z problemów akwizycji j zyka trzeciego u neofilologów

Transkrypt

ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom LXIII, zeszyt 10 –
2015
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rh.2015.63.10-6
DAGMARA NOWACKA *
Z PROBLEMÓW
AKWIZYCJI JZYKA TRZECIEGO U NEOFILOLOGÓW
UWAGI WSTPNE
Jednym z kluczowych wymaga wspóczesnoci jest bezsprzecznie znajomo jzyków obcych. Umiejtno porozumiewania si w wielu jzykach
uznaje si obecnie za kompetencj niezbdn
do funkcjonowania we wspóczesnym wiecie. Dziki niej wzrasta nie tylko nasza atrakcyjno na rynku
pracy, zarówno rodzimym, jak i poza granicami kraju, poczucie komfortu
podczas podróy zagranicznych, ale i poczucie wasnej wartoci poprzez realizowanie swoich d
e (literatura i prasa obcojzyczna, komunikacja).
Zintensyfikowana wymiana gospodarcza, naukowa, edukacyjna, artystyczna, technologiczna i rozrywkowa oraz moliwoci migracyjne spoeczestw
(w celach zarobkowych czy turystycznych) poci
gaj
za sob
postpuj
cy
proces integracji midzynarodowej. To z kolei wpywa na zmian jzykowego
modelu wspóczesnego Europejczyka, w tym Polaka, uwzgldniaj
cego konieczno sprawnego posugiwania si jzykami innymi ni ojczyste1.
Najczciej wybieranymi jzykami obcymi w Polsce s
: jzyk angielski
(podstawowe narzdzie komunikacji na wiecie, wspóczesna lingua franca),
Dr DAGMARA NOWACKA – adiunkt Katedry Jzyków Wschodniosowiaskich KUL; adres
do korespondencji: Katedra Jzyków Wschodniosowiaskich KUL, Al. Racawickie 14, 20-950
Lublin; e-mail: [email protected]
1
Wedug badania sondaowego Eurostatu na temat znajomoci jzyków obcych w Unii
Europejskiej, 82% populacji w wieku 25-64 lat znaa w 2011 r. przynajmniej jeden jzyk obcy.
W Polsce znajomo jzyka obcego deklarowao 62% spoeczestwa – za: http://rynek
pracy.pl/monitor_rynku_pracy_1.php/wpis.233 [dostp: 18.06.2015].
110
DAGMARA NOWACKA
jzyk niemiecki (jzyk naszych zachodnich s
siadów oraz najczciej uywany jzyk w Parlamencie Europejskim), jzyk francuski i jzyk hiszpaski
(czoówka najbardziej przydatnych jzyków wiata), jzyk rosyjski (jzyk
krajów byego ZSRR), jzyk ukraiski (bliskie s
siedztwo).
Polscy uczniowie i studenci wpisuj
si w model Europejczyka, doskonale
rozumiej
c potrzeb znajomoci jzyków obcych we wspóczesnym wiecie.
Pod
aj
c za najnowszymi tendencjami, polskie uczelnie oferuj
wiele kierunków filologicznych, które oprócz jzyka kierunkowego maj
w programach
nauk jednego lub kilku jzyków obcych. Na przykad studenci filologii sowiaskiej KUL, wybieraj
cy filologi rosyjsk
, oprócz jzyka rosyjskiego
(3 lata I stopnia i 2 lata II stopnia) maj
w programie nauk drugiego jzyka
wschodniosowiaskiego, jzyka ukraiskiego (60 godz. na drugim roku
I stopnia) oraz trzeciego jzyka wschodniosowiaskiego, jzyka biaoruskiego (opcjonalnie dla studentów, którzy wybrali jzykoznawcze seminarium
magisterskie (30 godz. pierwszy rok II stopnia). Oprócz jzyków kierunkowych studenci slawistyki wybieraj
inne jzyki nowoytne o rónym poziomie
biegoci w ramach lektoratu. Najczciej wybieranymi jzykami s
: jzyk angielski, niemiecki, woski i hiszpaski.
