docEnergetyka w Polsce
download 
Reklamacja Transkrypt
Energetyka w Polsce
Fortum Energetyka w Polsce 1 Październik 2011 Energetyka w Polsce Informacje ogólne Podobnie jak wiele innych byłych krajów socjalistycznych w Europie wschodniej, Polska doświadczyła gwałtownego spadku aktywności gospodarczej na początku lat dziewięćdziesiątych. Zużycie energii osiągnęło szczyt w roku 1987 na poziomie 133 Mtoe, ale wkrótce znacznie spadło, a jego najniższy poziom to około 90 Mtoe. Spadek ten nie był spowodowany wyłącznie zmianą systemu politycznego i ograniczeniem aktywności gospodarczej. Zmiany w strukturze gospodarki oraz znaczna poprawa efektywności energetycznej także odegrały tu pewną rolę. Prognozy sięgające roku 2030 szacują, iż całkowite zużycie energii pierwotnej dojdzie do poziomu 120 Mtoe – ciągle wyraźnie poniżej rekordowego roku 1987. Poziom emisji CO2 w Polsce spadł gwałtownie wraz ze zmniejszeniem się zużycia energii, którego kraj doświadczył w latach dziewięćdziesiątych. Emisje osiągnęły najwyższy poziom 440 milionów W wielu krajach mamy do czynienia z jednym dominującym surowcem, który wykorzystuje się do produkcji energii. W Polsce tym surowcem jest niewątpliwie węgiel. W oparciu o węgiel produkuje się 55% energii pierwotnej w Polsce, zaś jego udział w produkcji energii elektrycznej jest jeszcze wyższy i wynosi 92%. W roku 1990 kiedy węgiel odgrywał znacznie większą rolę niż obecnie, jego udział w produkcji energii pierwotnej wynosił 76%. Węgiel stanowi rodzime bogactwo naturalne, więc jego wykorzystanie jest w pełni uzasadnione z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego, jak i gospodarki kraju. Inne ważne źródła energii to ropa naftowa i gaz, jedno i drugie importowane niemal w całości z Rosji. Udział energii odnawialnej jest w Polsce ciągle nader skromny; w roku 2009 odnawialne źródła energii stanowiły 7,3% całkowitego zużycia energii pierwotnej. krajoWe zuŻycIe energII Brutto W polsce Mtoe Obecnie 120 Prognoza 100 80 60 40 20 0 1990 1995 Paliwa kopalne Ropa naftowa Gaz 2000 Energetyka jądrowa Źródła odnawialne 2005 2010 2015 Źródło: Komisja Europejska Fortum Corporation Keilaniementie 1, Espoo | po box 1 | fi-00048 FORTUM | finland Tel. +358 (0) 10 4511, Fax +358 (0) 45 24447, www.fortum.com 2020 ton w roku 1987 i spadły do około 280 milionów ton w roku 2002. Ograniczenie aktywności gospodarczej oraz zmniejszenie udziału węgla w produkcji energii w Polsce na rzecz innych surowców przyczyniły się do tego spadku. Obecnie emisje CO2 związane z produkcją energii wynoszą ok. 300 milionów ton, zaś zgodnie z prognozami powinny one spaść do roku 2020 do poziomu 270-280 milionów ton. Oczekuje się, że po roku 2020, emisje wzrastać będą średnio o 2 miliony ton rocznie, przynajmniej do roku 2030. Emisje gazów cieplarnianych (GHG) na głowę mieszkańca wynosiły w 2007 roku 10,5 tCO2, podczas gdy średni poziom emisji w UE kształtował się w okolicach 10.8 tCO2. Sektor energetyczny odpowiada za większość, bo ok. 46% wszystkich emisji GHG, a udział transportu wynosi 13%, zaś przemysłu wytwórczego 9%. Zużycie energii elektrycznej na głowę mieszkańca wynosiło w 2008 roku 3733 kWh, podczas gdy średnia wartość dla krajów OECD w Europie przekracza 6000 kWh. Liberalizacja polskiego rynku energii elektrycznej rozpoczęła się w roku 1998; zaś w roku 2007 był on już całkiem otwarty na konkurencję zgodnie