Program nabożeństwa - Parafia Ewangelicko

WIELKA SOBOTA
„Chrystus zstąpił do piekieł, zniszczył piekło wszystkim
wierzącym i wyrwał nas z mocy śmierci i szatana”
Formuła Zgody, IX
NaboŜeństwo Słowa BoŜego
&
ponowne poświęcenie Kaplicy Halpertów po remoncie
Porządek NaboŜeństwa Słowa BoŜego
wraz z obrzędem poświęcenia Kaplicy Halpertów
I.
Preludium organowe
II.
Liturgiczne powitanie (ks. Piotr Gaś)
III.
Poświęcenie Kaplicy Halpertów (ks. bp Mieczysław Cieślar)
Bp: WspomoŜenie nasze niech będzie w imieniu Pańskim!
Zbór: Który stworzył niebo i ziemię!
Bp: Apostoł Pański, święty Paweł poucza nas, aby wszystko
było "poświęcone przez Słowo BoŜe i modlitwę." Posłuszni temu
napomnieniu, chcemy po pracach remontowych i w 175.
rocznicę włączenia Kaplicy Halpertów do uŜytku liturgicznego
poświęcić ją Słowem BoŜym i modlitwą Trójjedynemu Bogu dla
Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętej Trójcy i dla
wszystkich wyznających w Trójcy Świętej Jedynego Boga.
Ks. P. Gaś: Tak czytamy w 1. Księdze Królewskiej:
Potem Salomon stanął przed ołtarzem Pana wobec całego zgromadzenia
izraelskiego, wyciągnął swoje dłonie ku niebu i rzekł: Panie, BoŜe Izraela! Nie ma
ani na niebie w górze, ani na ziemi w dole takiego Boga jak Ty, który
dotrzymujesz przymierza i okazujesz łaskę wobec swoich sług, którzy chcą z
całego serca być z Tobą. (...) Lecz czy naprawdę zamieszka Bóg na ziemi? Oto
niebiosa i niebiosa niebios nie mogą Cię ogarnąć, a cóŜ dopiero ten dom, który
zbudowałem?! Wejrzyj na modlitwę Swojego sługi i na jego błaganie, Panie, BoŜe
mój, Wysłuchaj wołania i modlitwy, jaką twój sługa zanosi dziś do ciebie. Niechaj
Twoje oczy będą otwarte nad tym domem nocą i dniem, nad tym miejscem, o
którym powiedziałeś: Tam będzie imię moje, abyś wysłuchał modlitwy, jaką twój
sługa będzie zanosić na tym miejscu.
Zechciej wysłuchać błagania Twego sługi i Twojego ludu izraelskiego, gdy będą
się modlić na tym miejscu. Tak wysłuchaj w miejscu, gdzie przebywasz, w niebie;
a wysłuchując, racz odpuścić! (Krl 8,22.23.27-30 )
2
Modlitwa
Biskup: BoŜe pobłogosław, poświęć, opieczętuj i przeznacz tę kaplicę
tylko dla chwały Swojej; Niech ona będzie wejściem do zbawienia i
pokoju dla wielu, bramą nadziei i wrotami pokoju, przez Tego, który
sam nazwał się Bramą - Jezusa Chrystusa, Pana naszego, który z Tobą
Ojcze i z Duchem Świętym, Ŝyje i króluje jako Bóg prawdziwy przez
wszystkie wieki wieków. Amen.
Biskup: Poświęcając tę świątynię Trójjedynemu Bogu wołajmy
w Duchu Świętym do Boga Ojca tak jak nas nauczył Syn BoŜy
Jezus Chrystus
Ojcze Nasz…
Biskup: Wszechmogący i łaskawy BoŜe i Ojcze: Dziękujemy Ci, Ŝe
dane nam było odnowić tę kaplicę i Ŝe teraz zgromadziłeś nas w tym
miejscu wokół stołu Słowa Twego. Dziękujemy Ci, Ŝe odtąd na tym
miejscu Słowem Swoim chcesz budować nas wewnętrznie. Prosimy
Cię: udziel Ducha Świętego naszemu działaniu, posyłaj na to miejsce
wiernych pasterzy i nauczycieli, wzbudź w naszych sercach pragnienie
słuchania Twojej Ewangelii o łasce i zbawieniu, o niezłomnej nadziei
dla wszystkich tych, którzy Tobie zaufali i poprzez śmierć oraz
Zmartwychwstanie Twojego Syna odnaleźli niezniszczalną siłę wiary.
