniej niż 1% lęgowisk i żerowisk,
− srokosz będzie niepokojony, będą się zdarzały kolizje z pojazdami, straci mniej
niż 1% lęgowisk i żerowisk, będzie miał ograniczenia w przemieszczaniu się
przez plac budowy.
Powyższe oddziaływania nie będą znaczące. Dotyczą gatunków o niezbyt licznych
populacjach. OSO „Dolina Sołokiji” nie został wyznaczony dla ich ochrony.
Budowa obwodnicy spowoduje utratę 0,17 % obszaru OSO „Dolina Sołokiji”.
Stopień fragmentacji obszaru będzie minimalny, gdyż oddzielone zostanie tylko 0,7%
obszaru Natura 2000. Oddzielony fragment to brzeżna część obszaru obejmująca
dwie połacie lasu rozdzielone użytkami rolnymi. Zawiera siedliska pospolitych
gatunków ptaków nie będących przedmiotem ochrony. Dzięcioł białoszyi, który jest
przedmiotem ochrony OSO „Dolina Sołokiji” nie występuje w pobliżu. Siedliska
w oddzielonej części obszaru nie byłyby odpowiednie dla jego bytowania.
Obwodnica będzie również sąsiadowała z częścią OSO „Roztocze”, w której znajdują
się siedliska ptaków będących przedmiotem ochrony: bąka, błotniaka stawowego
i ortolana. Ze względu na odległość od miejsc bytowania znaczącego oddziaływania
obwodnicy nie będzie.
OSO „Dolina Sołokiji” cechuje się przeciętną lesistością (27%). Pełni rolę
zwornika między Roztoczem a znacznie bardziej wylesioną Wyżyną
Zachodniowołyńską.
Obszary Specjalnej Ochrony na Wyżynie Zachodniowołyńskiej nie tworzą ciągłej
struktury przestrzennej. Obejmują większe lub wykorzystywane ekstensywnie doliny
rzeczne.
Obwodnica utworzy barierę w korytarzu, jakim jest dolina Sołokiji, łącząca obszary
łąkowe i leśne na północ od Tomaszowa Lubelskiego z ekosystemami położonymi na
północny wschód od Bełżca. Korytarz ten już teraz jest przecięty znaczącą barierą,
jaką stanowi droga krajowa nr 17 w północnej części miasta (ul. Zamojska).
Korytarz ten ulega znaczącemu zwężeniu także na wschodzie miasta, gdzie dolina
Sołokiji przebiega między zwartą zabudową w rejonie ulic 29 - go Listopada
i Kopernika a „Sznurami”, czyli zabudową wzdłuż ulicy Szopena.
Projektowana estakada nad Sołokiją długości 283 m znacznie zmniejszy
oddziaływanie bariery, jaką jest obecna droga krajowa nr 17.
Nasadzenie zadrzewień wzdłuż Sołokiji będzie stanowić cząstkową renaturalizację
doliny rzecznej. Drzewa zwiększą różnorodność biologiczną, stając się siedliskiem
zwierząt, grzybów i roślin, będą stabilizować stosunki wodne i łagodzić mikroklimat.
Ułatwią lęgi dzięciołowi białoszyjemu, dla ochrony którego został utworzony OSO
„Dolina Sołokiji”. Wzmocnią sieć powiązań ekologicznych między obszarami
chronionymi jako łącznik między biocenozami wodnymi i łąkowymi a sąsiednimi
obszarami leśnymi. Małe zadrzewienia staną się mikrowęzłami ekologicznymi,
zmniejszającymi prawdopodobieństwo przerwania integralności obszaru.
Zatem integralność OSO „Dolina Sołokiji” jak i całej sieci Natura 2000 zostanie
zachowana.
Spójność strukturalna, funkcjonalna i spójność powiązań między poszczególnymi
obszarami Natura 2000 nie zmniejszy się.
72
Raport o oddziaływaniu na środowisko budowy Obwodnicy Tomaszowa na
etapie postępowania w sprawie decyzji o pozwoleniu na budowę stwierdza, że
podczas realizacji inwestycji nie będzie bezpośredniego oddziaływania na
populację dzięcioła białoszyjego ze względu na odległość 1 km od miejsca jego
bytowania. Wpływ obwodnicy na inne gatunki tego obszaru nie będzie również
znaczący.
Obwodnica Zachodnia
Obwodnica zachodnia przebiega po terenie, na którym nie występują obszary
wymagające specjalnej ochrony ze względu na występowanie roślin i zwierząt oraz
ich siedlisk, jak też siedlisk przyrodniczych objętych ochroną, w tym obszary sieci
Natura 2000, wyznaczone w trybie ustawy z dnia 10 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację
inwestycji z dnia 10.06.2009 r. znak IRGK.7624/29-9/2009 nie stwierdza potrzeby
wykonania oceny oddziaływania na środowisko.
Najbliższymi w pobliżu obwodnicy zachodniej obszarami objętymi ochroną prawną
są: „Roztocze” chronione w ramach sieci Natura 2000 (kod PLB060012) w odległości
ok. 1 km i Dolina Sołokiji (kod PLB060021) w odległości ok. 2,5 km od obwodnicy.
Obszary Natura 2000 pełnią dwojaką rolę: poza zapewnieniem trwałego
funkcjonowania siedlisk przyrodniczych i bytowania gatunków roślin i zwierząt
wymienionych w załącznikach Dyrektywy Ptasiej i Dyrektywy Siedliskowej, mają
także zapewnić możliwości przemieszczania się organizmów w skali regionalnej
i ponadregionalnej.
OSO „Roztocze” wraz z sąsiadującymi obszarami Natura 2000 obejmuje korytarz
ekologiczny, jakim jest jeden z największych w Polsce zwartych obszarów leśnych.
•
Wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza.
