92 7-8/2004 I. Jakoœć miedzianych rur instalacyjnych

Artyku³ sponsorowany
MiedŸ jest od wieków metalem towarzysz¹cym cz³owiekowi w jego ¿yciu codziennym.
Uwa¿ana za metal niezwyk³y, magiczny – dawa³a œwiadectwo o potêdze w³aœciciela.
Jesteœmy dumni, ¿e kontynuujemy tak bogate tradycje w przetwórstwie miedzi.
I. JakoϾ miedzianych rur
instalacyjnych wynikaj¹ca
z miêdzynarodowych
standardów
Tradycja zastosowania rur miedzianych w œwiecie siêga ponad 90 lat. Rury
prowadz¹ce wodê do kranów i sieci rozprowadzaj¹cych do domów ciep³o s¹
wszêdzie, gdzie dotar³a cywilizacja. Przez
dziesiêciolecia zdobywano doœwiadczenie, które potem zosta³o wykorzystane
w szeregu normach, bardzo precyzyjnie
opisuj¹cych wymagania jakoœciowe stawiane rurom miedzianym przeznaczonym
na instalacje. Stopieñ szczegó³owoœci
i drobiazgowoœæ, z jak¹ opisano miedziane rury instalacyjne jest rzadko spotykana w przypadku innych materia³ów instalacyjnych.
Towarzysz¹ce zastosowaniu rur wszystkie ³¹czniki, równie¿ s¹ w podobny sposób
znormalizowane i opisane, co daje pe³n¹
gwarancjê uzyskania najwy¿szej jakoœci instalacji miedzianej.
W krajach Unii Europejskiej wprowadzono do stosowania normê obowi¹zuj¹c¹ wszystkich cz³onków Unii: EN 1057:
1996 Rury miedziane okr¹g³e bez szwu
do wody i gazu w zastosowaniach sanitarnych i grzewczych, która w Polsce zosta³a wprowadzona od 1999 r. jako PNEN 1057: 1999.
92
Norma ta definiuje podstawowe parametry techniczne rur miedzianych,
które maj¹ w konsekwencji znaczenie
dla póŸniejszego poprawnego, bezawaryjnego i bezpiecznego dzia³ania instalacji. Zgodnie z norm¹, dla potrzeb
instalacji wodnych i gazowych produkowane s¹ rury miedziane w trzech stanach kwalifikacyjnych:
z rekrystalizowanym (miêkkim) w postaci krêgów – oznaczone R 220
z pó³twardym w postaci odcinków –
oznaczone R 250
z twardym w postaci odcinków – oznaczone R 290
Pozosta³e istotne parametry, jakie definiuje norma to:
1. Sk³ad chemiczny miedzi
Gatunek miedzi dopuszczony do
stosowania w instalacjach to wy³¹cznie
miedŸ odtleniona fosforem oznaczona
Cu-DHP lub CW 024 A.
Stan materia³u
2. Zakres wymiarowy
W jednoznaczny sposób okreœlono
wymiary rur, jakie s¹ zalecane do wykonywania okreœlonych typów instalacji, postaæ rur (odcinki lub krêgi), tolerancjê wymiarow¹ (bardzo istotna z punktu widzenia ³¹czenia rur miedzianych). Tak sprecyzowane wymagania normy w zakresie
wymiarów powoduj¹, ¿e instalacja miedziana mo¿e byæ wykonywana z elementów sk³adowych pochodz¹cych od ró¿nych producentów i bêd¹ one w pe³ni ze
Odcinki: stan twardy R290
GruboϾ
œcianki
10 12
[mm]
8,0
18
22 28 35 42
54
x
1,0
x
x
x
x
x
1,5
x
x
x
x
x
2,0
x
Odcinki: stan pó³twardy R250
Gruboœæ œcianki
Œrednica zewnêtrzna [mm]
[mm]
12
15
18
22
1,0
x
x
x
x
28
1,5
x
Krêgi: stan rekrystalizowany R220
Gruboœæ œcianki
[mm]
Œrednica zewnêtrzna [mm]
10
12
15
0,8
22
x
x
x
x
x
Wytrzyma³oœæ
na rozci¹ganie
Rm [MPa]
Wyd³u¿enie
A [%]
min.
min.