Zmieniaj
cy si model jzykowy wspóczesnego Europejczyka, który jest
czsto osob
dwujzyczn
, trzyjzyczn
czy nawet wielojzyczn
, zwróci
uwag lingwistów na potrzeb weryfikacji dotychczasowego stanu bada nad
procesami nabywania i uywania jzyków ju nie drugich (w znaczeniu obcych), ale trzecich i kolejnych.
Nabywanie jzyków trzecich i kolejnych oraz wielojzyczno to zjawiska,
które staj
si coraz bardziej powszechne i wobec tego nietrudno nie zgodzi
si z Zofi
Chopek, która twierdzi, e „mona z wysok
doz
prawdopodobiestwa prognozowa, i nauka jzyków trzecich i kolejnych oraz wielojzyczno bd
w najbliszej przyszoci zjawiskiem globalnym, norm
wiatow
bdzie poliglota i nie tylko osoby jednojzyczne, ale take dwujzyczne
nalee bd
do mniejszoci”2.
Zjawisko wielojzycznoci i zwi
zane z nim procesy akwizycji s
obecne
w filologicznym nauczaniu akademickim. Takie procesy zauwaono wród
studentów pochodzenia polskiego, studiuj
cych filologi rosyjsk
na zajciach
z praktycznej nauki jzyka ukraiskiego (60 godzin w ci
gu semestru). Uczenie rusycystów z poziomu B1-B2 drugiego jzyka obcego, blisko spokrewnio-
2
Z. CHOPEK, Nabywanie jzyków trzecich i kolejnych oraz wielojzyczno. Aspekty psycholingwistyczne (i inne), Wrocaw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego 2011, s. 25-26.
Z PROBLEMÓW AKWIZYCJI JZYKA TRZECIEGO U NEOFILOLOGÓW
111
nego, nale
cego do tej samej grupy jzyków wschodniosowiaskich, okazuje
si dla nauczyciela jzyka ukraiskiego dowiadczeniem penym niewiadomych, ale i zarazem bardzo twórczym. Problemem moga okaza si przede
wszystkim silna interferencja jzyka rosyjskiego na proces nabywania jzyka
ukraiskiego. Pocz
tkowe obawy okazay si suszne, jednak z czasem zaczto zauwaa pewne uwarunkowania i zalenoci midzy produktem a uytkownikiem jzyka. Wówczas zrodzia si myl zgbienia tych zalenoci
i próby usystematyzowania wpywów interlingwalnych, wystpuj
cych w postaci form niestandardowych (bdów) w celu usprawnienia procesu dydaktycznego.
Przeprowadzono ankiet pilotaow
3 wród 12 studentów rusycystów, odpowiedzi na pytania z której bd
pomocne nie tylko w usprawnieniu procesu dydaktycznego, ale przede wszystkim pomog
zgbi i zrozumie skomplikowane
mechanizmy przyswajania jzyka. „Bez zrozumienia samych procesów przyswajania jzyka – jak pisze Janusz Arabski – nie mona racjonalnie ich optymalizowa, ani skutecznie nimi kierowa”4. Zwrócono zatem we wspomnianej
ankiecie uwag na wiele czynników indywidualnych i spoecznych, midzy innymi na wiek, pe, wiek pierwszego kontaktu z jzykami, konteksty i sposoby
nabywania poszczególnych jzyków, nastawienie wobec kadego z jzyków czy
motywacja, które przybli
sylwetk jzykow
kulowskiego slawisty oraz
wstpnie wska
kierunki i drogi j
ksztatuj
ce.
Narodowo: polska – 12 osób
Obywatelstwo: polskie – 12 osób
Jzyk ojczysty: polski – 12 osób
Pytania zaproponowane w ankiecie pomog
w umiejscowieniu uytkowników jzyka w konkretnych warunkach kulturowych oraz okreli ich L1, czyli
jzyk pierwszy, jzyk ojczysty. Za jzyk ojczysty uwaa si jzyk nabywany
niewiadomie w warunkach naturalnej komunikacji w okresie dziecistwa.
Oznacza to, e jzyk jest przyswajany bez udziau nauczyciela i bez formalnego instruktau, w rodowisku, gdzie jest on naturalnym rodkiem komunikacji. Poza tym dziecko nie jest wiadome, e staje si przedmiotem jakiego
procesu dydaktycznego5.
3
Ankieta zostaa przeprowadzona w roku akademickim 2014/2015.
