Bożena Krawczyk - Badania Nieniszczące

KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
Wymagana jakość sieci gazociągów przesyłowych
Bożena Krawczyk
PGNiG S.A. w Warszawie
Regionalny Oddział Przesyłu w Poznaniu
WSTĘP
Dokumenty normatywne w tym również Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30
lipca 2001r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać "sieci gazowe”
mają zastosowanie podczas: projektowania, budowy, przebudowy i rozbudowy sieci gazowych,
służących do przesyłania i rozprowadzania paliw gazowych.
W § 4.1 rozporządzenia czytamy: „Sieć gazowa powinna być zaprojektowana i
budowana zgodnie z przepisami prawa budowlanego, w sposób zapewniający jej bezpieczną
eksploatację oraz dostawę paliwa gazowego w ilościach wynikających z bieżącego i
planowanego zapotrzebowania". W § 4.6 tego rozporządzenia podaje definicję: „Operator sieci
gazowej – jednostka organizacyjna przedsiębiorstwa gazowniczego posiadającego koncesję na
przesyłanie i dystrybucję paliw gazowych siecią gazową, odpowiedzialną za ruch sieciowy”.
JAKOŚĆ sieci gazowych osiąga się w oparciu o doświadczenie i kwalifikacje
projektantów, personelu operatora sieci gazowej oraz wykonawcy (w tym służb każdej branży i
personelu nadzoru. Problemy jakości i certyfikacji są szczególnie aktualne w montażu. Należy
zdać sobie sprawę, że jest to nie tylko zastosowanie odpowiedniej technologii, ale przede
wszystkim konieczność odpowiedniego podejściu do zagadnień jakości jako podstawowego
warunku długoletniej, bezawaryjnej i bezpiecznej eksploatacji SIECI GAZOWYCH.
OPERATOR SIECI GAZOWEJ – w ujęciu normy PN-EN 12732:2002 (U) [1] to:
„Prywatna lub publiczna organizacja upoważniona do projektowania, budowy i/lub użytkowania
oraz konserwacji danego systemu dostaw gazu”
Czy OPERATOR odpowiada za jakość ? – właściwie tak – ponieważ stawia określone
wymagania sieciom gazowym, akceptuje (uzgadnia) projekt, dopuszcza do realizacji projektu
Wykonawcę, nadzoruje wykonawstwo (nadzór i kontrola), dopuszcza do prób ciśnieniowych i
odbiera gotową sieć gazową. W związku z tym nie można całej odpowiedzialności za jakość
kierować na Wykonawcę, ponieważ on realizuje usługę na nasze, tj. OPERATORA życzenie i
pod naszym nadzorem, a ponadto nikt inny, jak tylko my przejmujemy sieć gazową do
eksploatacji. Na jakość nowobudowanych i remontowanych SIECI GAZOWYCH składa się wiele
czynników, które określono w normach: PN-EN 12732:2002 (U) [1] oraz PN-EN 1594:2002 (U)
[2]. Oto niektóre z nich:
1
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
System jakości,
Materiały podstawowe i dodatkowe do spawania,
Wykonawstwo prac spawalniczych,
Procedury specjalne
Kontrola złączy spawanych.
W referacie skupimy się przede wszystkim na wymaganiach specjalnych dotyczących systemów
przesyłania gazu o maksymalnym ciśnieniu roboczym (MOP) wyższym niż 1,6 MPa (16 bar).
Warto pamiętać, że sieci gazociągów eksploatowanych tzw. Wysokiego ciśnienia (tj. powyżej
1,6 MPa) w Polsce mają średnice do 1400.
Warto pamiętać, że zgodnie z § 4.1 Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r.
SIEĆ GAZOWA, to: „gazociągi ze stacjami gazowymi, układami pomiarowymi, tłoczniami
gazu, magazynami gazu, połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania i
dystrybucji paliw gazowych, należące do przedsiębiorstwa gazowniczego”.
