docanaliza problemów osób niepełnosprawnych na terenie powiatu
download 
Reklamacja Transkrypt
analiza problemów osób niepełnosprawnych na terenie powiatu
ANALIZA PROBLEMÓW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA TERENIE POWIATU PUŁTUSKIEGO dr Izabela Książkiewicz Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora Pułtusk 2011 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” dr Izabela Książkiewicz ANALIZA PROBLEMÓW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA TERENIE POWIATU PUŁTUSKIEGO W ostatnich latach nastąpiły korzystne zmiany w sposobie postrzegania niepełnosprawności, która nie jest już rozumiana tylko jako dysfunkcja czy wynik choroby, ale raczej jako rezultat barier społecznych, fizycznych czy też ekonomicznych, jakie niepełnosprawny napotyka w środowisku. Aby osoby niepełnosprawne w takim samym stopniu mogły korzystać z praw przysługujących wszystkim i w takim samym zakresie mogły wywiązywać się ze swych obywatelskich obowiązków, potrzebują więcej wsparcia ze strony społeczeństwa. Wsparcie nie może być traktowane jako przywilej, lecz jako przysługujące każdemu człowiekowi prawo. Samorządy terytorialne na swoim poziomie wykonują samodzielnie i zgodnie z lokalnymi potrzebami zadania z zakresu polityki społecznej, w tym rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Realizacja tych zadań jest procesem ciągłym, kompleksowym i spójnym dla całego regionu. W wykonywaniu ich obowiązują ustalone zasady współpracy między samorządami wszystkich szczebli. Współpraca nie wkracza w kompetencje poszczególnych samorządów, lecz ustala jej obszary, najkorzystniejsze kierunki i efektywne formy postępowania. Jednym z zadań samorządu województwa realizowanych w ramach ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jest opracowywanie i realizacja wojewódzkich programów dotyczących 2 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu. Samorząd powiatu opracowuje i realizuje powiatowe programy działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej, zawodowej, zatrudnienia i przestrzegania praw osób niepełnosprawnych. Wsparciem dla budowania spójnych działań na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych są wszystkie analizy i badania rozpoznające potrzeby niepełnosprawnych mieszkańców danego powiatu – co ułatwia danym samorządom rozpoznać i zidentyfikować zakres problemów nie „jakiejś” zbiorowości statystycznej, ale konkretnie „naszych obywateli”. Ogólne informacje W badaniu przeprowadzonym na terenie powiatu pułtuskiego w okresie od XII 2010 – do II 2011, wzięło udział 348 osób wśród których jedna nie miała orzeczonego stopnia niepełnosprawności. Płeć N C% Kobiety Mężczyźni 125 36% 223 64% Wśród respondentów przeważały osoby w przedziale wieku 41 – 50 lat, łącznie w badaniu wzięły udział 233 osoby powyżej 41 lat, co stanowi 67% wszystkich badanych. 3 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” 31-40 19- 30 lat lat 41-50 lat 51-60 lat 60 i więcej N 34 76 C% 9,7 21,8 95 78 27,2 22,4 60 17,2 Na terenie powiatu pułtuskiego wg danych z ostatniego Spisu Powszechnego z 20021 roku mieszkała około 5 615 niepełnosprawnych (w badaniu wzięło udział około 6.2 % z populacji osób niepełnosprawnych - mieszkańców powiatu). 2 W porównaniu z ogólnopolską statystyką niepełnosprawności w badaniu w powiecie pułtuskim większość stanowili mężczyźni (64%) w danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku wśród osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej nieznacznie przeważają kobiety (stanowią ok. 52 % populacji), relacja taka utrzymuje się zarówno w mieście jak i na wsi. Ponad 58% ogółu niepełnosprawnych w Polsce, to mieszkańcy miast, również w tej zbiorowości przeważają kobiety (ponad 59 % niepełnosprawnych kobiet mieszka w mieście)3, natomiast, co piąta osoba niepełnosprawna zamieszkuje w miastach o liczbie mieszkańców poniżej 20 tys. Proporcje są tu zbliżone zarówno dla mężczyzn jak i kobiet. Naturalną cechą niepełnosprawności jest fakt, iż jest ona konsekwencją wieku - odzwierciedlenie tej tendencji jest potwierdzone w niniejszym badaniu. Niestety podobnie jak w całej populacji osób niepełnosprawnych w Polsce zdecydowana większość osób niepełnosprawnych, zarówno mężczyzn, jak i kobiet jest w wieku produkcyjnym (72% mężczyzn i 50% kobiet). 1 - są to dane dostępne w bazie GUS-u, dotyczące liczebności osób niepełnosprawnych w powiecie, publikacja GUS pt. ”Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 2002” 2 wg. Danych Głównego Urzędu Statystycznego populacja osób niepełnosprawnych na terenie województwa mazowieckiego w 2002 roku - dane Narodowego Spisu Powszechnego oraz Powszechnego Spisu Rolnego – mieszkało 580.700 osób niepełnosprawnych, co stanowiło 11,3% ogółu ludności Mazowsza. 3 W zbiorowości niepełnosprawnych mieszkańców miast, blisko 47 % to mieszkańcy dużych aglomeracji miejskich o liczbie ponad 100 tys. mieszkańców – dane GUS. 4 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 wykazały, iż osoby niepełnosprawne stanowiły 14,3% ogółu ludności kraju, co oznacza, że co siódmy mieszkaniec Polski był osobą niepełnosprawną w powiecie pułtuskim problem niepełnej sprawności dotyczy 11% procent obywateli. Zdecydowana większość (84%) niepełnosprawnych mieszkańców powiatu pułtuskiego utrzymuje się głównie ze świadczeń społecznych; rent, emerytur i zasiłków. 8 % populacji utrzymuje się z dochodów uzyskiwanych z pracy, pozostałe osoby niepełnosprawne (8%) pozostają na utrzymaniu innych osób tj. nie deklarują żadnych środków własnych. niepełnosprawnych respondentów przeważały osoby, które W grupie doświadczają niepełnosprawności od dzieciństwa i co najmniej dziesięciu lat. Od jak dawna jest Pan(i) osobą niepełnosprawną? Kobieta N C% Mężczyzna N C% brak danych 4 3,20% 11 2 lata lub krócej 2 1,60% 11 4,90% pow. 2 do 5 lat 8 6,40% 33 14,80% pow. 5 do 10 lat 22 17,60% 45 20,20% pow. 10 do 15 lat 17 13,60% 47 21,10% pow. 15 do 20 lat 18 14,40% 11 4,90% pow. 20 lat 17 13,60% 24 10,80% 37 29,60% 41 18,40% Jestem niepełnosprawny od dzieciństwa Total 125 100,00% 4,90% 223 100,00% Zarówno wiek i płeć, determinują indywidualną podatność na różnorodne choroby, a w konsekwencji mają wpływ na intensywność następstw przebytych chorób i urazów, czyli przejściową lub trwałą niepełnosprawność. W 2000 r. główną grupę przyczyn niepełnosprawności w Polsce stanowiły choroby (w ok. 77 % przypadków), następnie wypadki, urazy i zatrucia (13 %) i wady wrodzone (7 %), które można włączyć do grupy czynników chorobotwórczych.4 S. Kostrubiec “Osoby niepełnosprawne na rynku pracy w Polsce” raport GUS-u Warszawa 2001 5 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Struktura osób niepełnosprawnych według przyczyn niesprawności, płci i miejsca zamieszkania w 2000 r. Ogółem Przyczyna Miasta ogółem mężczyźni OGÓŁEM 100,0 Wada wrodzona 6,6 Choroba Wieś kobiety Razem mężczyźni kobiety razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 6,5 6,7 6,7 6,1 7,3 6,4 7,0 5,9 mężczyźni kobiety niesprawności 76,7 70,6 82,4 75,2 70,3 79,6 78,7 71,1 86,2 Wypadek, uraz, zatrucie 12,7 18,7 7,1 13,1 18,5 8,1 12,3 19,0 5,6 Inna przyczyna 4,2 3,8 5,0 5,1 5,0 2,6 2,9 2,3 4,0 Źródło GUS S. Kostrubiec “Osoby niepełnosprawne na rynku pracy w Polsce” Warszawa 2001 W porównaniu z danymi ogólnopolskimi wśród niepełnosprawnych mieszkańców powiatu pułtuskiego rozkład przyczyn niepełnosprawności przedstawia się niestandardowo – ale może być to konsekwencją doboru próby. Z jakiego powodu jest Pan(i) osobą niepełnosprawną Płeć Kobieta N Mężczyzna C% N C% Wady wrodzone 16 12,80% 19 8,50% Przewlekła choroba od dzieciństwa 23 18,40% 22 9,90% Na skutek urazu/wypadku w dzieciństwie 5 4,00% 4 1,80% Na skutek urazu/wypadku we wczesnej młodości 4 3,20% 8 3,60% 15 12,00% 38 17,00% 3 2,40% 16 7,20% Na skutek urazu/wypadku w życiu dorosłym Wypadek komunikacyjny Wypadek przy pracy Nabyta choroba przewlekła Total 2 1,60% 19 8,50% 57 45,60% 97 43,50% 125 100,00% 223 100,00% Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności ze względu na uszkodzenie narządów ruchu i z powodu chorób psychicznych. 