Planowane w niniejszym projekcie Programu przedsięwzięcia mają na celu w sposób
istotny poprawę w zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza. Głównymi
elementami Programu, które przyczynią się do poprawy stanu powietrza są;
- obniżenie emisji niskiej poprzez sukcesywne zmniejszanie ilości spalanego
węgla zarówno w sferze działalności produkcyjnej jak i w indywidualnej
zabudowie mieszkaniowej,
- rozwój alternatywnych źródeł energii tj. instalacje solarne, ogniwa
fotowoltaiczne, spalanie biomasy,
- zmniejszenie emisji na terenie centrum miasta poprzez skierowanie transportu
drogowego poza miasto ( budowa obwodnicy),
Realizacja przedsięwzięć objętych projektem Programu przyczyni się do poprawy
stanu środowiska w zakresie ochrony powietrza. Znaczna część przedsięwzięć
związana jest z ograniczeniem emisji zanieczyszczeń do powietrza.
Budowa obwodnicy odciąży ruch w granicach miasta, zmniejszy ilość spalanego
paliwa poprzez uzyskanie płynności komunikacji i zmniejszenia ilości zużytego
paliwa, co przyczyni się do zmniejszenia emisji spalin.
Realizacja Programu wiąże się ze zmniejszeniem emisji zanieczyszczeń
gazowych i pyłowych do powietrza i będzie mieć znacząco pozytywny wpływu
na stan czystości powietrza na terenie miasta.
73
•
Wytwarzanie i gospodarowanie odpadami.
Program nie przewiduje budowy na terenie miasta obiektów gospodarowania
odpadami. Docelowo Zakład Zagospodarowania Odpadów planowany jest w m.
Rogóźno - na terenie gminy Tomaszów Lubelski. Funkcjonujące do roku 2009
składowisko odpadów przy ul. Łaszczowieckiej przewidziane jest do docelowej
rekultywacji, co pozwoli na ograniczenie i wyeliminowanie potencjalnego
zanieczyszczenia wód gruntowych.
Porządkowanie gospodarki odpadami zawarte w Programie dotyczące obszaru
Miasta Tomaszów Lubelski posiada charakter organizacyjny pozwalający na
wyeliminowanie niekorzystnego oddziaływania wytwarzanych na terenie miasta
odpadów.
Sposób postępowania z odpadami komunalnymi określony jest w regulaminie
utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Tomaszów Lubelski.
W związku z realizacją Programu nie przewiduje się przedsięwzięć
generujących odpady niebezpieczne poza odpadami występującymi
w odpadach komunalnych.
Kontrolowane i zorganizowane zbieranie odpadów komunalnych i innych niż
komunalne ma na celu poprawę stanu środowiska na terenie miasta.
•
Wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi.
Projekt Programu przewiduje rozwój i doskonalenie zbiorowych systemów
odprowadzania i oczyszczania ścieków poprzez rozbudowę i modernizację sieci
i urządzeń przeznaczonych do zbierania i oczyszczania ścieków. Poza zbiorczą
siecią kanalizacyjną pozostanie docelowo jedynie wyjątkowa zabudowa rozproszona,
gdzie rozwiązaniem mogą być przydomowe oczyszczalnie ścieków. Nowe
technologie oczyszczania ścieków zapewnią bezpieczne dla środowiska
wprowadzanie ścieków oczyszczonych do wód lub ziemi nie spowodują też
zagrożenia dla GZWP Nr 407. W zakresie lokalizacji oczyszczalni przydomowych
należy każdorazowo dokonywać oceny warunków gruntowo-wodnych.
Realizacja kompleksowego rozwiązania gospodarki ściekowej przewidziana
w Programie wyeliminuje zagrożenia dla środowiska glebowego oraz wód
powierzchniowych i podziemnych.
• Emitowanie hałasu i pól elektromagnetycznych.
Każde realizowane przedsięwzięcie związane z pracami budowlanymi bądź
transportowymi, a także eksploatacją urządzeń i instalacji powoduje emisję hałasu.
Projekt aktualizacji Programu nie przewiduje przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko w zakresie hałasu i pól elektromagnetycznych w sposób
długotrwały.
Realizacja
obwodnicy
przewiduje
budowę
zabezpieczeń
przeciwhałasowych w miejscach narażonych na uciążliwości. Realizacja pozostałych
planowanych przedsięwzięć wiąże się z emitowaniem hałasu podczas prowadzenia
prac, natomiast po ich zakończeniu hałas nie będzie znaczący.
Ustalenia Programu nie generują znaczących zagrożeń dla środowiska ze
strony emisji hałasu i pól elektromagnetycznych. Realizacja Programu wiąże
się ze zmniejszeniem emisji hałasu do środowiska na terenach akustycznie
chronionych i nie będzie mieć znacząco pozytywny wpływu na stan akustyczny
w mieście.
74
•
Wykorzystywaniem naturalnych zasobów środowiska.
W obszarze miasta Tomaszów Lub. nie ma udokumentowanych złóż surowców
naturalnych.
Planowane działania proekologiczne zawarte w planie operacyjnym i harmonogramie
zadań na lata 2012-2015 przewidują przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem
zasobów energii słonecznej w postaci ogniw fotowoltaicznych, oraz kolektorów
słonecznych typu „solary”.
Korzystanie z zasobów naturalnych w tym zakresie nie wiąże się z
generowaniem niekorzystnych oddziaływań na środowisko.
•
Gleba.
Realizacja Programu nie jest związana z istotnym wykorzystaniem zasobów gruntów.
Realizacja budowy obwodnicy komunikacyjnej Tomaszowa pochłonie pod
infrastrukturę drogową znaczne powierzchnie gruntów. Nastąpi ich trwałe
antropogeniczne przekształcenie w sposób mechaniczny nie powodujący zagrożenia
dla poszczególnych elementów środowiska.