SYSTEM JAKOŚCI
W Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe pojawił się nowy podział gazociągów
wg maksymalnego ciśnienia roboczego. Ma on swoje źródło przede wszystkim w normie PN-EN
12732:2002 (U) [1]. Tablica 1 podaje obszary zastosowania kategorii wymagań jakościowych w
funkcji ciśnienia roboczego i użytego materiału rur.
Tablica 1 z PN-EN 12732:2002 (U): Podział na kategorie wymagań jakościowych
Kategoria
wymagań
Obszar zastosowania
jakościowych
≤ 100 mbar
Zakres ciśnienia i materiał
Grupa 1 według EN 288-3:1992
podstawowy
Rt 0,5 ≤ 360 N / mm 2
A
Przykłady zastosowania
Zakres ciśnienia i materiał
podstawowy
B
Przykłady zastosowania
C
Zakres ciśnienia i materiał
podstawowy
Przykłady zastosowania
D
Zakres ciśnienia i materiał
podstawowy
Przykłady zastosowania
Gazociągi rozdzielcze i przyłącza w gazowych
sieciach dystrybucyjnych
> 100 mbar ≤ 5 bar
Grupa 1 według EN 288-3:1992
Rt 0,5 ≤ 360 N / mm 2
Gazociągi rozdzielcze i przyłącza w gazowych
sieciach dystrybucyjnych, przewody gazowe w
stacjach
> 5 bar ≤ 16 bar
Grupa 1 według EN 288-3:1992
Rt 0,5 ≤ 360 N / mm 2
Rurociągi łącznie z przewodami gazowymi w
stacjach i sieciach dystrybucyjnych
> 16 bar *
Grupy od 1 do 3 wg EN 288-3:1992
Rurociągi łącznie z przewodami gazowymi w
stacjach i sieciach przesyłowych
Uwaga:
Rt 0,5 - naprężenie graniczne przy przyroście całkowitym według EN 10208 –2:1996,
*
Rurociągi o naprężeniach obwodowych, przy ciśnieniu projektowym, nie przekraczających 30% naprężeń
granicznych przy przyroście całkowitym ( Rt 0,5 ), eksploatowane przy ciśnieniu roboczym do 24 barów, mogą
być zaliczane przez operatora sieci gazowej do kategorii wymagań jakościowych C.
2
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
Dla przypomnienia należy przytoczyć w tablicy 2 grupy materiałowe, według normy PNEN 288-3:1994:„Wymagania dotyczące technologii spawania metali i jej uznawanie. Badanie
technologii spawania łukowego”, o których mowa w tablicy 1.
Tablica 2.
Grupa
1
2
3
Gatunek stali
Stale i minimalnej granicy plastyczności Re ≤ 355 N/mm2 oraz składzie
chemicznym [%], nieprzekraczającym:
C = 0,24
Si = 0,55
Mn = 1,60
Mo = 0,65
S = 0,045
P = 0,045
Inny pojedynczy składnik = 0,3
Suma innych składników = 0,8
Stale normalizowane i drobnoziarniste poddane obróbce termomechanicznej o
Re > 355 N/mm2
Stale drobnoziarniste ulepszone cieplnie o Re > 355 N/mm2
Tablica 3. (wg EN 12732:2000): Zalecane wymagania jakościowe.
Kategorie wymagań
jakościowych (tabl. 1)
A
B
C
D
Wymagania uwzględniające:
System jakości według:
EN 729-1:1994 i 729-2:1994 (wymagania pełne )
EN 729-1:1994 i 729-3:1994 (wymagania standardowe)
EN 729-1:1994 i 729-4:1994 (wymagania podstawowe)
Personel nadzoru spawalniczego:
zgodnie z normą EN 719:1994: inżynier spawalnik
technolog spawalnik 1)
specjalista spawalnik 1)
mistrz spawacz z kilkuletnim doświadczeniem technicznym
Personel prowadzący badania zgodnie z EN 473:1993
Instrukcja technologiczna spawania (WPS):
Wg EN 288-2:1992 (bez spawania gazowego, metoda nr 311)
Uznawanie technologii spawania zgodnie z jedna z
następujących norm:
EN 288-3:1992 (badanie technologii spawania)
EN 288-5:1994 (stosowania uznanych materiałów dodatk.)