z wymogami unijnych dyrektyw. Do roku 2007 za produkcję energii elektrycznej odpowiadały będące własnością państwa Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) razem z kilkoma niezależnymi producentami energii. Zdecydowana większość energii elektrycznej sprzedawana była odbiorcom przez PSE za pośrednictwem należących do PSE spółek dystrybucyjnych do roku 2008, Fortum Energetyka w Polsce kiedy to nastąpił dalszy krok na drodze do liberalizacji tego rynku. Dziś ponad 1000 przedsiębiorstw posiada koncesje na produkcję energii elektrycznej, podczas gdy 337 przedsiębiorstw może dostarczać energię elektryczną końcowym użytkownikom. Przesył jest nadal w rękach państwa a zajmuje się nim PSE Operator S.A. W Polsce działa 6 głównych operatorów systemów przesyłowych (OSP); ich właścicielami są główni gracze na rynku: Polska Grupa Energetyczna (PGE), Tauron Polska Energia, Energa i Enea z Polski oraz Vattenfall1 i RWE. Wytwarzanie energii elektrycznej oraz hurtowy obrót energią są dość skoncentrowane. Trzej główni wytwórcy, z których najwięksi to PGE i Tauron, posiadają ponad 50% mocy zainstalowanej, a ich udział w rynku hurtowym jest jeszcze większy - w roku 2009 odpowiadali za ponad 75% obrotów. W 2009 r. ponad 90% całej wytworzonej energii elektrycznej sprzedane zostało przedsiębiorstwom handlowym na podstawie umów dwustronnych. Reszta sprzedana została na rynku bilansującym, zaś niewielka część – na rynkach spotowych. Zgodnie z rozporządzeniem obowiązującym od sierpnia 2010 r. wszyscy wytwórcy energii elektrycznej muszą sprzedawać minimum 15% wytworzonej energii na Towarowej Giełdzie Energii w celu zapewnienia przejrzystego kształtowania się cen. Wytwarzanie ciepła znajduje się ciągle głównie w rękach sektora publicznego (73% w roku 2010), a większość z tych publicznych spółek należy do gmin (89%). Reszta jest własnością prywatnych inwestorów i w większości jest to kapitał polski (firmy zagraniczne mają tylko 15% udział w rynku). Ponad 62% całej produkcji ciepła, t.j.75 TWh, wytwarzane jest w elektrociepłowniach. Głównym paliwem jest węgiel (ponad 70% całej produkcji ciepła), ropa naftowa i biomasa zajmują, odpowiednio, drugie i trzecie miejsce. Rynek ciepła jest całkowicie regulowany. Obecnie taryfy wydawane są dla poszczególnych sieci i kalkulowane na podstawie lokalnej struktury kosztów. Niedawno znowelizowane przepisy zawierają nowy model kalkulacji ceny referencyjnej. Odzwierciedla on średni koszt produkcji wyznaczony dla każdego rodzaju paliwa z osobna. Oczekuje się jednak, że przejście od obecnego do nowego modelu zająć kilka lat. W przepisach dotyczących energetyki cieplnej mówi się także o zasadzie dostępu strony trzeciej (TPA), ale nie określa się dokładnie jak zasada ta ma funkcjonować w praktyce. Aktualna dyskusja na temat energetyki Dywersyfikacja poprzez gaz niekonwencjonalny… Polski rząd chce ograniczyć zależność Polski w zakresie dostaw ropy naftowej i gazu od dostawcy z jednego kraju. W przypadku gazu ziemnego, promuje się dywersyfikację importu między innymi poprzez planowany terminal LNG, rozbudowę podziemnych magazynów gazu oraz zwiększenie wydobycia krajowego. Szacuje się, że Polska posiada znaczące zasoby tak zwanego gazu niekonwencjonalnego i w tej chwili przygotowuje się do jego wykorzystania. Według niektórych wstępnych szacunków zasoby gazu łupkowego w Polsce wynoszą od 