W trakcie realizacji innych przedsięwzięć typu budowa lub modernizacja kanalizacji
i wodociągów, w miejscu obiektów podziemnych i naziemnych nastąpi całkowite
zniszczenie gleby, nastąpią również niekorzystne zmiany struktury gleby w strefie
technicznej budowy, po zakończeniu prac stan zostanie przywrócony do
pierwotnego.
Realizacja Programu wiąże się z przekształceniem powierzchni gruntów na cele
związane z infrastrukturą poprawiającą stan środowiska w obszarze miasta
i w kategoriach zasady zrównoważonego rozwoju nie będzie mieć znacząco
niekorzystnego oddziaływania na środowisko.
•
Wody podziemne i powierzchniowe.
Zagrożeniem dla wód jest sytuacja braku kanalizacji oraz niewłaściwie wykonane
i eksploatowane bezodpływowe zbiorniki na ścieki/ wychodnie wodonośnia
kredowego/. Konieczne jest przestrzeganie prawidłowości rozwiązań indywidualnych
w zakresie gospodarki wodno-ściekowej /bezodpływowe zbiorniki na ścieki,
przydomowe oczyszczalnie ścieków z rozsączaniem do ziemi przy uwzględnieniu
szczegółowego rozpoznania i udokumentowania warunków gruntowo – wodnych
terenu. Pozostałe czynniki zanieczyszczenia wód pochodzące z rolnictwa,
komunikacji, infrastruktury miejskiej i przemysłowej posiadają charakter rozproszony
i warunkach właściwego funkcjonowania tych obszarów gospodarki nie powinny mieć
znacząco negatywnego oddziaływania na środowisko.
Zapisy Programu dotyczące planowanych przedsięwzięć i warunków ich
realizacji nie będą generować znacząco negatywnych zagrożeń jakościowych
i ilościowych dla wód GZWP Nr 407 oraz wód czwartorzędowych
i powierzchniowych.
75
•
Zabytki.
W obszarze planowanych przedsięwzięć nie występują stanowiska archeologiczne
oraz obiekty wpisane do rejestru zabytków lub o charakterze zabytkowym.
•
Ludzie.
W rozumieniu przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska znaczące oddziaływanie
na środowisko oznacza również znaczące oddziaływanie na zdrowie ludzi, którzy są
nadrzędnym celem ochrony. O znaczącym oddziaływaniu na środowisko /zdrowie
ludzi/ można mówić w sytuacji, gdy przekraczane są standardy emisyjne
/dopuszczalne normy zanieczyszczeń/ określone w przepisach o ochronie
środowiska, natomiast o znaczącym oddziaływaniu na obszary NATURA 2000
w sytuacji zagrożenia siedlisk lub gatunków lub integralności obszaru w rozumieniu
przepisów ustawy o ochronie przyrody. Stan środowiska miasta Tomaszów Lubelski
w świetle wyników badań PMŚ w latach 2000-2010 należy uznać za dobry.
Zawartość emitowanych do środowiska zanieczyszczeń kształtuje się w granicach od
kilku do kilkunastu procent dopuszczalnych norm. Stan środowiska ulega
systematycznej poprawie na skutek zmiany nośników energii, porządkowania
gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami. Należy oczekiwać, że
tendencja ta będzie korzystna, a stan czystości środowiska będzie coraz
korzystniejszy dla człowieka.
Realizacja Programu służy poprawie stanu środowiska na terenie miasta
i nie będzie mieć znaczącego niekorzystnego wpływu na zdrowie ludzi.
•
Ryzyko wystąpienia poważnej awarii.
Do poważnej awarii przemysłowej zalicza się zdarzenia z udziałem jednej lub więcej
substancji niebezpiecznych /rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia
2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie
się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo
zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej /Dz. U z 2002 r.
Nr.58,poz.535/. Planowane przedsięwzięcia nie posiadają miana działalności
powodującej poważne awarie.
Przedsięwzięcia objęte projektem „Programu…” nie będą generować ryzyka
wystąpienia poważnych awarii.
76
11. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA NA TERENIE
MIASTA TOMASZÓW LUBELSKI
11.1. Wstęp
Wdrożenie programu ochrony środowiska wymaga szerokiej współpracy na poziomie
miasta i międzygminnym, a w szczególności z gminami sąsiednimi, z samorządem
powiatu i województwa. Ponadto niezbędna jest współpraca z jednostkami
i organizacjami działającymi na terenie gminy (szkoły, zrzeszenia) oraz dialog ze
wszystkimi mieszkańcami gminy.
11.2. Współpraca wewnętrzna
Narastające wymogi i obowiązki w zakresie ochrony środowiska skłaniają do
utworzenia na szczeblu miasta stanowiska do spraw ochrony środowiska wdrażania
programu.
Wiedza na tematy zawarte w Programie ochrony środowiska powinna być
przekazana w dowolny sposób wszystkim pracownikom gminy oraz radnym gminy.
Realizacja zadań zależy od współpracy pomiędzy poszczególnymi stanowiskami na
szczeblu gminy. Powszechnie znane zagadnienia programu i współpraca
poszczególnych stanowisk pozwolą na bieżącą analizę wdrażania programu i jego
monitorowanie i ewentualne dokonywanie korekt.
