Kierunki rozwoju Systemu Obrony przed Bronią Masowego Rażenia

Problemy OPBMR
KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMU OBRONY
PRZED BRONI¥ MASOWEGO RA¯ENIA
W LATACH 2009–2018
Gen. bryg. Ryszard FRYDRYCH
Gen. bryg. Ryszard FRYDRYCH – szef Obrony Przed Broni¹ Masowego
Ra¿enia, Absolwent Wy¿szej Szko³y Oficerskiej Wojsk Chemicznych, Akademii Sztabu Generalnego, Akademii Obrony Narodowej i Szko³y G³ównej Gospodarstwa Wiejskiego. Pe³ni³ s³u¿bê m. in. jako: szef Wydzia³u Analizy Ska¿eñ w Centralnym Oœrodku Analizy Ska¿eñ, zastêpca szefa Szefostwa Obrony przed Broni¹ Masowego Ra¿enia, szef Wojsk Chemicznych w Dowództwie
Wojsk L¹dowych.
Wst¹pienie Polski do NATO rozpoczê³o proces przekszta³cenia systemu
obrony przeciwchemicznej w funkcjonuj¹cy obecnie system obrony przed
broni¹ masowego ra¿enia (OPBMR). W przyjêtych za³o¿eniach tworzenia
systemu OPBMR uwzglêdniono zadania, które zmierza³y do wzmocnienia
zdolnoœci reagowania w przypadku u¿ycia broni masowego ra¿enia (BMR),
zwiêkszenia poziomu œwiadomoœci dotycz¹cej zagro¿eñ zwi¹zanych z proliferacj¹ BMR oraz wypracowania zasad wzajemnej pomocy w zakresie ochrony i przeciwdzia³ania skutkom jej u¿ycia. Wdro¿enie proponowanych zmian
stworzy³o warunki do pe³nej realizacji kryteriów w dziedzinie OPBMR wynikaj¹cych z potrzeb obronnych Si³ Zbrojnych RP (SZ RP) oraz dokumentów
normatywnych Sojuszu.
Obecnie wojska chemiczne wystêpuj¹ we wszystkich rodzajach si³ zbrojnych, realizuj¹c przedsiêwziêcia OPBMR, do których nale¿¹:
P wykrywanie, identyfikowanie i monitoring ska¿eñ;
P ostrzeganie i alarmowanie o ska¿eniach;
P ochrona przed ska¿eniami;
P ograniczanie zagro¿enia ska¿eniami.
Ponadto wype³niaj¹ zadania wynikaj¹ce z uk³adów i umów miêdzynarodowych, dotycz¹ce uczestnictwa w æwiczeniach oraz misjach organizowanych przez agendy NATO, UE i ONZ.
Trwaæ bêdzie równie¿ wyposa¿anie pododdzia³ów wojsk chemicznych
w nowoczesny sprzêt i œrodki do likwidacji ska¿eñ, œrodki ochrony przed
ska¿eniami i dawkomierze. Od 2013 roku planuje siê rozpoczêcie szkolenia
wojsk w Poligonowym Oœrodku Szkolenia z OPBMR. Perspektywicznie, wraz
z rozwojem technologicznym, bêdzie siê d¹¿yæ do zwiêkszania potencja³u
wojsk chemicznych w zakresie zabezpieczenia wojsk w³asnych i sojuszniczych w realizacji zadañ OPBMR. Na przyk³ad: pe³na automatyzacja procesu
zbierania, przetwarzania i przesy³ania informacji o ska¿eniach, a tak¿e alar-
5
Problemy OPBMR
Rys. 1. Obrona przed broni¹ masowego ra¿enia – to zespó³ przedsiêwziêæ wykonywanych w celu zapewnienia wojskom bezpieczeñstwa podczas dzia³añ w warunkach ska¿eñ, a tak¿e wsparcia pozamilitarnych ogniw obronnych w przypadku u¿ycia BMR, uwolnienia TŒP lub aktów terroru z u¿yciem œrodków promieniotwórczych, chemicznych lub biologicznych. W sk³ad systemu
wchodz¹ podsystemy: rozpoznania, ostrzegania i alarmowania, likwidacji ska¿eñ oraz ochrony
przed ska¿eniami.
