Hipotrendy - Comperia.pl

Transkrypt

Comperia.pl
Hipotrendy
Raport kredytowy
Styczeń 2009
Hipotrendy IV kw. 2008
Comperia.pl
Comperia.pl
to pierwsza w Polsce internetowa, kompleksowa porównywarka produktów
finansowych, zawierająca między innymi:
•
Unikalną sekcję narzędziową: porównywarki kredytów hipotecznych, gotówkowych,
samochodowych, kart kredytowych, lokat bankowych i funduszy inwestycyjnych;
•
Rozbudowaną sekcję merytoryczną, w tym dział komentarzy i analiz oraz „warto
wiedzieć”;
•
Profesjonalną redakcję, składającą się z osób związanych z rynkiem finansowym od
kilkunastu lat;
•
Treści skierowane zarówno do osób, które miały już do czynienia z produktami
finansowymi, jak i osób poszukujących podstawowych informacji.
Analizy,
komentarze,
porady
przygotowane
przez
Comperia.pl
są
szeroko
cytowane
i publikowane w mediach (m. in. Gazeta Prawna, Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Polska The
Times, Parkiet czy Program Trzeci Polskiego Radia). Nasi eksperci regularnie pojawiają się
również w programach telewizyjnych (TVN, TV Biznes, TVN24, TVN CNBC, TVP). Zespół
analityków Comperia.pl przygotowuje wiele publikacji z zakresu finansów osobistych, w tym
między innymi unikalny, cykliczny raport Hipotrendy i tygodniowy wskaźnik Kredytometr.
Współpracujemy z szeregiem instytucji finansowych, w szczególności z bankami (Bank BGŻ,
Bank Zachodni WBK, DOM Bank, Fortis, Millenium, mBank, MultiBank, Metrobank, Pekao,
Nykredit, Polbank EFG, Santander, Toyota Bank) i największymi firmami doradztwa finansowego
(OPEN Finance, Expander, Golden EGG, Notus). W gronie naszych partnerów znajdują się także
portale internetowe GazetaDom.pl, Infor.pl oraz IPO.pl. Comperia.pl stale rozszerza bazę
partnerów, tym samym zwiększając możliwość zakupu produktów finansowych on-line.
Właścicielem Portalu jest Comperia.pl Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Zawojskiej 38A,
zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Miasta Stołecznego Warszawy, Wydziale
XIII
Gospodarczym - rejestrowym pod numerem 0000280165, NIP: 951 220 9854, o opłaconym
w całości kapitale zakładowym wynoszącym 101 850 złotych.
GazetaDom.pl – wszystko pod jednym dachem!
GazetaDom.pl to największy portal o nieruchomościach w Polsce, który od września 2006 roku
zajmuje pozycję lidera w polskim internecie w kategorii Budownictwo i Nieruchomości.
Miesięcznie GazetaDom.pl odwiedza około 1 mln użytkowników (wg Megapanel PBI/Gemius,
wrzesień 2008)
Serwis
GazetaDom.pl
to
przede
wszystkim
bogata
baza
aktualnych
ogłoszeń
o nieruchomościach z rynku pierwotnego, wtórnego i rynku najmu. System wyszukiwania
pozwala precyzyjnie określić warunki, jakie ma spełniać lokal, a wyniki możemy przeszukiwać
w zależności od takich parametrów jak lokalizacja, cena czy termin oddania inwestycji.
Comperia.pl
GazetaDom.pl to również miejsce dla wszystkich zainteresowanych rynkiem nieruchomości.
Serwis oferuje zarówno porady prawne i finansowe związane z branżą nieruchomości, jak
również porady i informacje dotyczące sprawnego przeprowadzenia remontu, urządzania wnętrz,
wyboru kredytu czy formy finansowania nieruchomości.
O Raporcie
Raport „Hipotrendy” składa się z trzech części.
Pierwsza część Raportu to analiza struktury popytu na produkty hipoteczne, a więc
zapotrzebowania w zakresie celów finansowania, okresów spłaty, waluty kredytu itd. Dane
wykorzystane do stworzenia tej części Raportu pochodzą od użytkowników wyszukiwarki, a więc
klientów indywidualnych, doradców finansowych, doradców bankowych.
Druga część Raportu skupia się na prezentacji tendencji związanych z elementami cenowymi
oferty bankowej. Chodzi o zobrazowanie jak na przestrzeni ostatnich miesięcy kształtował się
koszt obsługi zobowiązań hipotecznych ze wskazaniem na możliwe przyczyny zaobserwowanych
zjawisk. Dane wykorzystane do stworzenia tej części Raportu w dużej mierze mają charakter
ogólnodostępny (stopy procentowe, kursy walutowe) lub pochodzą z banków – kredytodawców.
Trzecia część Raportu to analiza wtórnego rynku nieruchomości w głównych miastach
Polski na podstawie danych z serwisu GazetaDom.pl
Metodologia Comperia.pl
Analiza struktury popytu
Raport „Hipotrendy” powstał w oparciu o zapytania zgłaszane przez użytkowników
wyszukiwarki, a więc klientów indywidualnych, pracowników banków, a także firm doradztwa
finansowego. Każde zgłoszenie jest zapisywane w stworzonej specjalnie w tym celu bazie.
Prowadzone wewnętrznie statystyki obrazują charakterystykę zapotrzebowania klientów
w zakresie wszelkich parametrów oferty, a więc: celów kredytowania, formy zabezpieczenia,
okresu kredytowania, waluty itd.
Obecnie miesięcznie zgłaszanych jest już ponad 50 tys. zapytań dotyczących kredytu
hipotecznego, pochodzących z całego kraju, co wynika ze specyfiki funkcjonowania
medium jakim jest Internet. Wyszukiwanie produktów finansowych przez Internet staje się
coraz bardziej popularne, nie tylko w dużych miastach.
Comperia.pl
Analiza kosztów kredytu
Prezentowany raport „Hipotrendy” ukazuje zmiany wysokości rat kredytowych (Kredytometr
Comperia.pl) oraz całkowitych kosztów kredytu hipotecznego (Barometr Comperia.pl) w czasie
– w ujęciu tygodniowym oraz miesięcznym.
Kredytometr Comperia.pl
Obliczenia, analizy, wykresy zawarte w Kredytometrze Comperia.pl zostały przygotowane na
bazie danych dla modelowego kredytu wysokości 200 tys. zł zaciągniętego 10 września 2007 r.
