docWykład o modelach struktury przestrzennej miast
download 
Reklamacja Transkrypt
Wykład o modelach struktury przestrzennej miast
Ekonomika Miasta wykł wykład nr 1 MODELE STRUKTURY PRZESTRZENNEJ MIAST AUTOR: dr Andrzej Sztando tel. +48 /75/ 603163839, +48 /75/ 7538240 e-mail: [email protected] www: www: http://www.sztando.com WSZELKIE PRAWA ZASTRZEś ZASTRZEśONE Przyczyny gwałtownego rozwoju miast w XIX w. industrializacja, migracje z terenów wiejskich do terenów przemysłowych, koncentracja siły roboczej, rozwój transportu, rewolucja przemysłowa, liberalizm gospodarczy. Znaczenie analizy struktury przestrzennej miast struktura przestrzenna miasta wpływa na: dostę dostępność pność usł usług miejskich dla mieszkań mieszkańców, koszty rozwoju i funkcjonowania miasta, koszty funkcjonowania gospodarstw domowych, przedsię przedsiębiorstw i innych organizacji, czas komunikacji wewną wewnątrzmiejskiej, poziom bezpieczeń bezpieczeństwa mieszkań mieszkańców, strukturę strukturę problemó problemów społ społecznych, strukturę strukturę problemó problemów ekonomicznych, poziom zdrowia mieszkań mieszkańców, poziom zanieczyszczenia i wykorzystania zasobó zasobów środowiska naturalnego, liczbę liczbę mieszkań mieszkańców miasta (migracje, budownictwo, pobyt czasowy), popyt na usł usługi świadczone na rzecz osó osób nie bę będących mieszkań mieszkańcami miasta, moŜ moŜliwoś liwości rozwoju miasta w przyszł przyszłości. analiza ewolucji struktur miast umoŜliwia: prognozowanie zmian struktury danego miasta, zabezpieczanie miasta przed ujemnymi skutkami przekraczania „progó progów rozwoju” rozwoju”, zarzą zarządzanie funkcjonowaniem miasta, zarzą zarządzanie rozwojem miasta (planowanie przestrzenne i techniczne, inwestowanie), inwestowanie), pozyskiwanie zewnę zewnętrznych środkó rodków finansowych na rozwó rozwój miasta, planowanie nowych miast lub nowych dzielnic miast istnieją istniejących. Model koncentryczny BCD (Central Business District) Burgessa – 1924 - Chicago ETAPY Etap I – Centrum gospodarcze, pierwotnie przemysł przemysłowe (CBD) przekształ przekształca się się w miasto – strefa przemysł przemysłowa toŜ toŜsama z miastem – strefa 1. Etap II – Pojawienie się się strefy 2 o charakterze mieszkalnym – lepsze warunki Ŝycia – izolacja od uciąŜ liwoś ści przemysł uciąŜliwo przemysłu. Przejś ś ciowo gospodarstwa rolne i Przej rezydencje. Etap III – Wraz z rozwojem przemysł przemysłu zajmowanie strefy 2 przez ludność ludność robotniczą ą (brak komunikacji, wzrost liczby robotnicz pracują pracujących). Klasa średnia tworzy 3 strefę strefę. Etap IV – Pojawienie się się strefy 4. Klasa wyŜ wyŜsza (rezydencje) oraz rolnictwo. Etap V – Pojawienie się się strefy 5 rolniczej zaopatrują zaopatrującej miasto. TENDENCJE Doś Dośrodkowa Odś Odśrodkowa Model sektorowy (klinowy) H. Hoyta - teoria KRYTYKA MODELU BCD Burgessa: Burgessa: brak uwzglę uwzględnienia wpł wpływu gł głównych dró dróg, przemysł przemysł ma tendencje do rozwoju na peryferiach miasta, wzdł wzdłuŜ głównych linii kolejowych, rzek itp., dzielnice mieszkaniowe sił siły roboczej czę często nie są sąsiadują siadują ze strefą strefą BCD, luksusowe dzielnice mieszkaniowe czę często sąsiadują siadują ze strefą strefą BCD. EFEKT: Model Hoyta rozwó rozwój miast w formie sektoró sektorów, sektory koncentrują koncentrują pewne funkcje (rodzaje dzielnic, przykł przykłady), ich granice przebiegają przebiegają w ukł układzie promienistym, sektory rozwijają rozwijają się się odś odśrodkowo, wewną wewnątrz sektoró sektorów stale nastę następują