D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie

Sygn. akt I ACz 760/15
POSTANOWIENIE
Dnia 6 maja 2015 roku
Sąd Apelacyjny w Krakowie, Wydział I Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Wojciech Kościołek (spr)
Sędziowie: SSA Władysław Pawlak
SSA Teresa Rak
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 maja 2015 roku w Krakowie
sprawy z powództwa Banku (...) spółka akcyjna w W.
przeciwko Z. K.
o zwolnienie spod egzekucji
na skutek zażalenia pozwanego
na postanowienie Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 18 lutego 2015 roku, sygn. akt I C 154/15 o udzieleniu
zabezpieczenia
postanawia :
zmienić zaskarżone postanowienie i oddalić wniosek o udzielenie zabezpieczenia
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Nowym Sączu udzielił stronie powodowej zabezpieczenia na czas
trwania postępowania poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego wszczętego z wniosku wierzyciela Z. K.
przeciwko dłużnikowi J. C., prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Chorzowie R. J. do
sygn. akt KM 141/14 w zakresie dotyczącym ruchomości w postaci:
- ciągnika (...)nr rej (...)
- ciągnika D. (...) nr rej. (...)
- ciągnika D. (...) nr rej. (...)
W uzasadnieniu Sąd Okręgowy, powołując się na art. 730 § 2 zd. 1 kpc, art. 7301 kpc i art. 755 kpc
wskazał, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia zasługiwał na uwzględnienie. Sąd I instancji podniósł, że strona
powodowa uprawdopodobniła istnienie roszczenia o zwolnienie zajętych przedmiotów spod egzekucji. W terminie
nieprzekraczającym miesiąca od informacji o zajęciu (13.01.2015r), bowiem w dniu 6.02.2015 roku, nadała na poczcie
pozew. Z przedłożonych kopii wpisów samochodów do rejestru zastawów wynika roszczenie strony powodowej. Sąd
wyjaśnił, że kopie odpisów z rejestru pochodzą z 2008 i 2011 roku, niemniej jednak z pisma komornika informującego
bank o zajęciu domniemywać można o aktualności wpisów. Zajęcie w toku egzekucji pojazdów obciążonych zastawem
rejestrowym narusza jego prawa, bowiem w razie dokonania sprzedaży samochodów zastaw wygaśnie zgodnie z art.
879 kpc. Na podstawie art. 19 ust. 3 pkt 3b ustawy z dnia 6 grudnia 1996 roku o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów nabywca przedmiotu obciążonego zastawem będzie upoważniony do złożenia wniosku o wykreślenie
zastawu, przedstawiając zaświadczenie komornika lub innego organu egzekucyjnego o nabyciu przedmiotu zastawu
rejestrowego w postępowaniu egzekucyjnym. Następnie Sąd Okręgowy wywiódł, że uprawdopodobniony został także
interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, którego celem jest zwiększenie skuteczności postępowania cywilnego
przez zapewnienie, że pomimo upływu czasu koniecznego dla rozstrzygnięcia sprawy, możliwym będzie osiągnięcie
zamierzonych przez stronę celów tego postępowania. Kontynuacja egzekucji i sprzedaż ruchomości, doprowadzi do
wygaśnięcia zastawu, co uczyni powództwo bezprzedmiotowym.
Zażalenie na powyższe postanowienie wywiódł pozwany, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie przepisów
prawa procesowego, tj. art 7301 § 1 kpc polegające na uznaniu, że strona powodowa wykazała istnienie interesu
prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, a tym samym udzieleniu zabezpieczeniu. Podnosząc powyższy zarzut
pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia.
W uzasadnieniu podniósł, że strona powodowa nie uprawdopodobniła istnienia roszczenia, albowiem dochodzone
przez nią roszczenie nie ma swojej podstawy prawnej. Żalący wskazał, powołując się na art. 21 a ustawy o zastawie
rejestrowym i rejestrze zastawów, że podstawą prawną roszczenia powoda nie może być art. 841 kpc. W opinii
pozwanego pozaegzekucyjne możliwości zaspokojenia zastawnika istnieją tylko wtedy, gdy żaden inny wierzyciel
nie skieruje egzekucji do przedmiotu zastawu. W przypadku wszczęcia egzekucji i skierowania jej do przedmiotów
objętych zastawem przez innego wierzyciela zaspokojenie zastawnika może nastąpić tylko i wyłącznie w drodze
egzekucji sądowej. Zatem prowadzenie egzekucji z przedmiotów objętych zastawem rejestrowym w żaden sposób nie
narusza praw powoda. Pozwany wywiódł w konkluzji, że zastawnik rejestrowy w sytuacji, gdy wszczęto postępowanie
egzekucyjne co do przedmiotu zastawu, nie jest osobą trzecią w rozumieniu art. 841 kpc, a zatem nie może żądać
zwolnienia zajętego mienia spod egzekucji. Tym samym powód nie uprawdopodobnił istnienia roszczenia w ujęciu
normatywnym.