J. ARABSKI, O przyswajaniu jzyka drugiego (obcego), Warszawa: Wydawnictwo Szkolne
i Pedagogiczne 1985, s. 5.
5
Tame, s. 8.
4
112
DAGMARA NOWACKA
Jak
rol zatem bdzie spenia L1 w procesie uczenia si jzyka docelowego (ukraiskiego)? Czy nawyki przeniesione z jzyka ojczystego bd
postrzegane wy
cznie jako przyczyna bdów, czy transfer z L1 przypieszy
proces nabywania jzyka docelowego?
Rok urodzenia (wiek):
1990 – 4 osoby (23 lata)
1991 – 2 osoby (22 lata)
1992 – 3 osoby (21 lat)
1993 – 3 osoby (20 lat)
Kwestia wieku w procesie przyswajania i uczenia si jzyka obcego jest
bardzo istotna z punktu widzenia psycholingwistyki. W przeciwiestwie do
maych dzieci, które jzyk ojczysty przyswajaj
w sposób naturalny, dla dorosego uczenie si jzyka to po prostu uczenie si nazywania w inny sposób
tego, co ju wie z wczeniejszych dowiadcze, gdy ucz
c si jzyka obcego
ma opanowany jzyk pierwszy, a wic istnieje ju w jego umyle jaki punkt
odniesienia6. W zwi
zku z tym procesy nabywania jzyka to, w zalenoci od
wieku, dwa róne procesy.
Osoby z rocznika 1990 to studenci innych kierunków (europeistyka, dziennikarstwo, prawo), którzy na I roku 2. stopnia pierwszego kierunku wybrali
filologi sowiask
jako drugi kierunek nauczania. wiadomy wybór kierunku filologicznego oznacza dla studenta wiksz
liczb godzin nauki kolejnego jzyka oraz wiksz
liczb jzyków w umyle. Pozytywna postawa wobec kolejnego jzyka zwi
zana jest najczciej z siln
motywacj
, czyli d
eniem do osi
gnicia celu poprzez bodce poznawcze (czerpanie przyjemnoci
z uczenia si jzyka), integracyjne (fascynacja jzykiem i krajami uywaj
cymi go) oraz instrumentalne (wzrost atrakcyjnoci na rynku pracy dziki
znajomoci jzyka)7.
Pe:
kobieta – 8
mczyzna – 4
6
Tame, s. 34-35.
H. KOMOROWSKA, Metodyka nauczania jzyków obcych, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne
i Pedagogiczne 1999, s. 127-128.
7
113
Czynnik pciowy, jak wykazuj
badania ostatnich lat, równie ma wpyw
na procesy przyswajania jzyka obcego. Do niedawna rónice w zachowaniu
midzy pciami wyjaniane byy uwarunkowaniami spoecznymi, które odzwierciedlay oczekiwania spoeczne (np. „chopaki nie pacz
”), dzi asymetria pciowa znajduje swoje podoe w czynniku biologicznym (wzmacnianym
przez postawy spoeczne), a mianowicie w rónicach pracy mózgu u mczyzn i kobiet8.
Nabyte (nabywane) jzyki obce:
jzyk rosyjski – 12 osób
jzyk angielski – 12 osób
jzyk hiszpaski – 2 osoby
jzyk francuski – 2 osoby
jzyk woski – 1 osoba
Informacja ta dotyczy iloci nabytych b
d nabywanych jzyków (interjzyków), które s
przechowywane w tych samych strukturach pamiciowych
umysu. W trakcie uycia jzyka docelowego elementy jzyków niedocelowych równie zostaj
aktywowane, czego efekty obserwowalne s
w produkcji
i recepcji w jzyku docelowym9. Zrozumienie wzajemnych interakcji midzy
wszystkimi jzykami obecnymi w umyle wielojzycznym oraz czynników te
interakcje ksztatuj
cych (m.in. dystans typologiczny, kolejno nabywania jzyków, poziom aktywacji) bdzie zagadnieniem kluczowym procesu nabywania kolejnego jzyka obcego.