(okres spłaty – 30 lat) oddzielnie dla czterech walut: PLN, CHF, EUR i USD. Raport przedstawia
zmiany rat kredytowych w oparciu o zmiany stawek WIBOR 3-miesięczny (kredyty w PLN) oraz
LIBOR 3-miesięczny (kredyty w CHF, EUR i USD). W podanych ratach kredytowych
uwzględniony jest również kurs wypłaty z dnia 10 września 2007 r. oraz kurs spłaty w kolejnych
dniach kalkulacji Kredytometru, co umożliwia uwzględnienie spread’u walutowego dla każdego
kredytu denominowanego w walucie obcej.
Raty, stawki WIBOR / LIBOR oraz kursy spłaty wykorzystane w Kredytometrze Comperia.pl
aktualizowane są co tydzień, począwszy od 10 września 2007 r.
Oprocentowanie dla naszego modelowego kredytu zostało wyliczone na podstawie stawek
WIBOR 3-miesięczny / LIBOR 3-miesięczny (dla EUR, CHF oraz USD) oraz średnich poziomów
marż dla ofert wg Comperia.pl. Wysokość marż jest aktualizowana co miesiąc, w pierwszym
wydaniu Kredytometru Comperia.pl w danym miesiącu.
Przedstawione na wykresach kursy (które są również wykorzystywane do obliczania rat dla
kredytów denominowanych w walutach obcych) są średnimi kursami wykorzystywanymi przez
banki do wyliczania wysokości rat kredytów walutowych. Kursy obliczane są na podstawie tabel
kursowych z 20 banków publikowanych w kolejnych dniach wyliczania rat na potrzeby
Kredytometru Comperia.pl.
Kredytometr Comperia.pl ukazuje zmiany w kosztach miesięcznych rat kredytowych dla
czterech walut, w których zaciągane są kredyty hipoteczne. Analiza Kredytometru wskazuje na
skalę oraz przyczyny wahań rat kredytowych. Wskazuje również na różnice w wysokości rat
w zależności od wybranej waluty kredytu.
Barometr Comperia.pl
Wskaźnik obejmuje wszystkie elementy oferty kredytowej składające się na koszt dla klienta,
a więc:
−
prowizję
−
wszelkiego rodzaju ubezpieczenia (niskiego wkładu, na życie, inne wymagane przez
bank)
−
odsetki
−
spread (w przypadku kredytów walutowych)
Comperia.pl
−
wycenę nieruchomości
Wskaźnik odnosi się do kosztu kredytu w dniu publikacji wskaźnika. W przypadku kredytów
walutowych wskaźnik uwzględnia miesięczną zmianę kursów walutowych oraz spread walutowy.
Barometr Hipoteczny jest wyliczany zawsze dla kredytu o tej samej wysokości (250 tys. zł) i dla
tego samego okresu spłaty (30 lat).Wskaźnik stanowi średni poziom kosztu kredytu dla 10
najtańszych ofert bankowych. Komentując zmiany barometru możemy wskazywać na przyczyny
tego zjawiska (zmiana oprocentowania, kosztów przyznania, wysokości spread’u itd.). Historia
publikacji wskaźnika będzie czytelnie pokazywać procesy dokonujące się na rynku kredytów.
Wskaźnik przyjmuje wartości w punktach. Każde 1 tys. zł kosztu to jeden punkt dla wskaźnika.
Dla przykładu, jeżeli wyliczony całkowity koszt kredytu wynosi 300 tys. zł, to wysokość wskaźnika
wyniesie 300 pkt.
Analiza wtórnego rynku nieruchomości
Analiza przygotowana została w oparciu o bazę 90 948 ogłoszeń z Warszawy oraz 10 006
ogłoszeń z innych miast Polski. Obejmuje okres od stycznia do czerwca 2008 roku.
Prawa autorskie. Zastrzeżenia.
Wszelkie szacunki, prognozy i wnioski zawarte w raporcie oparte są na wiedzy i doświadczeniu
Comperia.pl Sp. z o.o. (COMPERIA) w zakresie analizy rynku kredytów hipotecznych.
COMPERIA zastrzega sobie prawo zmiany opinii wyrażanych w raporcie w sytuacji pozyskania
informacji, które nie były dostępne w momencie jego powstawania.
Raport zawiera opinie COMPERIA i nie może być podstawą do jakichkolwiek roszczeń względem
COMPERIA zgłaszanych przez jego Czytelników w związku z podjętymi na jego podstawie
czynnościami lub działaniami lub ich zaniechaniem.
Wszelkie prawa do niniejszego raportu przysługują COMPERIA, a prawa do III części raportu
("Analiza wtórnego rynku nieruchomości") przysługują COMPERIA oraz Agora. Zwielokrotnianie
oraz publikowanie raportu w części lub w całości wymaga wcześniejszej zgody COMPERIA lub
podania źródła: „PORÓWNYWARKA FINANSOWA COMPERIA.PL”. W przypadku publikacji
fragmentów lub całości III części ("Analiza wtórnego rynku nieruchomości") wymagana jest
wcześniejsza zgoda COMPERIA oraz Agora lub podania źródła raportu.
Zwielokrotnianie oraz publikowanie raportu w części lub w całości przez Agora SA uzgodnione
zostało w umowie zawartej 9 kwietnia 2008 roku pomiędzy Comperia.pl Sp. z o.o. i Agora SA
o udostępnianiu przez Agorę danych Comperii i o udzieleniu Agorze licencji na korzystanie
z raportu.
Raport opracowywany jest przez zespół: Bartosz Michałek, Karol Wilczko, Bartłomiej
Samsonowicz, Patryk Michałek, Sylwester Góreczny.
Comperia.pl
Część 1 – Analiza struktury popytu
Comperia.pl
Cele kredytowania
Ostatnie trzy miesiące 2008 roku przyniosły odwrót klientów od wykorzystywania hipoteki do
refinansowania i konsolidowania kredytów, a także pożyczania na dowolny cel lub na
budowę domu. Podczas gdy zmniejszenie popularności ostatniego celu kredytowania jest
uzasadnione (zima, ograniczenie budów), tak we wszystkich innych przypadkach przyczyny
takiego zachowania klientów należy szukać w kryzysie finansowym.
Tabela 1: Cele kredytowania
IV kw.
I kw.
II kw.