11.3. Współpraca zewnętrzna
Realizacja Programu na szczeblu miasta zależy w dużym stopniu od współpracy
zewnętrznej, a w szczególności:
a) z samorządami gmin sąsiednich, - realizacja zadań i inwestycji wspólnych,
łatwiejszy dostęp do funduszy,
b) z samorządem powiatu, - rozwiązywanie problemów gminnych
i ponadgminnych,
c) z samorządem województwa,- ustalenia w zakresie polityki i strategii
województwa, pomoc w pozyskiwaniu funduszy, udostępnienie opracowań
i programów, baza danych o środowisku,
d) z Wojewodą – realizacja zadań zleconych, rozwiązywanie problemów
zagrożeń dla środowiska, współpraca w zakresie monitoringu środowiska,
współpraca w zakresie likwidacji poważnych awarii,
e) Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej - współpraca w zakresie gospodarki
wodnej i ograniczenia zanieczyszczeń wód,
f) Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych – ochrona lasów i zalesienia
gruntów,
g) Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych – współpraca w zakresie
urządzeń melioracji wodnych,
h) Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego – współpraca w zakresie
doradztwa rolniczego i wdrażania gospodarstw ekologicznych,
i) Pozarządowe Organizacje Ekologiczne - Liga Ochrony Przyrody, Polski
Związek Wędkarski, Polski Klub Ekologiczny, Polski Związek Łowiecki –
wymiana doświadczeń, edukacja.
77
12. INSTRUMENTY PRAWNE REALIZACJI PROGRAMU
Organy samorządu terytorialnego są częścią struktur wykonujących władzę publiczną. Samorząd
jest to bowiem wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa i posiadający
osobowość prawną jako związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego
powoływania administracji publicznej i wyposażony w materialne i prawne środki umożliwiające
realizację nałożonych na niego zadań.
W rozdziale VII Konstytucji poświęconym ustrojowi samorządowemu określone
zostały najważniejsze zasady sprawowania przez samorząd władzy publicznej
odnoszące się również do obowiązku ochrony środowiska. Pierwszą z nich jest
przyjęcie domniemania, że samorząd wykonuje wszelkie zadania publiczne, o ile
prawo nie wskazuje na organy innych władz publicznych.
Druga zasada wyraźnie wskazuje gminę jako podstawową jednostkę samorządu
terytorialnego wykonującą wszystkie zadana samorządu.
Zgodnie z trzecią zasadą wszystkie jednostki samorządu terytorialnego mają
zagwarantowaną konstytucyjnie osobowość prawną oraz sądową ochronę
samodzielności.
Czwarta zasada rozgranicza zadania samorządu według kryterium samodzielności
ich wykonywania na zadania własne, służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty
samorządowej i zlecone przez państwo.
Piątą konstytucyjną zasadą jest określenie legalności jako jedynego kryterium
nadzoru sprawowanego nad działalnością samorządu.
Wszystkie podmioty prawa w tym również organy samorządu terytorialnego przy
podejmowaniu działań w zakresie ochrony środowiska są zobowiązane do
przestrzegania dwóch zasad.
Pierwszą z nich określoną zarówno w Konstytucji (art. 5) jak również w Prawie
ochrony środowiska (np. preambuła do ustawy) jest zasada zrównoważonego
rozwoju. Konsekwencją jej wprowadzenia do prawa ochrony środowiska jest
zobligowanie organów administracji publicznej do zapewnienia warunków
niezbędnych do realizacji tej zasady poprzez opracowywanie programów
zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska, wykonywanie konkretnych
czynności prawnych, sprawowanie funkcji nadzorczych nad stosowaniem prawa
(art. 90 ust. 1 u.i.ś.). Szczególne znaczenie mają w tym względzie organy
uchwałodawcze gmin, powiatów i województw, które zostały zobowiązane przez
ustawodawcę do opracowania tych programów zgodnie z polityką ekologiczną
państwa określoną przez Sejm i sprecyzowaną przez Radę Ministrów.
Drugą zasadą jest zasada pomocniczości (subsydiarności), która przeniesiona na teren
organizacji ustroju państwa oznacza, że wyższe struktury władzy publicznej są „nadbudowane”
i działają tam, gdzie struktury mniejsze i usytuowane bliżej obywatela są niezdolne do wykonywania
bardziej złożonych zadań.
Pomocniczość państwa w aspekcie negatywnym oznacza, że władza państwowa nie powinna
przeszkadzać w indywidualnej i lokalnej aktywności społecznej a w znaczeniu pozytywnym
78
powinna pobudzać, podtrzymywać i uzupełniać wysiłki pozostałych podmiotów, w tym zwłaszcza
samorządu terytorialnego.
Trójszczeblowy samorząd w Polsce istniejący od 1999 roku jest realizowany
przez władze regionalne na szczeblu województwa i przez organy lokalne w gminie
i w powiecie i powoduje konieczność stosowania zasady subsydiarności również
w relacjach między jego strukturami, co wskazuje na priorytet kompetencji szczebla
gminnego.
Organami ochrony środowiska w rozumieniu art. 376 ustawy Prawo ochrony
środowiska są:
- wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
- starosta,
- marszałek,
- minister właściwy do spraw środowiska.
Ustawa o samorządzie gminnym w art. 6 ust.1 stwierdza, że do zakresu działania
gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone
ustawami na rzecz innych podmiotów. Artykuł 7 z kolei podaje przykładowe
(„w szczególności”) wyliczenie zadań własnych gminy.
Wśród wielu płaszczyzn zadań własnych gminy ustawodawca odwołuje się do
szeroko rozumianej ochrony środowiska parokrotnie. Zadania gminy w materii
ekologicznej są dwojakiego rodzaju, tzn. zadania prewencyjne, kształtujące
środowisko we współdziałaniu z ładem przestrzennym i gospodarką terenami oraz
działania zabezpieczające środowisko przed uciążliwościami, polegające na
usuwaniu i oczyszczaniu ścieków komunalnych, utrzymywaniu czystości i porządku
na terenie gminy, zapewnianiu właściwego standardu urządzeń sanitarnych
i wysypisk, unieszkodliwianiu odpadów komunalnych oraz utrzymywaniu zieleni
komunalnej i zadrzewień.