mowania i powiadamiania wojsk zmniejszy w przysz³oœci iloœæ ¿o³nierzy –
operatorów, wyeliminuje czynnik ludzki generuj¹cy b³êdy oraz przyœpieszy
dystrybucjê informacji. Natomiast wprowadzenie nowych, wydajniejszych
oraz mniej agresywnych w stosunku do sprzêtu odka¿alników zapewni skuteczn¹ likwidacjê ska¿eñ wra¿liwego na czynniki chemiczne uzbrojenia
i sprzêtu bojowego (np. zawieraj¹cego elektronikê), a tak¿e pozwoli zmniejszyæ zapotrzebowanie na wodê i bêdzie bardziej przyjazne dla œrodowiska
naturalnego. Planowany rozwój Systemu OPBMR jest œciœle zwi¹zany z rozwojem SZ RP i chocia¿ od kilku lat traktowany by³ priorytetowo, to w dobie
ogólnoœwiatowego kryzysu finansowego musi byæ równie¿ dostosowany do
bie¿¹cych mo¿liwoœci pañstwa. Liczyæ siê wiêc nale¿y z przesuniêciem terminów realizacji niektórych przedsiêwziêæ, jednak¿e przytoczone tutaj kierunki rozwoju zostan¹ utrzymane.
Wspó³czesna obrona przed broni¹ masowego ra¿enia wymaga kontynuowania dzia³añ zmierzaj¹cych do osi¹gniêcia przez SZ RP zdolnoœci, które
zapewni¹ skuteczn¹ ochronê wojsk przed BMR oraz natychmiastowe reago-
6
Problemy OPBMR
wanie w przypadku jej u¿ycia. Dzia³ania te musz¹ uwzglêdniaæ równie¿ zagro¿enia wynikaj¹ce z awarii lub zniszczenia obiektów z toksycznymi œrodkami przemys³owymi (TŒP), które s¹ gromadzone oraz transportowane na
terenie kraju. Ograniczenia etatowe wynikaj¹ce z profesjonalizacji SZ RP powoduj¹, ¿e dla sprostania tym wymaganiom nale¿y zwiêkszaæ efektywnoœæ
systemu OPBMR oraz stosowaæ sprawdzone rozwi¹zania przyjête w innych
krajach NATO. Rozwój systemu OPBMR obejmuje dziesiêcioletni okres, podzielony na dwa etapy. W pierwszym etapie, w latach 2009–2012, kontynuowane bêd¹ przedsiêwziêcia rozpoczête w latach ubieg³ych. W dalszym ci¹gu formowane bêd¹ komórki i stanowiska kierowania OPBMR w nowotworzonych jednostkach organizacyjnych SZ RP, tak aby na wszystkich szczeblach dowodzenia zapewniæ w³aœciwe planowanie i koordynowanie realizacji
przedsiêwziêæ OPBMR. Wprowadzane bêd¹ równie¿ zmiany w oddzia³ach
i pododdzia³ach wojsk chemicznych polegaj¹ce na dostosowaniu ich struktur organizacyjnych do zadañ wynikaj¹cych ze wspierania wojsk w³asnych
i sojuszniczych, przeciwdzia³ania skutkom aktów terrorystycznych z u¿yciem BMR, czy te¿ likwidacji skutków klêsk ¿ywio³owych. We wszystkich rodzajach si³ zbrojnych zakoñczony zostanie proces wdra¿ania rozwi¹zañ organizacyjnych i etatowych zwi¹zanych z uzawodowieniem wojsk chemicznych.
Ponadto w Si³ach Powietrznych, na bazie istniej¹cych czterech kompanii
chemicznych: 1., 2., 3. Bazy Lotniczej oraz 6. batalionu dowodzenia, sformowany zostanie batalion chemiczny (Œrem). Rozwój Systemu Wykrywania
Ska¿eñ (SWS) SZ RP w tym okresie bêdzie obejmowa³ sformowanie oœrodków analizy ska¿eñ (OAS): w skrzyd³ach lotniczych i brygadach Si³ Powietrznych, w 3. Flotylli Okrêtów i Bazie Lotnictwa Marynarki Wojennej oraz
w Inspektoracie Wsparcia Si³ Zbrojnych. Oœrodki analizy ska¿eñ Wojewódzkich Sztabów Wojskowych (WSzW) przekszta³cone zostan¹ w oœrodki analizy ska¿eñ czterech powstaj¹cych na bazie WSzW Regionalnych Sztabów Wojskowych. Zmieni siê równie¿ wyposa¿enie OAS i jednostek wykrywania zagro¿eñ (monitoringu). Sukcesywnie wprowadzany bêdzie sprzêt rozpoznania
ska¿eñ nowej generacji, umo¿liwiaj¹cy automatyzacjê procesu wykrywania
oraz transmisji danych o ska¿eniach.