Etap rozpoczcia nauki jzyka rosyjskiego:
studia filologiczne – 10 osób
szkoa rednia – 1 osoba
szkoa podstawowa – 1 osoba
Kulowscy rusycyci to osoby, które w przewaaj
cej liczbie nauk jzyka
rosyjskiego rozpoczy na studiach filologicznych. Jedna osoba uczya si
tego jzyka tylko w szkole podstawowej, a jedna – w szkole redniej.
8
Wicej w: A. MOIR, D. JESSEL, Pe mózgu. O prawdziwej rónicy midzy mczyzn a kobiet, Warszawa: Pastwowy Instytut Wydawniczy 1993.
9
Z. CHOPEK, Nabywanie jzyków trzecich, s. 139.
114
DAGMARA NOWACKA
Etap rozpoczcia nauki jzyka ukraiskiego:
studia filologiczne – 11 osób
30-godzinny kurs jzykowy w szkole redniej – 1 osoba
Pytanie zatem bdzie dotyczyo roli L2 w procesie nabywania L3. Bior
c
pod uwag konsekutywno procesów oraz zwi
zane z ni
czynniki, poziom
biegoci oraz poziom aktywacji kadego z jzyków, moemy zaoy moliwo wpywów z jzyka czciej i intensywniej aktywowanego, jzyka kierunkowego. A moe to czynnik kolejnoci nabywania jzyków bdzie decyduj
cy w przyswajaniu jzyka docelowego? Benny Shannon twierdzi, e
w wypadku konsekutywnego nabywania jzyków jzyk nabywany ostatnio odgrywa kluczow
rol w trakcie uycia jzyka nowo poznawanego (efekt ostatniego jzyka)10.
Czy znajomo jzyka rosyjskiego pomaga czy przeszkadza w przyswajaniu jzyka ukraiskiego:
pomaga – 5 osób
przeszkadza – 5 osób
pomaga i przeszkadza – 2 osoby (jedna z tych osób stwierdzia, e „na pocz
tku pomaga, póniej przeszkadza”)
Ju pierwsze zajcia z jzyka ukraiskiego potwierdziy siln
interferencj
w postaci uywania niedocelowych regu czy przenoszenia waciwoci niedocelowych kognatów na produkcj w jzyku docelowym. Czy naley jednak
ograniczy si do transferu negatywnego? Zapewne nie, chocia badacze najczciej zajmuj
si przejawami transferu negatywnego, gdy daj
si one
atwo zaobserwowa, a wystpuj
c w postaci bdów (form niestandardowych) s
skuteczniej weryfikowalne.
Badanie transferu pozytywnego zdaje si bardziej skomplikowane, gdy
naleaoby si skupi nie tyle na produkcie jzykowym, ile na procesie przenoszenia wzorców jzykowych11.
Pytanie postawione studentom dotyczyo charakteru wpywów interlingwalnych midzy L2 i L3. Pi osób wykorzystywao wiedz jzykow
z L2
w nabywaniu jzyka docelowego, kolejne pi przyznao si do trudnoci
w nabywaniu jzyka ukraiskiego z wykorzystaniem blisko spokrewnionego
10
Zob. B. SHANNON, Faulty language selection in polyglots, „Language and Cognitive
Processes” 6(1991), No 4, s. 339-350 – za: Z. CHOPEK, Nabywanie jzyków trzecich, s. 181.
11
C. FÆRCH, G. KASPER, Perspectives on language transfer, „Applied Linguistics” 8(1987),
No 2, s. 112.
115
L2, a dwie osoby potwierdziy zarówno transfer pozytywny, jak i negatywny.
Sk
d takie rozbienoci? Od jakich czynników zale
?
Rónorodno podejcia do zagadnienia moe by spowodowana wieloci
czynników indywidualnych, maj
cych wpyw na proces nabywania jzyka docelowego u kadego ze studentów.