Pocieszaj przez Ducha Świętego zasmuconych i wątpiących, udzielając
im nadziei Ŝywota wiecznego. Wysłuchaj nas przez Jezusa Chrystusa,
który śmiercią śmierć pokonał i powołał nas do nowego Ŝycia.
Po tak usilnym wezwaniu Boga Trójjedynego i wysłuchaniu
Jego Słowa, nie wątpimy, Ŝe Bóg udzieli nam tego, o co Go
prosiliśmy. W tej przeto wierze w Jezusa Chrystusa, Syna
3
BoŜego,
zostaje
ponownie poświęcony ten Dom BoŜy
KAPLICA HALPERTÓW wraz z jej wszystkimi sprzętami
liturgicznymi na chwałę BoŜą.
Niech on będzie po wszystkie czasy własnością Pańską, do
której nic nieczystego i pospolitego nie powinno mieć
wstępu. Niech błogosławiony będzie ten DOM BOśY i
WSZYSTKO co w sobie zawiera:
W imię Ojca † i Syna, † i Ducha † Świętego.
IV.
Pieśń 131, 1.4-7.12
1. Kiedy Pana pochowali wierni przyjaciele, grób wnet
opieczętowali przeciwnicy śmiele.
4. To się wszystko stać musiało nam na wybawienie, by się
prawdą okazało BoŜych słów spełnienie.
5. Gdy z Chrystusem Ŝyć pragniemy, z Nim się tez radować,
grzechom umrzeć wpierw musimy, wszystkie w grób
pochować.
6. Miejsce przygotować Panu w skale serca swego, drogą
przezeń iść wskazaną, pełnią wolę Jego.
7. W sercach Go swych pochowajmy, maŜmy maścią drogą, z
rzeczy wonnych ją składajmy nam na radość błogą.
12.Tak nam, Panie, daj obchodzić święto pochowania, by się w
grobach mogła zrodzić radość zmartwychwstania!
4
V. Liturgia wstępna - Introit 43 (ks. Adam Pilch)
Ks.: Panie, otwórz groby i wyprowadź z nich lud swój
Zb.: I tchnij w nas swoje oŜywcze tchnienie, a oŜyjemy!
Ks.: Dusza moja syta jest cierpień,
Zb.: A Ŝycie moje bliskie jest krainy umarłych,
Ks.: Zaliczono mnie do tych, co zstępują do grobu
Zb.: Stałem się jak człowiek bez siły!
Ks.: Kyrie eleison!
Zb.: Panie, zmiłuj się!
Ks.: Christe eleison!
Zb.: Chryste, zmiłuj się!
Ks.: Kyrie eleison!
Zb.: Panie, zmiłuj się
Ks.: Zgładź, o Panie BoŜe, wszystkie grzechy oraz nieprawości nasze.
Zb.: Baranku BoŜy niewinny na krzyŜa pniu umęczony. Ty byłeś
zawsze cierpliwy przez ludzi wszakŜe wzgardzony. Bez Ciebie
ni zbawienia, ni łaski odpuszczenia! Ulituj się, o Jezu, Jezu.
Modlitwa
Wszechmogący, wieczny BoŜe! Pobłogosław i uświęć nas
zgromadzonych w Kaplicy Halpertów łaską Swoją świętą.
Obdarz nas Swoją obecnością w Słowie i spraw, aby kaŜdy kto
na tym miejscu do Ciebie będzie się modlić, doznał Twej
5
pomocy. Miłościwy BoŜe, dziękujemy Ci, Ŝe Chrystus Pan
zniszczył śmierć, a będącym w kajdanach śmierci i grzechu
zwiastował Ewangelię o miłości. Spraw, byśmy wzmocnieni
nową nadzieją nigdy nie wątpili, Ŝe Ty chcesz zbawienia
wszystkich ludzi i pragniesz, aby wszyscy poznali dzieło
Wielkiego Miłosierdzia, jakie poprzez Jezusa Chrystusa stało się
naszym udziałem. Prowadź nas poprzez bramę śmierci i grobu
do radosnego zmartwychwstania i Ŝywota wiecznego.
