Czytaj więcej

TECHNIKA DENTYSTYCZNA
mgr lic. tech. dent. Sylwia Adamska*
Człowiek
– misterna budowla
Dlaczego okluzja wpływa na układ narządu żucia i układ narządu ruchu?
O czym należy pamiętać, wykonując
prace protetyczne? Czy spełniają one
standardy funkcjonalne?
STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY
W społeczeństwie na skutek nadmiernego stresu występują złożone problemy
zgryzowe. Staw skroniowo-żuchwowy
jest bardzo silnym „czujnikiem” wszystkich sytuacji zewnętrznych. Od dziecka
uczymy się procesu żucia. Sterowanie
żuchwą to propriocepcja poprzez centralny układ nerwowy (CUN). Jamę ustną i mięśnie, m.in. żwaczowe, unerwia
nerw trójdzielny. Jądro nerwu trójdzielnego znajduje się w tworze siatkowatym
w pniu mózgu. Twór siatkowaty jest centrum dowodzenia w stresie. Tam znajdują się ośrodki odpowiedzialne m.in.
za oddychanie i krążenie, dzięki którym
reagujemy na sytuacje zagrażające życiu.
Nadmierne stymulowanie tworu siatkowatego powoduje przekazanie tej wzmożonej reaktywności poprzez jądro nerwu
trójdzielnego na obwód. Reakcją na zagrożenie jest nadmierne napięcie mięśni.
Bodźce wywołane propriocepcją z przyzębia, błony śluzowej, policzków, mięśni, warg, języka i skóry są zbierane i zapamiętywane. Każdy człowiek ustawia
żuchwę nawykowo, bez użycia świadomości. Szybkie zniwelowanie złych nawyków zgryzowych mogłoby wyrządzić
pacjentowi krzywdę. Przy wymuszonej
relacji żuchwy do szczęki pacjent będzie
odczuwał napięcie i ból. Istnieje ścisła zależność pomiędzy stawami skroniowo-żuchwowymi, mięśniami żwaczowymi
a ich wpływem na warunki okluzyjne.
Dlatego przed przystąpieniem do rehabilitacji protetycznej niezbędne jest wykonanie deprogramacji mięśni. W zależności od potrzeby podniesienia wysokości
36
zwarcia może być jedno- lub dwuczasowa (związek skutkowo-przyczynowy, aby
nie nastąpiło jeszcze większe napięcie).
Wieloletnie obserwacje potwierdzają
oddawanie nie zawsze przemyślanych
prac. Nie można odbudować pacjentowi
tylko zębów przednich, kiedy boczne także wymagają rekonstrukcji. Wykonując
pełną odbudowę, przy zdeprogramowanych mięśniach i przygotowanym stawie
skroniowo-żuchwowym, nie zaszkodzimy pacjentowi, a możemy zapobiec niespodziewanym uszkodzeniom prac.
Czynnością pociągającą za sobą poważne konsekwencje jest wyznaczenie
przestrzennej relacji żuchwy względem
szczęki i przeniesienie do artykulatora.
W relacji centralnej głowy stawowe są
ułożone najbardziej dotylnie, a żuchwa
względem szczęki przyjmuje niewymu-
szoną pozycję. W rehabilitacjach protetycznych przy zaburzeniach zwarcia
powodzenie warunkuje ustalenie centralnego zwarcia w zgryzie konstrukcyjnym.
Jest wiele metod wyznaczania relacji
pionowej między szczęką a żuchwą. Wybór należy do lekarza. Ważne, aby wybrana metoda pozwalała uzyskać prawdziwe
parametry potrzebne do prawidłowego
wykonania uzupełnienia protetycznego.
Planowanie pracy protetycznej na podstawie modeli diagnostycznych i innych
dotychczas uzyskanych danych pozwala lepiej ocenić stosunki przestrzenne
w obrębie łuków zębowych. Wówczas
łatwiej jest wykryć węzeł urazowy. Nadmiernie wysunięte zęby, wychylone korony kliniczne, guzki zębów zaburzających przebieg powierzchni zwarciowych
trzeba skorygować. W sytuacji kiedy planuje się zmianę wysokości zwarcia, która jest ustalona na zębach własnych pacjenta, szlifowaniu mogą podlegać tyko
guzki artykulacyjne. Na guzkach zwarciowych tworzy się płaskie pojedyncze
powierzchnie kontaktowe. Dąży się wówczas do możliwie właściwego modelu
okluzji. Przedwczesne kontakty zębów,
tzw. przeszkody zwarciowe, również powinny być korygowane. Jedna lub więcej takich przeszkód zaburzy nam stabilność okluzji. Aby zwarcie centralne było
prawidłowe, wszystkie tkanki twarde
i miękkie powinny być wolne od zmian
patologicznych. To zagwarantuje nam
wykonanie dobrej, spełniającej standardy funkcjonalne pracy protetycznej.