Na którym z podsystemów jzyka zaobserwowano negatywny wpyw
jzyka rosyjskiego na nauk jzyka ukraiskiego:
fonetyka, artykulacja dwików – 5
fonetyka i morfologia – 1
fonetyka i leksyka – 1
morfologia – 3
leksyka – 1
wszystkie podsystemy – 1
Wpywy jzykowe, zarówno te pozytywne, jak i negatywne, ksztatowane
pod wpywem wielu czynników, zostay zaobserwowane u osób wielojzycznych w obrbie wszystkich podsystemów jzykowych. Grupa respondentów
potwierdza siln
interferencj na wszystkich poziomach jzykowych, przy
czym uwzgldniaj
c czynniki indywidualnie wpywaj
ce na procesy nabywania jzyka docelowego, zaznaczono róne podsystemy, w obrbie których dokonywano transferu wiedzy z jzyka niedocelowego (jzyków niedocelowych)
do jzyka ukraiskiego. Jakie czynniki maj
najwikszy wpyw na te procesy
u kadego ze studentów? Dlaczego niektórzy niemale od razu dostosowali si
do twardej wymowy jzyka docelowego, inni po dwóch miesi
cach, a jeszcze
inni wcale?
Przykady wpywów midzyjzykowych na poziomie wybranych podsystemów jzykowych u Polaków (L1 jzyk polski) i rusycystów (L2 jzyk rosyjski),
nabywaj
cych kolejne jzyki obce (L3+ jzyk angielski, hiszpaski, francuski,
woski) oraz blisko spokrewniony z L2 jzyk ukraiski (jzyk docelowy L3).
Jako materia badawczy wykorzystano wypowiedzi ustne, prace pisemne
oraz egzamin kocz
cy rok akademicki 2014/2015.
Fonetyka (wymowa)
1. Najwiksz
trudno sprawiaa studentom-rusycystom inna ni w jzyku
drugim (rosyjskim) artykulacja niektórych dwików: mikka wymowa gosek
116
DAGMARA NOWACKA
szumi
cych [], [], [], [], które w jzyku ukraiskim s
spógoskami
twardymi12.
2. Wymowa nieakcentowanego [o] jak [a]. Zjawisko „akania” jest cech
charakterystyczn
dla jzyka rosyjskiego 13, w literackim jzyku ukraiskim
nie wystpuje. W sylabie akcentowanej [o] wymawiamy czysto i wyranie,
natomiast w sylabie nieakcentowanej wymawiane jest jak [o] oraz [o do u]14.
3. Rónice w wymowie niektórych rosyjskich i ukraiskich dwików, odpowiadaj
cych podobnym lub identycznym literom, wystpuj
cym w tych
dwóch alfabetach.
L2 (ros.)
e [je]
[e]
[y]
[i]
L3 (ukr.)
e [e]
[je]
[y]
[i]
produkt w L3
, , !
"#, $#
\
poprawna forma w L3
, , $#\, !"#
4. Transfer negatywny, polegaj
cy na bdnej wymowie dwiku [he], któremu w jzyku ukraiskim odpowiada litera . Spowodowany jest on graficznym podobiestwem z liter
, wystpuj
c
w jzyku rosyjskim, jednak wyraan
poprzez dwik [ge].
ros. [ge]
ukr. [he]
[ge]
MORFOLOGIA
1. Wpyw midzyjzykowy w postaci przeniesienia waciwoci morfologicznych z L2 do L3 zaobserwowano na przykadzie m.in. przymiotnika. Dla
jzyka ukraiskiego charakterystyczne s
formy pene ci
gnite („krótkie”)
dla przymiotników rodzaju eskiego (, , !) nijakiego (, , !) w mianowniku liczby pojedynczej oraz dla mianownika
12
Zob. "#$% #&% +. <=. @%, ^`. {. |"}!`~#", \:
“” 2013, s. 286-287.
13
J. RIEGER, Z dziejów jzyka rosyjskiego, Warszawa: WSiP 1998, s. 43-44.
14
. {, . {, |. , . , X&% +, \: “$” 2000, s. 61-62.
117
liczby mnogiej (, , !)15. Formy „dugie” (\!"#, "^`~, ), typowe dla jzyka rosyjskiego, pojawiaj
si obecnie ju tylko w ukraiskiej twórczoci ludowej i utworach literackich i peni
funkcje stylistyczne16.
L3 (ukr.)
L2 (ros.)
produkt L3
"!^
``
^` $
#^!
- (r. eski,
twardotematowe)
-=
-i (l.mn.)
- (twardotem.)
- (mikkotem.)