III kw.
IV kw.
Zmiana
‘07
‘08
‘08
‘08
‘08
kw/kw
Zakup
67,24%
68,04%
68,17%
71,3%
79%
+7,7 p.p.
Refinansowanie
4,80%
4,22%
7,57%
7,0%
4%
-3 p.p.
Pożyczka
4,74%
4,84%
4,98%
4,3%
3%
-1,3 p.p.
Budowa domu
20,56%
20,72%
16,91%
15,7%
13%
-2,7 p.p.
Konsolidacja
2,65%
2,18%
2,37%
2,0%
1%
-1,00 p.p.
Udział poszczególnych zapytań
źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl
Wzrost marż pobieranych przez banki przy nowo udzielanych kredytach skutecznie
zniechęca od refinansowania i konsolidowania posiadanego zadłużenia. Stąd istotny,
relatywny wzrost popularności kredytów przeznaczonych na zakup nieruchomości.
Przedmiot kredytowania
Doniesienia medialne o taniejących mieszkaniach oraz perspektywa realizacji tego
scenariusza
w
przyszłości
paradoksalnie
nie
spowodowała
odwrotu
klientów
od
poszukiwania kredytów hipotecznych przeznaczonych właśnie na ten cel. Popularność tego
celu kredytowania nawet wzrosła kosztem kredytów przeznaczonych na zakup działek
budowlanych.
Comperia.pl
Tabela 2: Przedmiot kredytowania
Zmiana
Udział
poszczególnych
IV kw. ‘07
I kw. ‘08
II kw. ‘08
III kw. ‘08
IV kw. ‘08
kw. / kw.
6%
6,78%
7,87%
5,9%
4%
- 1,9 p.p.
94%
93,22%
92,13%
94,1%
96%
+ 1,9 p.p.
zapytań w całości
Działka
Mieszkanie lub
dom
Wprowadzone restrykcje w polityce kredytowej banków dotknęły zarówno osoby
zamierzające nabyć nieruchomość mieszkalną, jak i osoby planujące kupić ziemię.
Niezależnie od celu kredytowania o kredyt jest po prostu trudniej. Z kolei z punktu widzenia
preferencji klientów, negatywny sentyment dotyczący inwestowania w nieruchomości dotyka
bardziej mieszkań i domów niż ziemi.
Jak pokazują powyższe dane, nie zmieniło to jednak rozkładu typu zabezpieczenia kredytu
poszukiwanego przez klientów.
Comperia.pl
Wysokość kredytu
Jak pokazuje poniższa tabela, rozkład popularności poszczególnych przedziałów kwot
poszukiwanego zadłużenia nie zmienił się istotne w porównaniu z III kwartałem 2008 roku.
Tabela 3: Wysokość kredytu
Zmiana
IV kw. ‘07
I kw. ‘08
II kw. ‘08
III kw. ‘08
IV kw. ‘08
10 - 50 tys.
5,40%
5,49%
5,80%
4,97%
3,33%
-1,64 p.p.
50 - 100 tys.
13,88%
14,50%
13,21%
11,66%
10,33%
-1,33 p.p.
100 - 150 tys.
13,16%
14,97%
13,03%
13,92%
13,00%
-0,92 p.p.
150 - 200 tys.
14,01%
15,56%
13,85%
13,72%
16,00%
+2,28 p.p.
200 - 250 tys.
22,84%
21,34%
22,24%
22,93%
20,67%
-2,26 p.p.
250 - 300 tys.
10,94%
9,68%
10,21%
10,82%
12,67%
+1,85 p.p.
300 - 350 tys.
5,60%
4,71%
5,15%
5,52%
6,33%
+0,81 p.p.
350 - 400 tys.
4,23%
4,48%
5%
5,10%
6,00%
+0,90 p.p.
400 - 450 tys.
2,44%
1,89%
2,69%
2,52%
6,00%
+3,48 p.p.
450 - 500 tys.
2,34%
2,39%
2,91%
2,56%
2,67%
+0,11 p.p.
500 - 550 tys.
0,78%
0,69%
1,03%
1,09%
1,00%
-0,09 p.p.
550 - 600 tys.
1,20%
1,15%
1,28%
1,42%
1,00%
-0,42 p.p.
600 - 2000 tys.
3,19%
3,16%
3,60%
3,78%
4,00%
+0,22 p.p.
kw./kw.
Wciąż dominuje przedział poszukiwanej wysokości kredytu: 200 – 250 tys. zł. Lekko
zaznacza się tendencja do zaciągania wyższych kwot, wbrew doniesieniom o spadających
cenach nieruchomości.
Comperia.pl
Wykres 1: Udział zapytań o kredyt w poszczególnych przedziałach jego wysokości
Jak potwierdza powyższy wykres, kredyty z przedziału 100 – 300 tys. zł odpowiadają za
ponad połowę zapytań użytkowników.
Tabela 4: Średnia wartość kredytu
III kw.
IV kw.
Zmiana
‘08
‘08
kw./kw/
269 491
270 323
268 462
-1 861
157 605
154 257
157 903
177 980
+20 077
241 389
227 176
239 156
242 508
266 143
+23 635
137 372
140 703
119 024
136 552
154 428
+17 876
IV kw. ‘07
I kw. ‘08
II kw. ‘08
Zakup / CHF
277 705
260 195
Pożyczka / CHF
167 231
Zakup / PLN
Pożyczka / PLN
Średnia wartość poszukiwanego kredytu spadła w ostatnim kwartale jedynie w przypadku
finansowania zakupu nieruchomości we frankach szwajcarskich. We wszystkich innych
przypadkach odnotowaliśmy wzrosty. I to stosunkowo wysokie, bo rzędu 20 tys. zł, a więc
około 10 proc. Jest to kolejny przejaw zachowania kredytobiorców wbrew medialnym
doniesieniom o spadających cenach nieruchomości.
Comperia.pl
Okres kredytowania
Jak pokazuje poniższa tabela, następuje coraz większa koncentracja pożądanego okresu
kredytowania w przedziale 25 – 30 lat.
Tabela 5: Okres kredytowania
IV kw. 2007 I kw. 2008 II kw. 2008 III kw. 2008
IV kw.
Zmiana
2008
kw. /kw.
3 - 5 lat
1,43%
1,85%
2,13%
1,88%
1,67%
-0,21 p.p.