SZYNOTERAPIA
Ryc. 1. Piętra w budowli, jaką jest człowiek – poprzeczne linie
to stropy, podpierające słupy tworzą łańcuchy mięśni, a całą
konstrukcję podtrzymuje kręgosłup
Jak uzyskać harmonijną pionową i poziomą relację żuchwy do szczęki? Jak
zniwelować złe nawyki i zmiany w stawie skroniowo-żuchwowym? Otóż
za pomocą szynoterapii…
Nowoczesny Technik Dentystyczny 6/2008
TECHNIKA DENTYSTYCZNA
W obecnych czasach szyny zgryzowe
znajdują szerokie zastosowanie, w zależności od dysfunkcji mogą być stosowane
w celu stabilizacji, w leczeniu dysfunkcji
narządu żucia, dla zapobiegania ścierania zębów, odciążenia stawów i obniżenia nadmiernej aktywności mięśni. Znaczącą zaletą szynoterapii jest możliwość
ingerencji w okluzję bez pozostawienia
nieodwracalnych zmian w uzębieniu pacjenta. Podstawowym zadaniem warunkującym poprawne wykonanie uzupełnienia protetycznego jest wprowadzenie
wyrostków kłykciowych w stabilne położenie w dołku stawowym. W przypadku przemieszczenia krążka stawowego
szyna powoduje odciążenie stawów oraz
częściową lub całkowitą repozycję krążka do prawidłowego położenia.
Zawsze należy dokładnie rozważyć,
jaką szynę wybrać. Dlaczego najczęściej
stosuje się szyny dolne? Żuchwa jest zbudowana z jednej kości, szczęka – z trzech
połączonych części. Najistotniejsza jest
decyzja, czy wykonać pacjentowi miękką, czy twardą szynę. Pamiętajmy, że szyna miękka podziała bardzo niekorzystnie
na mięśnie i staw. Podjęcie decyzji ułatwi zlokalizowanie źródła pochodzenia
bólu. W celu uzyskania stabilizacji należy wykonać szynę twardą, dokładnie
do warunków zwarciowych, według centralnej relacji żuchwy do szczęki i oczywiście w artykulatorze. Powierzchnia
zwarciowa powinna być płaska, całość
dokładnie wypolerowana, tak aby nie
drażniła tkanek miękkich. Efekt czynnościowy uzyska się, oddając szynę w pełni
uświadomionemu pacjentowi. Stosując
szynę okluzyjną przed wykonaniem pracy protetycznej, lekarz wystawia pacjentowi i sobie „gwarancję” na nieszkodzenie układowi mięśniowo--stawowemu.
W chwili obecnej z coraz lepszym skutkiem stosuje się urządzenia elektroniczne, pozwalające na prześledzenie wszystkich parametrów niemierzalnych (np.
Cadiax Compact, Digma Kavo). Dzięki
tym urządzeniom możliwe jest monitorowanie stanu układu stomatognatycznego przed leczeniem, w trakcie leczenia i po zakończeniu leczenia. Badania
te pozwalają na uzyskanie bardzo precyzyjnych wyników.
Z doniesień piśmiennictwa wynika,
iż szyny okluzyjne już po krótkim okre-
38
sie użytkowania (1-3 miesiące) zmniejszają lub eliminują ból (70-90%), poprawiają ruchomość żuchwy, a także ułatwiają
różnicowanie dysfunkcji. Szybkie ustępowanie dolegliwości bólowych po zastosowaniu szyny wskazuje na przyczynę mięśniową. U pacjentów z objawami
dysfunkcji pochodzenia stawowego szyna pozwala na zdiagnozowanie zaburzenia wewnątrzstawowego (położenie
krążka).