!\``
"\~
!\`
PISOWNIA (ORTOGRAFIA)
1. Pisownia maej i duej litery. Nazwy narodowoci.
W jzyku rosyjskim oraz ukraiskim nazwy osób ze wzgldu na narodowo, pochodzenie etniczne pisane s
ma
liter
17:
L3 (ukr.)
p"!
¡#^`
"#
L2 (ros.)
^¡!!#}
¡#^`
"#
L1 (pol.)
Rosjanin
Ukrainiec
Polak
produkt L3
¡!#}
#^`
"#
Specyfika tego przykadu polega na wykorzystaniu niedocelowej reguy
ortograficznej, ale nie z L2, tylko z L1. Pojawia si pytanie: dlaczego? Czy
bdy w pisowni w jzyku ukraiskim mona wytumaczy brakiem utrwalonych zasad pisowni drugiego jzyka (rosyjskiego)? Jeeli tak, to dokonano
transferu odpowiednich zasad z jzyka ojczystego, w którym pisownia duej
litery jest poprawna.
15
. {¢, X&% +, t. I, Pozna: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu 2001, s. 263.
16
H. DALEWSKA-GRE, Jzyki sowiaskie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
1997, s. 313; . {¢, X&% +, s. 264.
17
X&%[ , \: ¡#"\ ¡# 2007, s. 59.
118
DAGMARA NOWACKA
LEKSYKA
L3 (ukr.)
L2 (ros.)
produkcja w L3
L1 (pol.)
"`"#
\\"^"#
!`^`
`\`^
’
!¡$"
`
"``#
\"^#
!`^`
`\`^

!¡$$"
\"!#^`!``
"`#
\"^#, \"^"#
!^, !`^`
`\`^
’, ’
!¡$$"
``, ``, `
poniedziaek
wtorek
roda
czwartek
pi
tek
sobota
niedziela
!`
}
$`^``
#\`
^\`
`^\`
`
!`^`
\`^`!`
"\`
!"
^¡`
\^
`\^
^
^`
}
\¡!
!`$^
"#$^
"$^
`#$^
!`
, `\^
^
#\`
^\`, }
`^\`, `^\`
`, `
!`^`
\`!`
"\`, "#$^
!"
^¡`
stycze
luty
marzec
kwiecie
maj
czerwiec
lipiec
sierpie
wrzesie
padziernik
listopad
grudzie
!"
"\
#
"
`
#
" "$`
"^"
£#
##
#"
"
" !\
"^"
£#, #
##
#"
"
" !\
miasto
jzyk
jak
kto
ale
tak
Do widzenia
Nabywanie jzyków trzecich i kolejnych stanowi niezwykle interesuj
c
dziedzin badawcz
. Jednak ze wzgldu na jej nowo w jej obrbie mona
wyszczególni jeszcze wiele obszarów badawczych, które wymagaj
dalszych
eksploracji.
Kwesti
niepodwaaln
w procesach nabywania i uywania jzyków trzecich i kolejnych jest istnienie wpywów midzyjzykowych, zaobserwowanych u wszystkich respondentów w trakcie produkcji w L3 na wszystkich poziomach wiedzy jzykowej i potwierdzonych przez nich samych w ankiecie
pilotaowej po rocznym kursie jzykowym.
Zebrany materia badawczy z produkcji pisemnej oraz ustnej w L3, po
uwzgldnieniu czynników indywidualizuj
cych procesy nabywania i uywania
119
jzyka docelowego, zostanie poddany konfrontacji z dotychczasowymi zaoeniami i hipotezami, opracowanymi przez licznych badaczy18. Zagadnienia
bd
dotyczy midzy innymi:
1. roli i zakresu oddziaywania L1 w procesie nabywania L3;
2. roli i zakresu oddziaywania L2 w procesie nabywania L3;
3. czynników ksztatuj
cych wpywy jzykowe;
4. rodzaju transferu.
Badania nad nabywaniem jzyka ukraiskiego (L3) przez rusycystów doskonale wpisuj
w nurt rozwaa jzykoznawczych nad wielojzycznoci
wspóczesnego pokolenia Europejczyków. Zrozumienie tych procesów nie
tylko pozwoli na umiejtne nimi kierowanie, ale przede wszystkim usprawni
proces dydaktyczny nauczania jzyków obcych, trzecich i kolejnych.