W odpowiedzi na zażalenie strona powodowa wniosła o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje
Zażalenie okazało się zasadne. Trafnie wskazał skarżący, że w realiach sprawy Sąd I instancji wadliwie zastosował
przepis art. 7301 kpc, uznając istnienie roszczenia za uprawdopodobnione, a tym samym udzielając stronie powodowej
zabezpieczenia.
Zgodnie z art. 7301 kpc udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli
uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu
zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w
sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
Stosownie do art. 755 § 1 pkt 3 kpc jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela
zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni; sąd w szczególności może zawiesić
postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do wykonania orzeczenia.
W świetle art. 243 kpc, który na podstawie art. 13 § 2 kpc znajduje zastosowanie także w postępowaniu
zabezpieczającym, ilekroć w ustawie mowa jest o uprawdopodobnieniu, zachowanie szczególnych przepisów o
postępowaniu dowodowym nie jest konieczne. Uprawdopodobnienie należy odnosić zarówno do podstawy faktycznej,
na której powód opiera swoje żądanie, jak również do podstawy prawnej, w tym znaczeniu, że dochodzone roszczenie
musi mieć swoją podstawę normatywną. Sąd ocenia zasadność wniosku o zabezpieczenie roszczenia na podstawie
treści wniosku i przedłożonych do niego dokumentów, mając na względzie przesłanki, wynikające z przepisu,
stanowiącego podstawę prawną dochodzonego roszczenia. Postępowanie zabezpieczające ma charakter wpadkowy
i uproszczony i w jego toku Sąd ani nie dokonuje oceny dowodów, ani nie rozstrzyga istniejących w sprawie
problemów prawnych. Postępowanie zabezpieczające ma na celu jak najszybsze rozstrzygnięcie przez Sąd kwestii
udzielenia uprawnionemu tymczasowej ochrony prawnej. Nie jest ono płaszczyzną definitywnej merytorycznej oceny
zgłoszonego w pozwie roszczenia. Innymi słowy, udzielenie zabezpieczenia jest możliwe w sytuacji, gdy dochodzone
przez powoda w pozwie roszczenie już na pierwszy rzut oka, bez głębszego wnikania we wszystkie możliwe aspekty
faktyczne i prawne, wydaje się być uzasadnione, zarówno w aspekcie faktycznym, jak i normatywnym.
W realiach sprawy nie budzi wątpliwości, że strona powodowa uprawdopodobniła podnoszone w pozwie okoliczności
faktyczne, przedkładając protokoły zajęcia pojazdów w toku postępowania egzekucyjnego o sygn Km 141/14,
wszczętego z wniosku pozwanego Z. K. oraz odpisy z rejestru zastawów, z których wynika, że jest zastawnikiem
rejestrowym samochodów ciężarowych: (...)o nr rej (...), (...) o nr rej. (...)oraz (...) nr rej. (...), zajętych w toku
postępowania egzekucyjnego w dniu 31 grudnia 2014 roku. Podnoszone w pozwie okoliczności faktyczne Sąd
Apelacyjny uznał zatem za wiarygodne, jednakże niewystarczające do stwierdzenia uprawdopodobnienia istnienia
roszczenia, w rozumieniu art. 730( 1) § 1 kpc.
Należy zgodzić się z pozwanym, że w realiach sprawy strona powodowa nie uprawdopodobniła, że dochodzone
przez nią roszczenie może być uzasadnione pod względem prawnym. W każdym razie na podstawie przytoczonych
faktów i znajdujących się w aktach dokumentów nie sposób stwierdzić oczywistości istnienia roszczenia. Strona
powodowa wniosła w niniejszej sprawie o zabezpieczenie roszczenia o zwolnienie zajętych przedmiotów spod
egzekucji, powołując się na fakt, że przysługuje jej względem nich prawo zastawu rejestrowego. Zgodnie z art. 841 §
1 kpc osoba trzecia może żądać w drodze powództwa zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie
do niego egzekucji narusza jej prawa.