5 - 10 lat
5,61%
6,26%
6,40%
6,51%
5,33%
-1,18 p.p.
10 - 15 lat
5,69%
6,22%
6,13%
6,18%
5,67%
-0,51 p.p.
15 - 20 lat
10,77%
11,26%
10,50%
10,42%
9,67%
-0,75 p.p.
20 - 25 lat
7,69%
6,88%
6,83%
6,96%
5,33%
-1,63 p.p.
25 - 30 lat
55,91%
53,48%
57,71%
57,31%
63,67%
+6,36 p.p.
30 - 50 lat
12,91%
14,05%
10,30%
10,75%
9,00%
-1,75 p.p.
Wprawdzie klienci wciąż szukają kredytów o okresie spłaty powyżej 30 lat, jednak już bardzo
niewiele banków gotowych jest udzielić finansowania na taki okres. Dlatego popyt kieruje się
w stronę najdłuższego, możliwego do osiągnięcia przedziału, a więc do blisko 30 lat.
Wykres 2: Udział zapytań o kredyt w poszczególnych przedziałach długości jego spłaty
Comperia.pl
Długie okresy kredytowania muszą pozostać w przyszłości popularne. Kredyt hipoteczny jest
bowiem istotnym obciążeniem dla domowego budżetu. Rozłożenie spłat na długie terminy
pozwala ograniczyć ich wysokość.
Wysokość kredytu w stosunku do wartości zabezpieczenia
Wciąż rośnie popularność kredytów zaciąganych przy wysokich współczynnikach LTV.
Klienci
preferują
maksymalne
wykorzystanie
kredytu
do
sfinansowania
zakupu
nieruchomości.
Tabela 6: Wysokość kredytu w stosunku do wartości zabezpieczenia
IV kw.
Zmiana
‘08
kw. / kw
8,94%
8,67%
-0,27 p.p.
14,98%
13,80%
12,00%
-1,80 p.p.
21,86%
17,43%
18,05%
13,00%
-5,05 p.p.
52,07%
52,42%
55,16%
55,59%
64%
+8,41 p.p.
3,28%
4,07%
2,99%
3,63%
3%
-0,63 p.p.
IV kw. ‘07
I kw. ‘08
II kw. ‘08
III kw. ‘08
1 - 30 %
8,37%
8,03%
9,43%
30 - 50 %
12,87%
13,63%
50% - 80 %
23,40%
80 - 100 %
100 - 130 %
Aktualnie aż 64 proc. kredytobiorców zamierza zaciągnąć kredyt na więcej niż 80 proc.
wartości nieruchomości. Defensywna polityka kredytowa banków spowodowała, że kredyty
dla tych parametrów są trudniej dostępne, szczególnie w przypadku walut. W efekcie
obserwujemy wzrost popularności kredytów w rodzimej walucie kosztem kredytów
walutowych, co prezentujemy w dalszej części raportu.
Comperia.pl
Wykres 3: Udział zapytań o kredyt w poszczególnych przedziałach LTV
Koncentracja popytu ma miejsce wciąż w przedziale 80 – 100 proc. (już ponad 60 proc.
zapytań dotyczy tego właśnie zakresu).
Waluta kredytu
Jak wynika z poniżej prezentowanych danych, wciąż najbardziej pożądaną walutą
finansowania hipotecznego jest frank szwajcarski, jednak jego popularność wśród
kredytobiorców wyraźnie spada.
Tabela 8: Udział zapytań o kredyt w zależności od jego waluty
III kw.’08
IV kw. 2008
Zmiana
IV kw. ‘07
I kw. ‘08
II kw.’08
PLN
47,6%
40,60%
31,86%
30,58%
46,00%
+15,42%
CHF
50,7%
56,84%
65,36%
66,79%
48,37%
-18,42%
EUR
1,0%
1,44%
1,31%
1,39%
3,67%
+2,28%
USD
0,7%
1,12%
1,46%
1,24%
2,00%
+0,76%
kw. / kw.
Zmiana polityki kredytowej banków powoduje istotny spadek dostępności kredytów we
frankach szwajcarskich. Siłą rzeczy odbywa się na to z korzyścią dla wzrostu popularności
kredytów w złotych. Zmiana w ujęciu kwartalnym miała bardzo wyraźny charakter – udział
kredytów we frankach we wszystkich zapytaniach spadł o ponad 18 pkt. proc.!
Comperia.pl
Dodatkowo akcja informacyjna banków, mająca na celu popularyzację kredytów w euro,
powoli przynosi efekty. Popularność tej formy finansowania wzrosła o ponad 2 pkt. proc. w
ujęciu kwartalnym. Wszystko wskazuje na to, że 2009 rok upłynie pod znakiem kredytów
hipotecznych w złotych.
Comperia.pl
Podsumowanie
Analizując powyższe dane zauważamy następujące zjawiska:
- radykalny spadek popularności kredytów we frankach szwajcarskich na korzyść
kredytów w polskiej walucie
- wzrost średnich wartości poszukiwanych kredytów, pomimo medialnych doniesień o
spadających cenach na rynku nieruchomości,
- wyraźny spadek popularności kredytów refinansowych i konsolidacyjnych
Rynek kredytów hipotecznych w ostatnich miesiącach jest kształtowany przez konsekwencje
wlewającego się do polski kryzysu finansowego. Przede wszystkim chodzi o wynikającą z
tego zmianę polityki banków na bardziej restrykcyjną. W drugiej kolejności mniej klarowna
najbliższa przyszłość finansowa wielu Polaków nie nastraja pozytywnie do inwestowania w
nieruchomości. Wpływ pierwszego z czynników na poszukiwane rozwiązania kredytowe
widać gołym okiem: istotny wzrost popularności kredytów w złotych. Z kolei analiza
preferencji kredytowych nie może dać odpowiedzi na efekt drugiego ze wspomnianych
zjawisk. Będziemy go szukać w raportach sprzedażowych banków, które pozwolą
potwierdzić faktyczne zainteresowanie ofertą kredytową.
Comperia.pl
Część 2 – Analiza kosztów obsługi kredytu
Comperia.pl
Kredytometr Comperia.pl
Poniższe wykresy i tabele obrazują wysokość miesięcznych kosztów obsługi modelowego
kredytu hipotecznego oraz ich zmianę na przestrzeni ostatnich czterech kwartałów 2008
roku. Szczegółowe informacje na temat metodologii, zastosowanej do stworzenia
Kredytometru, dostępne są we wstępie do niniejszego opracowania.