Treść artykułu 7 ustawy o samorządzie gminnym realizowana jest przez
podejmowanie działań zobowiązujących, reglamentacyjnych i kontrolnych,
a w niektórych wypadkach także kreatywne (ochrona przed uciążliwościami
i utrzymanie zieleni). Ze względu na ogólny charakter artykułu 7 konkretne
kompetencje prawnej realizacji zadań samorządowych określone zostały w Prawie
ochrony środowiska oraz w innych ustawach, z których najważniejsze to ustawa
o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o utrzymaniu porządku i czystości
w gminach, ustawa o ochronie zwierząt, ustawa o ochronie przyrody, ustawa
o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawa - prawo wodne, ustawa o odpadach.
Podstawowym, prewencyjnym instrumentem ochrony środowiska w gminie jest
będący aktem prawa gminnego miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego,
w którym uwzględnić należy potrzeby ochrony środowiska i zasadę zrównoważonego
rozwoju. Treść planu jest dodatkową podstawą prawną (obok norm prawa
materialnego) przy podejmowaniu rozstrzygnięć bezpośrednio związanych z ochroną
walorów naturalnych lub mających wpływ na zachowanie równowagi ekologicznej.
Decyzje administracyjne sprzeczne z ustaleniami planu zagospodarowania
przestrzennego są nieważne z mocy prawa (art. 7 ustawy kompleksowej).
79
Kolejnym ważnym instrumentem ochrony jest stanowienie prawa gminnego,
którego normy kształtują stan środowiska w gminie. W drodze uchwał tworzone są
obszary chronionego krajobrazu i formy ochrony indywidualnej przyrody (pomniki
przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo krajobrazowe) oraz precyzowane statuty gmin uzdrowiskowych.
Organy gminy są ponadto uprawnione do wydawania decyzji administracyjnych
o charakterze prewencyjnym, finansowym lub restrykcyjnym. Przykładami
najważniejszych rozstrzygnięć indywidualnych są zezwolenia na usunięcie drzew lub
krzewów, zezwolenie na podjęcie działalności polegającej na usuwaniu,
wykorzystywaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych, naliczenie opłat i kar
pieniężnych oraz nakaz unieruchomienia maszyny lub urządzenia technicznego ze
względu na jego uciążliwość dla środowiska.
W sferze uprawnień gminy pozostaje ponadto duża różnorodność niewładnych
form działania o charakterze społeczno - organizatorskim (propagowanie
świadomości ekologicznej, organizowanie selektywnego gromadzenia odpadów
komunalnych) oraz liczne czynności materialno - techniczne (np. uczestnictwo
w monitorowaniu stanu środowiska).
Gminy mają możliwość dobrowolnego łączenia się w większe struktury, które
mogą mieć również proekologiczny charakter. Zawieranie porozumień gminnych
pozwala na sprawniejsze wykonywanie inwestycji przyjaznej środowisku np. regulacji
koryta rzecznego. Stowarzyszenia gmin są właściwą formą do propagowania idei
ekorozwoju, rolnictwa ekologicznego lub agroturystyki. Związki międzygminne mogą
być tworzone w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych przekraczających
możliwości jednej gminy, np. budowa oczyszczalni ścieków, budowa składowiska
odpadów, spalarni odpadów, itp.
13. FINANSOWANIE ZADAŃ OCHRONY ŚRODOWISKA
Wdrażanie przyjętej strategii rozwoju miasta w dziedzinie ochrony środowiska
jest możliwe tylko przy zaangażowaniu środków własnych - budżetowych, jak
i pozabudżetowych.
Posiadanie programów, planów oraz koncepcji kierunkowych tematów pilnych do
rozwiązania jest jednym z niezbędnych elementów przy ubieganiu się o środki
pomocowe z Unii Europejskiej.
13.1. Główne źródła finansowania inwestycji w ochronie środowiska
Fundusze ekologiczne (narodowy, wojewódzki, Kapitał własny inwestora
i kredyty komercyjne.
Budżet własny, nadwyżki budżetowe.
Budżet powiatowy, wojewódzki, centralny.
Fundacje i pomoc zagraniczna - fundusze dostępne po akcesji do UE.
80
13.2. Instytucje finansujące działania w ochronie środowiska
Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
W kraju funkcjonują fundusze: narodowy, wojewódzkie.
Fundusze Narodowy i wojewódzkie mają osobowość prawną i są funduszami
celowymi. Prowadzą samodzielną gospodarkę finansową pokrywając z posiadanych
środków i uzyskanych wpływów wydatki na funkcjonowanie działań.
Przychodami fundacji są wpływy z tytułu:
- opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych za pobór
wody, odprowadzanie ścieków, składowanie odpadów, wprowadzanie
zanieczyszczeń do powietrza, za usuwanie drzew i krzewów),
- opłat produktowych i depozytowych,
- opłat i kar ustalanych na podstawie ustawy prawo geologiczne i górnicze,
- dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny itp.
Fundusz wojewódzki - WFOŚ i GW
Fundusz wojewódzki może finansować wspomagać działalność w zakresach
przypisanych gminnym na rzecz ochrony przyrody, zwiększenia lesistości, likwidacji
poważnych awarii, postępu technicznego, oszczędności energii, wykorzystania paliw,
opracowania planów i programów. Fundusz udziela pożyczek i dotacji na zasadach
podobnych jak Fundusz Narodowy.
Fundusz Narodowy – NFOŚ i GW
Udziela pożyczek i dotacji po udokumentowaniu pełnego pokrycia planowanych
kosztów przedsięwzięcia na podstawie zawartej umowy z wnioskodawcą. Przy
udzielaniu pożyczek stosuje oprocentowanie ustalane w odniesieniu do stopy
redyskontowej weksli /s.r.w./ w stosunku rocznym. Udzielone dofinansowanie w formie
pożyczki lub pożyczki i dotacji nie może przekroczyć 70% kosztów przedsięwzięcia.