EN 288-6:1994 (posiadane doświadczenie)
EN 288-7:1995 (stosowania standardowej technologii) 1)
EN 288-8:1995 (badanie przedprodukcyjne spawania)1)
EN 288-9 (badanie technologii spawania montażowego)[6]
1)
+
+
+
+
∗
∗
∗
-
∗
∗
∗
-
+
+
+
∗
∗
+
+
∗
∗
∗
+
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
+
∗
∗
+
+
∗
+
∗
+
∗
∗
∗
+
∗
∗
∗
∗
+
+
Dotyczyć może kategorii D w przypadku małych procesów lub materiałów podstawowych
o Rt05 ≤ 360 N/mm2
Objaśnienia: ∗ wymagane; + do wyboru; - nie zalecane
Wymagane w normach KATEGORIE WYMAGAŃ JAKOŚCIOWYCH wymuszają
wymagania stawiane Wykonawcy – a co za tym idzie również nam samym. Jeżeli są wymagane
3
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
przez operatora rurociągu, to przy spawaniu należy stosować system jakości, co oznacza, że
wykonawca powinien wykazać swoją zdolność wykonania określonej pracy. Tablica 3 podaje
zestawienie zalecanych wymagań jakościowych zgodnie z normą EN 729, które określa
wymagania PN-EN 729 w przypadku różnych kategorii. Przywołane normy w tablicy 3 są
ustanowione jako PN.
MATERIAŁY DODATKOWE DO SPAWANIA
Materiały dodatkowe powinny być zgodne z normami:
Do spawania łukowego
elektrodą otuloną
(metoda nr 111):
EN 499:1994 i
EN 757:1997
Do spawania łukowego
w osłonie gazów
(metoda nr 135,141):
EN 440:1994
i EN 1668:1997
Do spawania łukowego drutem
elektrodowym proszkowym
(metody nr 114, 136):
EN 758:1997
Gazy ochronne:
EN 439
Do spawania łukiem krytym
(metoda 12)
EN 756:1995
Topniki do spawania łukiem
Krytym
(do metody nr 12)
EN 760:1996
Tablica 4: Wymagania dotyczące doboru spoiwa (wg PN-EN 12732:2002(U))
Wykaz stali według EN 10208-1:1997
Wymagania dotyczące spoiwa według
i EN 10208-2:1997 **
EN 440:1994 / EN 499:1994 / EN 757:1`997
Rt0,5
Rm
R lub Rp0,2
Rm
KV
Oznaczenie t0,5
Oznaczenie
2
2
2
2
[N/mm ]
[N/mm ]
[N/mm ]
[N/mm ]
[J]
L210
210
335 - 475
E 35
355
440-570
L 245
245-440
415
E 35
355
440-570
L 290
290-440
415
E 35
355
440-570
L 360
360-510
460
E 42
420
500-640 47/32
L 415*
415-565
520
E 46
460
530-680
L 450*
450-570
535
E 46
460
530-680
*
L 485
485-605
570
E 50
500
560-720
L 555*
555-675
625
E 55
550
610-780
E 62
620
690-890
UWAGI: W przypadku grubości ścianek > 8mm niższa kategoria wytrzymałości materiału
*
dodatkowego może być stosowania do spawania warstwy graniowej i gorącego ściegu.
**
Materiały kształtek są określone zgodnie z odpowiednią normą EN.
Rt0,5
Naprężenie graniczne przy przyroście całkowitym 0,5% wyrażone w N/mm2.
Rm
Wytrzymałość na rozciąganie zgodnie z EN 10208-2:1996, wyrażone w n/mm2.