BIE¯¥CE ZDOLNOŒCI PODSYSTEMU ROZPOZNANIA SKA¯EÑ
BRDM - 2rs
UAZ - 469rs
MLB
Rys. 2. Stosowany sprzêt wykorzystuje technologie lat 60-tych zaprojektowan¹ na wojnê ze
zmasowanym u¿yciem broni j¹drowej i chemicznej. Bol¹czk¹ jest przede wszystkim brak
zdolnoœci w zakresie rozpoznania ska¿eñ biologicznych. Jedynym narzêdziem do identyfikacji
pobranych prób biologicznych jest Mobilne Laboratorium Biologiczne z COAS.
7
Problemy OPBMR
Wraz ze sprzêtem do wykrywania ska¿eñ wdra¿ane bêd¹ rozwi¹zania informatyczne zapewniaj¹ce zobrazowanie sytuacji i jej wp³yw na dzia³ania
wojsk, optymalizacjê procesu podejmowania decyzji oraz przekazywanie sygna³ów ostrzegania i alarmowania do zagro¿onych wojsk, czy te¿ wymianê
danych o ska¿eniach z uk³adem pozamilitarnym. W Centralnym Oœrodku
Analizy Ska¿eñ (COAS), pe³ni¹cym nadrzêdn¹ rolê w Systemie Wykrywania
Ska¿eñ SZ RP oraz w Krajowym Systemie Wykrywania Ska¿eñ i Alarmowania (KSWSiA), bêd¹cym jednoczeœnie elementem systemu alarmowania i powiadamiania o ska¿eniach Si³ Zbrojnych NATO, struktura i wyposa¿enie dostosowane zostan¹ do wykonywania nowych zadañ, zwi¹zanych z usuwaniem
³adunków wybuchowych w œrodowisku zagro¿enia BMR (Chemical Biological Radiological Nuclear, Explosive Ordinance Disposal – CBRN EOD).
Zmiana ta wynika zarówno ze standardów strukturalno-zadaniowych Si³ Odpowiedzi NATO, do których COAS wydziela swoje elementy, jak i z realnych
potrzeb SZ RP w tym zakresie. W zakresie likwidacji ska¿eñ i ochrony przed
ska¿eniami zasadnicze zmiany polegaæ bêd¹ na wdra¿aniu nowych technologii i sprzêtu oraz kontynuacji wyposa¿ania wojsk w nowe indywidualne pakiety odka¿aj¹ce, œrodki ochrony indywidualnej i wozów bojowych, detektory promieniowania i dawkomierze.
W ramach rozwoju ratownictwa chemicznego kontynuowane bêd¹ zmiany organizacyjne, które zapewni¹ zdolnoœæ do usuwania skutków awarii chemicznych, wypadków radiacyjnych lub aktów terroru z u¿yciem BMR oraz
zwiêkszenie mo¿liwoœci w zakresie likwidacji skutków klêsk ¿ywio³owych.
Rozwijana bêdzie wspó³praca z jednostkami ratownictwa chemicznego uk³adu pozamilitarnego w zakresie wspólnych æwiczeñ oraz szkolenia.
MO¯LIWOŒCI PODSYSTEMU LIKWIDACJI SKA¯EÑ
Proces szkolenia kierowniczej kadry SZ RP, wy¿szej i œredniej kadry Ministerstwa Obrony Narodowej oraz administracji rz¹dowej i samorz¹dowej
odbywaæ siê bêdzie w sformowanym w 2004 roku w Warszawie – Centrum
Szkolenia Obrony Przed Broni¹ Masowego Ra¿enia w SZ RP (AON). Od
ubieg³ego roku szkolenie specjalistów wojsk chemicznych odbywa siê w nowopowsta³ym Centrum Szkolenia Wojsk In¿ynieryjnych i Chemicznych we
Wroc³awiu. W zakresie szkolenia wojsk do koñca 2012 roku planuje siê zakoñczenie budowy Poligonowego Oœrodka Szkolenia z OPBMR w SZ RP
(Centrum Szkolenia Wojsk L¹dowych – Drawsko Pomorskie, OC G³êbokie),
przystosowanego do szkolenia z u¿yciem bojowych œrodków truj¹cych (BŒT)
i substancji promieniotwórczych oraz spe³niaj¹cego wymagania ochrony œrodowiska naturalnego podczas stosowania BŒT. Zaplanowano te¿ budowê,
modernizacjê i remonty garnizonowej bazy szkoleniowej z OPBMR, a tak¿e
wdra¿anie multimedialnych programów symulacyjnych i przyrz¹dów elektronicznych zwiêkszaj¹cych efektywnoœæ przygotowania ¿o³nierzy do prowadzenia rozpoznania i likwidacji ska¿eñ oraz stwarzaj¹cych mo¿liwoœæ pozorowania ska¿eñ mog¹cych wyst¹piæ na wspó³czesnym polu walki, przy jednoczesnym ograniczaniu wykorzystania w szkoleniu niebezpiecznych substancji chemicznych. W drugim etapie rozwoju systemu OPBMR, obejmuj¹cym
lata 2013–2018, najwa¿niejszym przedsiêwziêciem organizacyjnym bêdzie
8
Problemy OPBMR
POSIADANE ZDOLNOŒCI NOWE ZDOLNOŒCI
LIKWIDACJI:
– ska¿eñ rannych
– ska¿eñ ludzi
– ska¿eñ statków
powietrznych
– ska¿eñ
infrastruktury
– ska¿eñ urz¹dzeñ
optycznych
– ska¿eñ UiSW
– ska¿eñ elektroniki
Rys. 3. Obecnie sprzêt likwidacji ska¿eñ pozwala na odka¿anie sprzêtu ciê¿kiego, terenu oraz
w ograniczonym zakresie ludzi. Wymagane jest posiadanie mo¿liwoœci likwidacji ska¿eñ sprzêtu
optoelektronicznego, statków powietrznych oraz odka¿anie rannych przed ich ewakuacj¹.