Okres kredytowania przy udzielaniu pożyczek do 15 lat przy karencji nie dłuższej niż
12 m-cy. Udzielona pożyczka może być częściowo umorzona na wniosek
pożyczkobiorcy w wysokości do 15% udzielonej pożyczki przy spłacie 50% pożyczki
osiągnięcia założonych efektów. Udzielane mogą być także dotacje w wysokości do
30% kosztów przedsięwzięcia dla samorządów terytorialnych, ich związków
i stowarzyszeń oraz spółki wodne. Samorządy mogą uzyskać na to samo
przedsięwzięcie dotację w wysokości do 30% kosztów zadania dla zbilansowania
środków. Programy do sfinansowania przez NFOS i GW to m.in.:
- realizacja międzygminnych programów gospodarowania odpadami,
- ochrona wód przed zanieczyszczeniem /wód granicznych i transgranicznych,
- wspieranie realizacji programów małej retencji wód,
- ochrona powietrzna, ziemi, przyrody i krajobrazu.
Kapitał własny inwestora i kredyty komercyjne
Kapitał własny inwestorów - to środki własne samorządów /budżetowe/ lub
podmiotów gospodarczych realizujących przedsięwzięcie ekologiczne. Kredyty
komercyjne są możliwe do zaciągnięcia w bankach, np. w Banku Ochrony Środowiska
SA (BOŚ SA) - wymaga 50% środków własnych i kieruje się kryteriami podobnymi do
NFOS i GW /kredyty mogą być „tańsze" w wyniku dopłat do niektórych transz
z NFOS i GW/.
Kryteria to efektywność ekologiczna i zgodność przedsięwzięcia z polityką
ekologiczną.
81
Środki UE
♦ Fundusz Spójności (program zbliżony do przedakcesyjnego ISPA, którego
Polska przestała być beneficjentem z dniem wstąpienia do UE) - sektor ochrony
środowiska oraz transportu.
Tematy finansowania to: oczyszczanie ścieków, zaopatrzenie w wodę, jakość
powietrza, gospodarka odpadami.
Projekty muszą mieć znaczący wpływ na środowisko.
Kryteria dla projektów:
- wielkość inwestycji min. 10 mln EURO,
- podmiot publiczny - inwestor do 75% kosztów,
- wymagają spełnienia dyrektyw obowiązujących w danym kierunku - element
ochrony środowiska,
- zgodność programów lokalnych z regionalnym,
- przeprowadzanie postępowania w sprawie ocen oddziaływania na środowisko.
Fundusze Strukturalne
• Są to instrumenty finansowego wsparcia Europejskiej Polityki Regionalnej
dostępne dla państw członkowskich Wspólnoty. Środki Funduszy Strukturalnych są
rozdzielane i wydatkowane w kilkuletnich okresach zwanych "okresami
programowania". W obecnym okresie programowania (od początku roku 2000 do
końca roku 2006) obowiązują trzy cele Funduszy Strukturalnych,
Cel.1. Wspieranie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionów opóźnionych
w rozwoju. Kryterium zaliczenia regionu do objęcia pomocą w ramach Celu 1 jest
wartość PKB na mieszkańca niższa niż 75% średniej unijnej. Po wejściu do Unii
Europejskiej Polska jako całość będzie kwalifikowała się do objęcia Celem 1.
Cel 2: Wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów przemysłowych,
wiejskich, miejskich oraz zależnych od rybołówstwa stojących w obliczu problemów
strukturalnych.
Cel 3: Dostosowanie i unowocześnianie systemów oświaty, szkolenia i zatrudnienia.
Funduszami Strukturalnymi są:
♦ Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) - finansuje przede
wszystkim rozwój regionalny i lokalny poprzez wsparcie
- inwestycji
infrastrukturalnych (transport, energetyka, telekomunikacja,
infrastruktura ochrony środowiska, inwestycje w infrastrukturę edukacji
i ochrony zdrowia),
- małych i średnich przedsiębiorstw (inwestycje w przedsiębiorstwa produkcyjne,
w sferze usług otoczenia przedsiębiorczości, w zakresie badań, transferu
technologii itp.).
♦ Europejski Fundusz Społeczny (ESF) - promuje wykształcenie oraz mobilność
geograficzną i zawodową pracowników, wspiera powrót na rynek pracy osób
bezrobotnych i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym.
♦ Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (Sekcja Orientacji)
(EAGGF) - finansuje działania w mające na celu rozwój obszarów wiejskich
w zakresie:
- podwyższania produktywności i wprowadzania postępu technicznego,
- racjonalnego rozwoju produkcji rolnej,
82
-
finansowanie infrastruktury podstawowej na obszarach wiejskich,
dywersyfikacji (zróżnicowania) produkcji,
ochrony środowiska,
rozwoju agroturystyki i modernizacji gospodarstw rolnych.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013
Środowisko i czysta energia
» Działanie 6.1. Ochrona i kształtowanie środowiska
» Działanie 6.2. Energia przyjazna środowisku
Oś priorytetowa VI: Środowisko i czysta energia
Celem priorytetu jest poprawa stanu, zachowanie bioróżnorodności oraz
zapobieganie degradacji środowiska naturalnego.
Realizacja działań w ramach Osi priorytetowej VI doprowadzi do poprawy stanu
środowiska naturalnego, mającego wpływ na jakość życia mieszkańców
województwa, będącego jednocześnie elementem jego atrakcyjności gospodarczej.