6 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Jaki jest powód orzeczenia o niepełnosprawności Jaki ma Pan(i) orzeczony stopień niepełnosprawności Umiarkowany Lekki Znaczny Z jakiego powodu jest orzeczona niepełnosprawność Uszkodzenie narządu ruchu 42,60 % 29,20% 49,30% 9,5% 24,50% 13,70% 40,20% 25,50% 38,40% 3,0% 6,6% 5,5% 7,1% 20,80% 1,40% Zaburzenie głosu, mowy, słuchu Choroba psychiczna (depresje, nerwice, schizofrenia) Uszkodzenie narządu wzroku Choroba narządów wewnętrznych Prawie połowa respondentów, tak w grupie kobiet jak i mężczyzn, ma orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności – nie mamy informacji dotyczących ewolucji procesu tj. w jakim okresie czasu nastąpiło przejście z orzeczenia o lekkim stopniu niepełnosprawności do umiarkowanego i znacznego. Pozwoliłoby to na wstępną ocenę stanu zdrowia i jakości życia tej grupy - mieszkańców powiatu pułtuskiego. Jaki ma Pan(i) orzeczony stopień niepełnosprawności Płeć Kobieta N Mężczyzna C% N C% Lekki 45 36,00% 61 27,40% Umiarkowany 60 48,00% 109 48,90% Znaczny 20 16,00% 53 23,80% 125 100,00% 223 100,00% Total Prawie 90% respondentów pobiera świadczenie pieniężne z tytułu swojej niepełnosprawności Czy pobiera Pan(i) z tytułu niepełnosprawności jakieś świadczenie Płeć Kobieta Mężczyzna 7 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Tak N C% N C% 109 87,20% 203 91,00% Nie 16 12,80% 20 9,00% Total 125 100,00% 223 100,00% - i dla większości jest, to świadczenie rentowe. Niestety około 15 % respondentów utrzymuje się z dodatku opiekuńczego, który na pewno jest niewystarczający do pokrycia podstawowych/ egzystencjalnych potrzeb życiowych. Część respondentów odmówiła odpowiedzi na pytanie o typ świadczenia z tytułu niepełnosprawności do jakiego ma prawo. Jakiego typu jest to świadczenie Mężczyzna N 5 C% 3 2,80% 6 3,00% 13 11,90% 188 92,60% 96 88,10% 109 102,80% Dodatek opiekuńczy Czasowa renta z tytułu niepełnosprawności od ... Total N 2,50% Świadczenie rehabilitacyjne Stała renta z tytułu niepełnosprawności Kobieta C% 7 3,40% 203 101,50% Średni deklarowany miesięczny dochód respondentów mieści się w granicach od 400 zł do 1200 zł, dla połowy respondentów jest to dochód podstawowy, stanowiący dla nich jedyne źródło utrzymania. Średni miesięczny dochód Kobieta N brak danych, odmowa Mężczyzna C% 2 N 1,60% C% 3 1,30% 6 4,80% 6 2,70% Do 400 zł 13 10,40% 29 13,00% 401- 800 zł 40 32,00% 99 44,40% Brak dochodu 8 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” 801-1200 zł 43 34,40% 52 23,30% 1201-1600 zł 16 12,80% 19 8,50% 1601-2000 zł 4 3,20% 11 4,90% Powyżej 2000 zł 1 0,80% 4 1,80% 125 100,00% 223 100,00% Total Niski poziom dochodu, może być przyczyną zagrożenia wykluczeniem ekonomicznym oraz trwałą biedą – szczególnie, że 50% respondentów deklaruje, że samodzielnie/ jednoosobowo prowadzi swoje gospodarstwa domowe. W takich sytuacjach zagrożenie wykluczeniem społeczno-ekonomicznych jest większe niż dla osób mieszkających wspólnie z innym członkiem rodziny. W gospodarstwach dwuosobowych mieszka 17 % kobiet i 14 % mężczyzn, jedynie 13 % respondentów ma więcej niż 4 członków rodziny. Konieczność zaspokojenia potrzeb egzystencjalnych w pierwszej kolejności, może powodować ograniczanie wydatków na leczenie w jednoosobowych gospodarstwach domowych i rehabilitację, szczególnie – co w konsekwencji pogłębia niepełnosprawność. W 2006 roku ośrodki pomocy społecznej w powiecie pułtuskim wypłaciły zasiłki stały 251 osobom 5 - jest to tylko ta liczba osób niepełnosprawnych, która spełniła formalne wymogi określone przez ustawę, większość nie została objęta pomocą finansową ze względu na przekroczenie kryterium dochodowego. Problem doświadczenia biedy jest więc poważnym zagrożeniem dla osób niepełnosprawnych - mieszkańców powiatu pułtuskiego. Rada Powiatu w dniu 30 października 2007 roku przyjęła dokument pt. Powiatowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2014 – ale co rzeczywiście wynika z niego dla środowiska osób niepełnosprawnych, na ile rozpoznane są problemy i potrzeby tej populacji - trudno ocenić. Respondenci biorący udział w badaniu – stanem wiedzy i świadomości przysługujących im praw, deklarowanym zakresem otrzymanej pomocy od instytucji samorządowych, wydają się być grupą funkcjonującą poza obszarem działań i zainteresowania tych instytucji, których zadania i misja zostały potwierdzone w dokumencie Powiatowy Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2014. 5 „aktulane” dane za storony Starostwa Powiatowego w Pułtusku. 9 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Instytucjonalne wsparcie W grupie respondentów, przeważają osoby, których niepełnosprawność jest wynikiem uszkodzenia lub chorób narządów ruchu – ten typ niepełnosprawności wymaga stałej rehabilitacji, tak by móc utrzymać sprawność na poziomie umożliwiającym samodzielność. Niestety większość respondentów korzysta z zabiegów rehabilitacyjnych rzadziej niż raz w roku – co może być konsekwencją zakresu świadczenia tych usług w najbliższym miejscu zamieszkania oraz możliwości skorzystania z dostępnej oferty komercyjnej lub po porostu niskiej świadomości samych respondentów, co do konieczności i wagi rehabilitacji w procesie utrzymania sprawności fizycznej i dobrego poziomu samodzielności. Jak często korzysta Pan (i) z rehabilitacji Lekki Rzadziej niż raz w roku Umiarkowany Znaczny 77,40% 67,50% 61,60% Raz w roku 7,50% 11,20% 8,20% Raz na pół roku 4,70% 3,00% 6,80% 10,40% 18,30% 23,30% Częściej niż raz na pół roku Infrastruktura zabiegowa, organizacja rehabilitacji oraz dostępność lekarzy specjalistów jest jednym z istotnych czynników determinujących stopień i zakres niepełnosprawności w danej społeczności. Na terenie powiatu pułtuskiego możliwości skorzystania z nowoczesnych metod leczenia i rehabilitacji są ograniczone - przede wszystkim ze względu na brak odpowiednich placówek w najbliższym miejscu zamieszkania. Niedostarczenie przez system odpowiednich usług oraz niezaspokajanie potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie m.in. potrzeb rehabilitacyjnych „tworzą” niepełnosprawność. Poziom świadczeń medycznych i rehabilitacyjnych dostępnych w miejscu zamieszkania, jest oceniany przez większość respondentów dobrze i bardzo dobrze. Jak ocenia Pan(i) zorganizowanie świadczeń medycznych i rehabilitacyjnych w swoim miejscu zamieszkania 10 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Lekki Umiarkowany Znaczny Bardzo dobrze 19,80% 28,40% 46,60% Dobrze 40,60% 55,60% 46,60% Niezadowalająco 17,00% 11,20% 6,80% 0,90% 1,20% 21,70% 3,60% Fatalnie Trudno powiedzieć Powszechność zjawiska niepełnosprawności w Polsce stawia przed państwem i jego lokalnymi agendami samorządowymi, zadanie przeciwdziałania mu oraz zmniejszania jego skutków. Jednym z celów polityki społecznej naszego państwa jest dążenie do zmniejszenia liczby osób niepełnosprawnych, oraz ograniczenie przyczyn prowadzących do niepełnej sprawności. W tym celu podejmowane są dwa typy działań. Pierwszy z nich, promocja zdrowia i profilaktyka urazów, zatruć i chorób, podejmowany jest przez placówki opieki społecznej, zakłady opieki zdrowotnej oraz organizacje zajmujące się osobami niepełnosprawnymi. Drugi typ działalności, czyli rehabilitacja, polega na ograniczaniu skutków niepełnej sprawności poprzez np. wzmacnianie sprawności fizycznej i psychicznej, zmniejszanie stopnia jej uszkodzenia, zwiększanie sprawności funkcjonalnej i aktywności życiowej osób niepełnosprawnych. Zadania przed poszczególnymi jednostkami administracji samorządowej są w tym zakresie określone ustawowo i mają swoje źródło w dwóch podstawowych aktach prawnych; - system organizacji pomocy i form wsparcia osób niepełnosprawnych w ich miejscu zamieszkania określają ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. Nr 91, poz. 576 z późn, zm.) i samorządzie powiatowym (DZ.U. Nr 91, poz. 578 z późn. zm.) - system rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oparty jest na ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 1997 r., nr 123 z późn. zm.). Model pomocy społecznej w Polsce w zakresie problemów osób niepełnosprawnych zakłada aktywizację tych osób oraz włączenie ich w sferę publiczną. Cechą charakterystyczną tego modelu jest podejście podmiotowe. To sprawia, że działania mają charakter globalny i oparte 11 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” są na potencjale środowiska społecznego/lokalnego, instytucjach i wolontariacie6. Współczesny model opieki społecznej zakłada współpracę czterech systemów funkcjonujących w ramach opieki społecznej: 1. formalnego systemu opieki społecznej medycznej, edukacyjnej i ekonomicznej; 2. pośrednich systemów pomocy (inicjatywy pozarządowe); 3. rodziny; 4. grup samopomocy i ochotników. Trudno w pełni określić poziom zaspokojenia potrzeb oraz form świadczonej opieki na rzecz niepełnosprawnych respondentów przez rodzinę – większość z nich jest bowiem stanu wolnego, najprawdopodobniej mieszkają z innymi członkami rodziny, ale nie mamy podstaw do określenia stopnia zależności relacji z uwzględnieniem ich stopnia niepełnosprawności. Stan cywilny Płeć Kobieta N C% Mężczyzna N C% Kawaler/panna 59 47,20% 108 48,40% Żonaty/mężatka/w związku partnerskim 34 27,20% 74 33,20% Rozwiedziony/rozwiedziona 19 15,20% 32 14,30% Wdowiec/wdowa 13 10,40% 9 4,00% 125 100,00% 223 100,00% Total 6 Kawczyńska-Butrym Z., (1998), Niepełnosprawność – specyfika pomocy społecznej, Biblioteka Pracownika Socjalnego, Biblioteka Pracownika Socjalnego, Katowice 12 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Zastanawiająca jest deklarowana bezradność respondentów w sytuacji pogorszenia się ich aktualnej sytuacji życiowej - trudno określić, czy jest to „zaskoczenie” pytaniem