Wysłuchaj nas przez Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, naszego
Pana, który z Tobą i z Duchem Świętym, prawdziwy Bóg, Ŝyje i
Króluje na wieki wieków.
Czytanie Pisma Świętego - 1 List Piotra 3, 18-22:
(18) GdyŜ i Chrystus raz za grzechy cierpiał, sprawiedliwy za niesprawiedliwych,
aby was przywieść do Boga; w ciele wprawdzie poniósł śmierć, lecz w duchu
został przywrócony Ŝyciu. (19) W nim teŜ poszedł i zwiastował duchom będącym
w więzieniu, (20) które niegdyś były nieposłuszne, gdy Bóg cierpliwie czekał za
dni Noego, kiedy budowano arkę, w której tylko niewielu, to jest osiem dusz,
ocalało przez wodę. (21) Ona jest obrazem chrztu, który teraz i was zbawia, a jest
nie pozbyciem się cielesnego brudu, lecz prośbą do Boga o dobre sumienie przez
zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, (22) który wstąpił na niebiosa, siedzi na
prawicy BoŜej, a poddani mu są aniołowie i zwierzchności, i moce.
VI.
1.
Pieśń 719, 1-2
Myśmy
pod
Twoim
krzyŜem
się
zebrali,
świętym
przymierzem połączył nas krzyŜ. Tobieśmy wiecznie serca
swe oddali, przyjmij i w księgi Ŝywota je wpisz!
6
2.
Chcemy posłusznie bez wszelkiej obawy, z Tobą, Baranku, w
krzyŜowy iść ślad! Za nas toczyłeś bój cięŜki i krwawy, za
nas do grobu ciemnegoś się kładł.
VII.
Kazanie – ks. bp Mieczysław J. Cieślar
VIII.
Apostolskie Wyznanie Wiary
Wierzę w Boga Ojca, Wszechmogącego, Stworzyciela nieba i
ziemi. I w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana naszego,
który się począł z Ducha Świętego, narodził się z Marii Panny,
umęczon pod Poncjuszem Piłatem, ukrzyŜowan, umarł i
pogrzebion, zstąpił do piekieł, trzeciego dnia zmartwychwstał,
wstąpił na niebiosa, siedzi na prawicy Boga, Ojca
Wszechmogącego, skąd przyjdzie sądzić Ŝywych i umarłych.
Wierzę w Ducha Świętego, święty Kościół Powszechny,
społeczność
świętych,
grzechów
odpuszczenie,
ciała
zmartwychwstanie i Ŝywot wieczny. Amen.
IX.
Pieśń 155, 1-3 (mel. Jezu mój miły, w czymŜeś)
1. PomóŜ rozwaŜać, Panie, męki Twoje, w morze miłości zgłębić
myśli swoje, co Cię skłoniła, Ŝeś się za nas wstawił i nas
wybawił.
2. Mimo Ŝeś Bóg, człowiekiem się tu stałeś i aŜ do śmierci w
posłuszeństwie trwałeś; zamiast nas grzesznych, strasznieś
był smagany i ukarany.
3. Święte to sprawy i przedziwnej siły. Daj, by w sumienie moje
uderzyły; niech z drŜeniem czuję, widząc Twe męczeństwo,
grzechu przekleństwo.
7
X. Modlitwa Powszechna Kościoła – ks. Piotr Gaś
Antyfony końcowe
XI.
Ks.: Nie umrę, ale Ŝył będę!
Zb.: I opowiadać będę dzieła Pana.
XII.
Błogosławieństwo Aaronowe (ks. bp Janusz Jagucki)
XIII.
Pieśń 302, 1-2
1. O BoŜe, dzięki Ci, Ŝeś dla nas tak łaskawy! Ty grzeszne dzieci
swe, przyzywasz do poprawy. Ty pogrąŜonym w łzach
rozpędzasz smutku noc, cierpiącym radość ślesz, a w słabych
wlewasz moc.