1,4 do 3 bilionów metrów sześciennych. Są to ogromne ilości w porównaniu z polskimi zasobami gazu konwencjonalnego, które szacuje się na 110 miliardów metrów sześciennych. Pierwsze odwierty poszukiwawcze miały 2 W roku 2009 odnawialne źródła energii stanowiły 7,3% całkowitego zużycia energii pierwotnej. ksztaŁtoWanIe sIę emIsjI gHg W polsce I W krajacH ue-27 Index (1990=100) 110 100 90 80 70 60 50 1990 1995 Polska UE-27 2000 2005 2010 Źródło: Komisja Europejska ksztaŁtoWanIe sIę koŃcoWego zuŻycIa energII W polsce I W krajacH ue-27 Index (1990=100) 110 100 90 80 70 60 50 1990 Vattenfall oficjalnie ogłosił sprzedaż swoich aktywów w zakresie dystrybucji Tauronowi. Transakcja zostanie zakończona po uzyskaniu zgody Urzędu Antymonopolowego. 1 Fortum Corporation Keilaniementie 1, Espoo | po box 1 | fi-00048 FORTUM | finland Tel. +358 (0) 10 4511, Fax +358 (0) 45 24447, www.fortum.com Polska UE-27 1995 2000 2005 2010 Źródło: Komisja Europejska Fortum Energetyka w Polsce miejsce w roku 2010, zaś szacunki dotyczące zasobów gazu łupkowego zostaną opublikowane pod koniec roku 2011. Już teraz szereg przedsiębiorstw naftowych i gazowych (zarówno dużych spółek międzynarodowych, jak i mniejszych graczy) bada złoża gazu łupkowego w Polsce. Gwałtowny rozwój wydobycia gazu łupkowego w Stanach Zjednoczonych stanowi bodaj największą od dziesięcioleci rewolucję w amerykańskim sektorze energetycznym. Oczekuje się, że to samo może zdarzyć się w Polsce. Jeżeli zasoby gazu łukowego okażą się tak duże jak się przewiduje i ich eksploatacja rozpocznie się na poważnie, dostawy energii w Polsce w przyszłości mogą potencjalnie wyglądać zupełnie inaczej niż dziś. Główną zmianą, byłoby zastąpienie znacznych ilości węgla przez gaz łupkowy. Jest jeszcze jednak cały szereg problemów, które muszą zostać rozwiązane zanim najwcześniej około roku 2020 mogłaby rozpocząć się komercyjna eksploatacja złóż gazu łupkowego. Problemy te związane są głównie z wpływem odwiertów na dużą skalę na środowisko naturalne. …poprzez energię atomową Obecnie nie ma w Polsce już funkcjonujących czy też będących w trakcie budowy reaktorów jądrowych, działających na zasadach komercyjnych. W przyjętej przez polski rząd w roku 2009 Polityce energetycznej Polski do roku 2030, mówi się o pierwszej elektrowni atomowej, która miałaby być oddana do użytku do roku 2022. W tym samym dokumencie zakłada się, że do 2030 roku moc zainstalowana w energetyce jądrowej wyniesie 4500 MW. Największa polska spółka energetyczna, PGE, została wybrana przez rząd, jako wiodący inwestor w tym obszarze. PGE ma być właścicielem większościowych udziałów w ewentualnych przyszłych elektrowniach. Niedawne wypadki w elektrowni atomowej Fukushima w Japonii zmieniły ton dyskusji dotyczących przyszłości energetyki jądrowej na całym świecie. W Polsce premier oświadczył, że możliwe jest, iż projekt budowy elektrowni atomowych w Polsce zostanie poddany pod głosowanie w ogólnokrajowym referendum. Premier Tusk stwierdził, że „bez akceptacji społecznej tego rodzaju inwestycja nie ma sensu.” Teraz, kiedy silne reakcje bezpośrednio po katastrofie nieco już ucichły, Polska zdecydowana jest powrócić do swoich planów sprzed wypadków w Fukushimie i uruchomić pierwszą elektrownię atomową do roku 2022. Rozwój produkcji energii z odpadów Nowe przepisy dotyczące gospodarowania odpadami otwierają możliwości