postawionym przez ankietera, czy wskaźnikiem izolacji i automarginalizacji oraz odsuwania się od rzeczywistości i niechęci do projekcji siebie w przyszłości. Czy gdyby znalazł(a) się w Pan(i) trudnej sytuacji, to czy wiedział(a)by Pan(i) gdzie i jak szukać pomocy Płeć Kobieta N w Ośrodku Pomocy Społecznej (OPS, MOPS, GOPS, DPS) u kogoś z bliskich, z rodziny, żony, brata, córki itp. w Centrum Pomocy Rodzinie (CPR, PCPR, MCPR) Mężczyzna C% N C% 13 46,40% 14 33,30% 9 32,10% 14 33,30% 4 14,30% 11 26,20% u opiekunów 4 14,30% 4 9,50% w gminie, w Urzędzie Gminy, Miasta 2 7,10% 3 7,10% w organizacjach pozarządowych, fundacjach 1 3,60% 4 9,50% w internecie 1 3,60% 4 9,50% nie wiem, nie pamiętam 1 3,60% 3 7,10% w Urzędzie Pracy (PUP, WUP) 3 10,70% 1 2,40% 3 7,10% 1 2,40% u przyjaciół, znajomych w starostwie , w jednostkach samorządowych 1 3,60% u sąsiadów 2 7,10% u dyrektora 1 3,60% 1 2,40% u lekarza 1 3,60% 1 2,40% u pielęgniarki 1 3,60% 1 2,40% w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych 1 3,60% w PCK 1 3,60% w parafii, w kościele 1 3,60% 1 2,40% w szpitalu Total - sporód osób, które wiedziały, do kogo/gdzie zwróciłyby się o pomoc 28 42 Przeważająca część respondentów nie była w stanie odpowiedzieć, gdzie mogłaby szukać pomocy i wsparcia w trudnej sytuacji lub stanie zagrożenia swojego bytu i bezpieczeństwa jest to na pewno wskazaniem, dla wzmocnienia roli informacyjnej samorządowych instytucji 13 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” oraz innych organizacji (w tym włączenie w taką akcję informacyjną parafii i lokalnego kościoła) świadczących pomoc osobom niepełnosprawnym w środowisku lokalnym. Na jeszcze niższym poziomie jest wiedza dotycząca instytucji świadczących pomoc osobom niepełnosprawnym - jedynie 25 osób potrafiło wskazać te organizacje i określić ich zadania. Czy na terenie Pana(i) gminy jest/są jakaś/jakieś organizacja(e) pomagająca(e) osobom niepełnosprawnym? Kobieta N Mężczyzna C% N C% Dom/Ośrodek Pomocy/Opieki Społecznej (DPS, OPS) 4 50,00% 9 52,90% Centrum Pomocy Rodzinie (CPR, PCPR) 1 12,50% 6 35,30% 4 23,50% 1 5,90% 2 11,80% 1 5,90% 1 5,90% dofinansowują leczenie, dają środki na leczenie 1 5,90% dofinansowują sprzęt, dają środki na zakup sprzętu 1 5,90% dają, pomagają znaleźć mieszkanie, dostałem mieszkanie 1 5,90% 17 158,80% wspierają, pomagają niepełnosprawnym Otwarte serca-Stowarzyszenie na rzecz osób niep. 1 12,50% dają pomoc medyczną, pomoc w dostępie do specjalistów Stowarzyszenie (na rzecz) Osób Niepełnosprawnych Pod jednym dachem-Stowarzyszenie na rzecz osób niep. Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów 1 12,50% Związek Niewidomych 1 12,50% 8 Total 112,50% Jest w zebranym materiale pewna nieścisłość – respondenci, nie są w stanie w większość wskazać instytucji pomocowych działających w ich najbliższym miejscu zamieszkania, jednak na pytanie, czy korzystał Pan/ Pani z jakiś form pomocy - 81 (24%) z nich odpowiada twierdząco. Czy korzysta Pan(i) z jakiś form pomocy dla osób niepełnosprawnych świadczonych w gminie lub przez instytucje powiatowe? Płeć 14 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Kobieta N C% Mężczyzna N C% Tak 33 26,40% 48 21,50% Nie 92 73,60% 175 78,50% Total 125 100,00% 223 100,00% Do realizacji zadań z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych, zostały powołane odpowiednie instytucje działające na rzecz niepełnosprawnych. Należą do nich jednostki organizacyjne pomocy społecznej, ośrodki rehabilitacyjne oraz wojewódzki i powiatowe urzędy pracy. Statutową działalność na rzecz osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego prowadzą; - Powiatowy Urząd Pracy w Pułtusku - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Pułtusku - Dom Pomocy Społecznej dla osób chorych psychicznie w Obrytem - Dom Pomocy Społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie w Ołdakach - Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Pułtusku - Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Pułtusku Na terenie powiatu pułtuskiego jednostkami obok powyższych instytucji w których osoby niepełnosprawne mogą uzyskać pomoc i wsparcie działa 7 ośrodków pomocy społecznej (w tym oddział Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej Dział Wsparcia Środowiskowego ul. Zaułek 1, Pułtusk), które w ramach ustawowych obowiązków podejmują działania na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie; - organizacji usług opiekuńczych - pokrywania wydatków na świadczenia zdrowotne - prowadzenia dziennych ośrodków wsparcia - pracy socjalnej - wypłacania zasiłku stałego lub celowego. 15 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Zgodnie z ustawa o pomocy społecznej zasiłek przysługuje: · pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeśli nie przekracza ona kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, · osobie pełnoletniej pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Do podstawowych form aktywności wspomagającej proces rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych zalicza się uczestnictwo tych osób w: • warsztatach terapii zajęciowej, • turnusach rehabilitacyjnych. Zadania na rzecz pomocy osobom niepełnosprawnym realizują także organizacje pozarządowe i podmioty niepubliczne. Są bardzo ważnym ogniwem całego modelu opieki społecznej. Od początku lat dziewięćdziesiątych obserwujemy w Polsce wzrost liczby organizacji pozarządowych zajmujących się problematyką niepełnosprawności. Wraz ze zmianami polityczno-gospodarczymi w naszym kraju następował, choć nie bez przeszkód, rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Wiele osób i środowisk dostrzegło brak efektywnych działań rządu skierowanych na rozwiązywanie problemów osób niepełnosprawnych. Oferowane prze organizacje pozarządowe usługi uzupełniają ofertę formalnego systemu pomocy, albo też wypełniają istniejącą w danym zakresie lukę. Działalność organizacji pozarządowych na rzecz niepełnosprawnych obejmuje: 1. świadczenie usług poradniczo-informacyjnych (załatwianie formalności, uzyskanie sprzętu rehabilitacyjnego, organizowanie wypoczynku); 2. świadczenie usług edukacyjnych (kursy, szkolenia); 3. udzielanie pomocy w znajdowaniu pracy (pośrednictwo pracy); 4. udzielanie pomocy psychologicznej (telefon zaufania) oraz 16 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” 5. pomocy stacjonarnej (schroniska, noclegownie)7. Na terenie powiatu pułtuskiego na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych działa m.in. Caritas – który organizuje działania w formie zinstytucjonalizowanej oraz indywidualnej/ domowej pomocy osobie i rodzinie z problemem niepełnosprawności. Inne organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego to; Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami i Ich Rodzin "Skarb Nadziei" przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym im. Anny Karłowicz w Pułtusku forma prawna: stowarzyszenie Al. Tysiąclecia 12, 06-100 Pułtusk gm. Pułtusk, pow. pułtuski woj. mazowieckie, Polska Rok powstania: 2011 Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000381241 Obszar działalności: Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych Nauka, kultura, ekologia Nauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, oświata i wychowanie Stowarzyszenie "Civium Omnium Civitas" forma prawna: stowarzyszenie E-mail: [email protected] Rok powstania: 2010 Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000353602 Obszar działalności: 7 Hebda-Czaplicka I., (2002), Możliwość społecznej integracji osób niepełnosprawnych, [w:] Balcerzak-Paradowska B., red., Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce 17 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” walka z wykluczeniem społecznym Stowarzyszenie Polskich Niewidomych - Oddział w Pułtusku forma prawna: stowarzyszenie Daszyńskiego 19, 06-100 Pułtusk gm. Pułtusk, pow. pułtuski woj. mazowieckie, Polska Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000177384 Obszar działalności: Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie ich szans Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych Caritas Diecezji Płockiej - Zespół Długoterminowej Opieki Domowej, Gabinet Rehabilitacyjny P. Skargi 4a, 06-100 Pułtusk gm. Pułtusk, pow. pułtuski Tel.: (23) 692 55 51 Faks: (23) 692 55 51 Obszar działalności: Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca Działalność charytatywna Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie ich szans Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych Ochrona zdrowia Ochrona i promocja zdrowia Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych "Otwarte Serca" Ołdaki 7, 06-126 Ołdaki poczta Gzy 18 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” gm. Gzy, pow. pułtuski Tel.: (23) 691 30 17, 691 30 18 Cele stowarzyszenia to; wszelka działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców Domu Opieki Społecznej w Ołdakach. Działania stowarzyszenia służą poprawie warunków bytowych jego mieszkańców, uatrakcyjnieniu ich pobytu, promocji Domu i szeroko pojętej integracji. W tym celu prowadzona jest działalność kulturalna, sportowa i turystyczna. Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych "Pod Jednym Dachem" Obryte 188, 07-215 Obryte gm. Obryte, pow. pułtuski Tel.: (29) 741 10 80 Faks: (29) 741 10 80 Rok powstania: 2009 Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000326733 Obszar działalności: Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych Niestety wiedza na temat funkcjonowania i działań tych instytucji na terenie powiatu - jest mało rozpoznana przez respondentów badania. Dostęp do informacji i media w procesie integracji niepełnosprawnych Respondenci mają również małą wiedzę na temat praw osób niepełnosprawnych w tym dokumentu który porządkuje i jasno określa prawa osób niepełnosprawnych. Prawa osób niepełnosprawnych są chronione przez zapisy zawarte w Konstytucji RP oraz ustawach zwykłych: o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych; o pomocy społecznej; o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu; 19 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym; o systemie ubezpieczeń społecznych; o podatku dochodowym od osób fizycznych. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, przyjęta w 1997 roku uchwałą Sejmu, określa prawa osób niepełnosprawnych do: [1] dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym; [2] dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym, do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny; [3] dostępu do wszechstronnej rehabilitacji społecznej; [4] nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej; [5] pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych; [6] zatrudnienia na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz do korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych; [7] zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględniania tych kosztów w systemie podatkowym; [8] życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej, swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu, dostępu do informacji, możliwości komunikacji międzyludzkiej; konsultowania [9] z posiadania nim samorządnej wszelkich projektów reprezentacji aktów swojego prawnych środowiska dotyczących oraz osób niepełnosprawnych; [10] pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do zainteresowań i potrzeb. Czy słyszał(a) Pan(i) o Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych Kobieta N Brak danych Mężczyzna C% 4 3,20% N C% 8 3,60% 20 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Tak, słyszałe(a)m i znam jej treść. Tak, słyszałe(a)m, ale nie znam jej treści 5 4,00% 16 7,20% 41 32,80% 57 25,60% Nie 75 60,00% 142 63,70% Total 125 100,00% 223 100,00% Dla respondentów, którzy słyszeli o Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych źródłem informacji najczęściej była rodzina lub znajomi, kolejnym Internet. Proszę wskazać źródło informacji dotyczącej Karty Praw Osób Niepełnosprawnych Mężczyzna N C% Kobieta N C% Rodzina 23 31,90% 19 42,20% Sąsiedzi / znajomi 14 19,40% 5 11,10% Ulotki dostępne w PCPR 11 15,30% 6 13,30% 1 1,40% 2 4,40% Telewizja 24 33,30% 14 31,10% Internet 12 16,70% 8 17,80% 72 118,10% 45 120,00% Radio Total Wydaje się, że PCPR powinien aktywniej włączyć się w proces informowania niepełnosprawnych mieszkańców powiatu o zakresie ich praw oraz możliwości korzystania z pomocy instytucjonalnej. W badanej grupie niski jest również poziom czytelnictwa prasy skierowanej do osób niepełnosprawnych – łącznie odpowiedź „tak” zadeklarowały 3 osoby. Czy czyta Pan(i) jakąś prasę skierowaną do osób niepełnosprawnych Kobieta N Tak 2 Nie Total C% Mężczyzna N C% 1,60% 1 0,40% 123 98,40% 222 99,60% 125 100,00% 223 100,00% 21 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Dostępne czasopisma w Polsce skierowane do osób niepełnosprawnych wydają się zaspokajać ewentualne potrzeby dużej części tego środowiska. Najczęściej prasa ta jest dostarczana do domu dzięki prenumeracie pocztowej – zaspokaja więc potrzebę informacji środowiska osób niepełnosprawnych z małych ośrodków. Niski poziom wiedzy na temat konkretnych tytułów jest więc niestandardowy w porównaniu z informacją podawaną przez wydawców o liczbie prenumeratorów. (wybrane) Czasopisma adresowane do osób niepełnosprawnych Tytuł Wydawca Asocjacje Forum Inicjatyw Pozarządowych Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Bardziej Kochani Zespołem Downa „Bardziej Kochani” Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Biuletyn Informacyjny BIFRON Niepełnosprawnych Biuletyn Informacyjny Ośrodka Informacji i Promocji Postępu Naukowo-Technicznego Polskiego Związku Niewidomych Polski Związek Niewidomych Co w trawie piszczy Młodzież Niepełnosprawna ALFA Droga nadziei Duszpasterstwo Niepełnosprawnych Ruchowo Stowarzyszenie Przyjaciół INTEGRACJI, INTEGRACJA Fundacja „Bez barier” Jesteśmy WTZ z Jarocina Kompendium ekonomiczno-prawne zakładów pracy chronionej Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych Towarzystwo Społeczno-Kulturalne „Carpe Mandragora Diem” Marzenia i Fakty Łódzki Sejmik Osób Niepełnosprawnych Nasze sprawy Nowy Świat Ciszy Zarząd Główny Polskiego Związku Głuchych Polska Organizacja Pracodawców Osób POPON Express Niepełnosprawnych Postępy rehabilitacji PWN Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zdrowotnej CEBRON 22 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Wydział Ochrony Zdrowia Collegium Medicum Rehabilitacja medyczna Uniwersytety Jagiellońskiego, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Serce i Troska Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem Słowem i Kształtem Fundację Sztuki Osób Niepełnosprawnych Chrześcijańskie Stowarzyszenie Osób Światło i cienie Niepełnosprawnych, ich Rodzin i Przyjaciół „Ognisko” Validus CKIRI w Konstancinie Świadomość społeczną w dużym stopniu kształtują media - w Polsce istnieje kilkanaście czasopism poruszających problematykę niepełnosprawności. Znakomita większość z nich wydawana jest przez organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i fundacje, które chcą w ten sposób zwiększyć zasięg swojego oddziaływania. W tabelach zamieszczonych poniżej prezentuje informacje dotyczące: programów radiowych, programów telewizyjnych i czasopism adresowanych w głównej mierze do osób 5 niepełnosprawnych . Programy radiowe adresowane do osób niepełnosprawnych Tytuł Stacja Impulsy PR4 (Radio Bis) Forum Niepełnosprawnych PR3 Przystanek Integracja Radio Plus Sygnały świata PR4 (Radio Bis) Wrażliwość na niepełnosprawność Radio Plus Żyją wśród nas PR2 Respondenci badania – nie wskazali radia jako źródła informacji i programów skierowanych do osób niepełnosprawnych – może to być związane ze stylami spędzania wolnego czasu 23 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” oraz nastawieniem na programy telewizyjne, jest to najprawdopodobniej związane ze strukturą wieku i płci badanej grupy. Programy telewizyjne adresowane do osób niepełnosprawnych Tytuł Stacja Integracja TVP1 Osoby niepełnosprawne Telegazeta TVP2 Przyjaciele TVP1 Tacy sami TVP2 U Pana Boga za piecem TV Niepokalanów W świecie ciszy TVP2 Utrudniony dostęp do działań społeczności lokalnych, bariery transportowe oraz architektoniczne sprawiają, że coraz większa liczba osób niepełnosprawnych korzysta w Polsce z Internetu. Badania przeprowadzone pod kierunkiem dr Wiesławy Białek wykazały, iż Internet służy niepełnosprawnym głównie do inicjowania i podtrzymywania kontaktów towarzyskich (podkreślana integracja pomiędzy niepełnosprawnymi z różnych części kraju oraz świata), do samorealizacji oraz do uzyskiwania informacji o tematyce zdrowotnej (turnusy rehabilitacyjne)8 Internet może odegrać ważną rolę także w procesie kształcenia oraz pracy zawodowej. Tutaj znowu mamy przykład inicjatywy pozarządowej. W 1996 roku uczestnicy II Forum Teleinformatyki zaproponowali powołanie projektu Internet dla Niepełnosprawnych (IdN). Głównym inicjatorem był Prezes Polskiej Społeczności Internetu oraz Prezes Polski OnLine. W projekcie wzięły udział następujące firmy i instytucje: Telekomunikacja Polska S.A., IBM Polska, Microsoft w Polsce Sp. Zoo., Polska OnLine, Zakład Internet dla Szkół Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej oraz Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom 8 „Rola Internetu w integracji społecznej ludzi niepełnosprawnych”, praca magisterska pisana pod kierunkiem dr Wiesławy Białek w Zakładzie Fizjologii i Biochemii w Instytucie Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej 24 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Niesprawnym Ruchowo. Głównym celem projektu jest realizacja takich idei jak teleedukacja i telepraca. Pierwszy stworzony w ten sposób węzeł miał 788 osób9. Respondenci badania w powiecie przasnyskim - zadeklarowali, że korzystają z Internetu w celu uzyskania informacji, nawiązania znajomości – nikt nie wskazał, że wykorzystuje Internet i komputer do pracy czy podniesienia swoich kompetencji edukacyjnych. Częściej z Internetu korzystali mężczyźni i respondenci poniżej 40 lat. Może to być związane z dostępnością sieci w wymiarze fizycznym jak i ekonomicznym. Strony internetowe poruszające problematykę osób niepełnosprawnych Organizacja Adres strony internetowej Stowarzyszenie na Rzecz Niepełnosprawnych SPES http://www.spes.org.pl/ Stowarzyszenie Młodzieży Niepełnosprawnej ALFA http://www.alfabytom.com/MY/historia01.htm Centrum Polskiej Rehabilitacji http://www.rehabilitacja.pl/ Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym http://strony.wp.pl/wp/a.meger/ PATRON GRUPA N Biuletyn Informacyjny Niepełnosprawnych http://www.grupan.softland.com.pl/ Śląski Klub Sportowców Niepełnosprawnych http://sksn.home.pl/ Bez Barier http://republika.pl/bezbarier/ Internet dla Niepełnosprawnych http://www.idn.org.pl/ MedykON, Polski Serwis Medyczny Osób http://medykon.prv.pl Niepełnosprawnych ich Rodzin, Bliskich, Przyjaciół i Opiekunów Strona dzieci sprawnych inaczej http://dzieci.ariadna.pl/ Organizacja Niesłyszących-Słabosłyszących http://www.onsi.pl/ Internatutów 9 Portal osób z uszkodzonym słuchem http://www.glusi.pl/ Stowarzyszenie niesprawnych Wzrokowo SZANSA http://free.polbox.pl/s/snws/ Biblioteka Centralna Polskiego Związku Niewidomych http://www.biblioteka-pzn.org.pl/ Centrum Integracji Niepełnosprawnych http://www.cin.org.pl/ Sami Sobie Stowarzyszenie Internetowej Społeczności http://samisobie http://www.idn.org.pl/ 25 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Osób Niepełnosprawnych Niski poziom wiedzy w zakresie informacji dotyczących problemów niepełnosprawności w tym możliwości i sposobów pozyskiwania informacji może wynikać z pewnego stopnia pogodzenia się ze swoją sytuacją oraz niskim poziomem wykształcenia w badanej grupie. Wykształcenie Kobieta N Mężczyzna C% N C% Podstawowe 52 41,60% 78 35,00% Zasadnicze zawodowe 36 28,80% 89 39,90% Średnie 30 24,00% 41 18,40% Wyższe 7 5,60% 15 6,70% 125 100,00% 223 100,00% Total 19-30 lat N C% 31-40 lat N C% 41-50 lat N C% 51-60 lat N C% pow. 60 lat N C% 21 61,80% 28 36,80% 26 27,40% 22 28,20% 31 51,70% Zasadnicze zawodowe 8 23,50% 26 34,20% 44 46,30% 33 42,30% 14 23,30% Średnie 4 11,80% 15 19,70% 21 22,10% 17 21,80% 12 20,00% Podstawowe Wyższe Total 1 2,90% 7 9,20% 4 4,20% 6 7,70% 3 5,00% 34 100,00% 76 100,00% 95 100,00% 78 100,00% 60 100,00% Poziom wykształcenia warunkuje również szanse zatrudnienia na otwartym rynku pracy oraz możliwości podjęcia np. samo zatrudnienia. Jest to związane m.in. z umiejętnością dotarcia do potrzebnych informacji, kontaktów z poszczególnymi instytucjami jak samodzielnego poszukiwania pracy poprzez znajomych, osobisty kontakt z potencjalnym pracodawcą. Aktywność zawodowa Praca stanowi istotny element życia człowieka. Dla wielu jest nie tylko źródłem dochodu, a co za tym idzie utrzymania siebie i członków własnej rodziny, ale też możliwością 26 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” realizowania potrzeb związanych z nawiązywaniem i utrzymywaniem kontaktów społecznych czy potrzeb samorealizacji rozwoju osobistego. Rehabilitacja i zatrudnienie osób niepełnosprawnych w otwartych zakładach pracy wymaga od pracodawców uwzględnienia nie tylko ekonomicznych aspektów tego zatrudnienia ale także przystosowania się samych pracodawców do współpracy z osobami niepełnosprawnymi. Ważne tu jest odpowiednie przystosowanie stanowisk wraz z zapleczem socjalnym do potrzeb tych osób oraz tworzenie przyjaznego klimatu w miejscu pracy. W zakresie tym występują znaczne ograniczenia i zaniedbania w sakli całego kraju. Obecny system organizacji pomocy społecznej nie sprzyja włączeniu do modelu rehabilitacji kompleksowej pracowników socjalnych. Z tego powodu reedukacja osób niepełnosprawnych stanowi niewielki odsetek działań składających się na rehabilitację społeczną. Mało jest też specjalistów doradztwa zawodowego, znających problematykę szkolenia i zatrudniania osób niepełnosprawnych. Poza zakładami pracy chronionej oraz ośrodkami szkolenia i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych funkcjonują także organizacje samorządowe, których zadaniem jest aktywizowanie osób niepełnosprawnych. Do takich organizacji należą terenowe oddziały Polskiego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Sejmików Osób Niepełnosprawnych. W Polsce istnieje około 4000 zakładów pracy chronionej korzystających z licznych ulg podatkowych z tytułu zatrudniania osób niepełnosprawnych. Realizowany niepełnosprawnych obecnie w Polsce system rehabilitacji zawodowej osób oparty jest na ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 roku z kolejnymi nowelizacjami. W opinii specjalistów zajmujących się problematyką polityki społecznej(opinie z Krajowej Izby Gospodarczo-Rehabilitacyjnej) ustawa z 1997 roku otworzyła nowe możliwości w zakresie rehabilitacji zawodowej i społecznej, finansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych. Ww. ustawa z 1997 roku rozszerzała preferencje zatrudniania osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy, które to znalazły się w ustawie z 1991 roku, następnie określała zasady funkcjonowania zakładów pracy chronionej, regulowała umocowani prawne warsztatów terapii zajęciowej, a następnie stwarzała możliwości tworzenia zakładów 27 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” aktywności zawodowej – nowej, bardziej aktywizującej i nastawionej na rozwój formy rehabilitacji zawodowej i społecznej osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Niestety w porównaniu z innymi krajami UE w Polsce jest najniższy wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W Urzędzie Pracy w Pułtusku zarejestrowanych jest 67 osób - co stanowi 1,7% wszystkich bezrobotnych na terenie powiatu. Nie były w ostatnim kwartale stosowane specjalne instrumenty wsparcia zawodowego kierowanego bezpośrednio do tej grupy osób. Na terenie powiatu pułtuskiego nie działa żaden zakład pracy chronionej – co może wpływać na niską aktywność zawodową nie tylko badanej grupy, ale i całej populacji osób niepełnosprawnych na tym obszarze. Większość osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego jest nieaktywna zawodowo - a podstawowym źródłem utrzymania jest świadczenie rentowe lub zasiłek okresowy lub celowy wypłacany przez dany Ośrodek Pomocy Społecznej. Nie ma informacji, czy osoby niepełnosprawne z powiatu pułtuskiego zostały objęte działaniami EFS ze środków PO KL na realizację programów systemowych w zakresie aktywizacji społeczno-zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem. Przeważająca większość respondentów nie pracuje i nie jest zainteresowana poszukiwaniem pracy, może być to związane z trudną sytuacją na lokalnym rynku pracy i ograniczonymi możliwościami przy ewentualnych dojazdach do pracy. Najistotniejszą barierą integracji osób niepełnosprawnych tak w sferze aktywności publicznej jak i na rynku pracy jest brak społecznego przyzwolenia na zatrudnianie na otwartym rynku pracy osób niepełnosprawnych. W sytuacji doświadczania przez społeczeństwo bezrobocia, osoby niepełnosprawne, które mogą mieć zabezpieczenie finansowe w postaci renty inwalidzkiej, są postrzegane jako “samolubne” w swym dążeniu do możliwości wykonywania pracy, są dodatkową konkurencją, która w opinii zagrożonych bezrobociem, powinna ustąpić miejsca tym, którzy nie mają szans na “zdobycie renty”. 28 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Niestety zebrany materiał empiryczny nie pozwala na ocenę przyczyn bardzo wysokiego poziomu pozostawania poza rynkiem pracy niepełnosprawnych mieszkańców powiatu pułtuskiego. Dane z 2002 roku z Narodowego Spisu Powszechnego wskazują na bardzo niską aktywność zawodową osób niepełnosprawnych, spośród 6647 w tamtym okresie pracowało około 130 osób. Prawdopodobnie ze względu na pogłębiające się trudności lokalnego rynku pracy poziom aktywności zawodowej jest na podobnie niskim poziomie. W badanej grupie jedynie 41 (11%) osób zadeklarowało, że pracuje. Czy obecnie pracuje Pan(i) zarobkowo Kobieta N Mężczyzna C% N C% Tak 19 15,20% 22 9,90% Nie 106 84,80% 201 90,10% Total 125 100,00% 223 100,00% W badaniach ogólnopolskich większy stopień aktywności zawodowej wykazują niepełnosprawni mężczyźni – niestandardowy wynik w tym badaniu może być konsekwencją doboru próby, albo specyfiki rynku pracy w powiecie przasnyskim. Osoby, które zadeklarowały, że pracują – były zatrudnione legalnie zgodnie z umową o pracę lub inną wybraną formą umowy zlecenie lub o dzieło. W jakiej formie jest Pan(i) zatrudniony(a) Kobieta N C% Mężczyzna N C% 11 57,90% 6 27,30% 2 10,50% 3 13,60% Pracuje na umowę zlecenie 4 21,10% 5 22,70% Pracuje na umowę o dzieło 1 5,30% 1 4,50% Pracuje na pełen etat na