Naprężenie graniczne przy przyroście nieproporcjonalnym 0,2% według EN 10002Rp0,2
1:1990, wyrażone w n/mm2.
Wynik próby udarności (pracy łamania) według metody Charpy’ego V, uzyskany dla
KV
próbki standardowej (wartość średnia / pojedyncza próbka) wyrażony w dżulach (J).
4
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
PROCESY SPECJALNE
W normie PN-EN 29004;1993 (ISO 9004): "Zarządzanie jakością i elementy systemu
jakości. Wytyczne" zwraca się uwagę na procesy specjalne. Są to takie "procesy produkcyjne,
sterowanie którymi ma istotny wpływ na jakość wyrobu". "Jest to szczególnie wymagane w
przypadku tych parametrów wyrobu, których pomiary są kosztowne lub trudne do wykonania, a
także w przypadku specjalistycznych umiejętności wymaganych przy realizacji procesów lub w
przypadku wyrobu lub wyniku procesu, które nie mogą być w pełni sprawdzone przez późniejsze
kontrole lub badania" a ich jakość ujawnia się w pełni dopiero w czasie eksploatacji wyrobu.
"Procesy specjalne powinny być częściej sprawdzane w celu utrzymania stałego nadzoru nad:
a) dokładnością sprzętu używanego do produkcji lub pomiarów wyrobów oraz
zmiennością parametrów tego sprzętu, z uwzględnieniem ustawień i regulacji,
b) umiejętnościami, możliwościami i wiedzą operatorów mających wpływ na spełnienie
wymagań jakościowych,
c) specjalnymi warunkami środowiska, czasem, temperaturą i innymi czynnikami
mającymi wpływ na jakość,
d) przeprowadzaniem zapisów dotyczących certyfikacji personelu, procesów i
wyposażenia, jeżeli jest to stosowne".
Z tym zagadnieniem mamy do czynienia niemalże na każdym etapie budowy sieci gazowych, o
czym należy pamiętać przy opracowywaniu wymagań i uzgadnianiu technologii wykonania.
WYMAGANIA JAKOŚCIOWE
Aby mówić o jakości nowobudowanych, czy remontowanych SIECI GAZOWYCH,
należy określić o jakich wymaganiach mówimy i w jaki sposób chcielibyśmy je osiągnąć.
Zgodnie z normą PN-EN 28402:1993 Jakość to „ogół cech i właściwości wyrobu lub
usługi decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do zaspokojenia stwierdzonych lub
przewidywanych potrzeb", a zgodnie z normą PN-ISO 8402:1996 „ogół właściwości obiektu,
wiążący się z jego zdolnością do zaspokojenia potrzeb stwierdzonych i oczekiwanych”
Wymagania jakościowe można podzielić na:
techniczne (główne funkcje wyrobu, stabilność podstawowych parametrów użytkowych,
oddziaływanie wyrobu na otoczenie, zwłaszcza bezpieczeństwo użytkownika eksploatatora),
ekonomiczne (silnie związane z wymaganiami technicznymi: koszt zrealizowania wymagań
technicznych - co sprowadza się głównie do kosztu wyrobu, kosztu efektu użytkowania,
sprawności wyrobu),
inne (żądania w sferze estetyki: np. kolor).
Jednak przy sprecyzowaniu wymagań technicznych dochodzą jeszcze w tej sferze
dodatkowe wymagania z zakresu:
jakości projektu (funkcjonalność, stateczność, wytrzymałość i ergonomiczność; określenie
tych wymagań wymaga od projektanta uwzględnienia możliwości w dziedzinach geometrii,
kinematyki, sił, energii oraz materiałów),
5
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
♦ park maszynowy,
♦ kwalifikacje załogi,
♦ kontrola jakości)
jakości w eksploatacji (trwałość, niezawodność, naprawialność, zależność od zasilania,
bezpieczeństwo i higiena użytkowania, nieszkodliwość środowiskowa, łatwość obsługi).
Tablica 4.
Lp.