inwestowania w instalacje przetwarzające odpady na energię, co do tej pory było utrudnione ze względu na rozproszenie własności odpadów. Główna zmiana polega na tym, że poza zbiórką odpadów, gminy będą musiały teraz przejąć odpowiedzialność za zorganizowanie systemu utylizacji odpadów - albo same zajmą się ich utylizacją odpadów albo zlecą to zadanie podmiotowi zewnętrznemu. Do tej pory ponad 90% odpadów składowane było na wysypiskach. Przestrzeganie unijnych wymagań spowoduje konieczność znacznego ograniczenia składowania na wysypiskach i rozwoju innych sposobów utylizacji. Ze względu na skalę problemu, wydaje się, że zakłady termicznego przetwarzania odpadów znajdą się wśród najważniejszych rozwiązań branych pod uwagę przez duże miasta. Ramy polityczne Ogólne cele unijne 20-20-20 dotyczące efektywności energetycznej, emisji gazów cieplarnianych oraz energii odnawialnej wyznaczają ramy dla krajowej polityki energetycznej w Polsce. Fortum Corporation Keilaniementie 1, Espoo | po box 1 | fi-00048 FORTUM | finland Tel. +358 (0) 10 4511, Fax +358 (0) 45 24447, www.fortum.com 3 Ogólne cele unijne 3x20 wyznaczają ramy dla krajowej polityki energetycznej w Polsce. Efektywność energetyczna Cel: UE zobowiązała się do ograniczenia rocznego zużycia energii pierwotnej o 20% do roku 2020 w zestawieniu z projekcjami przedstawionymi w Zielonej Księdze UE na temat efektywności energetycznej. W przypadku Polski, unijna Dyrektywa „w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych” wyznacza cele dotyczące ograniczenia zużycia energii przez sektory nie objęte systemem ETS o 9% do roku 2016. W Polityce energetycznej Polski do roku 2030 podkreśla się znaczenie poprawy efektywności energetycznej, wyznacza się także cel ogólny – osiągnięcia wzrostu gospodarczego bez zwiększania zużycia energii. Od roku 1990 energochłonność polskiej gospodarki znacząco się poprawiła i zbliżyła się do średniego poziomu europejskiego Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA). Ten pozytywny trend wystąpił szczególnie gwałtownie bezpośrednio po roku 1990, natomiast w ostatnich latach, tempo poprawy tego wskaźnika stopniowo zwalnia. Według IEA energochłonność polskiej gospodarki była w roku 2009 o 22,5% wyższa w zestawieniu ze średnią europejską IEA. Aby wrócić na właściwe tory i zrealizować cel na rok 2020, Polska wprowadziła Fortum Energetyka w Polsce ostatnio tak zwane białe certyfikaty, które mają być wydawane odbiorcom końcowym (przemysłowi) w celu zwiększania intensywności działań na rzecz efektywności energetycznej. Emisje gazów cieplarnianych Polska podpisała Konwencję Ramową Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu i jest stroną Protokołu z Kioto. Jednakże nie jest członkiem unijnego Porozumienia o podziale obciążeń na pierwszy okres zobowiązań w ramach Protokołu Kioto na lata 2008-2012. Cel ograniczenia emisji GHG w przypadku Polski to średnio 6% w porównaniu z poziomem z roku 1988. Jest to rozwiązanie podobne do obowiązujących w innych krajach w trakcie transformacji. To, co także stanowi element wspólny z innymi krajami w trakcie transformacji to fakt, że emisje w Polsce kształtują się zdecydowanie poniżej poziomu docelowego: w roku 2007 emisje GHG w Polsce było ok. 30% niższe niż ich poziom w roku bazowym 1988. W oparciu o bieżące szacunki przyszłego zużycia energii oraz kombinacji źródeł energii, można