Wbrew twierdzeniom zażalenia uznać należy, że zastawnik rejestrowy posiada legitymację procesową do wytoczenia
powództwa ekscydencyjnego, bowiem osobą trzecią w rozumieniu art. 841 kpc jest każdy podmiot, nie będący
dłużnikiem egzekwowanym. Jednakże jedną z przesłanek zasadności powództwa, opartego na art. 841 kpc jest, aby
skierowanie egzekucji do określonego przedmiotu, naruszało prawo osoby trzeciej. W ocenie Sądu Apelacyjnego,
strona powodowa nie uprawdopodobniła jednak, by zajęcie samochodów ciężarowych: (...)o nr rej (...), (...) o nr rej.
(...)oraz (...)nr rej. (...), naruszało jej prawa.
Wskazać należy, że naruszenie praw zastawnika nie może być powiązane z samym faktem ustanowienia zastawu
rejestrowego na określonych ruchomościach, zajętych następnie w toku postępowania egzekucyjnego, prowadzonego
z wniosku innego wierzyciela. Nie sposób zakładać, by wprowadzenie do systemu prawnego instytucji zastawu
rejestrowego miało służyć całkowitemu i automatycznemu wyłączeniu obciążonych przedmiotów spod egzekucji
sądowej pozostałych wierzycieli. Zastawnik nie staje się na mocy samego ustanowienia na jego rzecz zastawu
rejestrowego i wpisania prawa do rejestru zastawów właścicielem ruchomości, a jedynie jest uprawniony do
zaspokojenia własnej wierzytelności z przedmiotu zastawu z pierwszeństwem wobec innych wierzycieli (art. 20 ustawy
z dnia 6 grudnia 1996 roku o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów – Dz. U z 2009 roku, nr 67, poz. 569). Zastaw
polega na obciążeniu rzeczy prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez
względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.
Możliwości realizacji tego prawa nie niweczy co do zasady prowadzenie egzekucji z przedmiotu zastawu przez
innego wierzyciela, skoro w toku takiego postępowania egzekucyjnego zastawnikowi przysługują określone prawa.
Nie wynika z akt sprawy, by strona powodowa była uprawniona do zaspokojenia swojej wierzytelności poprzez
przejęcie przedmiotu zastawu, a więc zgodnie z art. 21 ustawy o zastawie rejestrowym zaspokojenie jej wierzytelności
następowałoby także w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego. Sąd Apelacyjny podziela zatem pogląd,
wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2010 roku, I CSK 369/09, LEX nr 578103,
zgodnie z którym egzekucja wierzycieli zastawcy skierowana wobec przedmiotu zastawu nie prowadzi co do zasady do
naruszenia praw zastawnika w rozumieniu art. 841 kpc. Może on przyłączyć się do egzekucji, wszczętej przez innego
wierzyciela. Ponadto może wziąć udział w podziale kwoty uzyskanej z egzekucji, a zgodnie z art. 1025 § 1 pkt 5 kpc
w planie podziału należności zabezpieczone zastawem rejestrowym korzystają z pierwszeństwa przed należnościami
innych wierzycieli. Do udziału przez zastawnika w podziale sumy uzyskanej z egzekucji ruchomości co do zasady
wystarczające jest legitymowanie się dokumentem publicznym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym,
potwierdzającym istnienie prawa zastawu. W przypadku zastawu rejestrowego dokumentem publicznym jest odpis z
rejestru zastawów (art. 42 ust. 3 ustawy o rejestrze zastawów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2004
roku, sygn. akt V CK 241/03, OSNC 2005/3/46). Zatem niewystarczającym jest wywodzenie przez stronę powodową
faktu naruszenia jej praw w przedmiotowej sprawie wyłącznie z faktu istnienia zastawu rejestrowego.