Zadania i zakresy odpowiedzialności
1.1
Sprawdzenie umowy
- zdolność wytwórcy do spawania i operacji pokrewnych
1.2
Sprawdzenie konstrukcji
- Wymagane normy spawalnicze
- Położenie spoin i ich obciążenie
- Dostęp do wykonania spoin
- Szczegółowe zadania poszczególnych złączy spawanych
1.3
Materiały
1.3.1 Materiały podstawowe
- spawalność materiału podstawowego
- ewentualne dodatkowe wymagania dot. warunków dostawy,
łącznie z rodzajem dokumentu kontrolnego materiału
- oznakowanie, magazynowanie, gospodarka materiałami
podstawowymi,
- przenoszenie oznaczeń na elementy cięte
1.3.2 Materiały dodatkowe
- przydatność,
- warunki dostawy,
- ewentualne dodatkowe wymagania dot. warunków dostawy,
łącznie z rodzajem dokumentu kontrolnego dla materiału,
- oznakowanie, magazynowanie i gospodarka materiałami
dodatkowymi
1.4
Poddostawcy
- przydatność poddostawców
1.5
Planowanie procesu produkcyjnego
- przydatność Instrukcji Technologicznych Spawania (WPS) i
protokółów uznania technologii spawania (WPAR)
- dokumenty wykonawcze
- przyrządy mocujące i oprzyrządowanie spawalnicze
- przydatność i ważność Świadectw Egzaminu Spawacza
- kolejność spawania i kolejność montażu podzespołów
- wymagania dot. kontroli spoin podczas procesu wytwarzania
- wymagania dotyczące kontroli spoin
- warunki otoczenia
- warunki BHP podczas spawania
1.6
Urządzenia
- przydatność urządzeń spawalniczych pomocniczych
- gotowość, oznaczenie i gospodarka urządzeniami i środkami
pomocniczymi
- warunki BHP
6
Kwalifikacje
EWE EWT EWS
+
+
X
+
+
X
+
X
-
+
X
-
+
+
+
+
+
x
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
X
X
X
+
+
X
x
+
X
+
+
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
Lp.
Zadania i zakresy odpowiedzialności
1.7
Operacje spawalnicze
1.7.1 Czynności przygotowawcze
- możliwość stosowania dokumentów wykonawczych
- przygotowanie rowków spoin, składanie i czyszczenie
- przygotowanie do prowadzenia kontroli podczas spawania
- przydatność stanowisk spawalniczych wraz z ich otoczeniem
1.7.2 Spawanie
- zatrudnienie spawaczy zgodnie z ich uprawnieniami
- kontrola funkcji urządzeń spawalniczych i oprzyrządowania
- kontrola materiałów dodatkowych i pomocniczych
- kontrola wykonania spoin sczepnych
- kontrola parametrów spawania
- zastosowanie ewentualnego podgrzewania wstępnego i
obróbki cieplnej
- kontrola kolejności spawania
- obróbka końcowa (pasywacja, szlifowanie, usuwanie odprysków)
1.8
Kontrola
1.8.1 Oględziny zewnętrzne
- sprawdzenie zgodności wykonania wszystkich spoin z
dokumentacją techniczną
- sprawdzenie wymiarów spoin
- sprawdzenie kształtu, wymiarów i tolerancji wykonania
spawanych elementów konstrukcyjnych
- sprawdzenie zewnętrznego wyglądu spoin
1.8.2 Badania niszczące i nieniszczące
(Re, Rm, próby zginania, udarności)
- ocena prób łamania
- ocena zgładów makro i mikro oraz pomiary twardości
!
- ocena wyników badań nieniszczących
1.9!