2. Spraw, Panie, byśmy Cię na kaŜdym miejscu czcili, abyśmy
dzień i noc w bojaźni Twojej Ŝyli. Na ziemi, w Ŝyciu tym,
błogosławieństwo daj, gdy uśniem śmierci snem wwiedź nas
w swój święty raj.
XIV.
Postludium (organy i skrzypce)
dr Jerzy Dziubiński – organy & Włodzimierz Promiński – skrzypce
XV.
Słowo Kuratora Parafii Świętej Trójcy Andrzeja Weigle
XVI.
Muzyka (organy i skrzypce)
XVII. Krótka historia Kaplicy Halpertów (Maria Chmiel)
8
XVIII. Muzyka (organy i skrzypce)
XIX.
Zakończenie (ks. Piotr Gaś)
XX.
Postludium organowe
9
Informacja nt. historii oraz remontu Kaplicy Halpertów
na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie
przy ul. Młynarskiej 54/58
Cmentarz Ewangelicko-Augsburski przy ul. Młynarskiej załoŜony
został w 1792 r., mniej więcej w tym samym czasie, kiedy powstał
cmentarz rzymskokatolicki na Powązkach i cmentarz reformowany
przy ul. śytniej, na terenach odkupionych od bankiera Karola
Schultza (od jego imienia pochodzi nazwa ulicy Karolkowej).
Wcześniej ewangelicy chowali swoich zmarłych na cmentarzach dla
innowierców, w XVII i XVIII w. usytuowanych w pobliŜu arsenału i
na terenie dawnej jurydyki Leszno. Jest to pierwszy w Polsce
cmentarz zaprojektowany przez architekta, co wyraźnie widać w
czytelności układu alej. Jego plan w głównym zarysie jest dziełem
Szymona Bogumiła Zuga (1733 – 1807), budowniczego kościoła
Świętej Trójcy przy placu Małachowskiego.
W 1822 r. cmentarz został rozszerzony, kolejne rozszerzenie
nastąpiło w r. 1858 , przy czym na części zakupionych gruntów
wybudowano wówczas zborowy Dom Sierot i Dom Starców.
Pozostałością dawnego zarysu cmentarza jest tzw. stary mur
cmentarny między alejami C i D. W czasach powstania
kościuszkowskiego, a następnie listopadowego, mury i teren
cmentarza były wykorzystywane jako linia obrony polskich wojsk.
10
ZaŜarte boje w 1831 roku upamiętnia tablica na starym murze
cmentarnym. Jednak najbardziej ucierpiał cmentarz w 1939 r. oraz
w czasie powstania warszawskiego. W jego sąsiedztwie mieściła się
kwatera ppłk. „Radosława”, dowódcy Kedywu, w budynkach
Domu Starców byli rozmieszczeni Ŝołnierze batalionu „Parasol”, w
gmachu Telefunkena – Ŝołnierze batalionu „Zośka”. W kancelarii
cmentarza kwaterował ppłk. „Paweł” ze sztabem Zgrupowania
Obwodów AK, a w sąsiednich budynkach – batalion harcerski
„Wigry”. Cmentarz był terenem zaciętych walk. Zniszczeniu i
naruszeniu uległo prawie 60% substancji zabytkowej, cennych
pomników i grobowców, w tym kaplica Halpertów. Wraz z
budynkiem kancelarii spłonęły księgi i archiwum cmentarne, co po
wojnie uniemoŜliwiło zlokalizowanie miejsc pochówku wielu
wybitnych i zasłuŜonych osobistości. Kartoteki cmentarne trzeba
było odtworzyć na podstawie spisu z natury. Od momentu
powstania cmentarza pogrzebano na nim ponad 100 tysięcy osób.
Od 30 lat na nekropolii działa Społeczny Komitet Opieki nad
Zabytkami Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego, którego
staraniem odrestaurowano ponad 280 obiektów. Imponująca
kaplica Halpertów, będąca największą kaplicą przedpogrzebową w
Warszawie, została poddana renowacji z inicjatywy Parafii Św.
Trójcy, dzięki dotacjom otrzymanym z Ministerstwa Kultury i
Dziedzictwa Narodowego oraz od Stołecznego Konserwatora
Zabytków.