Zaburzenia kostne prowadzą do nieprawidłowości w ustawieniu zębów, które są związane z nawykami, wzrostem
i dziedziczeniem. Zaburzenia powstają
również w wyniku utraty zębów i powstałych przemieszczeń pozostałego uzębienia. Dalej spustoszenia sieją nieprawidłowe leczenie protetyczne i uzupełnienia
niespełniające wymogów funkcjonalnych. Celem leczenia, a w konsekwencji
wykonania pracy protetycznej, powinno
być odtworzenie funkcji żucia poprzez fizjologiczny kształt zębów w zwarciu centralnym. Ma to sens, dlatego że żucie jest
procesem wyuczonym i niemorfologiczny kształt zębów mógłby również prowadzić do zmian w obrębie narządu żucia.
OD PIĘTRA ŻUCHWY
DO PIĘTRA STÓP…
Staw skroniowo-żuchwowy poprzez
układ mięśniowo-więzadłowo-powięziowy jest połączony z całym narządem ruchu. Zmiany w napięciu tych struktur
wywołują reakcje w odległych rejonach
ciała. Każda asymetria powstająca w narządzie żucia, występująca przez dłuższy
czas, stymuluje trwałe asymetryczne napięcia w całym narządzie ruchu.
Poprzez mięśnie okolicy stawu skroniowo-żuchwowego istnieje połączenie
z grupą mięśni podpotylicznych. Mięśnie
te mają szczególne znaczenie w utrzymaniu prawidłowego ułożenia ciała,
są „czujnikami” postawy ze względu
na występowanie zwiększonej ilości proprioreceptorów. Nadmierne napięcie tej
okolicy prowadzi do wzrostu napięcia głębokich mięśni przykręgowych całego kręgosłupa. Wywołuje ono zaburzenie równowagi między mięśniami rejonu brzusznego
i grzbietowego oraz rejonów bocznych po
obu stronach osi strzałkowej.
Ruchy żuchwy i stawu skroniowożuchwowego poprzez mięśnie nadgny-
kowe i podgnykowe generują reakcje
w układzie powięzi i mięśni górnego
otworu klatki piersiowej, żeber i przepony. Dalej w łańcuchu znajdują się mięśnie brzucha, dna miednicy i stawów biodrowych.
Przez wyżej wymienione interakcje
dłużej utrzymujące się zaburzenia narządu żucia wywołują trwałe, niesymetryczne napięcia mięśni miednicy.
Te napięcia mogą być jedną z przyczyn
dysfunkcji miednicy w postaci asymetrii, skośności, rotacji talerzy biodrowych. Skośność miednicy jest czynnikiem zmieniającym napięcie mięśni
kończyn dolnych.
Wyżej opisany mechanizm interakcji
działa w obu kierunkach: stawu skroniowo-żuchwowego do kończyny dolnej i odwrotnie, powodując przeciążenia
struktur, a w konsekwencji dolegliwości
bólowe w różnych miejscach ciała, np.
stawie biodrowym, całej kończynie dolnej, barku, klatce piersiowej.
Żuchwa jest najwyższym piętrem
w budowli, jaką jest człowiek. Podpierającymi słupami są mięśnie, a konstrukcję podtrzymuje kręgosłup. Jeżeli
zostanie zaburzona misterna struktura
w najwyższych piętrach (żuchwa, staw
skroniowo-żuchwowy), to wystąpią zaburzenia w piętrach dolnych. Dysfunkcja na poziomie stóp spowoduje poprzez
łańcuchy mięśni, iż zmieni się ułożenie
w piętrach górnych (skośne ułożenie
stawów).
PODSUMOWANIE
Kompleksowa rehabilitacja protetyczna
oraz leczenie dysfunkcji narządu żucia są
problemem ogólnomedycznym i dla dobra pacjenta konieczne jest mądre współdziałanie specjalistów różnych dziedzin
medycyny.

*Laboratorium Ceramicznej
Techniki Dentystycznej
63-800 Gostyń
os. Gawrony 1/22, tel. 065 572 30 96
Dziękuję za współpracę
mgr rehabilitacji ruchowej Marii
Radojewskiej.
Piśmiennictwo na stronie
www.technik.elamed.pl
Nowoczesny Technik Dentystyczny 6/2008