pują zmiany intensywnoś intensywności zagospodarowania, przestrzenny kształ kształt gwiazdy 1 – centrum, 2-5 – strefy grupujące poszczególne funkcje i rodzaje dzielnic Model sektorowy (klinowy) H. Hoyta - przykład A – Centrum gospodarcze (CBD), B1 – Handel hurtowy i przemysł lekki, B2 – zabudowa mieszkaniowa niskiej klasy, C – zabudowa mieszkaniowa klasy wyŜszej, D – strefa komunikacyjna (główna droga, linia kolejowa itp.), E – przedmieścia (rolnictwo, rezydencje). Koncepcje kształtowania miast Miasto liniowe: Arturo Soria (1882 r.) Miasto przemysłowe: T. Garnier (1917 r.) idea – miasto podporzą podporządkowane przebiegom prostych szlakó szlaków komunikacyjnych (dominacja kolei), cechy - miasta miał miały tworzyć tworzyć krawę krawędzie tró trójką jkątów i tworzyć tworzyć sieć sieć triangulacyjną triangulacyjną, cel – ograniczenie czasu i kosztó kosztów komunikacji, wady – prymitywizm, brak zró zróŜnicowania funkcjonalnego i plastycznego, idea w praktyce nie zrealizowana. idea – miasto wyodrę wyodrębnionych terenó terenów o ró róŜnych funkcjach, cel – poprawa jakoś jakości Ŝycia mieszkań mieszkańców, cechy – koncentracja i rozdzielenie funkcji, przemysł przemysł z dala od terenó terenów mieszkalnych. Usł Usługi, handel, administracja w pobliŜ pobliŜu terenó terenów mieszkalnych, zalety – koncentracja funkcji, wady – trudnoś trudności komunikacyjne, idea czę często realizowana w praktyce do dnia dzisiejszego. Miasto współczesne: Le Corbusier (1922 r.) idea – wstę wstęp do miastamiasta-ogrodu cechy – centrum usł usługowougowo-mieszkalne, otaczają otaczające je strefy zieleni, dalej tereny przemysł ł owe i tereny mieszkalne przemys Klasyfikacja koncepcji rozwoju miast Wyjaśniające – próbują wyjaśnić jak i dlaczego kształtują się miasta (BCD Burgessa, model sektorowy Hoyta), Planistyczne – próbują określić prawidłowy rozwój miasta (model liniowy Soria, miasto-ogród Howarda) Wyjasniająco-planistyczne – z jednej strony opisują rzeczywiste procesy rozwoju miast, natomiast z drugiej przedstawiają najwłaściwsze ich warianty (model pasmowy, promienisty, sieciowy) Miasto-ogród: Ebenezer Howard (1898 r.) – załoŜenia i cechy idea - połączenie w jeden organizm miasta i wsi, kształt – koło podzielone 3 głównymi szlakami komunikacyjnymi na 6 równych wycinków i otoczone linią kolejową, centrum – kompleks parkowy oraz budynki uŜyteczności publicznej, struktura – kolejne pierścienie zabudowy handlowej, mieszkalnej, usługowej, przemysłowej aŜ do rolniczego pierścienia zewnętrznego miasta duŜe - wiele zespołów pierścieni, zalety – ekologia, korzystne warunki zamieszkania, dobra komunikacja wewnętrzna, wady: duŜe zapotrzebowanie przestrzenne, zastosowanie tylko w miastach (dzielnicach budowanych jako nowe), nie uwzględnienie ekonomicznych uwarunkowań lokalizacji funkcji, monotonia zabudowy, b. wysoki koszt realizacji, idea wg ww. schematu zrealizowana w niewielkim zakresie (dwa miasta w Wielkiej Brytanii, kilka w innych krajach), wywarła b. duŜy wpływ na rozwój urbanistyki. W kilku przypadkach, takŜe w Polsce, rozwinięto ją np. w ten sposób, Ŝe budowano osiedla włączone w przestrzeń leśną z zachowaniem drzewostanu (np. Podkowa Leśna). Miasto-ogród: Ebenezer Howard (1898 r.) – plan Miasto-ogród: Ebenezer Howard (1898 r.) – wycinek planu Miasto-ogród: Ebenezer Howard (1898 r.) – zespół miast Miasto pasmowe (liniowe) – wariant podstawowy idea – wykorzystanie gł głównego szlaku (szlakó (szlaków) komunikacyjnych w rozwoju miasta, kształ kształt – pasma ró równoległ wnoległych terenó terenów o