Czyste, mało przekształcone przyrodniczo obszary przekładają się na atrakcyjność
turystyczna regionu, zaś odpowiednia infrastruktura wodnokanalizacyjna oraz
gospodarka odpadami umożliwi prowadzenie działalności gospodarczej bez
generowania znaczących kosztów środowiskowych. W ramach priorytetu wspierane
będą głównie projekty dotyczące wymiany lub zastępowania standardowych źródeł
ciepła (takich jak np. kotłownie węglowe) na zasilane źródłami alternatywnymi (np.
biomasa) w obiektach użyteczności publicznej, gdzie beneficjentem jest jednostka
samorządu terytorialnego, a wybudowana infrastruktura nie jest przeznaczona do
produkcji energii na rynek. Projekty realizowane będą zgodnie z Wojewódzkim
Programem Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego,
ze szczególnym uwzględnieniem terenów gdzie występują niedobory energii oraz
gdzie występują naturalne zasoby OZE.
Inne jednostki finansujące inwestycje ekologiczne
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) gospodaruje
funduszami Unii Europejskiej i innymi funduszami pochodzącymi z pomocy
zagranicznej dla inwestycji ekologicznych realizowanych na terenach wiejskich.
Pomoc - to dotacja nawet do 50% wartości przedsięwzięcia - budowy
oczyszczalni i zaopatrzenia w wodę.
Ekofundusz - zarządza środkami pochodzącymi z ekokonwersji polskiego długu.
Pomoc w formie dotacji do 30% kosztów przedsięwzięcia głównie z zakresu
ochrony atmosfery w tym wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii:
biomasy, słońca i wiatru.
Fundacja - Wspomagająca Zaopatrzenie Wsi w Wodę zwana „Fundacją
Prymasowską" lub „Kościelną".
Pomoc w zakresie budowy wodociągów, oczyszczalni ścieków w tym
przydomowych oraz rozwoju działalności agroturystycznych.
Fundacja Partnerska dla Środowiska (FPŚ) - wspiera finansowo inwestycje
w zakresie energetyki odnawialnej w formie dotacji.
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) - wsparcie w formie dotacji
dla inwestycji w energetyce odnawialnej.
83
Program Partnerstwa dla Samorządu Terytorialnego (EGPP/USAID) - wsparcie
energetyki odnawialnej - dotacje.
Agencja Techniki i Technologii (ATT) - udziela kredytów na zadania w energetyce
odnawialnej.
Agencja Rozwoju Regionalnego w Lublinie.
1.
OCENA REALIZACJI PROGRAMU - MIERNIKI STANU ŚRODOWISKA
I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO.
14.1. Zakres monitoringu programu
Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie polegało na regularnej ocenie
w zakresie:
Określania stopnia wykonania przedsięwzięć / działań.
Określania stopnia realizacji przyjętych celów.
Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem.
Analizy przyczyn tych rozbieżności.
Burmistrz Miasta poprzez służby ochrony środowiska będzie oceniał co dwa
lata stopień wdrażania Programu. Ocena ta będzie podstawą przygotowania raportu
z wykonania Programu. W początkowym okresie wdrażania Programu również
co dwa lata będzie weryfikowana lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji
w najbliższych czterech latach.
W cyklu czteroletnim będzie oceniany stopień realizacji celów
średniookresowych. Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii
ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie
„Prawo Ochrony Środowiska”, a dotyczących okresu, na jaki jest przyjmowany
program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu
ochrony środowiska. Raporty będą wykonywane w następującym cyklu i zakresie:
•
ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym
przygotowanie raportu (co dwa lata),
•
opracowanie listy przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w kolejnych
czterech latach,
•
aktualizacja celów ekologicznych i kierunków działań (co cztery lata).
14.2. Wskaźniki monitorowania efektywności programu
Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system
sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska.
W nawiasach podano stan wyjściowy dla roku 2011.
1) Stopień zwodociągowania Miasta (98%)
2) Stopień skanalizowania Miasta (81%)
3) Stosunek sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej (83,0%)
4) Produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych - w MWh/rok (190,08)
5) Produkcja energii cieplnej ze źródeł odnawialnych – w kJ/rok (0)
6) Lesistość gminy w % (9,0)
7) Ilość wytworzonych odpadów komunalnych w roku w Mg (6388)
8) Ilość odpadów komunalnych zebranych w roku w Mg (5171)
84
9) Wielkość składowanych odpadów komunalnych na składowiskach w Mg (4685)
10) Ilość odpadów zebrana selektywnie w Mg/rok (486)
11) Odzysk odpadów ulegających biodegradacji w Mg (821)
12) Udział terenów objętych ochroną prawną w ha (117,5)
13) Liczba, kampanii edukacyjnych (2)
14.3. Wskaźniki stanu środowiska i zmian presji na środowisko
Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji "II Polityki Ekologicznej
Państwa" w tym stopnia zmian presji na środowisko należy zaliczyć:
ocena dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska,
określonych wymogami prawnymi,
stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem
środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń),
a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (ładunkiem
krytycznym),
stopień zmniejszenia zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę
produkcji oraz stopień zmniejszenia całkowitych przepływów materiałowych
w gospodarce,
stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych
zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość
produkcji,
stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla
oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska),
poprawa techniczno-ekologicznych charakterystyk materiałów, urządzeń,
produktów (np. zawartości ołowiu w benzynie, poziomu hałasu w czasie pracy
samochodu itp.).