umowę o pracę Pracuje na część etatu na umowę o pracę Nieformalnie ( szara strefa) Total 1 5,30% 7 31,80% 19 100,00% 22 100,00% 29 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Tylko trzy osoby zadeklarowały , że pracują zakładzie pracy chronionej (kobieta z wykształceniem zasadniczym zawodowym w przedzie wieku 31-40 lat oraz dwóch mężczyzn wykształcenie zasadnicze zawodowe w przedziel wieku 31-40 oraz powyżej 60 lat) Pozostali pracujący respondenci są zatrudniani na otwartym rynku pracy. Przeważająca część badanych nie szuka pracy; Czy obecnie szuka Pan(i) pracy Kobieta Mężczyzna N C% Nie 106 84,80% 185 83,00% Tak 19 15,20% 38 17,00% 125 100,00% 223 100,00% Total N C% - większość z nich nie szuka pracy, bo „ nie pozwala im na to obecny stan zdrowia” – odpowiedź taką zadeklarowało 85% badanych kobiet i 80% mężczyzn. Pozostali nie szukają pracy ponieważ „niw ma odpowiednio interesujących ich ofert pracy” - 10% respondentów a pozostali mają inne obowiązki domowe, które i tak nie pozwoliłby im na podjęcie pracy. Generalnie respondenci lokalny rynek pracy postrzegają jako trudny, najbliższa praca jest wg nich w Warszawie – tylko 3 osoby uważały, że praca jest wszędzie, a jej znalezienie, to tylko kwestia chęci i zdeterminowania w znalezieniu jej (respondenci pracujący z wykształceniem średnim w przedziale wieku 31-40 lat). Gdyby była taka możliwość, to respondenci najchętniej podjęli by pracę w sektorze publicznym - 30% mężczyzn i 15% kobiet ze względu na stabilność zatrudnienia i dobre umowy o pracę. Drugim wskazaniem był handel i usługi – na które wskazało 30 % kobiet i 15 % mężczyzn – ten wybór może być związany z postrzeganiem pracy w sklepie, jako takiej, która jest blisko, nie wymaga szczególnych kwalifikacji i jest zajęciem odpowiednim dla kobiety. 30 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Niska aktywność zawodowa respondentów, oraz ich zadeklarowana bierność „bo pracy nie szukają ze względu na stan zdrowia” może warunkować ich przyzwolenie na fakt, iż osoby niepełnosprawne mogą nie pracować, a odpowiedzialność ze nich powinno przejąć państwo. Fakt, że badana grupa respondentów w większości była powyżej 40 roku życia - ma wpływ na rozkład odpowiedzi. Niestety w Polsce przeważa przekonanie, że szczególnie w małych miejscowościach osoba niepełnosprawna powinna mieć zapewnione świadczenie rentowe i to zwalnia już niepełnosprawnego z konieczności poszukiwania pracy. Ten społeczny minimalizm oczekiwań w stosunku do osób niepełnosprawnych jest niebezpieczną tendencją, która ma wpływ na kształtowanie się poziomu i jakości życia osób niepełnosprawnych oraz stopień ich samodzielności. Ważną instytucją, która może wpłynąć na stopień aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych na terenie danego powiatu - jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodziny, które poprzez bezpośrednie dotarcie z informacją do społeczności niepełnosprawnych i dzięki temu możliwości zaopatrzenia ich potrzebny sprzęt, umożliwienia skorzystania z programów edukacyjnych i szkoleniowych dostosowanych do ich potrzeb oraz poszerzenia wiedzy z zakresu podstawowych ich praw i wskazania możliwości pomocy w sytuacji w której doświadczają dyskryminacji czy innych form przemocy wobec siebie. W badaniu zadano pytanie respondentom „czego najbardziej obawiają się w życiu, najwięcej wskazań było na trzy odpowiedzi; - pogorszenia się stanu zdrowia – 70 % wszystkich respondentów; - samotności – 50% - utraty świadczenia rentowego – 20 % Poczucie bezpieczeństwa w badanej grupie jest więc silenie związany z poziomem ich izolacji i samodzielności w codziennych czynnościach i obowiązkach. Pogorszenie stanu zdrowia w sytuacji ograniczonych możliwości dotarcia do lekarza specjalisty, podjęcia 31 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” leczenia czy rehabilitacji - jest postrzegane z perspektywy mieszkańca powiatu pułtuskiego jako zagrożenia dla ich jakości życia. Utrata świadczenia rentowego wiąże się z obawą o doświadczenie biedy i konieczności „pójścia do domu opieki społecznej” oraz pogorszenia się ogólnej sytuacji ekonomicznej rodziny. Niestety często ze względu na wysokość świadczenia rentowego - osoby niepełnosprawne nie mogą skorzystać z innych celowych świadczeń pieniężnych wypłacanych przez gminne czy miejskie ośrodki pomocy społecznej – ale ważnym jest by objęte były innymi formami pracy środowiskowej, które mają na celu przeciwdziałanie poczuciu wykluczania i automarginalizacji. Ważnym aspektem integracji jest zakres dostępności infrastruktury przestrzennej w której funkcjonują osoby niepełnosprawne. Ocena infrastruktury Jedną z istotnych barier uczestnictwa osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej - jest infrastruktura przestrzeni w której te osoby funkcjonują i jest to istotne tak w przypadku przestrzeni prywatnej (dom) jak i publicznej (szkoła, urzędy, infrastruktura przestrzenna tj. chodniki, podjazdy, dostępność wejścia do sklepu, restauracji itp.) Naczelną zasadą przyświecającą idei dostosowania jest w maksymalnym stopniu umożliwienie jak największej liczbie osób niepełnosprawnych samodzielne poruszanie się. Przy minimalnym albo żadnym wsparciu czy pomocy innych osób. To pozwala unikać 32 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” ponoszenia dodatkowych kosztów opiekuna czy zaangażowania emocjonalnego samych osób niepełnosprawnych, które poruszają się w przestrzeni publicznej. Respondenci badania - ocenili infrastrukturę jako dobrą, choć widać zróżnicowanie oceny ze względu na stopień niepełnosprawności, spośród respondentów ze znacznym stopniem niepełnosprawności jedynie 22 % dobrze wypowiedziało się o przygotowaniu infrastruktury pod względem ich potrzeb. Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? Lekki Umiarkowany 1,90% Brak danych Znaczny 5,30% 6,80% 6,60% 7,10% 13,70% Dobrze 53,80% 37,90% 21,90% Niezadowalająco 29,20% 24,90% 24,70% 8,50% 24,90% 32,90% Bardzo dobrze Fatalnie Stopień niepełnosprawności i wynikające z niego trudności w codziennym funkcjonowaniu sprawiają, że osoby te dostrzegają rzeczy, które dla innych wydają się być nieistotne – to prawdopodobnie ma wpływ na wystawienie oceny bardzo dobrej (13%) przez największą liczbę respondentów z niepełnosprawnych w stopniu znacznym jak i na wskazanie, że jest ona fatalna przez 33% respondentów z tej grupy. Respondenci, którzy ocenili infrastrukturę na poziomie bardzo dobrym i dobrym – wskazywali, że spełnia ona w ich odczuciu warunki do uczestnictwa osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej. Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? (uzasadnienie oceny bardzo dobrej) Lekki jest wszystko, co potrzeba niepełnosprawnym wszystko jest blisko, łatwo się dostać Umiarkowany Znaczny 85,70% 50,00% 70,00% 14,30% 16,70% 20,00% 33 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” w ośrodku (DPS) jest wszystko co potrzeba 25,00% nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam 8,30% Dobra ocena infrastruktury, wynika ze stopnia samodzielności i ewentualnych problemach z samodzielnym poruszaniem się danej osoby. Istotne jest, że w opinii badanych wiele się zmienia w przestrzeni publicznej, co wpływa na samodzielność poszczególnych osób. Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? (uzasadnienie oceny dobrej) Lekki Umiarkowany Znaczny jest wszystko, co potrzeba niepełnosprawnym 61,40% 64,10% 56,30% 17,50% 4,70% 18,80% 1,80% 4,70% 6,30% 3,50% 1,60% 6,30% 3,50% 1,60% jeszcze nie jest dobrze ale stale poprawia się nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam wszystko jest blisko, łatwo się dostać mało podjazdów dla niepełnosprawnych, brak, same schody w ośrodku (DPS) jest 3,10% wszystko co potrzeba bariery architektoniczne 1,80% trudności z dostępem do lekarzy specjalistów 1,60% Oceny negatywne - podkreślały fizyczne bariery dla osób, które poruszają się na wózkach czy o kulach - jako barierę wymieniono tu również, coś co wykracza poza ograniczenia infrastrukturalne, a mianowicie dostępność lekarzy specjalistów w najbliższym miejscu zamieszkania respondenta, ograniczone możliwości rehabilitacji oraz brak życzliwości przez urzędników. 34 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? (uzasadnienie oceny niezadowalającej) Lekki mało instalacji dla niepełnosprawnych mało podjazdów dla niepełnosprawnych, brak, same schody brak specjalnych wind, barierek, trudno wejść na schody Umiarkowany Znaczny 35,50% 33,30% 50,00% 38,70% 47,60% 11,10% 9,70% 11,90% 16,70% 4,80% 5,60% nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam jeszcze nie jest dobrze ale stale poprawia się 6,50% 2,40% bariery architektoniczne 3,20% 2,40% brak sprzętu 3,20% trudności z dostępem do lekarzy specjalistów 6,50% 5,60% 11,10% 2,40% w ośrodku (DPS) jest wszystko co potrzeba 2,40% brak miejsc do parkowania dla niepełnosprawnych 4,80% 6,50% nieprzystosowana komunikacja miejska 4,80% nieprzystosowane stanowiska pracy 3,20% brak fachowców, nikt nie wie jak to zrobić brak drzwi automatycznie otwierających się 2,40% brak sygnalizacji dźwiękowej 2,40% trudności z dostępem do rehabilitacji 2,40% urzędnicy nie wychodzą naprzeciw a jeszcze utrudniają 5,60% brak lokali przystosowanych dla niepełnosprawnych 2,40% Cześć respondentów wskazała na ograniczenia w możliwościach poruszania się w przestrzeni osoby niepełnosprawnej, która natrafia na bariery architektoniczne czy tez niewystarczające rozwiązania w zakresie infrastruktury miejskiej. Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? (uzasadnienie oceny fatalnej) Lekki Umiarkowany Znaczny mało instalacji dla niepełnosprawnych 44,40% 42,90% 58,30% 55,60% 31,00% 16,70% 28,60% 4,20% nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam mało podjazdów dla niepełnosprawnych, brak, 5,60% 35 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” same schody brak specjalnych wind, barierek, trudno wejść na 2,40% schody 8,30% w ośrodku (DPS) jest 4,80% wszystko co potrzeba brak sygnalizacji 2,40% dźwiękowej 4,20% 4,20% bariery architektoniczne brak miejsc do parkowania 4,20% dla niepełnosprawnych nieprzystosowana 4,20% komunikacja miejska Zasady ułatwienia poruszania się osób niepełnosprawnych, omawia szereg aktów prawnych. Wśród nich najważniejszy, to Ustawa-Prawo Budowlane, gdzie ogólnie stwierdza się, że: „Obiekt budowlany należy projektować, budować, użytkować i utrzymywać zgodnie z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej w sposób zapewniający niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich... „10 Ten fundamentalny akt prawny w połączeniu z szeregiem rozporządzeń ministrów poszczególnych resortów stworzył narzędzie do działania. Liczne poradniki z kolei uszczegółowiły ewentualną prawidłową interpretację poszczególnych zapisów mających wpływ na zagadnienie dostępności. Podobnie liczne publikacje, referaty oraz artykuły w prasie fachowej Opisujące przykłady rozwiązań zarówno krajowych jak i zagranicznych. Wśród nich także te dotyczące infrastruktury komunikacyjnej. Inną ważną rzeczą, która ma wpływ na funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej - są warunki mieszkaniowe i możliwości dostosowania przestrzeni prywatnej do specyficznych potrzeb osoby niepełnosprawnej. 10 Ustawa z dnia 7 VII 1994 r. - Prawo Budowlane 36 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Ocena dostępności metrów kwadratowych na osobę nie przesądza jeszcze o dobrych czy złych warunkach mieszkaniowych, składają się bowiem na to również inne bardzo ważne czynniki jak; dostęp do bieżącej wody, system kanalizacyjny w domu (lub jego brak), energochłonność domu oraz rozwiązania zastosowane przy jego ogrzewaniu, dostęp do kuchni, łazienki oraz własnej prywatnej przestrzeni. Niestety nie mamy bardziej szczegółowych danych poza przypadającymi metrami kwadratowymi na osobę w gospodarstwie domowym. Ile metrów powierzchni mieszkalnej (w m2) przypada na jedną osobę w gospodarstwie domowym, w którym Pan(i) mieszka? Płeć Kobieta N Mężczyzna C% N C% Do 5 m2 11 8,80% 28 12,60% Powyżej 5 m2 ale nie więcej niż 10 m2 36 28,80% 97 43,50% Powyżej 10 m2 ale nie więcej niż 15 m2 29 23,20% 50 22,40% Powyżej 15 m2 ale nie więcej niż 20 m2 28 22,40% 28 12,60% 21 16,80% 20 9,00% 125 100,00% 223 100,00% Powyżej 20 m2 Total Większość respondentów ma skromne warunki mieszkaniowe, najprawdopodobniej większość mieszka w domach jednorodzinnych - co dla osób niepełnosprawnych, szczególnie samotnych, wiąże się z dodatkowym obciążeniem wynikającym z konieczności choćby ogrzania domu. Ile metrów powierzchni mieszkalnej (w m2) przypada na jedną osobę w gospodarstwie domowym, w którym Pan(i) mieszka? Lekki Umiarkowany Znaczny 3,80% 17,20% 8,20% 25,50% 38,50% 56,20% 17,90% 26,00% 21,90% więcej niż 20 m2 30,20% 10,10% 9,60% Powyżej 20 m2 22,60% 8,30% 4,10% Do 5 m2 Powyżej 5 m2 ale nie więcej niż 10 m2 Powyżej 10 m2 ale nie więcej niż 15 m2 Powyżej 15 m2 ale nie 37 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Nie mamy niestety informacji na temat subiektywnej oceny swojej sytuacji mieszkaniowej – na ile respondenci są zadowoleni i usatysfakcjonowani swoją sytuacją. Dostępne środki celowe PFRON na adaptację mieszkania/ domu dla osoby niepełnosprawnej są przyznawane przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, które ustawowo koordynują pomoc w powiecie na rzecz osób niepełnosprawnych. Respondenci badania w większości zadeklarowali, że nie potrzebują takiej formy pomocy. Jest to zaskakujący wynik, szczególnie w grupie niepełnosprawnych ze względu na narządy ruchu, dla których adaptacja choćby łazienki jest jednym z czynników ułatwiających im samodzielne funkcjonowanie. Czy ze względu na niepełnosprawność trzeba było dokonać modernizacji w Pana(i) mieszkaniu/domu Lekki Umiarkowany Znaczny Tak 1,90% 7,70% 8,20% Nie 98,10% 92,30% 91,80% Przeważająca większość badanych nie wskazuje również ograniczeń finansowych jako bariery ewentualnej modernizacji – to może wskazywać, że respondenci słabo orientują się w możliwościach programu na likwidację barier w miejscu zamieszkania lub na tyle akceptują swoją niepełnosprawność, że nie biorą nawet pod uwagę możliwości poprawy istniejącego stanu rzeczy (który - jak można przypuszczać z deklaracji przestrzeni mieszkaniowej na członka rodziny – jest skromny). Czy taka modernizacja byłaby konieczna, ale nie stać Pana(nią) na jej sfinansowanie? Lekki Umiarkowany Tak 0,90% 5,90% Nie 99,10% 94,10% Znaczny 100,00% Czy taka modernizacja byłaby konieczna, ale nie stać Pana(nią) na jej sfinansowanie brak dochodu Tak 8,30% do 400 zł 401-800 zł 1,40% 801-1200 zł 5,30% 1201-1600 1601-2000 powyżej zł zł 2000 zł 5,70% 6,70% 38 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” 91,70% Nie 100,00% 98,60% 94,70% 94,30% 93,30% 100,00% Możliwe rozwiązania podnoszące jakość życia danej osoby niepełnosprawnej w miejscu zamieszkania wydają się być dla tej grupy badanych mało przydatne – choć wydaje się to mało prawdopodobne w grupie niepełnosprawnych ze względu na narządy ruchu. Być może dobór próby zaważył na tak niestandardowym „zakresie potrzeb” w tej kwestii. Ciekawą kwestią będzie zestawienie tego niskiego stopnia zapotrzebowania z wydatkami PCPR w skali roku w ramach likwidacji barier architektonicznych w miejscu zamieszkania. Edukacja osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego System szkolnictwa na terenie powiatu pułtuskiego skierowany bezpośrednio do dzieci i młodzieży niepełnosprawnej opiera się przede wszystkim na: · Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Pułtusku · Zespól Szkół Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Pułtusku Na terenie powiatu pułtuskiego brakuje przedszkola integracyjnego. Dzieci i młodzież niepełnosprawna objęta jest pomocą i wsparciem Poradni PsychologicznoPedagogicznej w Pułtusku. Pomoc oferowana przez specjalistów zatrudnionych w poradni opiera się na: · diagnozie psychologicznej, pedagogicznej i logopedycznej · opiniowaniu i orzekaniu · terapii psychologicznej, pedagogicznej i logopedycznej · terapii rodzinnej · profilaktycznych badaniach logopedycznych i pedagogicznych · konsultacjach i poradach dla rodziców i nauczycieli · warsztatach, prelekcjach, pogadankach dla rodziców · warsztatach szkoleniowych dla nauczycieli 39 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Zestawienie organizacji procesu edukacji dla dzieci i młodzieży na terenie powiatu pułtuskiego – dane kuratorium oświaty za 2010 rok. SZKOLNICTWO PODSTAWOWE szkoły podstawowe specjalne dla dzieci i młodzieży ogółem ogółem ob. 1 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) ob. 1 ogółem pom. 8 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) pom. 8 pomieszczenia szkolne oddziały w szkołach ogółem - 6,00 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) - 6,00 uczniowie ogółem osoba 46 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 46 ogółem osoba 3 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 3 ogółem osoba 46 mężczyźni osoba 26 kobiety osoba 20 osoba 3 absolwenci Uczniowie i absolwenci wg płci szkoły podstawowe specjalne dla dzieci i młodzieży uczniowie absolwenci ogółem mężczyźni osoba 2 kobiety osoba 1 EDUKACJA DZIECI I MŁODZIEŻY ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI Szkoły podstawowe i gimnazja dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej (bez szkół specjalnych) szkoły podstawowe bez specjalnych uczniowie w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych osoba 103 uczniowie - dziewczęta w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych osoba 41 uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani osoba 13 uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani - dziewczęta osoba 5 uczniowie w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych osoba 76 uczniowie - dziewczęta