Kredyt w złotych
Rynek kredytów hipotecznych uległ istotnym zmianom w IV kwartale 2008 roku. Odbiło się to
również na koszcie kredytowania (całkowita suma odsetek do spłaty) oraz na wysokości rat
kredytowych. Rosły raty kredytów w złotych, jak i kredytów walutowych. Przyczyny wzrostu
rat jednak w obu przypadkach po części były odmienne (w przypadku kredytów złotowych
wzrost oprocentowania, a kredytów walutowych wzrost kursów spłaty), a po części podobne
(wzrost marż kredytowych).
Wzrost rat kredytu w złotych na przestrzeni IV kwartału 2008 roku wynikał z tego, że przez
większość czasu rosła (choć już minimalnie) stawka WIBOR 3M. Jeszcze w III kwartale 2008
roku średni WIBOR 3M wyniósł 6,57 proc., by w IV kwartale wzrosnąć do 6,62 proc. (patrz
tabela 2b). To sprawiło, że średnie oprocentowanie kredytu wzrosło do poziomu 8,12 proc.
(patrz tabela. 2a), a rata modelowego kredytu o wartości 200 tys. zł wzrosła o ponad 45 zł do 1 484,97 zł.
Na szczęście na koniec roku wreszcie przyspieszył proces obniżek stóp procentowych i w
2009 roku ten proces powinien być kontynuowany. Na decyzje Rady Polityki Pieniężnej
zareagowała rynkowa stawka WIBOR 3M, co prawda dopiero pod koniec grudnia, ale bardzo
wyraźnie. Jeszcze w listopadzie stawka ta wynosiła 6,72 proc., pod koniec grudnia już tylko
5,90 proc. Spodziewamy się, że w następnym kwartale oprocentowanie kredytów może
spaść do poziomu 6-6,5 proc. (przy stopie WIBOR 3M na poziomie 4,5-5 proc.).
Kredyt w walutach obcych
Tym razem raty kredytów denominowanych w walutach obcych wzrosły w ostatnich 3
miesiącach 2008 roku. Ten fakt dotyczy kredytów we wszystkich monitorowanych przez
Comperię walutach, czyli we frankach szwajcarskich, euro i dolarach amerykańskich.
Najważniejszą przyczyną było silne osłabienie kursu złotego w stosunku do wszystkich
wymienionych powyżej walut. Jeszcze w III kwartale średnio kredyty we frankach
szwajcarskich spłacane były po kursie 2,1 zł. W ostatnich kwartale minionego roku średni
kurs spłaty raty kredytu frankowego wyniósł już 2,55 zł (tabela 3). Pod koniec grudnia kurs
ten wynosił już 2,8 zł. Przełożyło się to bezpośrednio na wzrost raty kredytowej o ponad 161
zł w przypadku kredytów denominowanych we frankach szwajcarskich (tabela 1). Najbardziej
Comperia.pl
wzrosły jednak raty kredytów dolarowych, bo aż o 321 zł do poziomu 1 166,81 zł, co było
przede wszystkim skutkiem silnego umocnienia dolara – kurs spłaty kredytów w dolarach
wzrósł z poziomu 2,27 do 2,93 zł!
Raty kredytowe rosły, pomimo spadku stawek rynkowych LIBOR (dla franka i dolara) i
EURIBOR (dla euro). Z jednej strony spadek ten był niwelowany przez wspomniane
osłabienie złotego, a z drugiej strony przez rosnące od października 2008 roku marże
kredytowe. Dla przykładu LIBOR 3M dla franka spadł w IV kwartale do poziomu 1,88 proc. z
2,77 proc. w III kwartale 2008 roku (tabela 2b), ale oprocentowanie tych kredytów spadło
mniej, bo z 4,2 do 3,98 proc. (tabela 2a).
Zakładamy, że w I kwartale 2009 roku nastąpi ustabilizowanie się rat kredytów
denominowanych w walutach obcych. Oprocentowanie kredytów nie powinno się gwałtownie
zmieniać, a kurs złotego w całym I kwartale 2009r. nie powinien zbyt mocno odbiegać od
tego zaobserwowanego w IV kwartale 2008 roku. Spadku kursów, po jakich spłacane są
kredyty hipoteczne, spodziewamy się od połowy 2009 roku.
Comperia.pl
Wykres 1. Kwartalna zmiana wysokości rat kredytu
1 600,00 zł
1 400,00 zł
1 200,00 zł
1 000,00 zł
800,00 zł
600,00 zł
400,00 zł
200,00 zł
0,00 zł
I kw. 2008
II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
Tabela 1. Kwartalna zmiana wysokości rat kredytu
Zmiana kw/kw
Zmiana kw/kw
(w zł)
(w %)
1 484,97 zł
45,32 zł
3,15%
906,16 zł
1 067,88 zł
161,72 zł
17,85%
1 174,71 zł
1 149,00 zł
1 268,01 zł
119,01 zł
10,36%
816,64 zł
845,61 zł
1 166,81 zł
321,21 zł
37,99%
I kw. 2008
II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
PLN
1 304,42 zł
1 418,44 zł
1 439,65 zł
CHF
975,72 zł
937,34 zł
EUR
1 168,88 zł
USD
967,23 zł
Źródło: Porównywarka finansowa Comperia.pl
Tabela 1a. Różnica pomiędzy wysokością miesięcznej raty kredytu w PLN i CHF w okresie
styczeń – grudzień 2008 r.
sty-08
lut-08
mar-08
kwi-08
maj-08
cze-08
lip-08
sie-08
wrz-08
paź-08
lis-08
gru-08
319,91 zł
327,33 zł
338,86 zł
433,57 zł
494,46 zł
515,26 zł
515,34
zł
544,45
zł
495,79
zł
364,77
zł
437,47
zł
449,02
zł
Różnica pomiędzy
ratą kredytu w PLN i
CHF
Comperia.pl
Wykres 2. Kwartalna zmiana oprocentowania kredytów
9,00%
8,00%
7,00%
6,00%
5,00%
4,00%
3,00%
2,00%
1,00%
0,00%
I kw. 2008
II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
Tabela 2a. Kwartalna zmiana oprocentowania kredytów
Zmiana kw/kw
Zmiana kw/kw
(w p.p.)