Na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim spoczywają między
innymi: Szymon Bogumił Zug, Jan Chrystian Schuch i Jan
Chrystian Kamsetzer - architekci, Piotr Tepper - bankier i finansista,
Samuel Bogumił Linde - autor pierwszego słownika języka
polskiego, Michał Szubert - twórca Ogrodu Botanicznego w
Warszawie, malarze Zygmunt Vogel i Wojciech Gerson, muzycy
11
Wilhelm Troszel, Gustaw Frieman i Karol August Freyer,
przemysłowcy Emil i Jan Wedlowie, Ludwik Krzywicki - socjolog,
biskup męczennik Juliusz Bursche, prof. Stanisław Lorentz dyrektor Muzeum Narodowego, niestrudzony orędownik
odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie oraz liczne grono
wybitnych osobistości ze świata nauki, przemysłu i kultury,
współtworzących przez z górą dwa stulecia nowoczesne oblicze
Warszawy i kraju.
Kaplica Halpertów
Ufundowana przez Marię ze Słuckich Halpertową dla uczczenia
pamięci jej męŜa Salomona jako mauzoleum rodzinne, a zarazem
kaplica przedpogrzebowa. Zaprojektowana została przez Adolfa
Schucha (1792 – 1880), dekoracja rzeźbiarska w tympanonie jest
dziełem Pawła Malińskiego. Kamień węgielny pod budowę
połoŜono w roku 1833, prace zakończono dwa lata później.
Uroczystej konsekracji kaplicy, w obecności fundatorki, licznie
zgromadzonych parafian i władz kościoła, dokonano 27 marca 1935
r. Odegrano wówczas okolicznościową kantatę, napisaną specjalnie
przez Józefa Elsnera do słów Henryka Bogumira Spiessa
(farmaceuta, połoŜył podwaliny pod rodzinną firmę chemicznofarmaceutyczną w Tarchominie – obecnie Polfa Tarchomin), który
12
zresztą jako pierwszy w czerwcu tego samego roku został
wyprowadzony z tej kaplicy na miejsce wiecznego spoczynku. W
latach 60. XIX w. kaplica została przebudowana przez Jana Kacpra
Heuricha (1834 – 1887). Figura Chrystusa na ołtarzu (1931) jest
repliką rzeźby Stanisława Lewandowskiego, stojącej na grobie
Emila i Jana Wedlów. Odbudowana ze zniszczeń wojennych
kaplica została ponownie przystosowana do swojej pierwotnej
funkcji w latach siedemdziesiątych XX wieku.
Bardziej znani członkowie rodziny Halpertów pochowani w
podziemiach kaplicy:
Maria ze Słuckich Halpertowa (zm. 1882)
Druga Ŝona zmarłego w 1832 r. Salomona Halperta, bankiera i
dzierŜawcy monopolu tytoniowego, hojnego ofiarodawcy na
cele dobroczynne. Dla uczczenia jego pamięci ufundowała
kaplicę przedpogrzebową, spełniającą swoje funkcje od 1835
r., w której od 1900 roku odbywały się takŜe naboŜeństwa dla
licznie zamieszkującej tereny Woli ludności wyznania
ewangelickiego.
Borys Halpert (1805 – 1861)
Muzyk, dyrektor teatrów warszawskich, uczestnik powstania
listopadowego. Przed powstaniem naleŜał do grupy młodych
literatów skupionych przy Teatrze Rozmaitości. W latach 1834
- 1836 członek Dyrekcji Rządowej Teatrów Warszawskich,
później urzędnik państwowy, od 1845 r. stał się ponownie
jednym z dyrektorów teatrów warszawskich. Odznaczał się
głęboką kulturą literacką i wiedzą muzyczną, sam śpiewał w
chórach lub grywał na skrzypcach w orkiestrze teatralnej. Dbał
o wysoki poziom przedstawień, preferował twórczość polską,
m. in. wprowadził na scenę utwory Aleksandra Fredry.
Popierał operę polską, zagroŜoną przez częste występy trup
13
włoskich. Przetłumaczył kilkanaście utworów dramatycznych
(m.in. Goldoni, Scribe). Dwukrotnie Ŝonaty – z aktorkami Józefiną Chojnacką (1814 – 1835), z którą miał dwóch synów,
oraz po jej śmierci - ze słynną z talentu i urody Eleonorą
Leontyną śuczkowską (1803 – 1895).