Poza wymienionymi głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji
"II Polityki Ekologicznej Państwa" oraz "Programu ochrony środowiska Miasta
Tomaszów Lubelski" będą stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska:
zmniejszenia
ładunku
zanieczyszczeń
odprowadzanych
do
wód
powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących, stojących i wód
podziemnych, poprawy jakości wody do picia oraz spełnienia przez wszystkie te
rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej;
poprawy jakości powietrza - zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza
(zwłaszcza metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji
zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych);
zmniejszenia uciążliwości hałasu wokół obiektów przemysłowych, hałasu
ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych;
zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu
ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagrożeń dla środowiska ze
strony odpadów niebezpiecznych;
ograniczenie ilości składowanych odpadów w tym odpadów ulegających
biodegradacji,
ograniczenia
degradacji
gleb,
zmniejszenia
powierzchni
obszarów
zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, likwidacji starych składowisk
odpadów, zwiększenia skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio
zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi
85
ekologicznej, ograniczenia pogarszania się jakości środowiska w jednostkach
osadniczych;
wzrostu lesistości województwa, rozszerzenia renaturalizacji obszarów leśnych
oraz wzrostu zapasu i przyrostu masy drzewnej, a także wzrostu poziomu
różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawy stanu zdrowotności
lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby;
zahamowania zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych
siedlisk,
zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania
estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą;
Wskaźnikami pośrednimi stopnia realizacji Programu będą wskaźniki społeczno ekonomiczne:
⇒ poprawy stanu zdrowia obywateli, mierzonego przy pomocy takich mierników jak
długość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności,
⇒ zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego
użytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych;
⇒ corocznego przyrostu netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć
ochrony środowiska;
⇒ spójności i efektywności działań w zakresie monitoringu i kontroli;
⇒ zakresu i efektów działań edukacyjnych oraz stopnia udziału społeczeństwa
w procesach decyzyjnych;
⇒ opracowywania i realizacji przez grupy i organizacje pozarządowe projektów na
rzecz ochrony środowiska.
14.4. Harmonogram wdrożenia programu
Harmonogram wdrażania programu jest jego integralną częścią. Program
operacyjny obejmować będzie lata 2012-2019. Zadania przyjęte do realizacji
w strategii długoterminowej, będą aktualizowane, co 4 lata. Podstawą weryfikacji
będzie przeprowadzana, co 2 lata, ocena realizacji wdrażania zadań finansoworzeczowych oraz osiągniętych efektów.
Głównymi działaniami podejmowanymi w zakresie monitoringu polityki ochrony
środowiska będą:
- aktualizacja strategii krótkoterminowej i systematyczne przygotowanie programów
działań na rzecz ochrony poszczególnych komponentów środowiska, tj.: gleb,
wody, powietrza,
- aktualizacja długoterminowej polityki ochrony środowiska.
15. WSPÓŁPRACA
Współpraca wielu partnerów włączonych w zagadnienia ochrony środowiska jest
warunkiem koniecznym, aby ten program był wdrożony z sukcesem. Współpraca jest
niezbędnym elementem dobrej organizacji procesu wdrażania programu. W ramach
realizacji niniejszego programu szczególną uwagę należy zwrócić na:
-
współpracę Burmistrza z władzami administracyjnymi różnych poziomów:
Lubelskim Urzędem Wojewódzkim, Urzędem Marszałkowskim w Lublinie, WIOŚ,
władzami powiatu oraz władzami sąsiednich gmin,
86
-
współpracę z reprezentantami poszczególnych grup społecznych, gospodarki oraz
przemysłu, w celu wdrażania polityki zdefiniowanej w programie, a także
dostosowania jej do przyszłych wymagań. Bardzo ważna będzie współpraca
z grupami reprezentującymi mieszkańców gminy (np. młodzieżą szkolną, Radami
Sołeckimi, pozarządowymi organizacjami ekologicznymi), w celu uzyskania
akceptacji podejmowanych działań oraz zaangażowania mieszkańców (np.
selektywna zbiórka odpadów),
-
współpracę z instytucjami finansowymi w celu zorganizowania funduszy na
realizację wybranych projektów.
16. PODSUMOWANIE.
Projekt „Programu ochrony środowiska dla Miasta Tomaszów Lubelski na lata 20122015 z perspektywą do roku 2019”, została opracowana zgodnie z Polityką
ekologiczną Państwa oraz dokumentami planistycznymi szczebla ponadgminnego
i gminnego.
Projekt Programu, jako punkt wyjścia dla dalszych analiz, charakteryzuje istniejący
stan środowiska oraz problemy z jego ochroną.
Oceniając stan poszczególnych elementów środowiska oraz czynników mających na
nie wpływ, można scharakteryzować:
- stan jakości powietrza jako średni,
- poziom hałasu jako zróżnicowany ze względu na źródła jego emisji, przy czym
można oszacować, że na hałas powyżej 60 dB narażone są tereny
szczególnie w pobliżu tras komunikacyjnych,
- stan czystości wód powierzchniowych można określić jako zadowalający,
- stan jakości wód podziemnych można określić jako dobry.
Cele „Programu...” odpowiadają celom kluczowych dokumentów na poziomie kraju
i województwa. Wśród zadań ujętych w projekcie „Programu...”, nie ma inwestycji
powodujących znacząco niekorzystne oddziaływanie dla środowiska, gdyż suma
korzyści z ich realizacji przekracza jednak zdecydowanie potencjalne zagrożenie.
Całościowa analiza materiału zawartego w projekcie „Programu ..” pozwoliła
stwierdzić, że projekt uwzględnia zasadę zrównoważonego rozwoju miasta
Tomaszów Lubelski.
87

załącznik nr 1 do uchwały nr XXVII 261 2012

Transkrypt

Podobne dokumenty

Stowarzyszenie Kobiet po Leczeniu Raka Piersi Tomaszowskie

Foto-Video "Pod Jemiola" Teresa Rebisz, Tomaszow

Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych Narządu Ruchu „PROMYK”

Stowarzyszenie Klub Abstynenta PROMYK

Wykaz hoteli

scenariusz zajęć plastyczno - technicznych

zapytanie wynajem sali

Ochotnicza Straż Pożarna - Urząd Miasta Tomaszów Lubelski

Tomaszowski Klub Karate Kyokushin