(w %)
8,12%
0,32
4,08%
4,20%
3,98%
-0,22
-5,30%
6,51%
6,65%
6,24%
-0,41
-6,17%
4,31%
4,48%
5,06%
0,59
13,11%
I kw. 2008
II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
PLN
6,80%
7,65%
7,81%
CHF
4,13%
4,25%
EUR
6,03%
USD
5,02%
Tabela 2b. Kwartalna zmiana stawek WIBOR/LIBOR (podano średnie stawki dla danego
kwartału)
I kw. 2008
II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
Zmiana kw/kw
Zmiana kw/kw
(w p.p.)
(w %)
PLN
5,80%
6,43%
6,57%
6,62%
0,06
0,85%
CHF
2,76%
2,82%
2,77%
1,88%
-0,88
-31,98%
EUR
4,49%
4,85%
4,98%
4,20%
-0,78
-15,74%
USD
3,30%
2,74%
2,91%
2,71%
-0,19
-6,70%
Comperia.pl
Wykres 3. Kwartalna zmiana kursów walutowych (kurs spłaty) dla kredytów walutowych
4,50 zł
4,00 zł
3,50 zł
3,00 zł
2,50 zł
2,00 zł
1,50 zł
1,00 zł
0,50 zł
0,00 zł
I kw. 2008
II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
Tabela 3. Kwartalna zmiana kursów walutowych (kurs spłaty) dla kredytów walutowych
(podano średnie kursy spłaty dla danego kwartału)
Zmiana kw/kw
Zmiana kw/kw
(w zł)
(w %)
2,55 zł
0,45 zł
21,18%
3,35 zł
3,88 zł
0,52 zł
15,51%
2,27 zł
2,93 zł
0,65 zł
28,77%
I kw. 2008
II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
CHF
2,28 zł
2,16 zł
2,10 zł
EUR
3,64 zł
3,48 zł
USD
2,43 zł
2,23 zł
Barometr Comperia.pl
Barometr Comperia.pl prezentuje wysokość i zmiany w czasie całkowitego kosztu
modelowego kredytu hipotecznego. Szczegółowy opis zastosowanej metodologii stosowanej
do stworzenia i obliczania wskaźnika zawarty jest we wstępie do tego opracowania.
Wykres 4. Zmiany poziomu Barometru Comperia.pl (całkowitego kosztu kredytu dla
poszczególnych walut)
I kw. 2008
700
600
588
622
633
II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
661
660
546
562
572
594
582
508
500
454
450
450
459
480
400
300
200
100
0
Comperia.pl
Tabela 4. Zmiany Barometru Comperia.pl (całkowitego kosztu kredytu dla poszczególnych
walut)
I kw. 2008 II kw. 2008
III kw. 2008
IV kw. 2008
Zmiana kw/kw
Zmiana kw/kw
(w punktach)
(w %)
PLN
588
622
633
660
27
4%
CHF
454
450
450
546
96
21%
EUR
562
572
582
661
79
14%
USD
508
459
480
594
114
24%
W historii publikacji Barometru po raz pierwszy najdroższym kredytem nie jest kredyt w
złotych, a kredyt w euro. Jest to wynik zmian, jakie miały miejsce na rynkach finansowych w
IV kwartale 2008 roku.
Wyraźne zmiany kursów walutowych, podwyżki marż kredytowych, spadek stóp
procentowych w Polsce, w Szwajcarii, w Strefie Euro i USA przyniosły duże wahania
wartości Barometru. Szczególnie w przypadku kredytów frankowych, gdzie jeszcze w
październiku wartość Barometru Comperia.pl wyniosła 675 punktów, by miesiąc później
spaść do poziomu 437 punktów, a na koniec roku wynieść już 526 punktów. Stabilniej w
ostatnim miesiącu zachowywał się Barometr dla kredytów w euro i dolarach, choć i tu
wahania kursowe i spadki stóp procentowych robiły swoje.
Wydaje się, że po raz ostatni w najbliższym czasie wzrósł odczyt Barometru dla kredytów w
złotych. Co prawda jeszcze kwartał do kwartału jego wartość wzrosła (o 27 punktów do
poziomu 660 pkt.), ale już w grudniu wartość tego wskaźnika wyraźnie spadła (odczyt
Barometru na poziomie 648 pkt. wobec 677 pkt. w listopadzie). Zakładamy, że w I kwartale
wartość tego wskaźnika może spaść poniżej 500 punktów, co oznaczałoby, że koszt kredytu
o wartości 300 tys. zaciągniętego na 30 lat spadłby do 500 tys. zł z prawie 700 tys. zł przez
cały okres kredytowania.
Comperia.pl
Podsumowanie
IV kwartał na rynku kredytów hipotecznych zapamiętamy jako okres wielu znaczących zmian
w kosztach kredytów hipotecznych. Można go podsumować następująco:
- kredyty hipoteczne w złotych przestają być najdroższą formą finansowania zakupu
nieruchomości na rzecz kredytów w euro
- W związku z obniżkami stóp procentowych w Polsce i osłabieniem złotego zmalała
różnica pomiędzy ratami kredytu w złotych a kredytami denominowanymi we frankach
szwajcarskich
- silne obniżki stóp procentowych w Szwajcarii, a co za tym idzie spadek stawki LIBOR
3M z poziomu 3 proc. do 0,6 proc., zniwelowały w jakimś stopniu wzrostu kursu
CHF/PLN
- banki wyraźnie podwyższyły marże zarówno dla kredytów w złotych, jak i kredytów w
walutach obcych
Co dalej?
Jeśli chodzi o kredyty złotowe, prognoza wydaje się być prosta: dalszy spadek
oprocentowania kredytów oraz spadek rat kredytowych. Na koniec I kwartału 2009
roku spodziewamy się, że oprocentowanie dla naszego modelowego kredytu (200 tys.
zł) spadnie do poziomu 6-6,5 proc., co będzie oznaczało spadek raty do poziomu około
1 250 zł.
Banki centralne właściwe powoli wyczerpują amunicję w postaci obniżek stóp procentowych
(poza oczywiście naszą Radą Polityki Pieniężnej, która ma w tym względzie duże pole do
działania). W związku z tym nie oczekujemy drastycznego spadku oprocentowania kredytów
walutowych. Nie widzimy również przesłanek do umocnienia się złotego w I kwartale 2009
roku. Oczekujemy więc, że raty kredytów w nadchodzących miesiącach pozostaną stabilne.