BIBLIOGRAFIA
ARABSKI J.: O przyswajaniu jzyka drugiego (obcego), Warszawa: Wydawnictwo Szkolne
i Pedagogiczne 1985.
CHOPEK Z.: Nabywanie jzyków trzecich i kolejnych oraz wielojzyczno. Aspekty psycholingwistyczne (i inne), Wrocaw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego 2011.
DALEWSKA-GRE H.: Jzyki sowiaskie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1997.
FÆRCH C. KASPER G.: Perspectives on lamguage transfer, “Applied Linguistics” 8(1987), No 2,
s. 111-136.
KOMOROWSKA H.: Metodyka nauczania jzyków obcych, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne
i Pedagogiczne 1999.
MOIR A. JESSEL D.: Pe mózgu. O prawdziwej rónicy midzy mczyzn
a kobiet
, Warszawa: Pastwowy Instytut Wydawniczy 1993.
{ O. { O. M. .: #^!# "\, \: $2000.
RIEGER J.: Z dziejów jzyka rosyjskiego, Warszawa: WSiP 1998.
SHANON B.: Faulty language selection in polyglots, “Language and Cognitive Processes”
6(1991), No 4, s. 339-350.
¡! ¡#^!# "\. `#!#"". "`#, ^`. {. |"}!`~#". \: 2013.
#^!#} ^\"!, \: ¡#"\ ¡# 2007.
{¢ .: #^!# "\, t. I, Pozna: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 2001.
18
Sporód wielu mona wymieni takich badaczy, jak: Håkan Ringbom, Terence Odlin,
Eric Kellerman, Michael Sharwood Smith, Zofia Chopek.
120
DAGMARA NOWACKA
Z PROBLEMÓW AKWIZYCJI JZYKA TRZECIEGO
U NEOFILOLOGÓW
UWAGI WSTPNE
Streszczenie
Zjawisko wielojzycznoci i zwi
zane z nim procesy akwizycji s
obecne w filologicznym
nauczaniu akademickim. Takie procesy zaobserwowano wród studentów pochodzenia polskiego, studiuj
cych filologi rosyjsk
na zajciach z praktycznej nauki jzyka ukraiskiego.
W artykule dokonano próby opisu czynników warunkuj
cych przyswajanie kolejnego jzyka obcego w warunkach akademickich. W przeprowadzonej wród studentów rusycystów
ankiecie zwrócono uwag na wiele czynników indywidualnych i spoecznych, midzy innymi
na wiek, pe, wiek pierwszego kontaktu z jzykami, konteksty i sposoby nabywania poszczególnych jzyków, nastawienie wobec kadego z jzyków czy motywacja, które mog
wstpnie
wskaza kierunki i drogi ksztatuj
ce te procesy.
Przyswajanie kolejnego jzyka obcego, dodatkowo blisko spokrewnionego, powoduje pojawienie si w jzyku docelowym wpywów midzyjzykowych. Przykady wpywów zaobserwowano na podstawie wybranych podsystemów jzykowych (fonetyka, morfologia, leksyka).
Sowa kluczowe: jzyk trzeci, jzyk ukraiski jako obcy, nabywanie jzyka, wpywy jzykowe.
FROM THE PROBLEMS OF THE THIRD LANGUAGE ACQUISITION
AMONG NEOPHILOLOGY STUDENTS.
INTRODUCTORY REMARKS
Summary
The phenomenon of multilingualism and the related acquisition processes are present in
philological academic teaching. Such processes have been observed among students of Polish
origin studying Russian philology in the classess with practical learning of the Ukrainian
language.
The article attempts to describe the determinants of the acquisition of another foreign
language in academic conditions. The survey conducted among Russian philology students
identified a number of individual and social factors inter alia, age, gender, age of the first
contact with languages, contexts and ways of acquiring individual languages, attitudes toward
each language or motivation, which may initially indicate trends and ways shaping these
processes.
Aquisition of another foreign language, additionally closely related, causes the appearance
of interlingual influence in the target language. The examples of influence were observed on
the basis of selected language subsystems (phonetics, morphology, vocabulary).
Key words: Third Language (L3), Ukrainian as foreign language, language acquisition, interlingual influence.