zintegrowanie kompanii chemicznych zwi¹zków taktycznych oraz 5. batalionu chemicznego i utworzenie w Tarnowskich Górach 5. pu³ku chemicznego.
W zakresie SWS kontynuowane bêdzie wyposa¿enie OAS i jednostek wykrywania zagro¿eñ (monitoringu) w sprzêt rozpoznania ska¿eñ nowej generacji
umo¿liwiaj¹cy m.in. rozpoznawanie ska¿eñ biologicznych oraz zdalne wykrywanie ska¿eñ. Rozpocznie siê tak¿e wdra¿anie zintegrowanego systemu wykrywania ska¿eñ, ostrzegania i alarmowania o ska¿eniach.
MO¯LIWOŒCI PODSYSTEMU OSTRZEGANIA I ALARMOWANIA
Trwaæ bêdzie równie¿ wyposa¿anie pododdzia³ów wojsk chemicznych
w nowoczesny sprzêt i œrodki do likwidacji ska¿eñ, œrodki ochrony przed
ska¿eniami i dawkomierze. Od 2013 roku planuje siê rozpoczêcie szkolenia
wojsk w Poligonowym Oœrodku Szkolenia z OPBMR. Perspektywicznie, wraz
z rozwojem technologicznym, bêdzie siê d¹¿yæ do zwiêkszania potencja³u
wojsk chemicznych w zakresie zabezpieczenia wojsk w³asnych i sojuszniczych w realizacji zadañ OPBMR. Na przyk³ad: pe³na automatyzacja procesu
zbierania, przetwarzania i przesy³ania informacji o ska¿eniach, a tak¿e alarmowania i powiadamiania wojsk zmniejszy w przysz³oœci iloœæ ¿o³nierzy –
operatorów, wyeliminuje czynnik ludzki generuj¹cy b³êdy oraz przyœpieszy
dystrybucjê informacji. Natomiast wprowadzenie nowych, wydajniejszych
oraz mniej agresywnych w stosunku do sprzêtu odka¿alników zapewni sku-
9
Problemy OPBMR
Rys. 4. Przejœcie od procedur manualnych do automatyzacji przekazywania informacji od Ÿród³a
do oœrodków analizy ska¿eñ umo¿liwi skrócenie czasu przekazywania sygna³ów i komunikatów
do wojskowych i cywilnych oœrodków ostrzegania i alarmowania.
teczn¹ likwidacjê ska¿eñ wra¿liwego na czynniki chemiczne uzbrojenia
i sprzêtu bojowego (np. zawieraj¹cego elektronikê), a tak¿e pozwoli zmniejszyæ zapotrzebowanie na wodê i bêdzie bardziej przyjazne dla œrodowiska
naturalnego. Planowany rozwój Systemu OPBMR jest œciœle zwi¹zany z rozwojem SZ RP i chocia¿ od kilku lat traktowany by³ priorytetowo, to w dobie
ogólnoœwiatowego kryzysu finansowego musi byæ równie¿ dostosowany do
bie¿¹cych mo¿liwoœci pañstwa. Liczyæ siê wiêc nale¿y z przesuniêciem terminów realizacji niektórych przedsiêwziêæ, jednak¿e przytoczone tutaj kierunki rozwoju zostan¹ utrzymane.
10