TwardoϾ
orientacyjna
HV5
Oznaczenie
wg EN 1173
Nazwa stanu
R 220
Rekrystalizowany (miêkki)
6
54
220
40
(40 do 70)
R 250
Pó³twardy
6
66,7
250
30
(75 do 100)
6
159
R 290
Twardy
6
267
7-8/2004
maks.
18
x
1,0
Nominalna œrednica
zewnêtrzna D [mm]
min.
œrednica zewnêtrzna [mm]
15
20
290
3
(min. 100)
sob¹ spójne (pod warunkiem, ¿e spe³niaj¹ wymagania normy EN 1057). Znaczenie tego aspektu nale¿y podkreœliæ szczególnie w odniesieniu do systemów instalacyjnych z ró¿nego rodzaju tworzyw
sztucznych, których funkcjonuje na rynku
du¿a ró¿norodnoœæ, co sprawia, ¿e nie
mog¹ byæ ze sob¹ ³¹czone.
W tabelach obok zawarte s¹ zakresy
wymiarowe miedzianych rur instalacyjnych,
oferowanych przez HUTMEN S. A.
3. W³aœciwoœci mechaniczne
Okreœlono wymagania w zakresie
wytrzyma³oœci na rozci¹ganie, wyd³u¿enie
oraz twardoœæ rur przeznaczonych do celów instalacyjnych.
4. JakoϾ powierzchni
Norma okreœla, ¿e powierzchnie rur
musz¹ byæ g³adkie i czyste, bez jakichkolwiek zanieczyszczeñ mechanicznych takich jak wióry czy piasek.
Jednym ze sposobów na spe³nienie
wymagañ normy w zakresie wewnêtrznych powierzchni rur miedzianych jest
ich czyszczenie metod¹ strumieniowo-œciern¹. Strumieniem specjalnego
œcierniwa wdmuchiwanym w rury pod
ciœnieniem usuwa siê z nich zupe³nie
wszystkie zanieczyszczenia.
5. Badania jakoœciowe
Norma nak³ada na ka¿dego producenta obowi¹zek badania szczelnoœci,
rozt³aczania i zginania rur tak, by zapewniæ produkt bez rys, pêkniêæ i innych defektów, gwarantuj¹cy bezpieczne u¿ytkowanie instalacji. Szczególnie
istotne ze wzglêdów bezpieczeñstwa s¹
badania szczelnoœci rur. Jedn¹ z metod
s¹ nieniszcz¹ce badania defektoskopowe metod¹ pr¹dów wirowych w 100%
wychwytuj¹ce nieszczelnoœci i wady wewnêtrzne rur, niewidoczne go³ym
okiem.
6. Znakowanie rur
Ka¿da rura produkowana na podstawie normy EN 1057 powinna byæ znakowana w nastêpuj¹cy sposób:
z numer normy,
z wymiar rury (œrednica zewnêtrzna x
gruboœæ œcianki wyra¿one w mm),
z oznaczenie stanu utwardzenia,
z oznaczenie wytwórcy,
z data produkcji (wyra¿ona zapisem
rok i kwarta³, lub rok i miesi¹c),
znaki certyfikatów przyznanych rurom
(nie wymagane norm¹, ale wymagane przepisami certyfikacyjnymi).
Znakowanie powinno byæ trwa³e i wyraŸne. Gwarantuje ono mo¿liwoœæ identyfikacji producenta.
2. Sprawdziæ sposób znakowania rur,
szczególnie zwróciæ uwagê na znak
producenta i czy deklaracja lub certyfikat dotyczy w³aœnie tego producenta.
II. Organizacyjne aspekty
przeprowadzania kontroli
jakoœci rur miedzianych,
gwarantuj¹ce wysok¹ jakoœæ
wyrobu
Nie ma wyrobów instalacyjnych,
które w ogóle nie stwarzaj¹ problemów.