przypuszczać, że Polska nie będzie miała problemu z wypełnieniem swoich zobowiązań z Kioto. Energia odnawialna Cel: Udział energii odnawialnej w Polsce w końcowym zużyciu energii brutto musi w roku 2020 osiągnąć 15%. W ostatnich latach odnotowano stały postęp w procesie, który ma na celu osiągnięcie tego wskaźnika: od roku 2001 do 2009, udział energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii pierwotnej wzrósł z 5,1% do 7,3%. Można szacować, że Polska jest na dobrej drodze do wypełnienia zobowiązań związanych ze zwiększeniem roli energii odnawialnej, chociaż w miarę zbliżania się do ostatecznego celu wyzwania stają się coraz trudniejsze. Ogromna większość, około 95%, energii odnawialnej pochodzi z biomasy, wykorzystywanej głównie do wytwarzania ciepła. Jej rola w wytwarzaniu energii elektrycznej jest niewielka; w roku 2009, udział odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej wyniósł blisko 6%. Biomasa wykorzystywana jest tradycyjnie przede wszystkim do ogrzewania domów. Rola innych odnawialnych źródeł energii jest dość skromna, jednakże szczególnie w przypadku energii z wiatru, odnotowujemy gwałtowny rozwój: od praktycznie nieistniejącego potencjału w roku 2000 do ponad 1300 MW mocy zainstalowanej w roku 2011. Inny, dość szybko rozwijający się obszar jeśli chodzi produkcję energii odnawialnej to produkcja biogazu. Duży sektor rolniczy w Polsce stanowi ogromny potencjał produkcyjny w tym zakresie, a tylko niewielki procent tego potencjału jest w tej chwili wykorzystywany. Podsumowanie Cele na rok 2020: • 15% udział OZE w końcowym zużyciu energii • 10% udział OZE w transporcie • ograniczenie zużycia energii w sektorach nie objętych ETS o 9% do roku 2016 4 Sposoby na osiągnięcie celu: najważniejszym mechanizmem wspierającym wytwarzanie zielonej energii jest stworzony w tym celu system zielonych certyfikatów. W ramach tego systemu, wszyscy dostawcy energii elektrycznej muszą wykazać się określonym udziałem energii ze źródeł odnawialnych w swoim portfelu. Dostawcy mogą kupić zielone certyfikaty od wytwórców zielonej energii, którzy w ten sposób zarabiają zarówno na sprzedaży samej energii, jak i na sprzedaży zielonych certyfikatów. W roku 2009 przeciętna cena certyfikatu wynosiła 58 euro za MWh. Można powiedzieć, że istnieje tendencja do wyznaczania kierunku jeśli chodzi o sposób wytwarzania i zużycia energii poprzez system certyfikatów, które przyznawane są w wyniku wdrażania pewnych działań, wykorzystania paliw czy zastosowania konkretnego rodzaju produkcji. Poza białymi i zielonymi certyfikatami, są jeszcze certyfikaty czerwone i żółte, które mogą otrzymywać odpowiednio elektrociepłownie i instalacje gazowe. Jest to dziś ważna część polityki energetycznej, która w znaczący sposób wpływa na decyzje inwestycyjne. Oczywiście z punktu widzenia inwestora, najważniejsza jest długoterminowa stabilność tego typu mechanizmów. Więcej informacji Esa Hyvärinen Fortum Corporation Keilaniementie 1, Espoo | po box 1 fi-00048 FORTUM | finland Tel. +358 (0) 10 453 2244 Fax +358 (0) 45 24577 www.fortum.com • ograniczenie emisji GHG średnio o 6% w porównaniu z poziomem z roku 1988 Raport został przygotowany przez Fortum i Pöyry Management Consulting Oy. Fortum Corporation Keilaniementie 1, Espoo | po box 1 | fi-00048 FORTUM | finland Tel. +358 (0) 10 4511, Fax +358 (0) 45 24447, www.fortum.com