Odbiór spoin
- ocena wyników badań i kontroli
- ustalenie rodzajów wad lub niezgodności i naprawa
wadliwych złączy
- ponowna ocena naprawionych złączy
- środki zapobiegawcze powstaniu wad w przyszłości
1.10
Dokumentacja
- zestawienie i przechowywanie niezbędnej dokumentacji –
świadectw, certyfikatów, instrukcji, protokołów badań dla
końcowego sprawozdania
Kwalifikacje
EWE EWT EWS
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
X
+
+
+
+
+
X
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
X
X
-
+
+
+
+
+
+
+
X
X
X
X
X
+
X
X
X
+
+
X
X
X
X
+
+
X
ZŁĄCZE ZE STALI L 480 MB (X 70) wg normy EN 10208-2
o grubości 22 mm z pęknięciami na wskroś spowodowanymi wcześniejszymi pęknięciami
zimnymi
7
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
a) widok złącza po badaniu szczelności z zastosowaniem odczynników do badań penetracyjnych
b) pęknięcia zimne w SWC wykonanej spoiny pow. 100x
Jak widać z powyższego sprecyzowanie samych wymagań, a co dopiero stwierdzenie czy
jesteśmy w stanie spełnić te wymagania nie jest wcale takie proste.
WYMAGANE BADANIA NIENISZCZĄCE I NISZCZĄCE
BADANIA NISZCZĄCE należy prowadzić zgodnie z wymaganiami normy PN-EN
12732:2002 (U)[1], uzgodnionymi przez służby spawalnicze ROP w Poznaniu, procedurami
i/lub instrukcjami oraz Tablicą 5: zaczerpniętą wg normy PN-EN 288-9:2002 (Badania i próby
złączy próbnych) [6].
Laboratorium prowadzące badania powinno mieć akredytację zgodnie z normą PN-EN
45001:1993, aktualnie spełniającą wymagania normy PN-EN 17025[5].
8
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
Tablica 5
Złącze
Nr uwagi
Rodzaj badań
Zakres badań
próbne
pod tablicą
Badania wizualne (PN-EN 970)
100%
Badania radiograficzne (PN-EN 1435)
100%
4
lub
Badania ultradźwiękowe (PN-EN 1714)
100%
1
Wykrywanie pęknięć powierzchniowych
100%
Spoina Próba rozciągania poprzecznego
2 próbki
2
czołowa (PN-EN 895:1997)
Próba udarności (PN-EN 875)
2 lub 4 zestawy
3
Próba twardości (EN 1043-1)
Wymagana
Badania makroskopowe (PN-EN 1321)
1 próbka
Próba zginania poprzecznego
2 próbki zginania lica
(PN-EN 910:1999)
2 próbki zginania grani
Uwaga 1: Badania magnetyczno – proszkowe według PN-EN 1290
Uwaga 2: 1 zestaw ze spoiny i 1 zestaw z SWC w każdym ustawieniu. Patrz również
p.7.4.3 normy PN- EN 288-9.
Uwaga 3: Nie wymaga się dla materiału podstawowego ze stali ferrytycznych o
Rm 430 N/mm2 (Re 270 N/mm2)
Uwaga 4 : Poziomy akceptacji określa załącznik nr 13/2001.
Złącza spawane wykonane podczas budowy gazociągu należy badać zgodnie z
wymaganiami normy EN 288-9:1999. W tablicy 6 podano minimalną liczbę próbek do badań
niszczących spoin w zależności od długości gazociągu
Tablica 6.
Długość gazociągu L [km]
1< L ≤ 10
10 < L ≤ 50
Liczba próbek
1
2
2 plus 1 dodatkowa próbka na każdy odcinek o
L > 50
długości 50 km lub jego część
Badania nieniszczące w ogólnym zarysie określa norma PN-EN 12732:2002 (U), a szczegóły
dotyczące wymagań, jak również ich wykonawców zobowiązany jest określić OPERATOR.
Powołania związane są z normami EN, w większości na dzień dzisiejszy ustanowionych
jako PN-EN – informacyjnie przedstawiono wykaz tych norm w niniejszym referacie.
SPOSTRZEŻENIA
Czy konieczna jest ocena jakości Wykonawcy, uznanie technologii, wykonywanie
złączy kontrolnych przez spawaczy, nadzór?