Comperia.pl
Część 3 – Analiza wtórnego rynku nieruchomości
Przy współpracy z portalem
Comperia.pl
Analiza danych za czwarty kwartał 2008 roku została przygotowana w oparciu o bazę
ogłoszeń z Warszawy oraz z innych polskich miast.
Średnie ceny mieszkań w głównych miastach Polski
W poniżej tabeli prezentowane są średnie ceny 1 mkw. mieszkań na rynku wtórnym w 8
miastach Polski z podziałem na pierwszy, drugi, trzeci i czwarty kwartał 2008 roku. Ostatnie
kolumny
przedstawiają
procentową
zmianę
cen
w
ujęciu
trzy-,
sześcio-
i
dziewięciomiesięcznym.
Tabela 1: Średnie ceny mieszkań (za 1 mkw.) w wybranych miastach Polski
Miejscowość
I kwartał 2008
Sopot
Warszawa
Kraków
Wrocław
Gdańsk
Poznań
Katowice
Bydgoszcz
średnia
12 131 zł
9 499 zł
8 293 zł
7 215 zł
7 039 zł
6 159 zł
4 568 zł
4 618 zł
7 440 zł
II kwartał 2008 III kwartał 2008
11 423 zł
9 453 zł
8 244 zł
7 332 zł
7 305 zł
6 284 zł
4 485 zł
4 274 zł
7 350 zł
10 749 zł
9 402 zł
8 497 zł
7 240 zł
6 848 zł
6 275 zł
4 447 zł
4 738 zł
7 275 zł
IV kwartał 2008
11 281 zł
9 380 zł
7 735 zł
7 518 zł
6 769 zł
6 075 zł
4 366 zł
4 267 zł
7 174 zł
3-mies.
+4,96%
-0,23%
-8,96%
+3,85%
-1,15%
-3,17%
-1,84%
-9,96%
-1,39%
Zmiana
6-mies.
-1,24%
-0,77%
-6,17%
+2,54%
-7,34%
-3,31%
-2,67%
-0,17%
-2,39%
9-mies.
-7,00%
-1,25%
-6,72%
+4,21%
-3,84%
-1,36%
-4,43%
-7,61%
-3,58%
Źródło: GazetaDom.pl
Na podstawie powyższych danych stwierdzamy, że czwarty kwartał 2008 roku upłynął pod
znakiem nieznacznej dominacji podaży na rynku nieruchomości. Średnie ceny ofertowe
spadły średnio o 1,39 proc. Ceny wahały się jednak w różnym kierunku i z różnym
natężeniem w zależności od rejonu Polski. Dla przykładu średnie ceny ofertowe w
Bydgoszczy spadły w ujęciu kwartalnym o prawie 10 proc., w Krakowie zanotowano spadek
o prawie 9 proc., podczas gdy w tym samym okresie w Sopocie ceny wzrosły o niespełna
5 proc., a we Wrocławiu o niemal 4 proc. Istnienie dużych różnic w kształtowaniu się cen w
poszczególnych
regionach
na
przestrzeni
kwartału
wynika
z
lokalnej
specyfiki
poszczególnych regionów. Wskazanie jednoznacznych przyczyn tego zróżnicowania
obarczone jest bardzo dużym błędem.
Najdroższym regionem w kraju, z punktu widzenia ceny metra kwadratowego mieszkania,
pozostaje Sopot ze średnią wynoszącą ponad 11 tys. zł. Na drugim miejscu niezmiennie
plasuje się Warszawa z ceną 1 mkw. sięgającą niemal 9,4 tys. zł. Trzeci poziom cenowy
wyznaczają Kraków i Wrocław z widełkami średnich wartości 7,3 – 7,5 tys. zł. Kolejny rejon
Comperia.pl
cenowy to widełki: 6,1 – 6,8 tys. zł w Poznaniu i Gdańsku. Najtaniej mieszkania kupimy w
Katowicach i Bydgoszczy, gdzie średnia cena znajduje się poniżej 4,5 tys. zł za 1 mkw.
Spadek uśrednionych cen dla wszystkich dużych miast w Polsce wskazuje na kontynuację
korekty na rynku mieszkaniowym. Jednak spadek cen ofertowych rzędu 1,39 proc. w ujęciu
kwartalnym, 2,39 proc. w ujęciu półrocznym oraz 3,58 proc. w ujęciu rocznym nie jest
znaczący. Jednak z uwagi na charakterystykę analizowanych danych (dane ofertowe, nie
transakcyjne), rzeczywisty spadek cen transakcyjnych w ostatnim kwartale 2008 roku mógł
być bardziej znaczący.
Rynek warszawski
Na rynku warszawskim od pewnego czasu można zaobserwować wyraźne rozwarstwienie
cenowe pod względem lokalizacji nieruchomości i zastosowanego materiału budowlanego.
W ujęciu średnim ceny stołecznych mieszkań oferowanych na rynku wtórnym nieznacznie
spadły. Wyjaśnienia tego zjawiska można doszukiwać się w tym, że aktualnie potencjalni
nabywcy często odraczają decyzję o zakupie mieszkania w oczekiwaniu na przewidywany
spadek stóp procentowych i polepszenie się sytuacji na rynku kredytowym. Konsekwencje
kryzysu finansowego w polskim sektorze bankowym, w postaci ograniczonego dostępu do
kredytów hipotecznych, odczuwalne będą prawdopodobnie przez cały 2009 rok. Pewną
amortyzację tych negatywnych czynników powinny przynieść obniżki stóp procentowych w
Polsce, skutkujące niższymi kosztami finansowania zakupu nieruchomości. Można jednak
oczekiwać, że w perspektywie najbliższych kwartałów 2009 roku spadek cen mieszkań w
Warszawie będzie kontynuowany.