Renowacja Kaplicy Halpertów
Łączny koszt prac ok. 1,1 mln zł, w tym dotacja Ministerstwa
Kultury i Dziedzictwa Narodowego ok. 700 tys. zł w 2008 r. oraz
dotacje Stołecznego Konserwatora Zabytków ok. 60 tys. na
dokumentację projektową w 2007 i ok. 300 tys. zł w 2008 r.
W ramach prac renowacyjnych wykonano:
1. dokumentację projektową (przygotowana w pracowni PROART
arch. Anny Rostkowskiej, przy udziale arch. ElŜbiety Kosiarskiej,
konstruktora inŜ. Krzysztofa Pawłowskiego, rzeczoznawcy
mykologa Bartłomieja Konarskiego);
2. wymianę i modernizację instalacji elektrycznej, odgromowej,
przeciwpoŜarowej i antywłamaniowej (inŜ. Zbigniew Omięcki);
3. zabezpieczenie elementów drewnianych stropu i więźby
dachowej na poddaszu kaplicy, w tym zwalczenie owadów i
grzybów, uzupełnienie ubytków i wzmocnienie Ŝywicami
drewnianych konstrukcji (dr inŜ. Alicja Kuberka);
14
4. odkopanie zawilgoconych ścian fundamentowych, wykonanie
izolacji przeciwwodnej ścian zewnętrznych w technologii
Schomburga, reperacja tynków, montaŜ stalowej konstrukcji
zabezpieczającej strop kasetonowy od strony poddasza i
odciąŜającej konstrukcję drewnianą, demontaŜu tymczasowego
stropu/sufitu (który chronił przed odpadającymi elementami),
malowanie ścian i stolarki, wykonaniu nowej podbudowy
schodów zewnętrznych (firma OGBUD inŜ. Pawła Zdanowicza);
5. prace konserwatorskie przy kolumnach i sztukateriach
zewnętrznych, częściowe odtworzenie gzymsu zewnętrznego,
czyszczenie sztukaterii stropu kasetonowego i ścian, nowe
mocowanie ozdobnych rozet do konstrukcji stalowej, malowanie
sztukaterii, renowacja podestu z kolorowego lastriko i
zewnętrznych stopni z piaskowca, konserwacja rzeźby Chrystusa
(Katarzyna i Mariusz Makowieccy).
Wszystkie prace były wykonywane pod kierunkiem Marianny
Piekarniak, która była odpowiedzialna za ich wykonanie zgodnie
ze sztuką konserwatorską. Z ramienia Parafii prace nadzorowały
inŜ. Czesława Wysokińska oraz inŜ. ElŜbieta Maliszewska.
Bibliografia: E. Szulc, Cmentarze ewangelickie w Warszawie, KAW 1989; E. Szulc, Cmentarz
Ewangelicko-Augsburski w Warszawie, PIW 1989; K. Mórawski, Przewodnik historyczny po
cmentarzach warszawskich, wyd. PTTK „Kraj” 1989; Encyklopedia Warszawy PWN 1975; Polski
Słownik Biograficzny; J. Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, TOnZ;
15
W 1. Święto Zmartwychwstania Pańskiego (12 kwietnia) w
kościele Świętej Trójcy odprawione zostanie naboŜeństwo
rezurekcyjne o godz. 7:00 oraz naboŜeństwo główne o 10:30. W
kaplicy EOD Tabita naboŜeństwo wielkanocne rozpocznie się o
godz. 11:00.
W 2. Święto Zmartwychwstania Pańskiego (13 kwietnia)
naboŜeństwo o godz. 10:30 w kościele Świętej Trójcy, o godz.
10:00 w Warszawie-Włochach, a o godz. 11:00 w kaplicy EOD
Tabita.
_______________________________________________
Parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy
ul. Kredytowa 4; 00-062 Warszawa
tel.: 022/556-46-60; fax: 022/8278637
e-mail: [email protected]
www.trojca.waw.pl; www.luter2017.pl
16