w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych osoba 38 gimnazja bez specjalnych 40 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani osoba 12 uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani - dziewczęta osoba 4 Oddziały specjalne przy szkołach podstawowych i gimnazjach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oddziały specjalne przy szkołach podstawowych oddziały - uczniowie osoba 8 uczniowie - dziewczęta osoba 4 SZKOLNICTWO GIMNAZJALNE Gimnazja dla dzieci, młodzieży i dorosłych gimnazja dla dzieci i młodzieży specjalne ogółem ogółem ob. 1 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) ob. 1 pomieszczenia szkolne ogółem pom. 4 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) pom. 4 oddziały w szkołach ogółem - 3,00 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) - 3,00 uczniowie ogółem osoba 32 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 32 ogółem osoba 5 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 5 absolwenci Uczniowie i absolwenci wg płci i gestora gimnazja dla dzieci i młodzieży specjalne uczniowie ogółem ogółem osoba 32 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 32 mężczyźni ogółem osoba 20 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 20 kobiety ogółem osoba 12 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 12 absolwenci 41 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” 1,00 ogółem ogółem osoba 5 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 5 ogółem osoba 3 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 3 mężczyźni kobiety ogółem osoba 2 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 2 SZKOLNICTWO ZASADNICZE ZAWODOWE Uczniowie i absolwenci wg płci i gestora ponadgimnazjalne szkoły przysposabiające do pracy zawodowej specjalne uczniowie ogółem ogółem osoba 39 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 39 ogółem osoba 22 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 22 ogółem osoba 17 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 17 ogółem osoba 1 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 1 ogółem osoba 1 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 1 ogółem osoba 39 mężczyźni osoba 22 kobiety osoba 17 ogółem osoba 1 mężczyźni osoba 1 mężczyźni kobiety absolwenci ogółem mężczyźni SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE Uczniowie i absolwenci wg płci szkoły specjalne dla młodzieży ogółem uczniowie absolwenci szkoły przysposabiające do pracy dla młodzieży specjalne 42 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” uczniowie ogółem osoba 39 mężczyźni osoba 22 kobiety osoba 17 ogółem osoba 1 mężczyźni osoba 1 absolwenci Ideą organizacji systemu edukacji dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej jest objęcie jak największej części ich populacji systemem opieki i edukacji dostosowanej do ich potrzeb i możliwości od najwcześniejszego dzieciństwa do dorosłości. W zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności oraz potrzeb edukacyjnych organizowane są oddziały specjalne w ogólnodostępnych żłobkach, przedszkolach publicznych, przedszkola specjalne, klasy specjalne w ogólnodostępnych szkołach publicznych, szkoły podstawowe specjalne, szkoły przysposabiające do pracy zawodowej. Dla starszej młodzieży tworzone są szkoły zasadnicze, szkoły średnie (licea zawodowe, licea ogólnokształcące, technika), szkoły policealne. Dla osób, które ze względu na dysfunkcję narządu ruchu lub przewlekłą chorobę nie mogą uczęszczać do szkoły lub przedszkola organizowane jest indywidualne nauczanie. Negatywną stroną tego typu nauczania jest pozbawianie uczniów możliwości społecznego kontaktu z osobami pełnosprawnymi i kolektywnej pracy. Wynikiem takiego stanu rzeczy jest brak wiary w to, iż wystarczyłoby pokonać bariery architektoniczne i społeczne, aby ludzie niepełnosprawni mogli kształcić się w placówkach ogólnodostępnych. Często bariery tkwią w samych osobach niepełnosprawnych, które obawiają się konfrontacji ze sprawnymi członkami społeczeństwa. Aby sprostać zadaniu pełnej integracji społeczeństwa tworzone są oddziały integracyjne w ogólnodostępnych żłobkach i przedszkolach lub szkołach publicznych a nawet integracyjne przedszkola, żłobki i szkoły podstawowe. Te ostatnie spełniają najpełniej postulat rehabilitacji społecznej niepełnosprawnych dzieci i młodzieży. Problem polega jednak na niedostosowaniu placówek edukacyjnych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Jeśli weźmiemy pod uwagę szkolnictwo wyższe dostrzeżemy łatwo, że niewiele uczelni jest dostosowanych architektonicznie, sprzętowo i metodologicznie w stopniu wystarczającym do przyjęcia niepełnosprawnych studentów. W tym zakresie jest jeszcze w Polsce dużo do zrobienia. Na terenie powiatu pułtuskiego rodzice dosyć krytycznie oceniali system organizacji kształcenia dla ich niepełnosprawnych dzieci. W badaniu wzięło udział 100 osób – rodziców 43 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” i opiekunów dzieci niepełnosprawnych, 5 osób opiekowało się więcej niż jednym dzieckiem niepełnosprawnym. 92 % respondentów jako podstawowe źródło pomocy wskazywało rodzinę, instytucje samorządowe ograniczają się jedynie do świadczeń pieniężnych - nie są trwałym elementem wsparcia rodziny borykającej się z niepełnosprawnością dziecka. Podsumowanie W strategii na rzecz rozwiązywania problemów niepełnosprawności powiatu pułtuskiego powinny znaleźć się konkretne działania w zakresie podniesienia jakości życia w subregionie oraz tworzenie warunków do integracji społecznej i ekonomicznej osób niepełnosprawnych. Celem głównym powinno być tworzenie warunków do integracji społecznej i ekonomicznej dla osób niepełnosprawnych. W tworzeniu warunków równej dostępności dla osób niepełnosprawnych ogromne znaczenie ma podniesienie poziomu świadomości społecznej w zakresie rozumienia potrzeb niepełnosprawnych. Aby zapewnić równość szans osobom niepełnosprawnym, należy propagować wiedzę w społeczeństwie na temat praw, potrzeb, możliwości i sytuacji osób niepełnosprawnych oraz konsekwencji jakie niosą za sobą różne rodzaje niepełnosprawności. Wiedzę taką należy propagować w szczególności wśród służb publicznych, pracowników świadczących usługi z zakresu pomocy społecznej, edukacji, ochrony zdrowia, pracowników samorządowych, dziennikarzy, ekspertów w dziedzinie budownictwa, transportu, komunikacji, usług, wśród wszystkich mających wpływ na tworzenie lokalnego środowiska. 44 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” Jednocześnie należy podejmować działania mające na celu zwiększenie poziomu świadomości samych osób niepełnosprawnych w zakresie obowiązków i przysługujących im praw. Podnoszenie poziomu świadomości jest niezbędnym elementem przygotowania lokalnych środowisk do systemowego wsparcia osób niepełnosprawnych i stworzenia warunków równoważnego uczestnictwa każdego mieszkańca regionu w życiu społecznym i zawodowym. Wzrost poziomu świadomości społecznej z zakresu rzeczywistych ograniczeń wynikających z niepełnosprawności przy podejmowaniu pracy zawodowej, mógłby przyczynić się do złamania bariery w dostępie do pracy i lepszego zrozumienia potrzeb osób niepełnosprawnych w tym względzie. Niepełnosprawność rodzi rozległe i często dramatyczne skutki, zarówno dla osoby niepełnosprawnej jak i dla jej rodziny. Skutki te mogą okazać się trwałe, jeśli osoba niepełnosprawna zostanie zbyt późno zdiagnozowana i nie uzyska dostatecznie szybko profesjonalnej pomocy. Pomoc ta powinna obejmować także członków rodziny, którzy mają ogromną rolę do odegrania w procesie rehabilitacji. W wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych w życiu społecznym niezwykle ważne jest jak najwcześniejsze diagnozowanie oraz szybkie zastosowanie odpowiedniej terapii i rehabilitacji w celu podniesienia poziomu i funkcjonowania niepełnosprawnych oraz udzielenia wsparcia rodzinie. Celem wczesnej diagnozy i interwencji jest zmniejszanie lub likwidacja dysfunkcji utrudniających rozwój psychofizyczny i społeczny osoby niepełnosprawnej. Informacja oraz rozpoznanie potrzeb środowiska osób niepełnosprawnych jest podstawowym zadaniem władz samorządowych, które powinny budować szeroką koalicję na rzecz rozwiązywania problemów tej grupy na terenie powiatu pułtuskiego. Integracja przez otwarcie na społeczności lokalnej na tę grupę, a nie stwarzanie mechanizmów utrwalających izolację osób niepełnosprawnych i ich rodzin do własnego środowiska – powinna być w centrum działań (a nie deklaracji) władz samorządowych. Na terenie powiatu pułtuskiego brakuje harmonogramu konkretnych działań ze wskazaniem 45 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja” zadań poszczególnych podmiotów w tym partnerstwa publiczno-prywatnego na rzecz rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych. 46 Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego „Człowiek – najlepsza inwestycja”