Comperia.pl
Tabela 2: Średnie ceny mieszkań (za 1 mkw.) w różnych dzielnicach Warszawy
Dzielnica
I kwartał
2008
II kwartał
2008
III kwartał
2008
IV kwartał
2008
Śródmieście
Żoliborz
Mokotów
Ochota
Wilanów
Wola
Ursynów
Bielany
Praga Południe
Bemowo
Włochy
Praga Północ
Ursus
Wawer
Targówek
Rembertów
Białołęka
Wesoła
12 761 zł
9 903 zł
10 261 zł
10 015 zł
9 954 zł
9 768 zł
9 396 zł
8 965 zł
8 853 zł
8 862 zł
8 737 zł
8 304 zł
8 602 zł
8 364 zł
7 923 zł
7 828 zł
7 692 zł
7 736 zł
12 689 zł
10 020 zł
10 162 zł
9 969 zł
9 660 zł
9 736 zł
9 413 zł
8 809 zł
8 682 zł
8 605 zł
8 521 zł
8 297 zł
8 355 zł
8 132 zł
7 817 zł
7 671 zł
7 602 zł
7 610 zł
12 564 zł
10 201 zł
10 150 zł
9 983 zł
9 558 zł
9 609 zł
9 465 zł
8 813 zł
8 616 zł
8 699 zł
8 614 zł
8 286 zł
8 431 zł
8 136 zł
7 736 zł
7 768 zł
7 700 zł
7 513 zł
12 372 zł
10 284 zł
10 163 zł
9 806 zł
9 727 zł
9 374 zł
9 216 zł
8 759 zł
8 577 zł
8 483 zł
8 359 zł
8 200 zł
8 081 zł
7 969 zł
7 621 zł
7 612 zł
7 476 zł
7 187 zł
3-mies.
-1,53%
+0,81%
+0,13%
-1,77%
+1,77%
-2,45%
-2,64%
-0,61%
-0,46%
-2,49%
-2,97%
-1,03%
-4,14%
-2,05%
-1,49%
-2,02%
-2,90%
-4,34%
Zmiana
6-mies.
-2,50%
+2,63%
+0,01%
-1,64%
+0,70%
-3,73%
-2,10%
-0,57%
-1,22%
-1,43%
-1,90%
-1,17%
-3,28%
-2,00%
-2,51%
-0,78%
-1,65%
-5,56%
9-mies.
-3,05%
+3,85%
-0,95%
-2,09%
-2,27%
-4,04%
-1,92%
-2,30%
-3,13%
-4,28%
-4,33%
-1,24%
-6,06%
-4,72%
-3,82%
-2,77%
-2,81%
-7,10%
Źródło: GazetaDom.pl
Na 18 warszawskich dzielnic, tylko w trzech średnia cena ofertowa mieszkania wzrosła, w
pozostałych spadła. Największy spadek dotyczył Wesołej i Ursusa, gdzie w ciągu ostatnich
9 miesięcy ceny spadły odpowiednio o ponad 7 i 6 proc. Z kolei stabilnie drożeją mieszkania
na Żoliborzu – w ujęciu kwartalnym o 0,81 proc., a półrocznym o 2,63 proc.
Różnica
w
cenie
metra
kwadratowego
mieszkania
między
najdroższą
dzielnicą
(Śródmieście) a najtańszą (Wesoła) wynosi 5 185 zł. Do najdroższych dzielnic możemy
zaliczyć również Mokotów i Żoliborz, gdzie cena metra kwadratowego przekracza 10 tys. zł.
Z kolei do najtańszych dzielnic zaliczamy, oprócz Wesołej, również Targówek, Rembertów i
Białołękę. Wszędzie tam można nabyć mieszkanie w średniej cenie poniżej 7,7 tys. zł za
1 mkw.
Podobnie jak w przypadku średniej ceny metra kwadratowego w całym kraju, tak i w
Warszawie oraz w jej poszczególnych dzielnicach IV kwartał przyniósł w przeważającej
części przypadków spadek cen.
Comperia.pl
Wykres 1: Różnica w poziomie cen budynków zbudowanych z cegły oraz wielkiej płyty
źródło: GazetaDom.pl
Jak co kwartał publikujemy również dane wskazujące na różnice cen mieszkań w zależności
od technologii ich budowy. Ostatnie trzy miesiące 2008 roku, po chwilowym odwróceniu
trendu w trzecim kwartale, to utrwalenie tendencji zwiększania się różnicy w cenie lokali
budowanych z cegły oraz mieszkań z tzw. „wielkiej płyty”. Jeszcze trzy miesiące temu
mówiliśmy o wartościach zbliżonych do 1,7 tys. zł, na koniec roku ta różnica wzrosła już do
ponad 1,9 tys. zł. Dodatkowo cena lokali budowanych w starszej technologii spadła w
przeciwieństwie do mieszkań wybudowanych w nowszej.
Podsumowując wszystkie powyżej opisane zjawiska stwierdzamy, że IV kwartał 2008 roku
nie przyniósł istotnych zmian w obrazie sektora nieruchomości w Polsce. Co prawda sygnały
z rynku wskazujące na coraz trudniejszy i dłuższy okres sprzedaży mieszkań potwierdziły się
w spadku średnich cen w większości polskich miast, jednak należy stanowczo stwierdzić, że
nie widać oznak załamania cen. W 2009 roku rynek nieruchomości będzie musiał stawić
czoła konsekwencjom kryzysu finansowego. Największy wpływ na poziom cen
nieruchomości będzie miała dostępność kredytów hipotecznych zarówno dla klientów
indywidualnych, jak i deweloperów. Ograniczenia w uzyskaniu finansowania przez
deweloperów będą miały istotny wpływ na kontynuację już rozpoczętych i rozwijanie nowych
Comperia.pl
projektów, a więc na podaż na rynku pierwotnym. Natomiast ograniczenie siły nabywczej
konsumentów spowoduje spadek popytu na nieruchomości. Nasilenie obu negatywnych
czynników będzie miało największe znaczenie w konfrontacji sił popytu i podaży i zadecyduje
o poziomie cen na rynku nieruchomości w przyszłym roku. Brak znaczących zmian w
ofertach bankowych pozwala jednak z dużym prawdopodobieństwem prognozować dalszą
korektę cen nieruchomości w najbliższych kwartałach.

Hipotrendy - Comperia.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

programista php

O ile można zwiększyć emeryturę dzięki odwróconej hipotece

Umowa z portalem Onet.pl.

Wkład własny wymagany w zależności od kraju

5 – kredytów hipotecznych o stałym oprocentowaniu

Rejestracja przez sąd podwyższenia kapitału zakładowego

Uchwała Zarządu ws. zamiany akcji imiennych

3 najlepsze oferty promocyjne kredytów w euro 3

Nowe oblicze Comperii

TOP10 kredytów gotówkowych, kwota 10 tys. złotych, okres spłaty