Jednak¿e wyroby instalacyjne wykonywane na bazie miedzi ci¹gle dowodz¹,
¿e s¹ najbardziej solidne i niezawodne
w ró¿norodnych typach instalacji do
przesy³ania ró¿nych rodzajów mediów.
Doœwiadczenia stosowania rur miedzianych na instalacje sanitarne i grzewcze
maj¹ ju¿ ponad 90 lat, jest to wiêc materia³ sprawdzony w warunkach
eksploatacyjnych.
Przed rozpoczêciem inwestycji w zakresie instalacji ka¿dy inwestor powinien zadaæ sobie kilka pytañ, które dadz¹ mu podstawê do podjêcia decyzji
o wyborze rodzaju materia³u na instalacje:
9 czy wytrzymuje wysokie wartoœci temperatury?
9 jak du¿e wytrzymuje ciœnienie?
9 czy jest odporny na korozjê?
9 czy mo¿e byæ d³ugo eksploatowany?
9 czy jest przepuszczalny?
9 czy po³¹czenia s¹ niezawodne?
9 czy ma wzglêdnie nisk¹ rozszerzalnoœæ ciepln¹?
9 czy mo¿e pracowaæ w niskiej temperaturze?
9 czy jest odporny na uszkodzenia mechaniczne, np. przebicia i œcieranie?
9 czy dopuszcza do rozwoju bakterii?
9 czy podnosi wartoœæ inwestycyjn¹
obiektu budowlanego?
9 czy jest palny?
9 czy wydziela dym lub toksyczne opary
pod wp³ywem dzia³ania ognia?
9 czy ma niskie koszty u¿ytkowania?
9 czy jest materia³em bezpiecznym dla
zdrowia i ekologicznym?
z
Wymagania jakoœciowe zawarte
w normie s¹ jedynie podstawowym elementem, na którym bazuje siê przy ocenie jakoœciowej wyrobów dopuszczonych do budowy instalacji miedzianych.
W ka¿dym kraju istniej¹ instytucje certyfikuj¹ce wyroby przeznaczone do
stosowania w budownictwie, aby zapobiec sprzeda¿y na rynku wyrobów nieodpowiednich jakoœciowo, które mog¹
stwarzaæ zagro¿enie dla u¿ytkowników.
Wyroby nieodpowiedniej jakoœci mog¹
te¿ przyczyniæ siê do obni¿enia marki
i utraty zaufania do stosowania instalacji z miedzi. Istniej¹ równie¿ narodowe
organizacje uznane w œwiecie jako autorytety, np. niemieckie RAL i DVGW,
których znak umieszczony na wyrobie
gwarantuje nabywcy najwy¿sz¹ jakoœæ
dostarczanych rur i z³¹czek.
III. OdpowiedzialnoϾ
wykonawcy instalacji
Odpowiedzialnoœæ za bezawaryjn¹
pracê instalacji wodnej czy gazowej, jak¹
bierze na siebie wykonawca – instalator
powinna byæ podstawowym motorem,
jaki sk³ania go do wspó³pracy tylko z dostawcami najlepszych wyrobów o zbadanej i potwierdzonej jakoœci. Prawo daje
wykonawcy wszelkie mo¿liwoœci egzekwowania od producenta b¹dŸ importera niezbêdnych dokumentów okreœlaj¹cych jakoœæ wyrobu, który on jako wykonawca polecaæ bêdzie swoim klientom.
Wnioski:
Urszula Wróbel
IV. Na co zwróciæ uwagê
dokonuj¹c zakupu rur
miedzianych na instalacje:
1. ¯¹daæ od dostawcy przed³o¿enia certyfikatu lub deklaracji zgodnoœci danej partii rur na zgodnoœæ z norm¹
PN-EN 1057.
Przyk³ad znakowania miedzianych rur instalacyjnych HUTMEN, wg standardu EN 1057
7-8/2004
HUTMEN S. A.
Ul. Grabiszyñska 241
53-2
234 Wroc³aw
Tel. (71) 33 48 633
fax 33 90 352
e-m
mail: [email protected]
www.hutmen.pl
93