Wyjątkowo skierowanie egzekucji do przedmiotu, obciążonego zastawem rejestrowym, może naruszać prawa
zastawnika, przykładowo w sytuacji, gdyby zabezpieczona zastawem wierzytelność nie była jeszcze w całości
wymagalna. W pewnych wypadkach wierzyciel może mieć bowiem interes w tym, by odmówić przyjęcia świadczenia
przed terminem wymagalności, jeśli wiązałoby się to dla niego z utratą wynagrodzenia należnego od dłużnika za
korzystanie z kapitału (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2004 roku, sygn. akt V CK 241/03). W
realiach sprawy strona powodowa nie powołała się jednak na żadne okoliczności, które konkretyzowałyby roszczenie i
uzasadniały tym samym naruszenie jej praw poprzez zajęcie przedmiotu zastawu. Bez uprawdopodobnienia powyższej
okoliczności istnienie podstawy prawnej dochodzonego roszczenia wydaje się zatem wątpliwe. Strona powodowa
jedynie ogólnie powołała się w pozwie na istnienie umowy restrukturyzacyjnej, która jednak nie znajduje się w aktach
sprawy, a więc nie wiadomo, czy i w jakim zakresie wierzytelność zabezpieczona zastawem jest wymagalna i w jakiej
wysokości. Strona powodowa nie wskazała także w pozwie powyższych okoliczności.
Za wadliwe uznaje przy tym Sąd Apelacyjny upatrywanie naruszenia praw banku (...) spółki akcyjnej w W. w
samym fakcie wygaśnięcia zastawu po sprzedaży pojazdów w toku postępowania egzekucyjnego. Powyższy pogląd
Sądu Okręgowego nie uwzględniał bowiem okoliczności, że w normalnym toku postępowania zastaw wygasłby już
po tym, jak w ramach podziału sumy uzyskanej z egzekucji zastawnikowi wypłacono otrzymaną równowartość
przedmiotu zastawu, co w praktyce oznacza faktyczne zaspokojenie się zastawnika z przedmiotu zastawu i jednoczesne
wygaśnięcie w tej części zabezpieczonej zastawem wierzytelności. Wygaśnięcie zastawu można by uznać za naruszające
prawa strony powodowej wyłącznie w sytuacji, gdyby niekorzystne z perspektywy jej praw było także samo
przeprowadzenie egzekucji z przedmiotu zastawu razem z wiążącymi się z tym konsekwencjami, co jednak nie zostało
w sprawie uprawdopodobnione. Jest oczywistym, że w takiej sytuacji bank traci zabezpieczenie udzielonego kredytu,
jednakże nie można nie zauważyć, iż, jak wynika z § 3 aneksu nr (...) z dnia 30 listopada 2011 roku do umowy
kredytowej z dnia 9 grudnia 2008 roku (k.93), zastaw rejestrowy na ciągnikach samochodowych nie był jedynym
zabezpieczeniem udzielonego kredytu, a wartość samochodów już w dacie ustanawiania zastawu rejestrowego była
niższa, niż suma przyznanego kredytu. Ponadto, jak wynika z akt sprawy (k. 100-101), strona powodowa wyraziła
zastawcy zgodę na wykreślenie z rejestru prawa zastawu, obciążającego jeden z pojazdów, po przekazaniu na jej
rzecz odpowiedniej sumy pieniężnej, uzyskanej przez zastawcę ze sprzedaży pojazdu, na poczet częściowej spłaty
zadłużenia z tytułu umowy kredytowej. Powyższa okoliczność także poddaje w wątpliwość, czy przeprowadzenie
egzekucji z pozostałych ciągników w istocie narusza prawa strony powodowej. Dokonanie oceny w tej materii wymaga
szczegółowej i wnikliwej analizy stanu faktycznego sprawy, która nie może zostać przeprowadzona w postępowaniu
zabezpieczającym, które ma charakter uproszczony.
Niewątpliwie więc, w oparciu o zebrany dotychczas materiał procesowy nie można uznać, by roszczenie strony
powodowej było oczywiście, już na pierwszy rzut oka, uzasadnione w świetle wskazanej podstawy normatywnej
roszczenia. Zatem na obecnym etapie postępowania Sąd Apelacyjny uznał, że strona powodowa nie uprawdopodobniła
istnienia roszczenia, a zatem nie została spełniona już pierwsza przesłanka udzielenia zabezpieczenia z art. 730 1
§ 1 kpc, co rodziło zbędnym badanie pozostałych przesłanek i skutkowało zmianą zaskarżonego postanowienia i
oddaleniem wniosku o udzielenie zabezpieczenia.
Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone postanowienie, jak w pkt I, na podstawie art. 386 § 1
k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 kpc.
Sąd Apelacyjny nie orzekał o kosztach postępowania zażaleniowego, mając na względzie dyspozycję art. 745 § 1 kpc, z
którego wynika, że o kosztach postępowania zabezpieczającego sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie
w sprawie.