róŜnych funkcjach, centrum – brak wyraź wyraźnego centrum, struktura – pasma zabudowy wzdł wzdłuŜ jednej (kilku) arterii komunikacyjnej (drogowej, kolejowej, wodnej), zalety – zapewnienie sprawnej komunikacji, wydzielenie przestrzenne funkcji, wady – wysokie koszty infrastrukturalne (przykł (przykład JG), duŜ duŜe zapotrzebowanie przestrzenne, nie uwzglę uwzględnienie ekonomicznych uwarunkowań uwarunkowań lokalizacji funkcji, monotonia zabudowy, spadek bezpieczeń bezpieczeństwa (czę (częste przekraczanie szlaku komunikacyjnego), trudność trudność zastosowania na obszarach o zró zróŜnicowanym ukształ ukształtowaniu terenu, miasto liniowe to takie miasto pasmowe, w któ którym wstę wstęga zabudowy jest tak wą wąska, Ŝe w kierunku poprzecznym moŜ moŜna ograniczyć ograniczyć się się do ruchu pieszego, idea stosowana w ograniczonym zakresie. tereny przemysłowe tereny mieszkaniowe tereny centrów miejskich arterie komunikacyjne Miasto pasmowe – wariant szeregowy Cechy wyróŜniające wariant: 1. 2. 3. 4. tereny przemysłowe nakładają się na pasma komunikacyjne, centra miejskie nakładają się na pasma komunikacyjne, tereny zabudowy mieszkaniowej są rozdzielone przez strefy przemysłowe i przez pasma komunikacyjne, lecz nie znajdują się w ich bezpośrednim sąsiedztwie poszczególne funkcje mają charakter symetryczny w przeciwieństwie do asymetrycznego pasmowego (liniowego) tereny przemysłowe tereny mieszkaniowe tereny centrów miejskich arterie komunikacyjne Miasto pasmowe – wariant grzebieniowy Cechy wyróŜniające wariant: 1. 2. 3. rozwój pasmowy następuje równieŜ w kierunku poprzecznym, centra miejskie nakładają się na pasma komunikacyjne, tereny zabudowy mieszkaniowej są rozdzielone przez strefy przemysłowe i przez pasma komunikacyjne, lecz nie znajdują się w ich bezpośrednim sąsiedztwie. tereny przemysłowe tereny mieszkaniowe tereny centrów miejskich arterie komunikacyjne Miasto promieniste – wariant gwiaździsty tereny przemysłowe tereny mieszkaniowe tereny centrów miejskich arterie komunikacyjne Cechy wyróŜniające wariant: 1. rozwój pasmowy nie tylko w kierunku wzdłuŜnym i poprzecznym, ale i w innych, 2. centra miejskie nakładają się na pasma komunikacyjne, 3. zabudowa rozwija się wzdłuŜ arterii komunikacyjnych zamiast nowymi koncentrycznymi pasmami nakładać się dookoła środka 4. tereny zabudowy mieszkaniowej są rozdzielone przez strefy przemysłowe i przez pasma komunikacyjne, lecz nie znajdują się w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Miasto promieniste – wariant satelitarny tereny przemysłowe tereny mieszkaniowe tereny centrów miejskich arterie komunikacyjne Cechy wyróŜniające wariant: (wariant promienisty +) 1. w chwili osiągnięcia przez miasto określonej wielkości dalsza ekspansja jednostek osadniczych kierowana jest do dzielnic satelitarnych mających dogodne powiązania z dzielnicą centralną, 2. samodzielność dzielnic satelitarnych jest tym większa im dalej połoŜone są od centrum, 3. intensywność ruchu w centrum wzrasta poniewaŜ odbywa się przez nie ruch miedzy dzielnicami satelitarnymi, 4. komunikacja między dzielnicami satelitarnymi jest utrudniona. Miasto sieciowe – wariant regularny - teoria Cechy wyróŜniające wariant: 1. idea równomiernego rozłoŜenia elementów przyciągających ruch, by uniknąć jego koncentracji, 2. prostopadłość ciągów komunikacyjnych, 3. wiele lokalnych centrów, 4. przemysł (nieuciąŜliwy) w strukturze zabudowy mieszkaniowej, 5. sieć arterii pomocniczych podporządkowana przebiegowi arterii głównych. Miasto sieciowe – wariant regularny - przykład