TAK z całą pewnością tak. Przykładów, chociażby z brakiem stosowania lub
precyzowania wymagań mamy w tym roku sporo.
Np. nieszczelności w spoinach – złączach. Z czym to się wiąże? Przede wszystkim z
brakiem prawidłowego nadzoru nad wykonawstwem, z brakiem sprecyzowanych kryteriów
stawianych Wykonawcom i Laboratoriom, a co się również zdarza zastosowanie innej
technologii, niż zostało to uzgodnione (przykład zlekceważenie wymagań uzgodnionej
technologii spawania obrazują zdjęcia. Jak widać spoina nie spełnia założonych wymagań –
pęka. Nie powinno mieć to miejsca – przy zrywaniu złącze powinno pęknąć w materiale
9
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2003”
22 - 24 września 2003 r
rodzimym – wówczas spoinę można uznać za dobrą. Nie zachowano wymagań technologicznych
przy spawaniu – podgrzewanie i kontrolowanie temperatury).
Wykonawca sieci gazowej powinien być zobowiązany do uzgodnienia zakresu, rodzaju i
wyboru wykonawcy badań przed przystąpieniem do prac budowlano - montażowych - podczas
uznania technologii spawania w Zespole ds. spawalnictwa i systemu jakości Dziełu Techniczno
– Technologicznego ROP w Poznaniu.
Badania nieniszczące powinny być przeprowadzone zgodnie z uznanymi procedurami
i/lub instrukcjami w ROP w Poznaniu, aktualnym stanem normatywnym. Wykonawca badań
nieniszczących i/lub niszczących powinien być zweryfikowany w ROP w Poznaniu zgodnie ze
stosowną procedurą obowiązującą w ROP w Poznaniu i uzależnione od ROP w Poznaniu a nie
od Wykonawcy.
W ramach kontroli jakości dostaw należy prowadzić badania grubości ścianek i średnic
rur, kształtek i końcówek do wspawania armatury (np. kołnierzy szyjkowych, trójników,
kurków, zaworów) ze stosownym udokumentowaniem i podaniem schematu badań. Dokument z
przeprowadzonych badań kontrolnych należy dołączyć do dokumentu jakościowego wyrobu i
przedkładać wraz z innymi dokumentami do uznania technologii spawania.
WNIOSKI
Odpowiednie służby OPERATORA SIECI GAZOWEJ zobowiązane są :
•
określić wymagania dla projektantów oraz opracować i wdrożyć procedury nadzoru i
zarządzania projektem;
• określić wymagania dla Wykonawców realizujących budowy sieci gazowych oraz
prowadzących eksploatację;
• określić wymagania w zakresie wykonywania badań, jak również stawiane ich
wykonawcom.
• opracować i wdrożyć procedury i/lub instrukcje oceny jakości wykonawców realizujących
budowy sieci gazowych oraz zajmujących się ich eksploatacją, ze szczegółowymi kryteriami
oceny;
• wdrożyć niezwłocznie do stosowania procedury z zakresu prób ciśnieniowych i odbiorów;
• bezwzględnie przestrzegać już zatwierdzonych do obowiązkowego stosowania procedur i
instrukcji.
WYBRANE NORMY
[1] PN-EN 12732:2002 (U) Systemy dostawy gazu - Spawanie rurociągów stalowych - Wymagania
funkcjonalne
[2] PN-EN 1594:2002 (U) Systemy dostawy gazu - Gazociągi o maksymalnym ciśnieniu roboczym
wyższym niż 16 bar - Wymagania funkcjonalne
[3] PN-EN 28402:1993:
[4] PN-ISO 8402:1996:
[5] PN-EN ISO/IEC 17025:2001: Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i
wzorcujących
[6] PN-EN 188-9:2002 Wymagania dotyczące technologii spawania metali i jej uznawanie - Część 9:
Badanie technologii doczołowego spawania montażowego rurociągów lądowych i pozabrzeżnych
10